T-kii
Mithat Paşa-Sultan
A z i z
Mithat Paşa nasıl öldü
rüldü? Sultan A z iz inti-
harmı etti? Mithat Paşa
nın ş m J ı y e kadar gizli
kalmış
isticvap
m az batası
M ith a t P a ş a n ın v a p u r d a ilk is ti n ta k ı k a id e ü z e rin e h ü v i y e tin in te s b itile b a ş la m ış tır. V a p u r M ith a t P a ş a y ı a ld ık ta n s o n r a a y n ı s u r e tle te v k ifi e m re d ile n m ü te rc im R ü ş tü P a ş a n ın h a s ta lığ ı seb eb iy le h a r e k e ti k a b il o lm a d ığ ın d a n s a r a y d a n v e rile n e m ir ü z e rin e 9 M a y ıs’t a İ s ta n b u l v a p u ru d e m ir a lm ış ve y o ld a d a M it h a t P a ş a n ın is tin ta k ın a d e v a m o lu n m u ştu r. İ s ta n b u l va- p j r u 11 M ay ıs p a z a r g ü n ü a k ş a m ı p a z a r te s i gecesi s a b a h a k a r ş ı İ s ta n b u l lim a n ın a g e lip m u h a f a z a a ltın d a o la r a k v a p u r d a n a lın ıp P e riy e s a r a y ı is k e 1 esin e ve o ra d a n d a a r a b a l a r l a Y ıldıza g e tirilip Ç a d ır K ö şk ü n d e te v k if ile m u h a f a z a s ın a a d a m la r tâ y in o lu n m u ş ve b u r a d a d a is ti n ta kına. d ev a m o lu n m u ştu r. M ith a t P a ş a n ın is t'n tâ k ı n m b irin c i k ıs m ın ı y a z m a d a n ev vel, S u lta n A b d ü lâ z 'z in h a l’inl ic a b e 'tir e n v a z iy e t h a k k ın d a k e n d isin e so ru la n su ale v e rd iğ i ce v a p d ik k a te ş a y a n olup h a l’in se b e p le rin i g ö ste rd iğ in d e n ip tid a on u n y a z ılm a s ı m ü n a sip g ö rü lm ü ş tü r. B u i s t ’n ta k v a p u r Iz m ird e b u lu n u rk e n 8 M a y ıs 1297 g ü n d ü z a la t u r k a s a a t o n d a y a p ılm a ğ a b a ş la n m ış tır. M ith a t P a ş a n ın İ s ta n b u l v a p u ru n d a A dliye N a z ırı C ev d et P a ş a n ın n e z a re ti a lt’n d a k i is- t ’n ta k m ü d d eiu m u m isi L â tif b ey le b a ş k â 'i p E m ru lla h , m us- t a n t i k H a ş a n S ıtk ı ve F ın d ık lı!: M eh m et E fe n d ile rd e n m ü te ş e k k il is tin ta k h e y e tin e v e r diğ i ifa d e le rin in ik in ci k 's m ı S u lta n A b d ü lâ z iz 'n h a l’ine te - k a c d ü m ed en h â d is e le ri ve hi'.l’in n a s ıl z a r u r î b ir şekil al- d ’ğ m ı g ö s te r m 'ş o ld u ğ u n d a n o İ r s m ı d iğ e r is tin ta k la r ın a t e r c ih a n öne a ld ’m. B u k ıs ım o- k u n d u k ta n s o n ra h a l’in seb ep l e n iyice a n la ş ıla c a k ve h a l’- den s o n r a k i v a z 'y e t d a h a iyi k a v r a n a c a k t’r. M ith a '- P a s ı n ı n h a l’in seb ep leri h a k k m d a k i i- fa ö e s i is tin ta k k â ğ ıd ın d a a y n e n n ö v led 'r:S u lta n A bdiilâziz H a z re tle - 1 1 7 8
Yazan :
Ord. Prof. İsmail Hakin
Uzun sargılı
r in in h a l’ine d a ir M t h a t P a ş a H a z re tle rin in ifa d e sid ir.
