Türk halk ezgilerinin yapısal özellikleri

(1)

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ ANABİLİM DALI

TÜRK HALK EZGİLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Hazırlayan

ÜMİT BİRCAN BİLGİN

Ankara Ağustos, 2013

(2)

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ ANABİLİM DALI

TÜRK HALK EZGİLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

ÜMİT BİRCAN BİLGİN

Danışman: DOÇ. ERDAL TUĞCULAR

Ankara Ağustos, 2013

(3)

JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI

Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğüne,

ÜMİT BİRCAN BİLGİN’nin “Türk Halk Ezgilerinin Yapısal Özellikleri” başlıklı tezi ………… tarihinde jürimiz tarafından Güzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Müzik Öğretmenliği Bilim Dalında Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Adı – Soyadı İmza

Üye (Tez Danışmanı): Doç. Erdal TUĞCULAR

Üye: Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞEREN Üye: Yrd. Doç. Dr. Selçuk BİLGİN

(4)

TEŞEKKÜR

Yüksek Lisans Tezi süresince bilgisini, sabrını, bana olan güvenini ve bilgisini eksik etmeyen sayın hocam Doç. Erdal TUĞCULAR’a;

Müzik Eğitiminde beraber ilerlemekten gurur duyduğum, desteklerini, bilgilerini esirgemeyen meslektaşlarım ve çok sevgili arkadaşlarım Övgü ÖZPARLAK, M. Akın KUMTEPE, Çağla SERİN, D. Görkem KUMTEPE ve Güray DEMİR’e;

Müzik eğitimine başladığım günden beri önümdeki karanlıklara tecrübesiyle ışık tutarak, bana çok kıymetli bir hazine bırakan sevgili babam Savaş BİLGİN’e;

Bizleri sonradan vatan edindiği topraklarda Türkiye Cumhuriyetine layık olabilmemiz için, çoğu zaman kendisini unutarak harcadığı emeklerle yetiştiren çok kıymetli annem Bilgen BİLGİN’e;

Müzik eğitiminde peşinden ilerleyebilmem için her zaman dönüp yardım eli uzatan ve bütün birikimini benimle paylaşan sevgili ablam Yucan EKE’ye;

Tezimin bitmesi için zahmetlere katlanarak, emeklerini esirgemeyen kıymetli hocam Yrd. Doç. Dr. Mehmet ŞEREN’e;

Tezimin başından sonuna kadar bilgisine ve deneyimine danıştığım, yardımlarını hiç eksik etmeyen sevgili amcam Yrd. Doç. Dr. Selçuk BİLGİN’e gönülden teşekkürlerimi sunarım.

(5)

ÖZET

HALK EZGİLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

BİLGİN, Ümit Bircan

Yüksek Lisans, Müzik öğretmenliği Bilim Dalı Tez Danışmanı: Doç. Erdal TUĞCULAR

Ağustos-2013, 72 sayfa

Bu araştırma; Türk Halk Ezgilerinin yapısal özelliklerini ortaya koymak, bölgeleri, makamları, usulleri, geçki durumları ve ses aralıklarının uygunluğu bakımından inceleyerek öğrenmeye katkı sağlamak amacıyla yapılmıştır.

Araştırma için kapsanan türküler bölgelerine, makamlarına, usullerine, geçki durumlarına ve ses aralıklarına göre incelenmiştir. Bu yapısal özellikler kayıtlara geçmiş çalışmalara göre belirlenmiştir.

Verilerin değerlendirmesi sonucunda;

TRT Halk müziği repertuarından alınan 627 adet türkünün

bölge, makam, usul, geçki durumu ve ses aralığı bakımından dağılımları tespit edilmiştir. Yapılan çalışma ile Türkülerin yapısal özellikleri bakımından gruplandırılması ve ihtiyaç doğrultusunda seçimlerini kolaylaştırmak sağlanmıştır.

Elde edilen sonuçlara dayanarak; türkülerin; bölge, makam, usul, ses aralığı ve geçki durumları bakımından gruplanması ve eğitimde tercih edilmeleri konusunda çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Türkü, Dizi, Bölge, Makam, Usul, Ses aralığı, Geçki, TRT repertuarı.

(6)

ABSTRACT

STRUCTURAL PROPERTIES OF TURKISH FOLK MELODIES

BILGIN,Umit Bircan

Master, Department of Music Education Thesis Advisor: Asst. Prof. Erdal TUGCULAR

August-2013, 72 pages

This research is done for defining the structural properties and adding knowledge by investigating the folk songs through their melodic patterns, rhytms, alterations and suiatablelity of voice intervals.

The folk songs whom are located for the research investigated by their; scales, rhytms, alterations and voice intervals. This structural properties defined by pieces recorded and saved.

After the analysis of the data;

627 folk songs from TRT repertuary are,

Detected by region, melodic pattern, rhytm,alteratin and voice intervals. It is aimed to make easier to group and choose the folk songs.

