-TT-2C3tSÛ>
1 S T A N B U L U N
T A S L A R I !
Kızkulesi
Y a z a n : M. T u rh a n T a n
Güzelliğin dinî akidelere dayanan na mus telâkkilerini silip süpüreceğine, aşkın yaşama sevgisini mağlûb edeceğine ve se ven kadının sevgilisini ölüm yolunda da takib etmekten çkinmiyeceğine örnek ver mek istiyen eski Yunan muhayyelesi zarif bir masal uydurmuş ve bunu şiir olarak garb kitabbanesine yadigâr bırakmıştır. Bu masala göre Çanakkale Boğazının Anadolu kıyısındaki Abydos köyünde Leandre adını taşıyan güzel bir delikanlı, Rumeli kıyısındaki Sestos köyünde de Hero adlı gene bir rahib vardı. Bir pa nayırda bunlar yüzyüze, gözgöze geldi ve iki gönül bir lâhzada - aşkın zorıle - birleşti. Artık Hero ilâhlara ve ilahelere hizmeti bırakmıştı, her gece bir meşaley le karşı yakaya işaret veriyordu, Leandre da ışığa ruhunu kaptıran bir per vane gibi kendini kaybederek hemen su ya atılıyordu, meşaleye doğru yüzüp sev gilisine kavuşuyordu. Bir gece rüzgârdan ışık söndü, yüzgeç âşık hedefini şaşırdı, cereyana kapıldı, sevgilisini inliye inliye boğuldu. Hero dalgaların koynunda vu kua gelen bu acıklı gurubu gün doğar doğmaz duydu ve âşıkının izine düşüp Boğazın derinliklerini gene ömrüne me zar yaptı.
Çanakkalede vukua geldiği tahayyül olunan bu aşk hailesinin yeri bir zaman sonra ağızlarda değişti, suda boğulan pervanenin şimdi Kızkulesi denilen yere gelmek ve orada kendini bekliyen ışığa kavuşmak üzere denizi aşmıya savaşırken boğulduğu söylenir oldu. Güzel Hero gûya onu, bu kulenin üstünde yaktığı a- teşle yanına davet edermiş.
Kızkulesi adının nereden geldiğini be lirtmek için ileri sürülen bu rivayet görü lüyor ki eski bir masalın tahrif olunmuş şeklinden ibarettir. Fakat o kuleye A - tina kumandanlarından olup Usküdarda oturan Kares’in karısı Damalis’in gömül düğünden dolayı bu ismin verildiği ri - vayeti de masal. Oraya mahud efsane sebebile Leandre kulesi diyenler gibi Kares’in karısına mezar olduğunu ileri sürerek Damalis kulesi diyenler de haya le kapılmışlardır. Fakat ikinci rivayetin
. V*
Kızkulesinin uzaktan görünüşü
hakikatle ufak bir münasebeti vardır, rivayet olunmaktadır, imparator, bu kale Çünkü eski devirlerde Kızkulesinin isti- ile Sarayburnundaki Mangana kulesi ara-nad ettiği kayalığın üstünde, yahud kar-
şıki sahilde boynuzlu bir öküz heykeli bulunuyordu. Heykel, inek kıyafetine te- messül ederek boğazı aşmış ve bu yola «Öküzgeçidi» manasına Bosfor adının verilmesine sebeb olmuş olan îvo'yu ha tırlatmak için konulmuştu. Boynuzlu bir nevi yaban keçisine de Damalis denildi ğinden oraya sonraları Damalis kulesi adı verildi. Tarih bakmamdan kulenin ha kikati bir gümrük mevkii olarak tesbit olunuyor ve eski Atinanm ele avuca sığ maz çocuklarından biri olup en yüksek meziyetlerle en çirkin huyları nefsinde toplamış olan Alcibiade tarafından yapıl dığı söyleniyor. O serseri zekâ bir aralık Kapıdağı yarımadası üzerinde de dolaş mış, askeri oyunlar yapmıştı. İşte bu sı rada Sarayburnile Üsküdar arasında siv-i rilip duran kayalığın üzerine bir kule kur muş ve bu kuleye oturttuğu memurlar vasıtasile Karadenizden Marmaraya ge çen gemilerden bac almaya başlamıştı. ¡Tarih, Alcibiade bacının yüzde on nisbe-
tinde olduğunu da söylüyor.
Bizanslüar bu gümrük mevkiini son radan kale haline koymuşlardı. Bu deği şikliğin Manüel Komnen devrinde ve
1143 - 1180 yılları arasında yapıldığı
sına ağaç dubalara bağlı kalın bir zincir çektirmek ve kale ile Üsküdar beynin - deki aralığa da kuvvetli bir duvar örmek suretile Boğazın ağzını açılır kapanır bir hale koymak yolunu bulmuştu. Leandre ve Damalis kuleleri adını taşıyan tarihî kayalık, işte bu kalecik yüzünden Arkla ismini aldı, Türklerin İstanbulu zaptettik leri güne kadar bu isimle anıldı. Kızını Orhan Beye veren İmparator Kanta Kuzen, Üsküdara kadar gelmiş olan damadile buradan muhabere etmişti.
1453 yılının nisan ve mayıs ayları için- d*e geçen büyük savaş sırasında Arkla'yı Türklere karşı müdafaa eden Venedik li «Trevitsyano» dur. Fakat karadan do - nanma yürüterek Halici ve ordularile yüksek surları, derin hendekleri aşarak şehri ele geçiren Türklerin bu mini mini ve münferid kaleciği düşürmeleri için şöyle bir bakmaları kâfi geldi ve Tre - vitsyano’nun piliyi pırtıyı toplayıp kaç - ması bir dakika meselesi oldu.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
