B eslen m e ve D iyet D ergisi / J. Nutr., and Diet., 16 : 71 - 77, 1987
ASKARİASİSE BAĞLI B İR İN TESTİN A L OBSTRÜKSİYON OLGUSU N ED EN İY LE ÇUBUK SAĞLIK EĞ İTİM
ARAŞTIRMA BÖLGESİNDE PARAZİTİK İNFESTASYONLARIN R ETR O SPEK TİF
İN C ELEN M ESİ
Opr. Dr. Necati ÖZEN* / Dr. Cem TURAMAN**
Askariasisin cerrahi kom plikasyonları arasında en sık rastlanılanı intestinal obstrüksiyondur. Çubuk Sağlık Eğitim A raştırm a (SEA) bölgesinde 10 yıllık süre içinde cerrahi tedavi gerektiren askariasise bağlı kom plikasyon b ir kez görülm üş olup, bu olgu da böl geye bağlı bulunm ayan b ir merkezden bölge hasta nesine sevk edilm iştir. Çevre sağlığı ve sosyo-ekono m ik durum u iyi olmayan ülkelerde sık görülen para- zitik infestasyonların azaltılması, komplikasyonlara yol açmaksızuı tanı ve tedavilerinin düzenlenmesi ancak su, kanalizasyon, konut gibi sorunların çözüme bağlanm ası, ekonomik durum un iyileşmesi, besin sanitasyonu eğitim inin verilmesi ve sistemli sağlık kontrollarının yapılmasıyla m üm kündür.
G İR İŞ
P a ra z ite r h a sta lık la r dünyada en yoğun o larak A frika, Güney A m erika ve Uzak Doğu ülk elerin d e görülür. A frika’daki p a ra z it yoğunluğu '% 100 o larak kab u l edilirse, T ürkiye ikinci sık lık ta p a ra z it g ö rü len ü lk eler a ra sın a girer. Parazitoz o ra n ı ülkem izde k a b a ca % 60 - 70 dolayındadır. Kuzey Am erika, B atı A vrupa ve İs k an d in av ülk eleri ise en az p arazit görülen ü lk e le rd ir (1, 2).
B ir to p lu m için en önem li h astalık en çok görülen,en çok ö ld ü ren ve en çok sa k a t b ıra k a n h asta lık tır. P a raziter h a sta lık la rın ü l kem izde en çok görülen h a sta lık olduğu bilinen b ir g erçek tir. İn san ince b a rsağ ın d a çoğu zam an h içb ir b e lirti verm eden yaşayan
(*) Genel Cerrahi Uzmanı, S.S.Y.B Çubuk Sağlık Grup Hastanesi.
a s k a ris le r ve d iğ er p a ra z itle r önem li b ir an em i ned en i o la ra k gö rü lm e k te d irle r. A sk arisler b ir k itle o lu ş tu rd u k la rın d a veya çeşitli o rifisle re ve d u k tu s la ra g ird ik lerin d e tehlikeli k o m p lik asy o n lar o lu ş tu ra b ilirle r.
In festa sy o n ü ç şekilde seri k o m p lik asy o n o lu ş tu ru r (3) : 1. in c e b a rs a k ta o b s trü k tif p o tan siy el
2. Gezici özellik
3. P a ra z it k a lın tıla rın a n tije n isite si
A skaris in fe stasy o n la rı bey in absesi, re tin a d a g ran ü lo m ato sis, ö sta k i tü p ü o b strü k siy o n u ve o tit, p u lm o n e r abse, k o la n jio h e p atit, k a ra c iğ e r absesi, koled o k o b strü k siy o n u . a k u t k o le sistit ve kole- litiasis, p a n k re a tit, in te s tin a l o b strü k siy o n , in te stin a l p erfo rasy o n , a k u t a p p e n d isit ve s is tit gibi c e rra h i k o m p lik a sy o n lara n ed en o lu r (3, 4, 5). B u k o m p lik a sy o n la rd a n en sık g ö rü len i in te stin a l o b strü k - siy o n d u r. İn te s tin a l o b s trü k s iy o n la r için Cape-Tow n’d an su n u lan b ir ra p o ra gö re ç o cu k la rd a k i 731 a k u t k a rın o lg u su n d an % 70 ini p a ra z itle r o lu ş tu rm a k ta , % 12.8 o lg u n u n a sk a risle re bağlı olduğu b ild irilm e k ted ir. T o p lam 731 ço cu ğ u n 8 ta n esi ölm üş olup b u n la rın 3 ü n ü n ö lü m n ed en i a sk a rise bağ lı b u lu n m u ş tu r (6).
