Suni tohumlama merkezlerinde kullanılmak üzere seçilen boğalarda BHV-1, BVDV ve EBLV enfeksiyonlarının araştırılması

Vet. Bil. Derg,(2006), 22, 3-4: 21-24

SUNi TOHUMLAMA MERKEZLERiNDE

KULLANıLMAK

ÜZERE SEçiLEN

BOGALARDA BHV-1, BVDV VE EBLV ENFEKSiYONLARININ

ARAŞTIRILMASI

Orhan

Yapkıç1@

Oya Bulut

1

Mehmet Kale

2

At

illa

Şimşek" Oğuzhan

Avci'

Sibe

l

Yavru'

Investigation of BHV-l, BVDV and EBLV Infections in Bulls Selected for Artificial

Insemination Centers

Özet: Buçalışmada, sunitohumlamamerkezlerindekullanılmaküzere seçilen143 adetboğadan alınankan serum ö r-nekleri BHV-1,BVDV veEBLVenfeksiyonlarına karşı oluşanantikarlar yönünden ELl8Aile incelendi.Araştırmadakul -lanılan boğaların 12'si("lo8.3)BHV-1'e,25'i("lo 17.4) BVDV'una ve 14'ü("lo 9.7)EBLV'una karşı oluşanantikarlar yö -nündenpozitif olarak tespitedildi.Ayrıca, BVDV'unakarşı oluşanantikarlar yönündenseronegatif olanboğalarıntümü BVDV'una spesifik antijenleryönündende ELl8A ile negatif olarakbelirlendi.

Anahtar Kelimeler:Boğa,8uni tohumlama, BHV-1,BVDV,EBLV, ELl8 A

Summary: In thisstudy,blood samples taken from 143 bulls choosen bullsthat usingin artificial insemination centers were investigated for antibodies against BHV-1,BVDV andEBLVinfections by ELl8A1Ab. It was determined as po -silivethat antibodiesagainst12 bulls (8.3%)for BHV-1,25 bulls (17.4%) for BVDV and 14 bulls (9.7%) for EBLV.B e-sides,allseronegativebulls were alsa detectedas antigen negativeby ELl8A1Ag.

Key Words: Bull,Artificial insemination, BHV-1,BVDV,EBLV, ELl8 A

Giriş

Sığırpopulasyonlarında

genetik

ilerıemenin sağ­ lanması,

modern

yetiştirme programlarının

uy-g

ulanabilmes i

ve

işletme lerin verimliliğinin

art

-tırıl mas ında

s

uni

tohumlaman ı n

önemi büyükt

ür.

A

ncak

enfeks

iyöz

etken

lerle

bulaşıkspermaların

kul-lanımı,

ülke içinde ve

dışında

birçok enfeks

iyonun

yayılma

riskini

arttırmaktadır

(Afshar ve Eag

lesome ,

1990

;

Wentink ve ark.

,

2000)

.

Bu nedenle tüm

dün-yada sun

i

tohumlama merkezler

inde

kullanılacak

o

lan

boğaların

seçim

i

oldukça büyük bir önem ta

-şımaktadır.

Sperma

il

e

yayılma olasılığı

yüksek olan

v

iral

etkenlerin

başında

ge

len

ve Uluslar

arası Salgın Hastalı klar

Merkezi (OIE 2006

)'nin

sığır hastalıkları

li

stesinde yer alan

,

bovine herpesv

irus

tip 1 (BHV-l),

bovine viral diarrhea v

irus

(BVDV) ve enzootik

bo-v

ine l

eukosis v

irus

(EBLV)

enfeksiyonları

yönünden

boğaların

i

ncelenmesi,

s

uni

tohumlamada

ku

l-lanılacakspermaları n güvenilirliğiniarttırmaktadır.

Akut, subkl

inik

veya kron

ik

enfekte

boğalara

a

it,

sıvı

azot iç

inde

dondurularak saklanan spermalarda

b

ulunan

ve enteksiy

özitesini

koruyan v

iruslar,

suni

t

ohumlama yo

luyla

enfeksiyonların yayı lma

i

htimalini

arttırmaktadırlar.

