• Sonuç bulunamadı

ISO 14001 ÇEVRE YÖNETiM SiSTEMiNiN İŞLETMELERE SAĞLADIĞI KAZANÇLAR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "ISO 14001 ÇEVRE YÖNETiM SiSTEMiNiN İŞLETMELERE SAĞLADIĞI KAZANÇLAR"

Copied!
6
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi i.Cilt, I.Sayt (Mart 2003)

ISO 14001 Çevre Yönetim Sisteminin Işlctınelerc Sağladtğı Kazançlar

••

F.Tepedelen,

M.Ozdemiı-ISO 14001 ÇEVRE YÖNETiM SiSTEMiNiN

iŞLETMELERE SAÖLADIÖI KAZANÇLAR

••

Fatih Tepedelen, Mustafa Ozdemir

Özet

-

ISO

14001;

kuruluşlara, ekonoınik ve

Çe\<Teye

yönelik

amaçlarına

ulaşabilmeleri

konusunda yardımcı olmak için diğer yönetim

sistemleriyle bütünleştirilmiş olan etkin bir çevre

yönetim sistemin başlıca unsurlarını sağlamak

amacıyla düzenlenmiştir. Çevre yönetim sistemi;

stratejik bir rekabete yönelik olanlarda dahil olmak

üzere he.- çeşit meseleyi kapsamaktadır. Bu yönetim

sistemi; her tipteki ve büyüklükteki kuruluşa,değişik

coğrafi ve kültürel şartlara uygulanabilmektedir.

Gelecekte ISO

14001

global ticarette bütün

kuruluşlar için çok önemli bir konuma gelecektir.

Anahtar Kelimeler

-

ISO

14001,

çevre yönetim

sistemi

Abstract

- ISO 14001

was intended to provide

organizations with the elen1ents of an effective

environmental management system which can be

integrated with other management requirements to

assist organizations to achieve environnıental

economic goals.Environmental system encompasses

a full range of issues including those with strategic

andcompetitivc implications.And this management

system can be applied all type and size of

organizations

and

to

accommodate

diverse

geographical, cultures and social conditions.In

future ISO

14001

will become very important for all

kinds

of organizations in global trade.

Key

\Vords

-

ISO

14001,

environmental

managenıent system

I. GİRİŞ

Kürese11cşmeuin

hızla geliştiği günümüzde endüstri faaliyetlerinin de oıtak

bir

standart çerçevesinde yürüruhnesi kaçınılmaz bir gereksinme olarak oı1aya

ç

ıkınak ta dır.

M Özdcmir.SAÜ Makine Mühendisliği Bölümü F Tcpcdelen,SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü

157

K

u

nıl

u

şlar arası mal ve hizmet

kolaylaştırılarak verimliliğin arttırılması güçlendirilmesi için de standartlar etmektedir.

alışverişinin ve rekabetin esas teşkil

Küresel pazarlara ulaşmak isteyen şirketler de büyüyen işletme kapasitelerini kontrol altına alabilnıek ve rekabet güçlerini arttırabilmek amacıyla birçok yönetim si

s

t

e

m

J

yle tanıştı]ar.

Bu

yönetim sistemleri

sayesinde en yüksek kalitede ürün yada hizmet sunma yeteneğine

u

l

aşa

b

i

l

diğir

.i

söylemek yanıltıcı

olabilir,fakat işletnıenin faaliyetlerini kontrol altında tutabilir bir hale getirerek

kuruluşun

iyi

ürün

ve hizmet sağlan1asıru yardımcı olabileceğini rahatlıkla söylemek mümkündür.

II. ISO

14001

ÇEVRE YÖNETİM SİSTEMİ

Ekonomik kalkınma sonucu ortaya çıkan çevre

sorunlan,

son

30

yıl içinde giderek yükselen bir tempoda tartışılmaya başlanmıştrr ve artan endüstriyel faaliyetlere paı·alel olarak yaşadığı1111z çevrenin hızla

kirletildiği gerçeği, genel bir kabul

görn1ektcdir(Şekil.l ).her ülke kendi -�oyduğu

kanun,yönetmelik ve diğer yaptırımlar i1e ulusal boyutta çeşitli önlemler alırken,bazı uluslar arası anlaşmalarda (Kyoto konferansı bildirgesi v.s) bir çok ülke tarafından imzalanarak küresel anlamda bazı düzenlemelere gidilınektedir.

Ekonomik yaşanun ana unsuru olan üretici kuruluşlar da bu yönlendinnelerin ışığında çevreye etkisi daha az olan teknikleri ve üretim biçimlerini kullanmaya başlamışlardır.

Bu

yönlendirn1eler teşvik ve cezai önlemler olarak iki ayrı nitelikte etki etmektedirler. İşletme malıyetlerine doğrudan etki eden bu

duJum,yönetilmesi gereldi bir işletme unsuru durumuna gelmiş

bulu

nma

ktadır.''

Çevre Yönetimi'' adı

verilen bu yeni olgu için de bir sistem geliştirme ihtiyacı doğnıuştur.

(2)

SAU Fen Bilimleri Enstiti.lsü Dergisi

7 .Ci1t,

l.Sayı (Mart 2003)

\'!LL,\ R

(*)

1996 yılından sonra çevre bilincindeki en önemli gelişme büyük bir olasılıkla ISO 14001 ve ISO 900

ı

yönetim sistemlerinin ortak bir çatı altında toplanması olacaktır.

