Süleyman Çobanoğlu’nun şiirlerinde modernizme başkaldırı

(1)

Volume 10/8 Spring 2015, p. 43-52

DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.-8349 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY

SÜLEYMAN ÇOBANOĞLU’NUN ŞİİRLERİNDE MODERNİZME BAŞKALDIRI

Âlim GÜR**

Abdulhalik AKER***

ÖZET

Süleyman Çobanoğlu, Dergâh dergisinde yayınladığı ilk şiiriyle dikkatleri üstüne çekmeyi başaran nadir şairlerden biridir. Şüphesiz bu gelişmedeki en büyük etken, şairin hece vezniyle modern şiir yazıyor olmasıydı. Zira doksanlı yıllarda heceyle şiir yazmak, şairini modern şiirden habersiz olmakla yaftalamaya yol açacağı için cesaret gerektiren bir girişimdi. Fakat Süleyman Çobanoğlu şiirinin tamamen hece veznine dayanan iskelet metinler olduğunu ileri sürmek de elbette doğru olmaz. Şair, içerik bakımından da hem gayet nitelikli hem de çağdaşlarından farklı şiirler yazıyordu. Bu tutumunu devam ettiren şair, ilk kitabı Şiirler Çağla’nın çıkması üzerine İsmet Özel’in buna dair kaleme aldığı yazıdan sonra, daha çok ilgi odağı olmaya başladı.1

Çobanoğlu’nun hem şiirlerini heceyle yazması hem de her fırsatta kaybedilen değerlere atıfta bulunması onun sıkı bir anti-modernist olmasından kaynaklanmaktadır. Şair, modernizmin müspet ve menfi taraflarına bakmaz. Ona göre modernizmle yoğrulmuş bir hayatın hiçbir tarafı olumlu değildir. Çağdaş dünyada iyi olarak nitelendirilen birçok şey, eskiyi yok ettiği için kötüdür. Bu tavır pek tabii şairin geri kalmışlığı olarak anlaşılmamalıdır. Çobanoğlu’nun eskiye muhabbeti; daha çok nesnelere, kuşlara, doğaya, kaybedilen değer yargılarına yönelik otantik diyebileceğimiz bir özlemden ibarettir.

Bu sebepledir ki Süleyman Çobanoğlu, şiirlerinde -yazdığı dönemde pek görülmeyen bir şekilde- daha çok tabiat varlıklarına yer veriyordu. Modern olma adına şairlerin genellikle ruh bunalımlarını, kapitalist sistem içerisinde yozlaşan benmerkezci insanların tüketim çılgınlığını, çarpık kentleşmeyi dile getirerek olumsuz bir hava çizdiği doksanlı yıllarda, şiirin köklerine inmeye çalışan Çobanoğlu’nun bu tutumu, gözlerden kaçmadı ve kısa sürede hak ettiği ilgiyi görmesini sağladı.

Çalışmamızda Süleyman Çobanoğlu’nun şiirlerinde görülen modernizme başkaldırı unsurları, şairin değerlere ve maziye olan özlemi çerçevesinde incelenmiştir.

_{Bu makale Crosscheck sistemi tarafından taranmış ve bu sistem sonuçlarına göre orijinal bir makale olduğu}

(2)

Anahtar Kelimeler: Süleyman Çobanoğlu, şiir, modernizm,

başkaldırı, değer yargıları, mazi muhabbeti.

A REVOLT TO MODERNISM IN SULEYMAN COBANOGLU’S POETRY

STRUCTURED ABSTRACT

Suleyman Cobanoglu is one of the uncommon poets who have attracted attention by his poems published in Dergah. Certainly the most significant factor in this reality is the fact that the poet was writing modern poetry in syllabic meter. Because writing poetry in syllabic meter in the 90s was a brave act as the poet could have been accused of being unaware of modern poetry. However, it would not be correct to claim that Cobanoglu’s poetry is composed of skeleton texts based on syllabic meter. The poet was writing poems qualified in content and different from those of his contemporaries. Maintaining this approach, the poet became a centre of attention after Ismet Ozel’s commentary on the publication of his book Siirler Cagla.

Cobanoglu’s composing his poetry in syllabic meter and referring to the lost values is the result of his being a strict antimodernist. The poet does not consider the positive or negative features of modernism. According to him, no aspect of a life combined with modernism is positive. Things called good in modern life are actually bad as they have destroyed the past. This attitude, of course, must not be considered as backwardness of the poet. His attachment to the past is mostly an authentic yearning to things, birds, lost values.