B

ir

çok ülkede

e

konomik y

önden

ö

nem

taşıyan

bu enfeks

iyonlar,

aynı

zamanda

sı ğı r yetiştiriciliğinde

fert

ilite

probleml

erine

de ned

en

ol-maktadır

(Meyl

ing

ve Jens

en , 1

988, K

irkland

ve

a

rk.,1994, We

ntink

ve ark

.,

2000

,

Wratha

ll

ve

ar

k.,

2006).

BVDV

'nun

hem akut hem de pe

rsiste

en

fekte

(PI)

boğaların spermalarıyla saçııd ığı

b

ilinmektedir

(Wentink ve ark

.,

2000)

.

BVDV

i

le enfekte

sper-maların kullanılması, alıcı

olarak

kullanılan

i

neklerde

akut

,

daha sonraki nesillerde

i

se persiste

en-t

eksiyonlara neden o

labilmektedir

(Polak ve Z

mud-zi

nski, 1999)

.

BHV-l

; h

ayvanlarda

canlı ağırl ık kaybı,

s

üt

ve

-r

iminde

azalma

,

abort ve ö

lümlere

neden

olduğu

i

çin

dünyada

yaygın

ve cidd

i

ekonom

ik

kayıpların

b

a-şında

gelmekted

ir.

BHV-1

il

e enfekte

boğaların

sper

-maları nda sıklıkla

v

irus

bu

lunabi lrnekte

ve sun

i

t

o-humlama yolu ile

bulaştırılabilmektedir

(Zhou ve

ark.,

1999)

.

Etks

nin

öze

llikle

sığ ı r

le

nfosit

hü

crelerine

il

gi

G<:Iiş Taril.~i:01.12.2006 ' @:uyapkic@selcuk.edu.lr

i.SelçukUniv crsi ıcsiVeteriner Fakültesi, ViralojiAnabilim Dalı .KONYA

YAPK ıÇ,BULUT,ŞIMŞE K,YAVRU,KAI.E.AVCI

g

öster

mesi

v

e

bu n

edenle daha çok

kan y

oluyla b

u-laşma e~ilimine

sahi

p

olmasının yanında,

OOQala

ra

a

it

scenreıe r

ile

ahc ı

in

eklerin

en

fekte

o

labilmeleri

i

h

-timalinden

dolayı

EBL

V il

e

en

fekte ha

yvanlardan

e

lde

edilen

spermaların

da

ku llan ı mında

u

lus

lar

arası kısıtlamalar

ha

len devam etme

ktedir

(

Monke, 1986

;

Santos ve ark

.,

2006)

.

BHV-1

ve

EBL

V il

e

enfekte

boQaları nyaşamları

bo

yunca

aralıklı

v

eya

s

ürekl

i

ol

arak

virusla rı

e

trafa

sa

çabilmeleri

ne

deniyle

,

seropozi

tif

boğalar

epi

-demiyolojik

açıdan

vi

rus

taşıyıcısı

v

e

saçıcısı

ol

arak

kabul edil

mektedirler

(W

rathall v

e ark

.,

2(0

6).

ÜL-kem

iz

de

d

ahil ol

mak ü

zere bi

rçok

ülke

de. BH

V-l ,

B

VDV

v

e

EBL

V'unu

taşıyan hayvanların ithalatına

ve

spe

rmalann

s

uni t

ohuml amada

kullanı lmasına

iz

in

ve

rilmeme ktedir.

B

u

araştırmada,

s

un

i

toh

umlama

me

rkezlerinde

kullanılmak

ü

zere

seçilecek ol

an, g

enet

i

k veri

mi o

l-dukça yükse

k

boğalarda

BVD

V, BHV

-1

ve

EBLV e

n-feksiyonlarının

g

örülme

olasıhğmm araştı rılması

amaçlanmıştır.