Şekil ı. Son yallardaki çevre

bilincinin

önemli değişim evreleri

Esas olarak çevre yönetimi zannedildiği gibi yeni bir yönetim sistemi değildir. Kanuni zorunluluklan yerine getirme ihtiyacı,faaJiyetlerle ilgili özel kirlilik veya tehlike riskleri hakkında bilgi

edinme

ihtiyacı proses verimliliğinin arttırılması ve gereksiz israfın önlenmesi amacıyla bir çok şirket uzun yı Hardan beri kendi bünyelerj içerisinde oluşturdukları çevre yönetim sistemlerini uygulamaktadırlar. Bu şirketlere örnek olarak; Dow

Chemical,

I.C.I., Norsk Hydro, BP He\vlett Packard,Procter and Gamb1e Volvo ' )

3M gibi firmalar gösterilebilir. Bu şirketler aras1nda özellikle

öne çıkan 3M ve Dow Chcmical'dır

ki

bu şirketler 20 yaldan daha uzun bir süreden beri kendi oluşturduldan çevre yönetim sistemlerini uygulamaktadırlar. Uyguladıkları bu çevre yönetin1 sistemin şirketin genel politikasının bir

parçası

haline gelnıiştir

ve bu

kuruluşlar yay1nlanan çevre kanunianna uymaktan öte,bu kanunların Ye yaptınrolann oluştwulmasında yönlendirici olmuşlardır.

Firmaların özerk yaptiarında bulunan bu çevre yönetin1 sistemlerinin tek çatı

altında toplanıp

bir standart olarak yayınlanması ise yakJn bir tarihte

gerçekleşmiştir.

ISO 14001 'e temel teşkil eden ve bir İngiliz standardı olan BS 7750 ilk ol�ak 1992 yılında yayınlanmış ve deneme amaçlı olarak 200 Ingiliz firmasına uygulanmıştır[ 1].

1 993 yılında Uluslararas1 Standartlar Organizasyonu (ISO) ile Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) aralarında uluslararası çevre performansını ve çevre yönetim �tandartlarını geliştirmek amacıyla bir anlaşma yapnuştu.

Ingiliz

Standartlar Enstitüsü

bu ortakhk

adına aşağıda

sıralanan

uluslar arası standartları yayınlayarak yoruma açmıştır.

ISO 14001 :ÇYS

Kullanım Rehberi

Spesifikasyonları

ISO 14004:ÇYS Genel

Prensipler Rehberi

ISO 1401 O:Çevre Tetkikleri

Rehberi

ISO 140 ll :ÇYS Tetkik Prosedürleri

158

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemit.:

işletmelere SalladtlJ Kazan

F.Tepedelen,

M.ÖZd�

ISO 140 12:Çevre Tetkikçisinin Nitelikleri ISO 14020:Çcvre Etiketlernesi

ISO

1

4040:Hayat Çevrimi Tetkiki -

Genel

P

rens

ip

ler

-Uygulamalar

ISO 14060: Ürün Standartlan ve ÇYS

Daha sonra 1994 ve 1995 yıl1nda

revize edilen

ISO 14001

Eylül 1996 y

ı

l

ı

nda şu anki haliyle yayınlaşmıştır(2].

B

standaıi; şirketlerin önceden belirledikleri çevre politikası , :

çevre hedeflerine uygun olarak

bir çevre

yönetim

siste:--:

oluşturmalann1 ,bu sistemi geliştirmelerini

ve

sürek.lilı§:ı­

sağlamalarını

öngörmektedir. Standart bünyesin

d

e

uyul;ı2S

zorunlu olan bir spesıfıkasyon içermemektedir[3 j.B_

özellikleri sayesinde küçük ve büyük ölçekteki her

fi

rma

:.!:

rahatlıkla uygulanabilmektedirler.

Çevre Yönetim Sisteminin amaç ve hedeflerine

baka:2.ı

uygulandığı fim1aya çevresel etkilerinin bel

gel

ene

b

ilir

tı:r

hale getirilmesi yle sadece iyi bir imaj kazandırmanın

ötesin�e

büyük bir ekonomik katkıda bulunmayacağtnı düşünmek

çol

yetersiz bir kanı olur.

Gerçekte,

asıl düşünmemiz ve

kam_

oyuna göstermen1iz gereken bu yönetim sisteminı:

uygulanmasıyla çeVTesel amaç ve hedeflere ulaşırken eld;:

edilen maddi ve toplumsal kazançlardır. Bu kazançlaru:

kamuoyunun dikkatini daha çabuk çekeceği ve

1801

4

00

'

Çevre Y öneti1n Sistemini tercih sebebi yapacağı bir gerçektn Bu

k

azan

çların

b

azıla

r

ı şu şekilde sıralanabilir;

11.1. IS014001 Yönetim Si

s

t

e

mi

n in Kullantlmasryla

Elde Edilebilecek

D1ş

Kazançlar

a)

Firnıaya yönetilen çevrese] tepkilere cevap verebilm. iırıkan1

b)

Yerel hak, yönetinı,kurum

ve

kuruluşların

f

ınna

ya

karş!

güveninin

artması

c)

Proses ruhsat1 almak için

uyulması

gereken kanunlar:r yerine geti n lmtş olmas1

d) Yerel endüstriyel gelişme çalışmalanna öncülük etmeı:!;;

ve bedelsiz reklam

sağlama

e)

Firmada oluşan çevresel atıı

d

atın

uzaklaştırrrı..:

maliyet1nin düşürülmüş olması

t) Müşterilerden gelen çevresel performa;ı.:;ıa ihn'

sorulara cevap verebilme

imkanı

....

g)

Firmanın daha uygun değerlerle sigortalaruna imkanı

h)

Çevre ile ilgili çıkacak

muhtemel

kanu

n

lar

a

hazırlık­

olnıa ve yerine getirilebilmesi imkanı

11.2.