Due to this, Cobanoglu was – as rarely witnessed in his time – mostly talking about natural assets. His stance of drawing generally the poets’ psychological distress for the sake of being modern, corrupt and egoist man’s delirium in the capitalist system and irregular urbanisation of the 90s attracted attention.

In our study, Cobanoglu’s revolt to modernism in his poetry is analysed within the poet’s longing for the values and the past.

Besides the advantages such as its contribution to technological development, better conditions and social progress, modernism that appeared during the enlightenment with its stress on reason has its disadvantages like its involvement in egoism and consumption far away from value judgements. Is is possible to observe the reflection of both concepts in native and foreign works.2_{Another native artist who has} dealt with modernism is of course Suleyman Cobanoglu.3_{However, it is} obvious that Cobanoglu posits totally an antimodernist attitude in his poetry. The poet does not consider the positive or negative features of modernism. According to him, no aspect of a life combined with modernism is positive. Things called good in modern life are actually

2_{For revolt to the disadvantages of modernism, see Sevda Geçen, “İsmet Özel’in Şiirlerinde Başkaldırı/Modernizmin}

Yozlaştırdığı Düzene Başkaldırı”, Turkish Studies, Volume 7/3, Summer 2012, p. 1215-1228.

3_{Not only in his poetry but also in his prose does Suleyman Cobanoglu display this. For detailed information, see} Yobazlığa Övgü, İstanbul: Şûle Yayınları, 1999.; Aşk ile Hain Kardeş, İstanbul: Şûle Yayınları, 1999.

(3)

bad as they have destroyed the past. This attitude, of course, must not be considered as backwardness of the poet. His attachment to the past is mostly an authentic yearning to things, birds, lost values.

In a conversation the poet says, “I spray poetry on everything that burns my hart. I have not seen a crane since I left the village.” (Kilic, 1995) and is disturbed by the extinction of the great bustard fighting back against the DDT and the fact that we can only see the bird in an encyclopaedia:

You saw me a lot on this meadow Flown you made green and dead you rot Auto and ddt had not knocked you down; Like a graceful king you walked to the fallow…

Now you are an Amon Ra: the infamous encyclopaedia Does not give away your shadow in sunlight

It is said you perched on this print,

And said to see you finished on the meadow… (Cobanoglu, 1995:21)

To carry the great bustard into poetry when the modern man suffers from the problems of the modern life and thinks nothing but his job shows us the strong relations the poet has established with his past, his childhood and nature.

The poet who builds his art with the sources of the past, the tradition and nature claims that poetry just corresponds to this. “There is born a calf onto the lap of the madman of the village late at night; while it is licking its mother, the mad man cries… Poetry is like this.” (Cobanoglu, 1999a: 52). It is possible to come across with parts from the past, nature, the deep rooted Turkish-Islamic cultural repertoire.

Because of this, there are some comments about his poetry: “Poets are in a sense like noble men who value and buy unpopular commercial objects. Not only in his “The Old” but also in all of his poems Cobanoglu is such a poet. Animals, clothes, tools, ornaments…

folded faldstools fit into the cellar good, men are still fond of them

but will somebody take that green volume and read it slowly declines on the shelf like a bookseller you be a sufferer: as they create both mice and worm; do not bother drug, trap

where this forty five pin touch the lover from, from where come dear so many records! (Cobanoglu, 1995: 19-20)

In a conversation the poet says, “I want a young man to put secretly my poems between the pages of his sweetheart’s notebook. I want to be a longliving memory. I want to remind that poetry loves women, it loves horses and flowers, it loves life.” (Dergâh, 2009: 13) His talking about love, perhaps the most degenerated thing in modern world, can be read as his notion of art, but also as a revolt to popularism and modernism. Because love in modern times has become a concept that is really emptied out, easily consumed and talked about by everybody. Perhaps that is why the contemporary poetry tries to keep

(4)

away from love. It can also be claimed that this naïve word has gradually created a negative image. Another difference Cobanoglu has his attempt to put love, but not corrupted love, into poetry again:

the globe, ah! either curse or kiss to see, but better to climb its mountain when you hair touches my face

it is mad, to die for love (Cobanoglu, 2011: 47)

S. Cobanoglu, “sees the city crowded by modern but not having the common sense, literate but having no interest in history. He whispers the negative outcomes of growing up in a metropolis.” (Ozturk, 2015: 82) Because even the city is not that city anymore. Therefore it is possible to read many of his poems as a call for returning home. Cobanoglu does in poetry what Mustafa Kutlu does in story telling, to make us see the nasty face of the city by dealing with the beauty of the country.