Materyal ve Metot

Suni

to

humlama

merkezle

rinde

kullanılmak

amacıyla

Tü

rkiye

'nin

farklı

üle

rinden

seçilen, klinik

o

larak

sa{Jlıklı

görünen, genelik verimi yü

ksek

ve

araşt ırılan

virusla

ra

karşı nıçoır aşı uygulamas ı

ge

r-çekleşlirilmeyen

1

8-24

aylık,

143 adet

boğadan

s

teril

kaoli

nli v

e

EDTA'l ı tüptera

kan örne

kleri

alınarak

+4

Co'de laborat

uvara

ge

tirildi. S

erolojik ince

leme ama

-cıyla alınan

kan

ö

rnekleri ,

2000

rp

m'de 10 dk

.

s

ant-rifüj edi

ldikten

so

nra

elde e

dilen

seru

mlar

ste

nl

e

pen-dorf

tüp

lerine

aktanldı.

Serum

ö

rnekleri

kullanılıncaya

kadar ·20 C

o

'd

e

derin dondurucuda

saklandı.

Bo{Ja se

rumtarmoa

:

BHV-

1,

BVDV ve

EBLV'larına karşı oluşan

antikor

varll{Jı

ELlSA (Ins

-tilul P

ourq uer,

Mont

peürer

,

Fransa

)

ile k

ontrol

edi

ldi.

S

erum ö

rnekleri,

test

in

prosedü

ründe

be

lirtile

n

mi

ktarlarda

sulandırıldıktan

sonr

a

,

üç enfeksiyon

y

ö

'

nünde

n

ayrı ayrı

an

tijenle

kaplı

mikro

pleytlerde

in-ku

basyona

bırakı ldı. Yıkama işlemini

ta

kiben ho

rse

rao.s

n per

oxldase e

nzim

konjugatı

i

lave ed

ilerek t

ek-ra

r

i

nkubasyona

bırakıldı .

S

ubstrat

ve

ard ından

stop

solusyonlarının

ila

ve

e

dilmesinden

so

nra

sonuçla

r

E

LISA

cihazı

(

Anthos II

,

A

vusturya) ile b

elirtilen

dalga

boyları nda

o

kunarak

de{Je

rlendirilcli

.

Hayvanların EDTA'lı tüpıere alınan

ka

n n

u-munel

erinden

elde

e

dilen

l

ökositler,

ayrıca

BVDV

an

tijenleri y

önünden

ELlSA

(tnstit

ut P

ourq uer.

M

ont

-p

elller.

Frans

a) ile

k

ontrol ed

ildi.

aoö aıarda n

e

lde

ed

ilen kan lö

kosit

ö

rnekren

önc

e be

molu

buffe

r

i

le

muamele edili

p

2500

rpm

'de s

antrifüj

işlemine

t

abi t

utuldu.

D

aha so

nra

ö

rnekler

,

B

VDV

'un

un

N

SP

2

-3

(

pBO)

ve

E

O (g

p48)' e

spesifik mo

noklonat

an-nkorıarta

kaph

mikrop

leytlere

,

BVDV'u

na

s

pesifik

po-liklo

nal a

ntikor içe

ren

buf

fer

i

le be

raber

il

ave

edi-le

re

k

inkubasyona

bırakıldı. Yıkama işlemini

t

ak

i

ben

antl-poüklcnal

ant

iko r

konjugatı

konularak

i

n

-kubasyona

bırakıldı

v

e

subst

rat v

e

ardından

stop

so-lusyo

nunun

ilave

ed

ilmesinden

so

nra

sonuçlar

E

LlSA

cihazı

ile

b

elirtilen

d

alga

boylarında

o

kunarak

deQe

rlendirild

i.

Bulgu

lar

Araştı rmada

ELl

SA

il

e

1

2 adet

(%

8

.3)

seru

mda

BHV-l

'

s , 2

5

adet

(%

1

7.4) serumda

B

VDV'una

ve

14 a

det

(%

9.

7)

se

rumda

EBLV

'u

na

karş ı

antiko

r

var1l{Jı

t

espit

edildi.

K

ontrolleri

yapılan

bo{Jal

ardan;

5

tanesi

(%

3

.5) sadece

BH

V-1,

1

8

t

anesi

(%

1

2

.

6) sa

-dece

B

VDV,

14

ta

nesi

(

%

9.7) ise s

adece EBL

V e

n-fek

siyonu yönünden

sereecnın

bulundu

.