ISO 14001 Yönetim Sisteminin

Kullanalmasiyia

Elde Edilebilecek Iç Kazançlar

a)

Bu

yönetin1 sistemi ile oluşan yeşilci

ima·

sa yesinde pazar payının arttırılabilmesi ve b;

standardı

kullanan rakip fırmalarla rekab�­

(3)

SAC Fen Bılinueri Enstitüsü Dergisi 7.Cılt, l.Sayı (Mart 2003)

b) Kullanılan hanunadde miktarının kontrol altına

alınarak gereksiz israfın önlenmesi

c) Daha az çevresel etkisi olan hammadde arayışı ve

bu

sayede kalite ve teknolojinin geliştiıilmesi

d)

Daha az ambalaj kullanımı veya alternatif ambalaj

arayışı ve bu sayede ambalajlama maliyetlerinin

düşürülmesi

e)

Ürünlerin geri dönüşüm olanaklarının arttırılarak kayda değer bir kazanç elde edilmesi

1)

Dönüştürülebilir (plastik, kağıt, demir) atıklara

alıcı bulunabilmesi sayesinde elde edilen maddi

kazanç

Yukanda

genel olarak sıralanan nıaddeler; ISO 14001

Çevre

Yönetim Sistemi'ni uygulamakta olan öınek bir

firmarun,

sistemi uygulamaya başlamadan önceki ve

sonraki

bazı proses değerlerinin karşılaştırılmasıyla

daha

iyi anlaşılmaktadır.

Otomotiv

sektöründe faaliyet göstermekte olan Tofaş­

Fıat 20

kasım

1998

tarihinden itibaren ISO

14001

Çevre Yönetim Sistemini belgelenmiş olarak uygulamaya başladı ve bu tarihten itibaren de önemli gelir artışlan elde etmeye başladı. Bunlardan bazılannı grafikler yardımıyla ifade edilirse

[4];

,. . ... -· ---·-·-·-·- -· -·-ı-··-··---� ! 1 ' 1 ' \

6ov

·ı i

·

Fl�?l

.-71

t 1 ı :, : rt.. . "-f· ... , � .. ... __ �

r

· -· ·-·· ·-···1··· -i ; .

r

�ı · -

..

.

r

.

1

· ·-r.,-·

!

1

.:; {If ı· .,.

. '

'

t

.1

ı {

.

'_; ! � i \., """ \ .. ' o • '... ''i 1 1 . . .·:

ı

. 1 •

i

. �:

1

. ·. ,

)

· · ·

+1''

:_ ·

;

;

ı · -.. - ·

ı

- ;:._ =�

·�; · ---

;

-

�:€

..

.

--

-

-

--;

;.: _j 1()

·(-

:ı· .

t

:�

:,·

\

. . ·:�

!

. ·:_.

.

:

�.;::'.

-F.�

1

� . . . . ' . . . . .

'

···-"' . . .. .. . . . .l ... -·-· 1 .. . .. . �[ ::ı ···--, '

-�

...

,)n;.:

�t·rt

[fı.

1

'

;,.···

.

t

;

.

:

j

: -·:·<-- �

.]

1

":

....

·': \ J : •

i

ı

ı . ·ı .

'!

:

ı

t t .

:

.

b

i i :i . . -�-ı.· .. . • • �·, ___ .. ı

.

' .. t.:.··-�---i :: : l.·. , .. --.. � : . ... · - ·--· i �-.

. -.:f. �

:·ı

: · . .

j

-

;"l

• , ' 1 ı 1

f

ı 1

ı

· . ) i . : ' t''·l -:: ' 1 } , ) ·'

·ı

. ı-: ! :

-

. :. ·i

ı

.

.

�J

i .. . kı: .... _l \ . i r. ı ı ı

r

,

ı: .. . ·ı-· 1. :·: t-'-t ı !"" i 1 .. } • ı ' '.. ;

ı

·

'

l

L. -

-

-ıl

.. ·:

ı

ı. .. -. --·

-�

.

.

.. 1

·ı n

...

f

r-····ı ...

:

i�

1

lh· :··

'

ı

ı . . \J ı t 1 • • ı • ! ; . ı

t•i

i r.

·ı

. ' �.... ı • f,

1

: ·ı ! ! 1 1 · .. -.•••

tj

;

:ı:.

\ � 'l . -1 _ ... ... . .. ____ J 1 ·, • . , .1- � •• '} ·-· ·-· ... .

LJ

" -

---, ., - . ... . .

.