Nothing Sir take with you

Your sweetheart’s muslin, water skis, or the mule. As every city is like a girl in blood;

Everything reminds a coy from that calamity. (Cobanoglu, 1995: 28)

Although he preferred some modifications in style, beginning from his first poem, Cobanoglu followed almost the same pattern in terms of content and, in his own words, “sprayed poetry” on modernism for every occasion.

Conclusion

Suleyman Cobanoglu who attracted attention by writing modern poetry in syllabic meter at the beginning of 90s, is a poet who should not be disregarded due to the authentic content of his poems. It can be claimed that the poet, whose every single line makes us feel the spontaneity of Turkish, carries this quality into the content of his poetry, and makes a call for returning home against the corruption of the modern man.

The main themes of his poems are corruption and the threats of modernism. He creates poems rich in subject matter and criticises the modern man who loses his values, has no chance to look back because of the excessive work load. The modern man lost in the easy world through his new type of life is in a dilemma. The poet has always said that the solution for this problem is the protection of the values. Besides this, he deeply criticises modernism that has created such individuals. In this context, the revolt to modernism is the main subject in Suleyman Cobanoglu’s poetry. “Otis Tarda”, “Eski”, “Türkçe”, “Aşk Mektubu”, “Gitmek Bilgileri”, “İftitah”, “Beyzâde’ye Dağları İşaret Ediyorum” are some of these poems. Finally it can be said that the revolt to modernism in Cobanoglu poetry appears as embracing old values, having authentic love for old objects.

Key Words: Suleyman Cobanoglu, poetry, modernism, revolt,

(5)

Giriş

A. Modernizm

Modernizm “Aydınlanma çağı ile gelen zihinsel dönüşümün ortaya çıkardığı ideoloji ve yaşam biçimi. Hümanizm, sekülarizm ve demokrasi sacayağı üzerine kurulu; egemenliği insana özgüleştiren, kurtuluşu dinde değil bilimde arayan, insanbiçimci ve insanmerkezci dünya görüşü” (Acar-Demir, 2002: 291) olarak tanımlanabilir.

Günümüzde modernizmin çağdaşlığa, yeniliğe, tüketime dayalı bir hayat olgusuna karşılık geldiğini göz önünde bulundurursak böyle bir yaşantının kişilerin duyarsızlaşmasını veya aşırı duyarlı hale gelmesini, geçmişiyle bugünü arasında sıkışıp kalmasını, bütün bunların bunalımları, buhranları hatta intiharları beraberinde getirdiği görülen bir gerçektir.

Modernizm insanları duyarsızlaştırır. Çünkü tamamen tüketime odaklanmış bireyler, değer yargılarına karşı olumsuz bir tutum içerisindedirler. Tüketebilmesi için bol kazanca ihtiyaç duyan modern insan, gerektiğinde egosu için hemen her şeyi mubah görmekte ve insanî değerleri göz ardı etmektedir. Bundandır ki modern bireyler, günümüz hadiselerini geçmişin değerler terazisinde tartmaya ihtiyaç duymazlar.

Modernizm insanları aşırı duyarlı hale getirir. Nitekim bu keşmekeş içerisinde buhranlar, bunalımlar, ruh burkuntuları yaşayan bireyler, küçük hadiselerin sonucunda dahi büyük can

sıkıntıları yaşayabilmekte, bazen çıkış yolu bulamadıklarında intihara kadar

sürüklenebilmektedirler. Denebilir ki günümüzdeki intiharların birçoğu, insanların aşırı duyarlılaşması sonucunda yaşadığı psikolojik problemlerden kaynaklanmaktadır. Kuşkusuz aşırı

duyarlılığı en yoğun yaşayanlar, dolayısıyla intihara sürüklenenler yerli ve yabancı sanatçılardır.4

Modern insanın böylesine bir yaşantı içerisinde toplumla çatışma yaşaması kutuplaşmalara, kendi benliğiyle çatışma yaşaması ise problemli ve gergin bireyler oluşmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler de gerek belirtilen çatışma ve rahatsızlıkları birebir yaşayan gerekse bunları toplumda gözlemleyen sanatçıların eserlerine zaman zaman yansımıştır. Farklı dünya görüşleri benimsemelerine rağmen söz konusu sanatçıların çoğu, müspet bir kavram olarak kullandıkları “modern sanat” yoluyla, menfi gördükleri “modern hayat”ı kıyasıya eleştirmektedirler. Bu da modernizme başkaldırı dediğimiz tutumu doğurmaktadır.