Ayrıca

te

k

bir enfeksiyon

y

önünden seropozitit o

lan

boQa

sayısı

37

(%

25.8), hem BVDV hem de BHV-

1

ile enfekte

~a sayısı

7

(%

4

.8)

i

ke

n,

üç e

nfeksiyon

y

önünden

.'.

I

·

'=;

_

- J

_.

1

=

-•

. l

-_ -_'4{%97J

o

O

-

~ ~=

-y...IHJ·, v_ evcw y...lJllv &f-""BVCW &f-'·, ·ı:ııı.v BV()J.EI!lV 18

,.

~

_"

•

12 s, 10 ~ < 8

ı

8

~

4 2

o

EnIe kliıyOnhpı

Şekil

1

.

Hayvanların

(n=14

3)

enıeksıycntara

g

öre

seropoııl ltlıkoranlarınındagılımı

SuniTohunıblO1lII ~I"rk"d"riııd" Kullıınılm.ııık..•

de seropozitifolan hayvantespitedilemedi(Şekil 1). Bu çalışmada ElISA ile incelenen boOalann

tümO BVOV'una spesıük antijen yOnünden negatif

bulundu.

Tartı şma ve Sonuç

En/ekle hayvan lann spennalan aracıııgıile

has-sas hayvan lara bulaşma özelliQitaşıyan ancak viral

yapı ve patogenez açısından Onemlifa rklılı kla r çös-teren BHV-1.BVDV veEBLV'lannı nenOnemli ortak

yanlanndan birisi de, neden oldukları

en-feksjyonlarda klinik belirtilerin ya hiç gözlemnemesi

ya da çözcen kaçabilecek oranda halil ger-çekleşmesidir. Bu durum, enfekte hayvanlann

dr-şandan bakıldı!)ında saqtrkh oldu!)u yanılgısına yol açmakla ve birlikte bulunduQu diQer saQhklı hay· vanlar için büyük bir risk oluşturmaktadır. Suni

to-humlama merkezlerinde bu tür enfeksiyona sahip

olan bir boQadan. yaşamı boyunca ortalama

100.000-150.000 doz sperma hazırtandlQ I

(Wish-wanath, 20(3) ve bunun ülke Içinde hatta dışında

kullanlldıOI ihtimali düşünOldüOünde, olayın önemi daha açıkbir şekildeortayaçıkmaktad ır.Bu nedenle suni tOhumlaım merkezlerinde kullanılacak boğa

adaytannınseçiminde, hayvanlarda bulunma ihtimali olan BHV-1 .BVDV ve EBLV enfeksiyonlannınsap. tanmasında klınik teşhisten

da

ha

çoklabora tua rteş­

hisinternet birunsurolduQu görülme ktedjr.

Hücre kültüründen baQrmsız olarak ya

-pılabil~si, .saha taramalarında kolayca

uy-gulanabilmesıvetest sonuçlarını nbirkaç saatte oku-nabilmes i gibi sebepler, ElISA'yl son yı llarda enleksiyonları n hem virolojik hem de serolojik

ta-nısında güncel bir test haline getirmiştir (Niskanen ve ark., 1989,Uysal ve erk., 1998,VanLeeuwenve ark., 2006 ). Araşt ırmada bütün bu avantajlarından

dolayı, her

üç

enfeksiyonun teşhisindede ElISAt er-cihed~lmişlir: Avrupa'da aşı uygulaması yapı lmamış sıgır çıftlıklenndeki Pi hayvanların belirlenmesiama

-cıyl.a yapılan larama testlerinde BVDV'una spesifik

antıkor ve antijenlerin tespiti için 1990'h yılların

ba-şından ben ElISA'nın kullan lld lOI bildirilmektedir. (Greiser·Wil keve atk.,2003).Aynı şekildePayment ve ane (1979) BHV·1'in teşhisinde ELlSA'nın

spe-sıfıkbir test oIdUOunu,BHV-1'ekarşı oluşmuş düşük

Wedeki anükcrıann teşhisinde bile çok hassas bir

test olarak kul1anılabilec~ini belirtmişlerdir. Yine

EBLV enfeksiyonlarının tanısında yaygın seroloiik

testOıarakagarjel immunodiluzyon (AGID) testiku

l-lanılmasına raQrnen. son zamanlarda ELlSA'nın

ler-cıhedjldiQivurgulanma ktadır(Uysalve ark.•1998).