. -. ·�- 1 ,._ 1·�-�J=. / ... 1 Lo.---"' �"' ,.; ... f : -,-..�·;;:;-··'-. ı.:;_..:.;... .... -�< ... - �- . .. - . �- .. _J •- i.' (ı 1 .. � .- ·-:- ·� �-· .... :.· .. ---· -ı, .�_..: __ .:.,;:;;·,....::·""':.·:·-.. __:.�(.;.: ... �•.ı>Jooo.a-·...-4Jı. .. •- -,_ .... ... · --':"- ... �--· --· : .

.

l9!J()

i

1997

\

1998

\

1:)99

ı

·- -

.

. - -ı •

-

.. -···

.. - : - ·--.. ---· .• • ı c i ı - ..T .. _:�rı·� . . . �10 ı

5-H)

;

-402

.

391

i

• - - _,.._ . ... - ----'••-_____________ _J __________ --- ..

..

- . ..

YıHar

Şekil 2. Yıl1ara göre Tofaş-Fıat'ın anttığı su miktan (Atık su

maliyeti)

159

ISO 14001 Çevre Yönetim Sisteminin

Işletmelere Sağlad1ğ1 Kazançlar

F.Tepedelen, M.Özdemir .. ·

ı-··

_ _ ., ___ . �

·--·-·--r·--

·----· .. ·---- ·r ---···-i ..ıo ....

;

!

1

:

:S

; ... -r----·-··�.· -· -�i··-- -·-···· ··-· ·-:-· · -

- - - --� ,_.. ..· J • .. 1

3 5

.

ı..

.. �-·--···-- · ... ····-

_j__--

-· ··--·

i

...

.

· :

-

ı

·

··-·· �

r • ! ı ı :: . . . . · : ı

:;:;

?

.

(

.)

·�:-

-·· ı

ı

1 •. • ..

--

E

'

.

.. _ :ı ı ·. ; _:. : -i ,..,. ' j .••• · .·.: � ı ... .• - .. ·-·- ···-•• - 1 ,_.,.,_ __ .•

-

····-... -· ... �., • \,1 ı ı ı . - : ·

ı

-.. -·-.: Wl ") � ı , ; ! ı . t ·- : . ..:.. J .J ! • • -

..

.

r

·=

, �... ı .: �--· -·---··· .! ______ ---· .. 1 . .. : ·.· ; c:: 1 • � 1 • .. .. • ... -- �---� - - .... •• 1 r- ')t) : . .• ! i ı : . i • ._ �, � r , , • � - ,. ! ! ..

.

.. .... ·--···---.... ... .... � ... ----. ... _ _ ,, -·

'

.. �. . t j ,..., : ' ı i ' -· . . •·· . .... 1 • ·•

/

: ,· :: , '. r :::� l )-.ı-· : i 1 .•. . ·,, � t 1 • ı ' •,� • to' : )--·--·---··-·---·-

ı-

· ·.

---i

·. .... •. , ___ � .

.. �

) o -l' ' : t .• • • :'

-�,

; . •• :·

f.

.

-- • 1 ı .

.

>

1

.

. .

.

. r

ı

.. •-·---· .. ·---·--·-. . ' -- . ·. · · t---; ... , 1 .. . • •• ' � • • • ,. t ·• • ,• • .. �'i "

i,./

1

ı . ... �� i ·.'

>

i ,... •• ,J -..; , ·: �· .. "' .... : ,,:·. 1 · . . :· ': . ..c } ) ... .... .... . .. ···�·· 1 •

'

. ' ••

..

�·�·'"'t

• ı.. • • -·.-�:.. ''1... t .... .. • ..1.. • ·t·

;

. ,.

.,

.,

..,

• 1, ,... ..�' 1 , ' '·\'•1 1' •"r • " ,..,, •' •• -·· ·"f"'

,.._·

• ·i',t""

�.ı,.._�.

. V"':, .,,-<..o:ı· • ... , :• -:.: \.,. , ... , .... ;;._•. .. ... ·. . -� .. . .,i . : . • ., ' , f • . ı: ·. .,.··: �.. , --· .. ' .-0 ..

(�

;

-

::.

-

;"

:

:�

·

·--�.

:-:

.�{9�

���.-t�!�:

.{;

�f::

ı

·

9

;

;.,�

;;:�

-:

·

'

ı . ı

:h <4-• --�·•• .. •-•"''' ... _ ...., ,.__"'t..,_"'•••••.tHno • -•o-o f'I.O �"'"•'-;-a· -••-----·�··...,-

ı

._.., �--• ... -.----·�·--"'-· -4

;0 G�·i knzanıın

1

O

1

ı 1

l

:17

1

1

, (-._ )ı' ·:• l'r ı lt

ı

!

l

J

,

L -·-· -·· -· ·---.. -·---· .. ..••. .. --·-.- . J. .. - "·· -·---·--· ... ····-··· -·---···---� Yllhn

Şekil 3. Yıllara göre Tofa.ş-Fıat'daki tehlikeli atıkların geri kazanım

oranı · -·--·-- .. a••-ı·-·-- -··--·· ·r·---·---- ·--- -··, · ... ----· -·--·-··-, ,-ı ' ı ! : q.?

1

ı

ı : !

/.:.:.-?.

:

l ! t c-" 1··: • . , ____ ..

.

-·--··· ,. ---·-··- -·-·-·--· ·-.. ıt

.

r.:.:--·· ··ı

t

; :ı . -i_:l : 1} J .

. 1 •

ı ı ; . ( ·f 1 i

1

)--··----·-·y···---·-- --+----·----�1 .