ARAŞTIRMA Y Ö N TEM İ ve ARAÇLARI
1977 - 1986 y ılla n a ra sın d a k i 10 yıllık d ö nem içinde Ç ubuk Bölge H a sta n e sin e a sk a rise bağ lı c e rra h i k o m p lik asy o n o la ra k 1985 y ılın d a b a ş v u ra n b ir ileus o lgusu ve Ç ubuk SEA Bölgesi ça lışm a is ta tis tik le ri d e ğ erlen d irilm iştir. T an ılar, öyk ü d en ve g a ita n ın lam ü z erin d e y a y ıla ra k m ik ro sk o b ik incelenm esiyle k o n u lm u ş tu r.
S on y ılla rd a p o p ü le r o lan ELİSA te sti a sk a ria sis, toxocariosis, to x o p lasm o sis, cy cticerco siste d e p o z itif so n u ç v ereb ilm ek ted ir.
K lin ik Bilgi : H a sta , 3 y a şın d a e rk e k olup, (P rot. N o : 30841, S.K) ü ç g ü n ö nce ish alin in o lu şu , b ir g ü n d ü r gaz-gaita çık aram am a, k a n n a ğ rısı ve b irk a ç kez sa fra lı k u sm a nedeniyle b a şv u rm u ştu r, ö n c e d e n a sk a ria sis d ü şü n d ü re c e k h iç b ir b e lirti ve b u lg u elde ed i lem em iştir.
Fizik M uayene : A xiller a teş 37.9° C°, re k ta l ateş 38.5° C°, 128/d k a rın d ista n d ü , sağ a lt k a d ra n d a d u y arlılık , istem li defans ve re- b o u n d olup, b a rs a k sesleri h ip o a k tif idi.
PARAZİTİK İNFESTASYONLAR 73
L a b o ra tu a r b u lg u la n : B k 18.000, H b 11.9 g /d l, H ct % 39, id r a r : özellik yok, ADKG : m u ltip le hava-sıvı seviyeleri.
BULGULAR ve TARTIŞMA
H astay a sağ p aram ed ian göbekaltı keşiyle lap aro to m i yapıl m ıştır. Ç ekum un 10 cm. proxim alinde, üzerinde fib rin depozitleri b u lu n a n 360° lik rotasyonlu, ask arisle dolu olduğu anlaşılan b ir b a rs a k lop u sap ta n m ıştır. M ideden çekum a k a d a r hem en tü m b a rs a k la rd a a sk a risle r olduğu p alp as5'onla an laşılm ıştır. Vulvulus d ü zeltild ik ten so n ra çekum a sağılm aya çalışılan a sk a risle r b u iş lem in en fe k te olm am ası nedeniyle çekum proxim alin den yapılan ileotom iden d ışarı çık arılm ıştır.
H a sta n ın p o sto p m a tik seyrinde y a ra problem i nedeniyle h as ta n ed e 11 gün y atırılıp , p ip erazin c itra t reçetesi verilerek şifa ile ta b u rc u ed ilm iştir. Üç ay so n ra yapılan k o n tro ld e problem i o lm a dığı b elirlen m iştir.