Buçalışmada araştırılan BHV-1ve BVDV'unun

dünyadaki slQır populasyonları arasında yaygınol

a-2

3

rak gOzlenmesinin bir neticesi olarak enfeksiyona bir şekilde yakalanmış olan OOOSlar, birçok ülkede fa

-aliyet gösteren suni tohumlama merke zlerinde ma

-alesef fark edilmeden kullanılmışlardır (Murphy ve

ark.

1999). Polak ve Zmudzinski (1999) P

o-Iof'lya'daki sunitohumlama merkeZierinde yetiştirilen

175 boQadan alınan kan serumu Omeklerinde yUk -sek oranda

(%

86)BVDV'una spesifik antikortespıt

etmişler, 219 adet boQadan aldıklan birinci tam kan öme klerinin 5 a1edinele

(%

2.3)BVDV antijeni sap. tamış. 2adet(%0.9) boQanındaPI oIduOunuortay a koymuşlard ır. Van Oirschot ve ark.(1993) taralından

gerçekleştirilen bir başka çalışmada ise, bir suni t o-humlama merkezinde kullanıla n ve herhangi bir k li-nik belirti göstermeyen 116 boQadan alınan sperma örneklerinin 43 tanesinele BHV·1'in saptandığı be· ünümtştlr. Hayvanlarda araştırılan di!)er bir en -teksiyon etkeni olan EBLV'uhakkında ise, spermada viral antijen ya da provırat DNA'n ı n bulunab ilme ih-timali olmasına rağmen, seropo zitif boğalardan elde edilen spermatann bula smada Onemli bir risk cıuş­

turmadlOI yönünde çelişkili bilgiler mevcuttur (Mon ke.1986. Santos ve ark., 2006).

BHV-1 ile enfekte can ve serolojik taramalarda

pozitd olarak tespitedilenboOalardaimi vsustaşıyıcısı

olarak kajmaktadırtar, Seropoz itil bo{Jalardakl ıetent

virus,çeşitli

nedenlerle

(konikosteroidkullanımı.t

rans-po

rt,

gebelik vs) reaktive olabilmekteve çevreye

sa-çılabUmektedir.Bu

nedenle

özeııikle enfeksiyon un e n-lekte sperma vasıtasıyta da yayılabildiOi gOZOnünde bulundurularak, boOaların suni tohumlama mer

-k~Zlerine alınmadan önce BHV-1 antikor var1101

yO

.

nunden belirli periyotlana kontrol edilmesi ve se

-repozitif boQaların sürüden uzaklaştırılması tavsiye

edilmektedir (De Gee ve arx., 1996). Bu bilgiler IŞI­

Oında yetiştirieilere, araştırmada BHV-1yönünden se-rapozitif saptanan 12 adet boğa adayının suni to -humlamada kesinlikle kullanılmaması ve biran Once sürüden ayırt edilerek kesırre sevk edilmeleri ge

-rektiği bildjrilmiştir. Aynı bildjrim, EBLVyönündense -fO?Oz~td belir1ene~ 14 hayvan için

de

yapılmıştır.

Çunkü

bu

enfeksiyonda da scrapozitillik, aynı ZiJ· manda virus yönünden pozitifliğin bir gOstergesi ola· rak kabul edilmekted ir. Ancak BVDV en-feksiyonlan nda ise taşıyıcı hayvanların

belirlenme sinde antikor tespitinden

çok

antijen var

-h!)ının

orta

ya

konulması onematıetmektedir.Pi

hay-vanların antıkor yönÜnden genellikle negallf oldukları

ve

bu

hayvanların bulund u!)u sürülerde seropozi1ıftik oranının

oldukça

yüksek gözlend iQi dUşünüldUQıü1xJe

serolojiktaramanıntekyararı,sürüdePi hayvan oop

olmadığı konusunda bir ön bilgi saglamasıdır.