}

r

-···1

ı

,. . : : , .. --.-... 'i· - r·.ı : 4. ){) -ı ' .... ı : • 1

.

. t .. :.-:--r--r-· .__, 1 ·ı '' .. : . ;--'-'-'• ··: • f · -·

1

.·ı·-···-·· ·-·-···t - · -·-- --, ·

ı

ı-,.-r--·-···1 . ;-,-: · ·-c . / !

ı

-�:;ııı ı ·;-.i

·ı

ı.·i i ı-: H9 ., ı • � ... ,...f:;_i : : . . .; : l 1 ·• · ı.. 1 ! - ·,

-

ı.

""t

. ... t. ı . .. r�• . �; ı ,

.

r·-- ----·-··- .

·ı'

:.-;: _-. :

n

�·

--i

·.

'.': �

.t.

.;

_l

-

-

ı

·. ,. r· .ı ----, E , " ı ,

'

j

, : · :. .. ı . . : ·;

;;

, · -ı;:·r ' .., l-ig -1 'ı

··:

.

. ,. ':.1 � · -, ?.'n ,

t

:

•:

ı

:

�· 1 ; � , . !.� ;

·

"

:-:

'

• f.-; i

.

�· · l

� '' ., • •'

ı

- •! . .... r '' •! ' �.c: .� · •

.

. · · -_:1 ; · ..

:

·f

• i ı · r .·: ! .. N ı L.-. _

..

. .

.

.. .. --i · . �::l----·-··1 ·. : ü

i

,-·-·· ---· · r�'--1 t: ı .· : ��--:;oı 1 • • ... ı ···:.;--: ' ı=·; ı ,.... <' ·. ,,..,

,

r

�;_._r

J

ı

.

. - -'1 : . � J�� .J 1 rı ; """ ,,o . � . �-- 1 · ..

.

f

··

·

r

1 ....

t

'

<

l

�� .

f

.. ,f . t 1

)

. .. . :· . ·-·. ••• ·

t

.(

.. - ... ..ı . ....

J

.. - ·- :1 ... �� -- ----·1 \' ..

ı_

.. ·

r

.. .. ' ·

.

7

..

:

ı

...

: .

.

·

(

1 ı

... ,_ ::

.

.��: ı

ı

.. . ·. �::� i \l ' } .

·;·'

: .:: t : ' ... :,,, i

.

' . �-: ı • •. r-:J� ı . . . ,__ ... - . ; . . . ... i . • i\ 1 . :· ... � .

ı

;-

ı . . . . . �1 ! .. . 1 o • ' A • '• ' ;, .- :•"'

'

, ' "'•·"t ' f t ı ı • •• ! . ·: .. 1 : . • 7 ; • • -.� • r • • ı ..

.

··-f-

1

ı ...

.

. ,} '1 J:;ı , ' 1 • • • • •• i. J 1 f : ,J ..--:o .. : •" ,.-.o :ol j • • c:;..• � a �· 1 1 #(ı • , >"•. " 'L'.... ' �' .� r .. ·. _,•'• . , � ·• -o ,• •,• • •0•

'

,_,J;� • ,,, .-_;..ı .... _, .... _ .. .a..::ıı- _ , ..• 1•1 . t' :· .. y ... -... �.c-\. 1 :': .. .J.. • • • .-� -. : ·�···n. . � :· -�-""!:--... �. � .. .• • .... , '"· ··r··ı---- -· .,.e . .�--..._ . ... . t.Lc. ... J-1·�.4--��· --· ı.,.

.

....

..__1.:...-.:...

.... � .. , .. ... . u J-.1 ' ı �11_1..: ·, ı')\�·; i ı nu

c-l

l �··�·· . • • · ' ', • .. ' ..., • t) ... • ı t·-·- .... . ··-·---� .... --... . . ... � ... _.. ·- . ··-·-·-.. - .. ı ...

.

..

-·-.. ---..--.---. l ... _

.

.... .-- --.. _

..

,_ ... -,.a .

..

.. -.. 1

ioıi..:!i�m:mıııııOrl\lll

ö<.i

ı

88,�:)

!

S�.��

i

�11.-

4 - .• -·-· --- - --· - - · · .. '---·-... ··-···- .. ·-1-.... --·-- ----..1---· -··-· .. --... !_________ ...

.

----· Yıllar

Şekil 4. Yıllara göre Tofaş-Fıat'daki genel atıkların geri kazanım oranı

(4)

SAU Fen Bi1imleri Enstitüsü Dergısi

7.Ci1t, l .Sayı (Mart 2003)

\"ıl�

Şekil S, Yıllara göre Tofaş-Fiat'daki toplam atık miktannın dağtlım

oranları

--� (OM tof.\0 � Ufü)tt

C�-ira(*)

i"nıd"'tt-Şekil

6, 1998-1999 yılJannda Tofaş-Fiat' daki elektrik enerjisi

tüketimi.