B. Başkaldırı

Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük’te “1. Herhangi bir amaçla kurulu düzene veya devlet güçlerine karşı gelme, başkaldırma, ayaklanma, isyan. 2. Bir düzene veya emre boyun eğmeme, uymama, itaat etmeme.” şeklinde tanımlanan başkaldırı; insanın kendi değerlerine, düşüncelerine veya çıkarlarına ters düşen; ona saçma, anlamsız, gereksiz gelen tutum ve davranışları reddetmesidir.

Camus’nun isabetli tespitine göre, “Her başkaldırıda, haksıza karşı bir tiksintiyle birlikte, insanın kendi benliğinin herhangi bir yanına tam ve birdenbire bir katılışı vardır.” (1998: 21) Sanatçılar bu katılışı çoğu zaman değerlere sarılmak yoluyla gerçekleştirir. Bununla beraber var olan menfi durumun ortadan kaldırılmasına dair yeni alternatifler de sunabilirler. Böylece sanatçı yeni bir dünya kurma isteğiyle çıktığı yolda, reddettiği şeylerin yerine, geçmiş hayattan veya yaşantımızda somut bir örneğini göremediğimiz fakat kendisinin kurguladığı ve doğru bulduğu

4_{Sebepleriyle birlikte intihar kavramı ile bu yolu seçen yerli ve yabancı sanatçılar hakkında geniş bilgi için bk}_._Ahmet

Oktay, “Edebiyat ve Sanat Dünyasında İntihar”, Milliyet Sanat, Sayı: 163, 1 Mart 1987.; Nihat Kaya, Neden İntihar

Ediyorlar?, İstanbul: Nesil Yayınları, 1999.; Cemile Sümeyra, Kendi Kalemini Kıranlar/Türk Edebiyatında İntihar,

(6)

öneriler sunar. Modernizme başkaldırı söz konusu olduğunda ise genel itibariyle sanatçı, tepkisini geçmişten destek alıp ona bağlanarak ortaya koyar.

Süleyman Çobanoğlu’nun Şiirlerinde Modernizme Başkaldırı

Aydınlanma çağıyla birlikte insan hayatına giren ve aklı ön plana alan modernizmin; teknolojinin gelişmesine, şartların iyileşmesine, toplumun ilerlemesine katkıda bulunmak gibi getirilerinin yanı sıra, fertlerin değer yargılarından uzak, benmerkezci ve tüketime dayalı bir ömür sürmelerine yol açmasından dolayı, olumsuz yanları da vardır. Yerli ve yabancı şairlerin şiirlerinde

her iki olgunun yansımalarını görmek mümkündür.5

Modernizmi dert edinen ve işleyen yerli

sanatçılardan biri de hiç kuşkusuz Süleyman Çobanoğlu’dur.6

Fakat Çobanoğlu’nun şiirlerinde tam anlamıyla anti-modernist bir tavır sergilediği görülmektedir. Şair, modernizmin müspet ve menfi taraflarına bakmaz. Ona göre modernizmle yoğrulmuş bir hayatın hiçbir tarafı olumlu değildir. Çağdaş dünyada iyi olarak nitelendirilen birçok şey, eskiyi yok ettiği için kötüdür. Bu tavır pek tabii şairin geri kalmışlığı olarak anlaşılmamalıdır. Çobanoğlu’nun eskiye muhabbeti; daha çok nesnelere, kuşlara, doğaya, kaybedilen değer yargılarına yönelik otantik diyebileceğimiz bir özlemden ibarettir.

Kendisiyle yapılan bir söyleşide “Ben kalbimi yakan her şeye şiir püskürtüyorum. Köyden çıktığım 1978 yılından bu yana turna görmedim.” (Kılıç, 1995) diyen şairi otomobil ve DDT’ye direnen toy kuşunun yok edilmesi ve onu artık sadece ansiklopedilerden görebilecek hale gelmemiz huzursuz etmektedir:

Sen beni en ziyâde bu ovada görürdün Uçunca yeşertirdin ve ölünce çürürdün Tomafil ve dedete devirmemişti seni;

Endamlı bir şah gibi yaş nadasta yürürdün… Şimdi bir AmonRa’sın: rezil ansiklopedi Ele vermiyor senin güneş vurmuş gölgeni Bu hurufat üstünde tünemiş olman hüzün, Ve hüzün ovalarda tükenmiş görmek seni..