8 M ayıs, sen e 97, s a a t a la t u r k a 10.
S — CUlûs fB eşin ci M u ra dın c ü ’û s u ] ne s u r e tle ve k im le rin m a r ife tile o lm u ştu r, b e ıt a f s i l b e y a n b u y u ru lm a sı ta le p o lu n u r. C — S u lta n A b d ü laziz H a n d a n u m u m h a lk ın te n f rin i icab e d en e sb a p b u k â ğ ıt la r a sığ m a y a c a ğ ın d a n b u n u n b u r a d a ta fs ilin e h a c e t y o k tu r. D e v le tin k a n u n s u z id a re si m ü m k ü n o la m a y a c a ğ ı a n ’a tılır- h.en k a n u n u n b ü tü n b ü tü n a- ley h in d e b u lu n m a ğ a b a şla y ıp M a h m u t N ed im P a ş a n ın ik in ci s a d a r e tin d e [sen e 1875] v u k u b u lan e f k â r ve h a r e k â tile h a l k ı b ü tü n b ü tü n te n f ir ey lem iş idi. H e rh a n g i m e c l’se g idilse p a d iş a h ın su i a h v a l ve h a r e k â t ın d a n b a ş k a lâ k ’rd ı o lm ay ıp d i ğ e r t a r a f t a n . M ah m u d [N edim ] P a ş a n ın b ü tü n b ü tü n c e n e ra l I ğ n a ty e f (R u s elçisi) t a r a - f.n : tu tm e s ılc ve c e n e ra l ise K ü m elin in R u s y a eline d ü şm e si te d b ir'n e ç a lış a r a k B u lg a - ı sta.n h â d is e s 'n in te v e s sü ü ile ve I s ta n b u ld a d a h i y in e R u s y a e n tr ik a s ile e m n iy e t m ü n so l'b c lf u d e n i'e re k lıır is tiy a n t a k ı n m a b 'r e m n iy e ts !z’ik gelm e- sile b u h a l a h a li b ey n in d e h e y e c a n ı m u e ib o lm u ş ve a ş a r i, ta le b e i u lû m ta r a f ın d a n g ö rü l m eğe b a ş la m ış idi [1] H ü se y in A vni p a şa , A b d ü la ziz h a z re tle r in in indinde m em - d u b ik en M ah m u d N ed im p a ş a n ın ip tid a k i s a d a r e tin d e [1871] b ig a y r ih a k n e fy o lu n a - r a k h a k a r e t g ö rm e s i (2) ve n ıu a h h a r a n M a h m u t (N e d im ) p a ş a n ın ik in c i s â d a r e tile b e r a b e r s e r a s k e rliğ e g e lm e si ise de a z v a k it içinde B u rs a v a lilı- ğ 'n e te b ’id o lu n a r a k f e v k a lâ de d ilg ir o lm u ş idi. H a k a n -ı m e rh u m b u n la rın hiç b irin e e h e m m iy e t v e rm iy e - r e k g eceleri, v ü k e lâ n ın o r t a o y u n la rın d a ta k l it le r i y a p tır ı lıp eğ len cey e d ev am o lu n d u ğ u g ;bi H ü se y in A v n i p a ş a n ın ta k lid i d ah i g a y e t k a b ih s u r e t te y a p ıld ığ ın ı is tih b a r e tm e sile g a r a z ve a d a v e ti m ü ş te d o l m u ş tu . B en d a h i o a r a lık a lık â m -ı a d liy e n e z a re tin d e n is tif a ile çek ilm iş o ld u ğ u m d a n bu h a lle r i u z a k ta n g ö re re k e se f e d e r dim . B ir g ü n R R ü ş tü P a ş a b a z re tle r in e g id ip : B u z a tın n a n -ii n ım e tile m ü te m a ’ m o ld u g u - m e r d a n ve bu yol k en d sln i b ir fe n a n e tic e y e g ö tü re c e ğ in d e n b iılik te d o ğ ru c a m a b e y n e gi- cVp h e r şey i göze a lıp b iz z a t k eııd u y e v e h a m e t-i â k ıb e ti a n la tm a k lığ ım ız ı te k lif ve r i c a e t'i m : k o r d u de bu lü zu m u to s d k e tm e k le b e ra b e r ic r a s m a b ir veçhile g irişem ed i.
