Sahife : Z O o o o o © © o o o S) © © © o © ©
Türk Sineması 50.
Y IL IN A B AS T I
Osmanlı devletinin ilk Dünya Savaşına girişinden 3 gün sonra, 14.Kasim.1914 tarihinde amatör bir sine macının eliyle ilk eserini veren Türk sineması ellinci yılma bastı.
Ayastafanos’daki Rus âbidesinin yıkılışı» adı nı taşıyan bu 300 metrelik film olağanüstü şartlar al tında çevrilmişti. «İttifak devletleri» nin yanı başın da «itilâf devletleri »ne karşı savaşa katılan Osman
lI devleti, en yakın ve en büyük hasmı saydığı Rus
ya’ya karşı millî duyguları kızıştırmak amacıyla ilk iş olarak 1293 (1876 - 77) Osmanlı - Rus savaşında yenilgiye uğramamız üzerine Ayastafanos’da (Yeşil köy) dikilmiş olan Rus anıtım yıkmak için harekete geçmişti. Bu tarihî olayın film üzerinde de tesbiti istenmiş, bunun için önce müttefikimiz olan Avus turya - Macaristan’ın «Sacha» adlı film şirketine mü racaat edilmişti. Fakat sonradan müttefik de olsa yabancıların bu işe karıştırılmaması, filmin mutlak bir Türk tarafından çevrilmesi uygun bulundu. Ama o vakit ortada bir Türk sinemacısı yoktu. Bununla birlikte, kısa bir yoklama sonunda, savaşla birlikte yedek subay olarak silâh altına alınmış olan Fuat Bey (Uzkınay) adında bir genç ortaya çıktı. Fuat Uzkınay 1910 yılında İstanbul Sultanisinde Dahiliye Müdürlüğü yaparken sinemayı ilk defa olarak okula sokmuş, öğrencilere sürekli olarak film gösterileri yapılmasını sağlamıştı. Daha sonra da, «Kemal Film» in kurucuları olan Şakir ve Kemal (Seden) Beylerle birlikte «Ali Efendi Sineması» ve «Kemal Bey Sine ması» gibi salonların açılmasına ön ayak olmuştu. Fakat Fuat Uzkınay projeksiyon makinasını kullan makla birlikte kamerayı (Film çekme makinesi) hiç kullanmamıştı. «Sacha» şirketinin teknisyenleri bir kaç saat içinde kameranın nasıl çalıştırılacağım Fu at Uzkmay’a öğrettiler ve genç yedek subay 14 Ka sım Cumartesi günü Yeşilköy’deki Rus anıtı dinamit le havaya uçurulurken kamerasını çalıştırarak 300 metre uzunluğundaki dökümanter filmi çekti.
Bu kısa filmin çevrilişiyle ilk adımını atan sine mamız, iki yıl sonra, Orduda bir «Merkez Ordu Sine ma Dairesi» nin kuruluşuyla yeni bir hız kazandı. Bugünkü «Ordu Foto - Film Merkezi» nin çekirdeği olan «Merkez Ordu Sinema Dairesi», bütün savaş bo yunca birçok askerî dökümanter film meydana getir di. Kurumun başında, sinemayı yurdumuzda ilk defa tanıtan Polonya asıllı Romen uyruklu Sigmund We inberg bulunuyordu. Fuat Uzkınay da onun yardım cısı tâyin edilmişti.
Savaşın bitiminde yarı - resmî bazı kurumların çalışmasından sonra 1922 yılında ilk özel film şir keti olan «Kemal Film» kurulunca, sinemamızın gü nümüze kadar devam eden gelişmesi başlamış oldu.
N. özön (A.A.)