•• •

III. ISO

9001

ve

ISO

14001

YONETil\1

SİSTEMLERİNİN

KAR

ŞILAŞ

TIRI

LMASI

Günümtizde firma]ann

kullandıklan

yönetim

sistemlerinden

biri olan ISO

9001

Kalite Yönetim Sistemi'nin asıl amacı;

kuruluşun

f

aa

l

iy

etl

e

ri

ni kontrol altında tutarak, müşterinin

istediği

nitelikte

üriln

yada

hizmet

vermeyi

amaçlamaktadu[S]. Buna

karşılık Çevr

e Yönetim Sistemi

olan ISO

14001

ise kuruluşu faaliyetlerini kontrol altında

tutarak üretimde taraf olan çevreye verdikleri delaylı­

dolaysız

tüm

etkilerin mininıize ederek

uzun vadeli

sürdüiiilebilir

bir

işletme

biçimini

elde

etmeyi

amaçlamaktadır. Bu iki sistemi şirketler için gerekli kılan ana

faktörleri ise genel olarak Şekil 7'deki gibi gösterebiliriz.

160

ISO 14001

Çevre Yönetim Sistem.inı:..

işletmelere

Sa�ladıitı K•u•dı­

F.

Tepedel en, 1\f.

Özda:

.

- ··

ı

r:.

:

;

.

. . -·- ... .. -- ... .. .:,. �: . ..:.,: . . ,'-' : .' .. � . ; ; ... • • ,11..� ' . ,, " -.! . ,, � .. ,. . . . ·. ,: ' •.• ;) : t • J" .. :; • 1; ;ı • -.�-� ... ' o • • ' . . ... /J ··- ,.... . :\ • ":r • '.. • ,•;· ' ; .. , .. ' ,. ... .. , ' ... :r • ..

.

. .. ;.:�'· • • ·-· 1 .... .ı: , . • .... r..�· ··c:-� ... . :;.� _.. ., .. " . '. -'. •• .....·<1..... ,, . . . _;�_�,�-f <:•' 1 '.. . . " \ . . "" ı t ' • ! ... -1: ..... -ı �., ·' • ı• r;, jı'ı•• 'ı;"tC\ ,; -tt .. t�._.ut, •- • • - - ... .. . ,,., ... ... .. -.. -� . .· o •• . . , ...... -.. �., •"!1"''\'J,(.;.� • .. .... - , ... J, ... "' . ' . . . • . ' ... . • o 1 . .. , . . ;· ..

Şekil 7,

ıso 9001 ve ISO 14001 Yönetim SistemJeri,nin genel

ol2J-c·

uygulama sebeplerinin karşılaştınlması

Ş eki

1 7

'ye bakarak ilk

görüşte

ISO

ı

400

ı

'i uy

gu

l

ayan

br

firınanın ISO

9001 'i

u

yg

u

l

ama

s

ın

a

gerek yoktur son:ıc�

çıkarılınamal

ıdır. Burada

açıklanan

TSO 1400

I

'in

uygulanm:

sebeplerinin

ISO

9001

'den daha

fazla

ol

d

udur.

Ancak

ş.

s

öyl

e

nebi

1i

r

ki ISO

ı

4001 Çevre Yönetim Sistemi ,

ISG

9001

'in

eksik

kalan yönlerini

tamamlamakta

ve

beraber

�i:

bütün oluşturmaktadırlar. Bu durum

aşağıdaki

şeki]de

daJıa

1yi ifade cdilebili

r;

(Şekil 8)

.-..-::

c-:-.::-

-�

,.,.� ... �... '. - ·...: ,/. ,-ot- •. ... ' ··�ı 1,·

1

.

:; }�(t . , • .,.. •1 ..,_ . ' o 0 (iof'A ' '·-� o 'OJ.! . . • . ... --.... �J -

..

.,

.

..

�� -lo .

.

. . . • , .•

r

.

·

. • ,. ..;, "" ::..� .... "-.ni" -<• ....

lfJ

N��

';'!J,-

r

-J.-Ed !CC

Şekil 8, Firmalara uygulanabilecek iyi bir yönetim şekli

İlk

bakışta

Çevre

Yönetim Sjstemi ISO

14001 ·in

Kalite

Y önctiın Sistemlerinde farklı bir amaca

hizmet

ettiği

sanı)sE

da

bu

sisternın

ISO 900

ı

serisi

yönetim

standartlarıyla

tam

u

y

u

ı

n

l

u

hale

getiritınesine gayret gösterilmiştir.

Bu

uyum

ortaya çıkarabilmek için birkaç örnek verilebilir.

a) Her iki standartta

da

üst yönetimin taahhüdü

sistemin

uygulanma aşamasındaki en önemli

adınt

(5)

S:\U Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi

7.Cilt, l.Sayı (Mart2003)

b)

Çevre politikası ile kalite politikası benzer

özellikler taşır.

c)

Finna

içindeki

yetki

ve

sorumlulukların

belirlenmesi

her

iki

standardında

uygulanabilmesinde çok önemlidir.

d)

Çevre

Yönetim

Sistemindeki

"denetim

gereklilikleri" ile Kalite Yönetim S isteminin

�'denretim

gereklilikleri"

benz�r

istekler

içermektedir

e)

Çevre yönetim prograrrıının oluşturulması; Kalite

Yönetim

Sisteminde

tasanın

kontrolu

ve

sözleşmenin gerekliliklerinin değerlendirilmesi

maddeleriyle benzer özellik göstermektedir. Çevre

yönetimi

programınm bunlardan tek farkı amaç ve

hedeflere yönelik hazırlanmasıdır.

f)

Kalite

Yönetim

Sistenindeki

"sözleşmenin

gereklilıkleri" maddesi ile, Çevre Y önteim

Sistemindeki "an1aç ve hedefler" benzerlik

göstermektedir. Ancak ilgili taraf Çevre Yönetim

Sisteminde çok daha geniştir

(

Ş

e

k

i

l

3)

r'

.