Ç ubuk SEA B ölgesin’de 1977-1986 y ılları la b o ra tu v a r ve h a s ta lık b ild irim le ri incelenm iş ve b u y ıllar a ra sın d a sağlık o c a k la n la b o ra tu a rla rın d a yapılan g aita incelem esi sayısı to p lam 13.013, p a ra z ite r h a sta lık b ild irim leri 16411 o larak b u lu n m u ştu r. 3398 h a s tay a la b o ra tu a r m uayenesi yapılm aksızın p a ra zit tan ısı konduğu a n laşılm ıştır. (Tablo : 1, G rafik : 1).
Tablo 1: Çubuk Sağlık Eğitim A raştırm a Bölgesi 1977 -1986 Y ıllan Yıllara Göre Gaita Muayenesi ve Paraziter H astalıklar Yıllar 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 Toplam Gaita
incelem e 7121 1272 1148 420 978 1089 1253 1861 1694 2477 13013
Grafik 1 : Çubuk Sağlık Eğitim A raştırm a Bölgesi 1977 -1986 Y ıllan Y ıllara Göre Gaita M uayenesi ve P araziter H astalıklar
T ablo ve g ra fik te n g ö rü ld ü ğ ü gibi 1977 y ılın d a 7121 ile b aş lay an la b o ra tu a r in celem e sayısı 1980 y ılın d a 420 gibi çok d ü şü k b ir sayıya in m iş, d a h a s o n ra a r ta r a k 1986 y ılın d a 2477 ye u la şm ış tır. B u n a k a rş ılık 1977 ve 1978 y ılla rın d a k a y ıtla ra geçm eyen infes- ta sy o n o lg u la rı 1979 y ılın d a la b o r a tu a r m u a y en e le rin in 3 k a tm a , 1980 y ılın d a 5 k a tm a u la şm ıştır. D aha so n ra k i y ılla rd a la b o ra tu ar- k lin ik say ıları m a k u l o ra n d a se y re tm iştir.
A skaris in fe sta sy o n la rı çevre sağlığı k o şu lları, h alk ın sağlık s ta n d a rtla r ı ve k işisel h ijy e n in d ü şü k o ld u ğ u ü lk e le rd e sık tır. Çoğu z am an a se m p to m a tik olu p iş ta h d eğ işik lik leri, an em i ve a sk a risin g ö rü lm esi gibi o r ta d ereced e s e m p to m la rla çık ab ilir. C errah i k o m p lik a sy o n la r o lu ş tu rd u ğ u n d a z a m a n ın d a m ü d a h ele edilm ediği ta k tir de y a şa m sa l te h lik e o lu ş tu ra b ilir.
Y aygınlığı tü m d ü n y a d a 644.400.000 o la ra k b ild irilm e k te ve h e r d ö rt k işid e n b irin in a sk a ris in fe stasy o n u y la k a rşıla ştığ ı b ilin m e k te d ir. H a sta lık p u b e rta d ö n em in d e in sid a n s p ik in i çek m ek ted ir (9, 10). A k u t k a r ın n ed en iy le h a sta n e y e b a şv u ra n b a rs a k o b strü k si- y o n lu la rd a a sk a ria s is m u tla k a ay ırıcı ta n ıla r a ra sın d a olm alıdır. Ö zellikle e n d em ik b ö lg e le rd e ço cu k lu k çağı b a rs a k tık a n m a la rın ın
% 27 si a sk a ris ta r a fın d a n o lu ş tu ru lm a k ta d ır. Y ine en d em ik bölge le rd e tü m a k u t k a rın la rın % 12.8 in d e n a sk a ris s o ru m lu d u r (6).