(Çobanoğlu, 1995: 21)

Modern insanın, hayatın yoğun keşmekeşi içinde kıvranıp işinden başka bir şey düşünemediği bir zamanda toy kuşunu şiire taşımak, şairin geçmişiyle, çocukluğuyla, tabiatla ne kadar güçlü bağlar kurduğunu gösteriyor bize.

Sanki Çobanoğlu, yitirdiğimiz güzelliklerin bir bir yok olmasına toy kuşu özelinde ağıt yakmaktadır. Zira eski âdetler, bayramlardaki coşku, insanın doğayla ve hemcinsiyle olan bağı gibi birçok şey, soyu tükenmeye yüz tutan bir kuş misali her geçen gün hayatımızdan çıkmaktadır.

Sanatını geçmişin, geleneklerin ve tabiatın kaynaklarından yararlanarak inşa eden şair, şiirin tam da buna tekabül ettiğini öne sürer. “Köyün delisinin kucağınageceninardında bir buzağı doğmuş; yalaşırken anasıyla, delinin iki gözü iki çeşme… Şiir buna benzer.” (Çobanoğlu, 1999a: 52) anlayışındaki Çobanoğlu’nun şiirlerinde doğadan, geçmişten, Türk-İslam medeniyetinin köklü birikiminden daha nice parçalara rastlamak mümkündür.

Necip Fazıl ve Sezai Karakoç, S. Çobanoğlu’nun öncüllerinden ve beslenme kaynaklarından sayılabilir. Bilindiği üzere, “Necip Fazıl Kısakürek ve Sezai Karakoç, Türk şiirinde

5_{Modernizmin olumsuz yanlarına başkaldırıya dair bilgi için bk. Sevda Geçen, “İsmet Özel’in Şiirlerinde}

Başkaldırı/Modernizmin Yozlaştırdığı Düzene Başkaldırı”, Turkish Studies, Volume 7/3, Summer 2012, p. 1215-1228.

6_{Süleyman Çobanoğlu sadece şiirlerinde değil, düzyazılarında da bunu göstermektedir. Detaylı bilgi için bk. Yobazlığa} Övgü, İstanbul: Şûle Yayınları, 1999.; Aşk ile Hain Kardeş, İstanbul: Şûle Yayınları, 1999.

(7)

gerek şiir gerek felsefe bağlamında ürettikleri söz ve düşünceyle, şiir-hakikat ilişkisi meselesinde çok önemli bir duruşu sergileyen iki şairdir. (…) Kısakürek ve Karakoç, şiirin aradığı hakikatin Tanrısal nitelikte olduğu konusunda hemfikirdir. İdealist felsefi konumla örtüşen bu metafizik arayışta her iki büyük şairin ortak özelliğini Tanrı ile birleşme arzusu olarak gördükleri tasavvuf edebiyatını çağdaş şiirin sunduğu imkânlarla yeniden yorumlama çabasında bulmak mümkündür.” (Yener, 2012: 72) Çobanoğlu’nun şiirde aradığı ve ortaya koymaya çalıştığı hakikat ise metafiziğe ve tasavvufa hiç uğramadan, gündelik yaşantımızda görüp dokunabildiğimiz, elle tutulur somut verilerdir. Necip Fazıl ve Sezai Karakoç, daha çok şiirin metafizik burcunda Tanrı’ya ulaşma arzusunda iken Süleyman Çobanoğlu çekmecede unutulmuş nesnelerin arasında dedesini, çocukluğunu ve geçmişteki tasasız günlerini arar.

Bu yüzdendir ki onun şiirleri hakkında şu tarzda yorumlar yapılabilmektedir: “Şairler bir bakıma, dünyanın ticaretinde rayicinin altına düşmüş şeylere rağbet eden, değer veren, onları alıp değerlendiren soylulara benzerler. Sadece “Eski” şiirinde değil neredeyse bütün şiirlerinde Çobanoğlu’nun böylesine bir şairlik ettiği görülüyor. Hayvanlar, giyecekler, aletler, ziynetler… sayılamayacak kadar çok.” (Arslanbenzer, 1996: 9)

rahleler kapanınca kilere sığıyor mu âlâ, çünkü seveni hâlâ pek bulunuyor fakat şu yeşil cildi alır biri okur mu rafta bir sahaf gibi yavaş yavaş bunuyor muzdarip olursunuz: çünkü bunlar hem fare hem de kurt yapıyorlar; uğraşmayın zehir, fak bu kırkbeşlik iğnesi nereden değer yâre, nerden çıkıyor kuzum bu yüzlerce taş plak!