G'

l

-

ı

.

.

·.-.,�

:, _· ·-

-·-

--· - · - --

-· ·-

- --- - -,. evrccı nı

p ar

-

-

L

�. ·._. ·.

·j

-· - ·-- -- -·· -- ·- -·· -- -- ·

Y �rcl Jla

lk

rv'

ı�>.;�·-

--

:

,

.. ' ' - . . . i--t-l •

.

... \"

ı .,.

.

.

_ t'

-

1

ı

....J --

·

·

-

ı

·

:

.

. · -.. �·-.

·

· --

·-·

···- -- · ··· -- -- -- ··- -· -1' ere j. one n n

·-

j

.

-

·

.

_.:-

ı

'-J , • .

. ..

:i

... ...

.

.

.. ..

.

.

.... r-... -.s t •.. •··· . .

l)cnı.;tinı

1 � 1 !··--· -· ..

.:::

1

.

;... . �

-

-

:

.:

.

���;)ı

• 1 .., .. "' ı .

.···

:•....: . . --ı 11. li

t . . - - �. .

.

-

·

·· ··•· ·-· ··-· · · ··:· ,:--· · ... � - - ·- - ıvt us en

ı

: . ... ·- .ı - .

�;

·

:.-.

��

-�

·

:

ı

.

. . . - . . . ... · -

r

r - • • : l

· ..

:. · · :

.

'.ı ı . ı

.

. . . • -

ı

_. ___ .____...;. l . : ··.·. ---· -,--- ---, ı

s

·

, · · uı.·)J ... ... · } 1-i\. � I.�') (). /11.1 nr·r' t

Şekil

9, ISO 9001 ve ISO 1400 I 'in ilgililer topluluğunun_,

karşı laştınlması.

g)

Her iki standaltta da "yönetim sisteıninin gözden

geçirilmesi"

roadciaesi

bezer

özellikleri

taşımaktadır. Çevre Yönetim Sisten1İnin farkı;

yönetim ssteminin gözden geçirilmesi esnasında

çevre politikası, amaç ve hedefler de dikkate alınır.

Yukanda

saydığımız bu benzerlikler sayesinde

IS014001 Kalite Yönetim Sistemi'ni uygulayan bir

tirmaya ISO 1400

ı

çok rahat bir şekilde adapte

edilebilmektedir. Ancak ISO 14001 :i

uygulamaleta olan

bir firmaya ISO 9001 'i uygulamak bu kadar kolay

oln1ayacaktır. Bunun sebebi ise ISO 9001 ,in yapısında

bulnan uygulama zorluklarıdır. Bu zorluklardan bir

kaçını Tablo l 'de görebiljriz.

161

ISO 14001 Çevre

Yönetiın Sisteminin

Işletmelere Sağladığı Kazançlar F.Tepedelen, M.Özdemir

Tablo ı. ISO 9001 'm uygulam zorluklannın ISO 14001 ile

k arşı ı

aşttn

ı mas ı.

ISO

9001

Kalite

Yönetim Sistemi

Her ürün ve hiz

m

et sektörOne rahathkla

uygu

lanamıyor Bünyesinde çeşitli

yaptın m lar bulunmakta

Bazı özel sektörler (Tıp,

Telekominikasyon,

Otomotiv, vb .. )için gerekli

olan istek ve beklentileri

kapsayacak uygularnalara

rabatlı kJ a getirilecek

yapıya sahip dağil.

Mevcut diğer standartiara

uyması zordur.

Sisteınin uygulann1as1

büyük bir maliyet

içermektedir.

Kullanımı kolay olmayıp

anlaşılması ve

dön1nOştürülmesi zordur

Herha11gi bir maddi teşvik

1çermemektedir

ISO

14001

Çevre

Yönetim Sistemi

Her ürün ve hizmet sektörüne rahatlıkla uygulanıyor

Bünyesınde herhanfi

bir

yaptırım bulunnıamakta Zaman içerisinde değişen yaptJnmlara ve gerekliJiklere göre şekillendirilmesi

daha

kolaydır. Mevcut diğer standartıara uyması kola

y

dır

Daha düşük maliyet ile

uygu lanabi lir.

Ku11anrmı dah kolay

olup, aç tk bir dil

yapısma sahip

o

lduğunda

n

anlaş1lması

kolaydır

*Uygulama alanını

genişletmek için maddi

teşvik içern1ektedir.

(*)

Çevre Genel Müdürlüğünce çevre kirlillğinin önlenmesi ve

çevrenin daha iyi bir hale getirebilmesi amacıyla Çevre Kirliliğini Önleme Fonu'ndan;

1- Arıtma tesisinin yapımını desteklemek(en fazla 20 y1l

vadeli ve

i

lk 5 yıla kadar geti ödemesiz olabilir).

2- Çevre kirl i1iğinin önlenmes

i

ve çevren

i

n

iyi1eştirilmesi

için yapılac ak faaliyet ve tesisleri desteklemek( en fazla 10

y1l vadeli ve

3

yıla kadar geri ödemesiz olabnir).