Bu

ça

-Ir~mada, t:ıOOa adaytannın genellikle çeşitlisürü!erden

hay-YAPKıÇ,BULUT,ŞIMŞEK,YAVRU, KALE.AVCI vanlardan herhangi bir ömekleme yapılmaması sürü

bazında bir yorum yapılmasını engellemiştir. Araş­ tırmada BVDV'una spesifik antikor taşıyantoplam 18 hayvan tespit edilmesine rağmenhiçbir hayvanda

an-tijen saptanmaması , BVDV açısından

de-ğerlendirildiğinde, suni tohumlama merkezlerinde bu

boğalarınkullanılmalarınınbir riskoluşturmayacağı

ka-nısını uyand ı rmaktadır. Ancak viremi beliı1enemeyen,

buna rağmen kan serumunda yüksek ütreoe antikor bulunduran birboğanın 11 ay süreylespermaları

ara-cılığıylaBVDV'unusaçllğı (Voges ve ark.,1998)ve bu

boğanı n spermalanrun seronegat if ineklerin

bu-lunduğu sürülerde kullanılması sonucunda virusun

bulaştığı ve bu durumun PI buzağı doğumlarına yol

açabileceği (Niskanen ve ark.,2002) yönündekiaraş­ tırma sonuçları, BVDV yönünden seropozitif hay-vanlann da tohumlamada kullanılmalarının risk oluş­

turabileceği düşüncesini akla getirmektedir. Bu nedenle seropozitit boğaların tohumlamada kul-lanılmaları gerekiyorsa spermalarının mutlak suretle BVDV yönünden test edilmeleri önemli birzorunluluk olarak ortayaçıkmaktadır,

Ülkemizde Hayvan lslat uKanununa dayanılarak

çıkarılan "Embriyo ve Sperma Üretim Merkezlerinin

Kuruluş, Çalışma Esas ve Usulleri Hakkında YÖ-netmelik" hüküm lerigereğince sığı r sperması üreten, sperma üretim merkezlerinin uyması gereken ko-nularlailgili

taürnatta,

damrzbkboğaadaylarınınEBLV, BVDV ve BHV-l enfeksiyonları açısındanteste tabi turulmalan gerektiği üzerinde önemle durulmaktadır.

Genetik verimliliğin arttırılması amacıgüdülen suni to-humlama çalışmalarında, T.C.Tarım veKöyişleri

Ba-kanlığının 2002 yılı istatistiklerine göre ülkemizde

1.997.544 doz sperma üretimininyapıldığı göz önüne

alındığında adı geçen viruslar ile kontamine

sper-maların kullanımının enfeksiyonların yayılmasında

büyük birpotansiyeloluşturduğuaçıktır. Bu potansiyel

düşünüldüğünde uzun uğraşlar sonucunda genetik

verimliliğ'i yükseltilen boğaların, doğdukları andan

Itl-baren daha itinail ve özellikle hayvan hareketlerinin

yoğun olmadı ğı sürülerde yetiştirilmeleri ve

en-feksiyonlar yönünden uygun aralıklarla test' edil-melerininoldukça önemliolduğuortayaçıkmaktadır.

Kaynaklar

Alshar,A. and Eaglesome, M.D. (1990).vtruses assoctateo wilh bovinesemen.Vet. Bull" 60,93-109.

De Gee,AL.,Wagter,l.H. and HageJ.J.(1996).The useol a polymerase chain reaction assay ter the deleclion olbovine herpesvirus 1 in sperma during anatural outbreak ol i

n-Iectıousbovinertanoıracnaıns.Vet. Microbiol" 53, 163·168. Greiser-Wilke,1., Grummer, B. and Moennig,V. (2003). B o-vine viral diarrhoea eradicalion and controı programmes in Europa.arctcçcere. 31, 113-118.

Kiı1d and , P.D., Mackintosh, S.G. and Moyle, A. (1994). The outcome ol widespread use olsemen froma bullpersistenlly

24

inleCl ed withpestivirus.Vet.Rec., 135,527-529.

Meyling,A.and Jensen, A.M.(1988). Transmission olbovine virus diarrhoea virus (BVDV) by artilicial inseminalion (Ai) withsemen Irom apersistenUy-infected bull.Vet.Microbiol.,

17,97-105.