(Çobanoğlu, 1995: 19-20)

Yukarıdaki mısralar, eski nesnelerden rahatsızlık duyan bir kişinin ağzından yazılmış. Yapay ve komik bir titizlik içerisinde olan modern çağın insanı eski kitaplardan, gramofondan, taş plaklardan tiksinti duymaktadır. Bu tavır şairi rahatsız etmektedir.

“Türkçe” isimli şiirinin başında bir İngilizce kursu ilanından alıntıladığı “Siz hâlâ annenizin dilini mi konuşuyorsunuz?” ibaresinden muhtemelen Çobanoğlu’nun anladığı, kursun anadili konuşmayı hor görmesidir. Bu yaklaşımın, şairi aşağıya dört mısraını aldığımız Türkçe için şiir yazmaya ittiği söylenebilir:

Ben onunçin habire belâlara katıştım Ben onunla dellendim, ben onunla yatıştım Yetmiş dilli yılanla yetmiş kerre çatıştım Ne kibirli beyleri yerdim idi ne ettin

Şiir, bazı insanların çağdaşlık adına kendi anadilini dahi hor görebilecek hale gelmelerine bir tepki niteliğindedir. Zira modern zamanda insanın bir statüye sahip olabilmesi yabancı dil bilmesiyle ilişkilendirilmektedir. Bu şiirde de görüldüğü üzere S. Çobanoğlu, modernizmin olumlu diyebileceğimiz yanlarını bile, kendince olumsuz gördüğü taraflarıyla eleştirebilmiştir. Elbette şairin tepkisi yabancı dil öğrenmeden ziyade, öğrenirken Türkçenin ihmal edilmesinedir. Şair burada takındığı anti-modernist tavırla, hadisenin olumsuz yanlarına dikkatleri çekmek istemektedir. Çobanoğlu, tıpkı Cahit Sıtkı gibi, kendisini Türkçeye ve Türk şiirine karşı sorumlu

(8)

hissetmektedir.7_{Çünkü “Modernizm için şiir ele geçirilemeyendir, has Türkçe ise düzenin}

kodlayamadığı ve yok etmeye çalıştığı halkın bedenidir.” (Çalışkan, 2010: 37)

Şairin Türkçeye ne kadar bağlı olduğunu sadece bu metinden değil, başka şiirlerinden de anlayabiliriz. Aslına bakılırsa onun, şiirlerini heceyle yazıyor olması dahi, dile verdiği önemin bir göstergesidir. Öte yandan Çobanoğlu’nun şiirlerinde, günümüzde nadiren duyabileceğimiz, unutulmaya yüz tutan Türkçe kelimelerle yer yer karşılaşmamız, onun dilimiz karşısındaki duyarlığına bağlanabilir: “haminnem, bürümcek, övüngen …” örneklerinde olduğu gibi.

Şair, kendisiyle yapılan bir söyleşide “Bir delikanlı, sevdiği kızın defterinin arasına gizlice benim şiirimi koysun istiyorum. Zamanla pörsümeyecek bir hatıra olmak istiyorum. Şiirin kadınları sevdiğini, atları ve çiçekleri sevdiğini, şiirin yaşamayı sevdiğini hatırlatmak istiyorum.” (Dergâh, 2009: 13) der. Şiirlerinde modern dünyada belki de en çok yozlaştırdığımız şey olan aşka yer vermesi, onun sanat anlayışına bağlanabileceği gibi popülariteye ve modernizme bir başkaldırı şeklinde de yorumlanabilir. Çünkü modern zamanda aşk; ziyadesiyle sulandırılmış, içi boşaltılmış, hakkında herkesin bir şeyler söylemeye yeltendiği, kolay tüketilebilir bir meta haline gelmiştir. Çağdaş şairlerin aşktan olabildiğince uzak durmaya çalışmaları, belki bu sebeple izah edilebilir. Hatta denebilir ki zamanla bu nahif kelime, insanlarda olumsuz bir intiba uyandırmaya başlamıştır. Çobanoğlu’nun bir diğer farkı da şiire tekrar aşkı, fakat yozlaşmamış bir aşkı, sokmaya çalışmasıdır:

dünya, ah! söversin, yahut öpersin bakmaktan dağına çıkması yeğrek yüzüme değince saçların mümkün, bir delilik etmek, aşktan gebermek