Amac1yla 2 ayn kredi imkanı sunmuştur. Bu krediler uygun görülen tesis maliyetinin %45 kadar olabilir ve fa1z miktarı da her

yılın ocak ayında geçerli olan zirai kredi faiz oranlarının üzerinden hesaplamr.[6J

III.

SONUÇ

Ülke ekonomilerinin büyük bir kısmt küçük ve orta

büyüklükteki

işletmeler

tarafından

gerçekleştirilen

ürctiınlerle

şekillenmektedir.

Bu

yüzden

kaynak,uzmanlık,beceri ve kültür sorunlan gibi sebeplerle

,esnek

bir

sistemin

oluşturulması

ve

standartların

pratik,kullanılabilir,yararh

ve

kolay

anlaşılc:�ilir,her

büyüklükteki

ürün

ve

hizmet

sektörüne

rahatlıkla

uygulanabilecek

bir

yapıda

olması

gerekmektedir.

Sistem;kuruluşun

kaynakları

üzerinde

aşındırıcı

etki

yapmamahdır. Bütün bunlara ek olarak,çok uluslu şirketlerin

ihtiyaçlarını karşılayabilecek derecede ileri bir yapı da

göstermelidir. ISO 1400

I

Çevre Yönetim Sistemi tüm bu

özellikleri bünyesinde bulundurduğu için giderek artan bir

hızla firmalar için tercih sebebi olmaktadır.

Çevre Yönetim Standartları; uluslararası standartlaşınanın

stratejik önemini arttırmaya devam edecek ve global ticaret

mekanizmasının bir parçası olacaktır.

(6)

SAU Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 7.Cilt, l.Sayı (Mart 2003)

Gelişmiş bir çevre performansı sağlamalan sayesinde de

tüketiciye yarar sağlama işlenıine katkıda bulunmayı

sürdüreceklerdir. Son yıllarda hız kazanan çevre koruyucu

trendler artık durdurulamayacak bir seviyeye gelnıiştir. Bu

trendler global iş yaşamının tüm yönlerini etkileyeceklerdir.

Bu gün ISO

9001

ticaret yapılırken uyulan bir standarthr.

Önümüzdeki bir kaç yıl içinde de ISO

14001

'in aynı konunıa

yükselmesi tesadüf olmayacaktır.

KAYNAKLAR

[1) ARB

OR Ann , NSF International;

"Environmental

Management Systems: An Implementation Guide For Sma11

And ��edium Sized Organizations") NSF Inteınationa1,

Michigan, Kasım,

1996

[2] TS ISO

14001,

"Çevre Yönetim Sistemleri- Özellikler ve

KulJanım Kılavuzu", TSE, Nisan

1996

[3) PURJ Subhash C., "Stepping Up To ISO

14001

"

,

Productivity Press, Oregon,

1996

141

"Tofaş ve Çevre" Dergisi,

2000

[5] KOBU Bülent) "Üretim Yönetimi'\ I. Ü. İşletme Fakültesi

LI. En s. Yayını, İstanbul,

1

994

[6] Türkiye Çevre Vakfı, "Türk Çevre Mevzuat1", Cilt I-II,

TÇV Yayın No:

134,

Önder Matbaa, Ankara,

1 999

[7] TS ISO

9001,

"Kalite Sistem1eri - Tasarım, Geliştirme,

Üretim, Tesis ve Serviste Kalite Güvencesi Modeli",

TSE,1994.

[8] CASCIO Joseph, WOODSIDE Gale, MITCHELL Philip,

"ISO

14000

Guide", McGraw-H111, USA,

I

996

162

ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemim

işletmelere Sağladığı Kazan.çlt

Referanslar

Benzer Belgeler

“Üst kademe kamu yöneticilerinin” en önde gelenlerinin (cetvel -I-) görev sürelerinin Cumhurbaşkanının görev süresiyle senkronizasyonu yeni bir

tarafından nüks GBM tanılı hastalar üzerinde yapılan başka bir çalışmada; reoperasyonun diğer adjuvan tedavilerle birleştirildiğinde, potansiyel olarak daha yararlı

di~r taraftan do~ halklan için doğma olan bir konuya müracaat etmiştir ki. opera gibi karmaşık ve spesifik bir dile sahip bu sentetik sanatı kendi dinleyicileri

Kanalizasyon Bağlantı İzin Belgesi üç yıl süre ile geçerlidir. Bursa Organize Sanayi Bölgesi Maksimum deşarj limitlerine uymayan firmalara Kanalizasyon

Ş ekil–3: Peritoneal yara iyileşmesi ve/veya adezyon formasyonu gelişimi ile sonuçlanan anjiyogenezisi regüle eden sitokin, kemokin ve growth faktörlerin

8 Risk Değerlendirme Çevre Yönetim Sistemi Kontrol ve Ölçümleri ve diğer faaliyetler sonucu düzeltici ve önleyici faaliyetler eksiksiz olarak belirleniyor mu. 9 Düzeltici

(6) Çevre Kanununca Alınması Gereken İzin ve Lisanslar Hakkında Yönetmeliğin Ek-2 listelerinde yer alan ve mevsimlik veya dönemsel çalışan işletmeler,

Yemekhane kaynaklı oluşan bitkisel atık yağların insan sağlığı ve çevreye yönelik zararlı etkisi ilgili yönetmeliklere uygun şekilde en aza düşürülerek atık