Monke, DR (1986). Noninl eclivily of semen from buus in-tecteowith bovineıe ucosts virus, J. Am. Vet. Med.Assoc..

188,823·826.

Murphy,F..Gibbs, E.P.J..Horzinek,M.C.and Studdert,MJ. (1999). Vet.Virol., 31h edilion,Academic Press,London. Niskanen,R.,Alenius,S.,

te

rsson

.

B..Juntti,N. (1989). Eva-luanon ol an enzyme-linked immunosorbent assay lor de-tecnonofanııbode slo bovineviral earrroea virus inmilk. J.Vet.Med.B36,113'118,

Niskanen, R.. Alenius, S., Bela'k,K,Baule, C.,Bela 'k, S., Voges,H. and eustereeco .H. (2002).lnserrsnaucnol su s-ceptibleheilers withsemen from anco-vıraemıcbuliwith

per-sisterabovine virusearrnoea virus lntecnonlocalizedin Ihe testes. Reprod.Dom.Anim.,37, 171-175.

O.I.E. (2006). Internat ionaı rerre strıeı Animal Health Code. otnceınetmaucnatdes Epizooties,Paris,htlp:11www.oie,int/. Payment,P.,Assaf,R.,Trudel,M.andMarois,P.(1979). Enz· yme-linked immunosorbent assay for serology ol lnrec nous Bovine Rhinotracheilis. J. cnn.Mk:robiol.,10,633-636. Potak. M.P. and Zmudzinski, J.F.(1999). Prevareoceol bo-Yine viral

c

sermea

virus ıotecuon in bulls in artilicial in-seminationcentres in Potand.Vet.Microbiol.,64,253·257. Santes. M.J.D., Trono, K, Lager, i. and Wigdorovitz, A.

(2006). Development ol PCRto diagnose BLVgenome in tre-zen semen samples. Vet.Microblol., (In Press).

Uysal,A.,Yı l maz , H.,Bilal,T.,Berriatua, E., Bakirel, U.,A rs-lan, M.,Zerin,M.and Tan,H.(199S).Seroprevalenceol en-zoouc bovinereucosrs inTrakya dislrict(Mamıararegion) in Turkey.Prev. Vet. Med., 37,121-128.

VanLeeuwen, JA , Tiwari, A., Plaizier, J.C., Whiting, TL (2006). Seroprevalences ol antibedies against bovine le· ukemia virus, bovine viral oıarrnea virus, Mycobacterium avium subspeciesparatuberculosis.andNeospora caninumin beefand dairy catlleinManitoba.Can. Vet. J..47,783-786. VanOirschot,J.T.,Sıraver.P.J.,Van ueshcut. J.A.,Quak,J., Westenbrink,F. andVanExsel,A.C.(1993).Asuberinicalin' fection ol buliswilh bovine herpesvirustype1at anamucıar

insemination centre.Vet.Rec..132, 32·35 .

Voges, H., Homer, G.W., Rowe, S. and weueoerç. G.J. (1998). Persistentbovine pestivirus intecnonlckaüzed in the testesolimmunocompetent non-vrramlcbun.Vet.Microblol.,

61,165'175.

Wentink, G.H., Frankena, K, Bosch, J.C.. Vandehoek. J.E.D., Van den Berg, T.H. (2000). Preveouon ol disease transmissionbysemen incettıe. Livest.Prod.ScL, 62, 207· 220.

Wishwanath,R.(2003).Artilicialıosernrıanon; the stateolthe art, Theriogenology, 59, 571-584.

Wrathall,A.E., Simmons, HA, Van Soom, A. (2006). E va-Iuationol viraltransmission to recipients ol bovine embryos arising frorn.lertilisation with vırus-tntected semen. The-riogenology,65, 247·274.

zncu.

J.,Lyaku,J., Robert,A., Fredrickson, RA ,Kibenge,

F.S.(1999).Improveddeteclionoloovıneherpesvirus 1in ar-tificially ınrectec towıe semen by protein amplificalion. J, Virol.Methods,79,181·189.