A kut k a rın n ed en i a sk a ris o la ra k b e lirle n in c e te d av in in konser- v a tif m i, c e rra h i m i y a p ıla ca ğ ı ta rtış ılır. H a sta n ın k lin ik d u ru m u k ö tü o ld u ğ u ta k d ird e c e rra h i g irişim k açın ılm azd ır. E x p lo rasy o n d a eğ er n ed en o b s trü k s iy o n ise a m eliy atın şekli b a rs a k d o laşım ın a gö re k a ra rla ş tır ılır. B a rsa k d o la şım ın ın iyi o ld u ğ u v a k a la rd a a sk a ris k itle si sağ ılara k k o lo n a g e ç irilir veya e n te ro to m i y a p ıla ra k ask
aris-PARAZİTİK İNFESTASYONLAR 75
le r ç ık arıla b ilir. D olaşım bozukluğu o lan v a k ala rın büy ü k k ısm ın da rezeksiyon ve anastom oz kaçınılm az olup, b u v a k ala rd a m ortali- te o ra n ı % 3 ile 50 a ra sın d a değ işm ek ted ir (6, 11).
1978 yılında ülkem izde y ap ılan b ir a ra ştırm a y a göre O rta Ana d o lu ’d a p o p ü lasy o n u n % 65 inde p a ra z ite r h a sta lık sap tan m ış, b u n la rın d a % 14-75 in in ask ariasis olduğu b ild irilm iştir (12, 13). B una göre y ak laşık 60.000 n ü fu slu Ç ubuk B ölgesin’de 39.000 infestasyon olgusu beklenm elidir.
E ğ er b ir ülk ed e b ir h a sta lık veya h a sta lık la r g ru b u bu denli yaygın ise o rta d a to p lu m sal b ir so ru n v a rd ır ve alınm ası gereken ö n lem ler söz k o n u su d u r. K ırsal a lan lard a p arazitli kişi o ra n ı % 97 lere çık ark en , sosyo-ekonom ik düzeyin y ü k sek olduğu, a lt yapısı y eterli bölgelerde b u o ra n % 1 - 2 lere d ü şm ek ted ir. A nkara çevresin deki ilk o k u lla rd a y ap ılan a ra ştırm a b u n u d o ğ ru lam ak tad ır. Yap- ra c ık ta % 53.8, E rg azi’de % 52.5 olan p a ra zit o ra n la rı U lubatlı îlko- k u lu n ’d a '% 5.7, B arb aro s İlk o k u lu n ’da % 2.5 b u lu n m u ştu r (14). B u n u n ned en i sadece eğitim ve yeterli tedavi o la ra k değerlendirile mez. B ölgenin su, kanalizasyon, k o n u t gibi so ru n ların ı çözmesi, ge cek o n d u y aşam ın d an a p a rtm a n y aşam ın a geçilm esi, ekonom ik du ru m u n iyileşm esi en önem li etk en lerd ir.
A skaris ta n ısı k o n u lan k işilerd e ask arise yönelik spesifik te d a vinin y a m sıra diyet tedavisi de gereklidir. A skarisli h a s ta la rd a işta h sap m ası a rtm a ya da azalm a yönünde o lab ilirse de, genellikle işta h azalm ası şeklindedir. C errahi kom plikasyon o lu ştu ğ u n d a tab lo y a enfeksiyon d a eşlik eder. H a sta la rın en erji, p ro te in gereksinim i a r t tığı için ve çoğunlukla anem i görüldüğü için, diyet ted av isin d e e n er ji ve p ro te in d e n zengin aynı zam anda d em ir içeren diyet ö n eril m elid ir.
SONUÇ
Bölgem izde su şebekesinin k o n tro lü , kişisel hijyen ve besin sa- n ita sy o n u ile ilgili eğitim lerin verilm esi, ekonom ik d u ru m u n k ö tü olm am ası nedeniyle p a ra zite r h asta lık la rın ciddi k o m p lik asy o n ları n ın görülm ediği sonucu çık arılm ıştır. P a ra z iter h a sta lık la r ve on la rın yol açabileceği k o m p lik asy o n lar ivedi o la ra k araştırılm ay ı, ta nınm ayı, k o ru n m a eğitim i ve ted av ilerin in sağlanm asını, ilgili sek tö rle rin u y a rıla ra k çalışm alara k atılm asın ı beklem ektedir.