Modern hayat, insanlar arasındaki ilişkileri ya bitirmekte ya da içini boşaltıp samimiyetsiz ve yapay hale getirmektedir. Bundandır ki eskiden sanatçıların okurlardan mektup aldığını şimdilerde ise bunun imza günlerinde kuyruk olmaya dönüştüğünü vurgulayan şair; bu durumu rabıtayı koparan, modern hayatın getirdiği küresel bir lanet sayar. (Çalışkan-Tozal, 2010: 41)

Bu lanet her geçen gün yaygınlaşıyor. Gençlerin sosyal paylaşım sitelerinde rengârenk kitap kapaklarını paylaşarak tüccarları zengin etmeyi okuma alışkanlığı olarak görmesi, bu olumsuz gelişmenin son halkasıdır diyebiliriz. Şair, muhtemelen bu yüzden aykırı olma adına nostaljik tavırlar sergileyen, eskiye meraklı, sanata teşne gibi görünen zihniyete de mesafeli davranmaktadır:

“Eskimiş ahşaplarda usulca bunamak”tan, eski bir dostmuş gibi sözedenlerden sakın.

Yine Çobanoğlu’na göre modernizm insanı merkezsiz kılmaktadır. Şehirleri, camileri, çeşmeleri, meydanları, akrabalık ilişkilerini havaya uçurmaktadır. Oysa kadim medeniyetin, tabii insan hayatının alâmetifarikası bir merkez sahibi olmaktır. (Çalışkan-Tozal, 2010: 39) Şair, merkez seçimini şiirden yana kullanır. O, şiiri bir merkez konumuna getirme uğraşındadır. Bu sebeple yenilik adına ortaya konan, farklı olmak için şiiri mekanikleştirme ve kolay tüketilebilir duruma düşürme çabalarına da şiddetle karşı çıkar:

öyle konuşurlar ki arada birkaç kuğu ziyâde kargalardır çığlık çığlık şuara

7_{“Türkçenin ses vekâleti bizim uhtemizdedir.” diyen Cahit Sıtkı’nın bu konuyla ilgili görüşleri için bk. Ziya’ya} Mektuplar, İstanbul: Varlık Yayınları, 2001, s.141.

(9)

bir cam kırılmasıdır seslerinde yağmurlar oysa aşk aşka benzer nar da diğer bir nara

S. Çobanoğlu, “modern ama sağduyudan yoksun, diplomalı ama tarihine ilgisiz kimselerin doldurduğu şehri görür. Şans saydığımız; büyük şehirde büyümenin sıkıntılı sonuçlarını fısıldar kulağımıza.” (Öztürk, 2015: 82) Çünkü şehir bile artık o eski şehir değildir. Bu yüzden Çobanoğlu’nun birçok şiirini eve dönüş çağrısı olarak anlamak mümkündür. Mustafa Kutlu’nun hikâyede yaptığı, taşranın güzelliklerini işleyerek şehrin kötü yanlarını görmemizi sağlama girişimlerini Çobanoğlu şiirde gerçekleştirmektedir:

Hiç bir şeyi Efendim almayın yanınıza: Yarinizin tülbendi, kırbalar, veya katır. Çünkü benzer her şehir kana girmiş bir kıza; Her nesne o âfetten bir cilve hatırlatır.

Şairin ikinci şiir kitabı için söylediği “Hudayinabit’te köpekler var, geyikler, kargalar, oğlaklar… Sanayi çarşısındaki adamlar da var, leyli mektep talebeleri de. Hepsi birbirine rahim olan bir dünya. Bu didaktik bir pastorallik ya da avam yardakçısı bir halkçılık, arkası boş bir insancıllık değil.” (Dergâh, 2009: 13) şeklindeki sözleri, kanaatimizce Şiirler Çağla için de geçerlidir.

Çobanoğlu, ilk şiirinden itibaren, her ne kadar üslup ve şekil açısından bazı değişikliklere gitme yolunu tercih etmiş olsa da içerik bakımından çizgisini fazla değiştirmemiş ve her fırsatta modernizme kendi tabiriyle “şiir püskürt”müştür.

Sonuç

Doksanlı yılların başında heceyle modern şiirler yazarak dikkatleri üstüne çeken Süleyman Çobanoğlu, şiirlerinin otantik içeriğiyle de göz ardı edilmemesi gereken bir şairdir. Biçim ve üslup açısında her mısraında Türkçenin doğallığını hissettiğimiz şairin, bu özelliğini, şiirinin içeriğine de taşıdığı, modern insanın yozlaşmasına karşı eve dönüş çağrısı yaptığı söylenebilir.

Şiirlerinin ana teması yozlaşma ve modernleşmenin zararlarıdır. Konu bakımından da oldukça zengin metinler ortaya koyan şair; değerlerini yitiren, yoğun iş temposu içerisinde eskiye dönüp bakma fırsatı bulamayan, kolayca tükenen ve tüketen modern insanı eleştirir. Yeni tarz yaşantısıyla kolaylıklar dünyasında kendini kaybeden modern çağın insanı adeta çıkmaza girmiştir. Şair insanların bu açmazdan kurtuluşunun değerlere sahip çıkmaya bağlı olduğunu her defasında dile getirir. Bunun yanı sıra fertleri bu duruma getiren modernizm kıyasıya eleştirilir. Bu bağlamda Süleyman Çobanoğlu’nun şiirlerinde modernizme başkaldırı başat ögedir. “Otis Tarda”, “Eski”, “Türkçe”, “Aşk Mektubu”, “Gitmek Bilgileri”, “İftitah”, “Beyzâde’ye Dağları İşaret Ediyorum” bu şiirlerinden sadece birkaçıdır. Son olarak denebilir ki Çobanoğlu şiirlerindeki modernizme başkaldırı; daha çok değerlere sarılma, eski nesnelere otantik bir sevgi duyma şeklinde tezahür eder.

KAYNAKÇA

ACAR, Mustafa-DEMİR, Ömer (2002); Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ankara: Vadi Yayınları.

ARSLANBENZER, Hakan (Haziran 1996); “Çapanoğlu Değil, Çobanoğlu”, Dergâh, S. 76, s. 8-9. CAMUS, Albert (1998); Başkaldıran İnsan, Çev. Tahsin Yücel, İstanbul: Can Yayınları.

(10)

Cemile Sümeyra (2007); Kendi Kalemini Kıranlar/Türk Edebiyatında İntihar, İstanbul: Şûle Yayınları.

ÇALIŞKAN, Furkan (Ocak-Şubat 2010); “Halkın Şiiri: Hudayinabit”, Ayraç, S. 5, s. 37.

__________________-TOZAL, Yunus Emre (Ocak-Şubat 2010); “Türk Şiirinin Bütün Görkemi, Şiirimde Yankılansın İstiyorum”, (Söyleşi), Ayraç, S. 5, s. 38-43.

ÇOBANOĞLU, Süleyman (1995); Şiirler Çağla, İstanbul: Oğlak Yayınları. ______________________ (1999a); Aşk ile Hain Kardeş, İstanbul: Şule Yayınları. ______________________ (1999b); Yobazlığa Övgü, İstanbul: Şule Yayınları. ______________________ (2011); Hudayinabit, İstanbul: Profil Yayınları.

(DERGÂH) (Aralık 2009); “Merhamet, Şairin ve İnsanın Varlığa Katılmasıdır”, (Söyleşi), Dergâh, S. 238, s. 12-13.

GEÇEN, Sevda (Summer 2012); “İsmet Özel’in Şiirlerinde Başkaldırı/Modernizmin Yozlaştırdığı Düzene Başkaldırı”, Turkish Studies, Volume 7/3, p. 1215-1228.

KAYA, Nihat (1999); Neden İntihar Ediyorlar?, İstanbul: Nesil Yayınları.

KILIÇ, Aydoğan (18 Kasım 1995); “Şiir Püskürtüyorum Kalbimi Yakanlara”, (Söyleşi), Aksiyon,

http://www.aksiyon.com.tr/kultur-sanat/siir-puskurtuyorum-kalbimi-yakanlara_501136. (03.06.2015)

OKTAY, Ahmet (1 Mart 1987); “Edebiyat ve Sanat Dünyasında İntihar”, Milliyet Sanat, Sayı: 163. ÖZEL, İsmet (Kasım 1995); “Süleyman Çobanoğlu, Heyhat!”, Dergâh, S. 69, s. 1.

ÖZTÜRK, İlker Nuri (Şubat 2015); “Şiirler Çağ’la”, İtibar, S. 41, s. 82-83. TARANCI, Cahit Sıtkı (2001); Ziya’ya Mektuplar, İstanbul: Varlık Yayınları.

YENER, Ali Galip (2012); Şiir Bilinci - Şiir Okuru İçin Teorik Tespitler Defteri, Ankara: Hece Yayınları.

Citation Information/Kaynakça Bilgisi

GÜR, Â., AKER, A. Süleyman Çobanoğlu’nun Şiirlerinde Modernizme Başkaldırı, Turkish

Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or

Turkic Volume 10/8 Spring 2015, p. 43-52, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net,