SUMMARY
A R E T R O SP E C T IF STUDY OF PARASITIC IN FE ST IO N S IN ÇUBUK HEALTH, STUDY AND RESEARCH D IST IN C T BECAUSE OF A CASE W IT H PARASITIC
İN T EST İN A L OBSTRUCTION
Özen, N., T u ram a n , C.
T he m o s t co ram o n su rg ical c o m p licatio n of asc a ria sis is in te stin a l o b s tru c tio n . T his c o m p licatio n w as seen only once in Çu b u k d is tin e t in th e la st ten y ears. To d ecrease th e p a ra sitic infes- ta tio n s co m m o n ly seen in th e c o u n trie s w h e re th e socio-econom ic a n d e n v iro n m e n ta l h e a lth co n d itio n s a re n o t good can b e achieved on ly b y solving th e p ro b le m e o f c le a r w a te r, c an a lisatio n a n d sett- lem en t. E sta b lish in g th ese c o n d itio n s can b e successed only by c u rre n t fo o d s a n ita tio n e d u c a tio n an d re g u la r h e a lth Controls.
K A Y N A K L A R
1 — M erdivenci, A : Medical Protozooloji, İstanbul 1974.
2 — Unat, E. K . : Tropikal H astalık lar ve Parazitoloji, Filiz Kitabevi, İs tanbul, 1964.
3 — W ilboum , C.S. : Ascaris Infestations w ith Surgical Com plications in : Jam es, D. H ardy Ed.; Rhoads Textbook of S u rg e ry : J.B. Lippincolt Company, Philadelphia, 1179, 1977.
4 — Cole, G .J .: Surgical Infestations f Ascaris Lum bricoidcs int he Intes-tine. Br. J. Surg., 52 : 444, 1965.
5 — VValler, C.E.; O thersen, H .B .: Ascariasis Surgical Com plications in Children, Am. J. Surg., 120 : 50, 1970.
6 — Louw, J .H .: Abdom inal Com plications of Ascaris Lum bricoides İnfes-tatio n in Children, Br. J. Surg., 53 : 510, 1966.
7 — Çubuk Sağlık, Eğitim ve A raştırm a Bölgesi 1977-1983 Çalışm a Raporu,
t '
8 — Çubuk Sağlık, Eğitim ve A raştırm a Bölgesi 1984-1986 L abo ratuar Ka yıtları ve Parazitik İnfestasyon Verileri.
9 — M arsden, P .D .: H elm inthic İnfections in : Paul, B.B., Walsh, Mc. D., Jam es, B.W. ed. Cecil Textbook of Medicine; WB Saunders Company, Philadelphia, 605, 1979.
10 — M ahm oud, A.A.F. : H elm inthic İnfections in : Richard, B., Victor, C.V. ed. Nelson Textbok of Pediatrics; WB S aunders Company, Philadelp hia 854, 1983.
PARAZİTİK İNFESTASYONLAR 77
11 — W ijesinha, S .S .: Place of Enterotom-y in intestinal O bstructions Cau-sed by Roundıvorms. Br. J. Surg., 71, 1984.
12 —■ Çıtak, Y .: K ayseri’de B arsak Parazitlerinin Bulunuş O ranları, Mikro biyoloji Bülteni, 14 : 225, 1980.
13 — Çolak, H .: Türkiye'de B arsaü Parazitlerinin Bölgesel Yaygınlığı, Mik robiyoloji Bülteni, 13: 115, 1979.
14 — Tolgay, N. : Ankara ve Civan lîkokul Çocuklarında Bulunan Barsak Parazitleri, A.Ü. Tıp Fak. Mec., 23 : 1267, 1970.