Within the results of the research advices are given for eleminating and choosing the folk songs by their regions, mellodic patterns, rhytms, voice intervals and alterations.

Keywords: Folk song, scale, region, melodic pattern, rhytm, voice interval, alteration.

(7)

İÇİNDEKİLER Sayfa TEŞEKKÜR ... i ÖZET ... ii ABSTRACT ... iii İÇİNDEKİLER ... iv TABLOLAR LİSTESİ ... vi

ŞEKİLLER LİSTESİ ... viii

KISALTLAMAR LİSTESİ ... ix 1- GİRİŞ ... 1 1.1. Problem Durumu ... 6 1.1.1. Problem Cümlesi ... 6 1.1.2. Alt Problemler ... 6 1.2. Araştırmanın Amacı ... 7 1.3. Araştırmanın Önemi ... 7 1.4. Sayıltılar ... 7 1.5. Sınırlılıklar ... 8 1.6. Tanımlar ... 8 2- KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 10

2.1. Türk Müziğinin Tarihsel Gelişimi ... 10

2.2. Türk Müziğinde Makamlar ... 10

2.2.1. Makamlarda Tam Karar ve Yarım Karar ... 10

2.3. Türk Müziğinde Usuller ... 11

2.4. Türk Müziğinde Ses Aralıkları ... 11

2.5. Türk Müziğinde Geçkiler ... 11

2.6. TRT Repertuarı ……….. ... 11

2.7. Türkiye’de Bölgeler ... 12

(8)

2.8.1. Alaaddin Yavaşça’ya Ait TRT Repertuarında Yer Alan Kürdilihicakâr Makamındaki Sözlü Eserlerin

Makamsal Analizi ... 13

2.8.2. TRT Repertuarında Bulunan Hatay Türkülerinin Makamsal Özelikleri Açısından İncelenmesi ... 14

2.8.3. TRT Repertuarında Bulunan Kütahya Türkülerinin Makam-Ayak, Tür ve Usul Yönünden İncelenmesi ... 14

3- YÖNTEM ……….. ... 16

3.1. Araştırmanın Modeli ... 16

3.2. Evren ve Örneklem ... 16

3.3. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi ... 16

3.4. Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi ... 17

4- BULGULAR ve YORUMLAR ... 18

4.1. 1. Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorumlar ... 18

5- SONUÇLAR ve ÖNERİLER ... 98

5.1. Sonuçlar ………… ... 68

5.2. Öneriler ……… ... 69

KAYNAKÇA ... 70

(9)

TABLOLAR LİSTESİ

Sayfa

Tablo 4.1. Türkülerin Makamlara Göre Dağılımı ... 21

Tablo 4.2.A. Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 23

Tablo 4.2.B. Hüseyni Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 24

Tablo 4.2. C. Hicaz Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 25

Tablo 4.2. D. Karcığar Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 26

Tablo 4.2. E. Segah Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 27

Tablo 4.2. F. Kürdi Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 28

Tablo 4.2. G. Çargah Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 29

Tablo 4.2. H. Eviç Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 30

Tablo 4.2. I. Saba Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 31

Tablo 4.2. J. Rast Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 32

Tablo 4.2. K. Hüzzam Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 33

Tablo 4.2. L. Nikriz Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 34

Tablo 4.2. M. Nihavent Makamındaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 35

Tablo 4.2. N. Diğer Makamlardaki Türkülerin Usullere Göre Dağılımı ... 36

Tablo 4.3.A. Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 38

Tablo 4.3.B. Hüseyni Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 39

Tablo 4.3.C. Hicaz Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 40

Tablo 4.3.D. Karcığar Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 41

Tablo 4.3.E. Segah Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 42

Tablo 4.3.F. Kürdi Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 43

Tablo 4.3.G. Çargah Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 44

Tablo 4.3.H. Eviç Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 45

Tablo 4.3.I. Saba Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 46

Tablo 4.3.J. Rast Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 47

Tablo 4.3.K. Hüzzam Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 48

Tablo 4.3.L. Nikriz Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 49

Tablo 4.3.M. Nihavent Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 50

Tablo 4.3.N. Diğer Makamlardaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı ... 51

Tablo 4.4.A. Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 53

(10)

Tablo 4.4.C. Hicaz Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 55

Tablo 4.4.D. Karcığar Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 56

Tablo 4.4.E. Segah Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 57

Tablo 4.4.F. Kürdi Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 58

Tablo 4.4.H. Çargah Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı... 59

Tablo 4.4.G. Eviç Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 60

Tablo 4.4.I. Saba Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 61

Tablo 4.4.J. Rast Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 62

Tablo 4.4.K. Hüzzam Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 63

Tablo 4.4.L. Nikriz Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 64

Tablo 4.4.M. Nihavent Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı ... 65

(11)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Sayfa

Şekil 2.7.1. Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri ... 11

Şekil 4.1.1.Hüseyni Dizisi ... 17

Şekil 4.1.2.Hicaz Dizisi ... 17

Şekil 4.1.3.Karcığar Dizisi ... 17

Şekil 4.1.4.Segah Dizisi ... 17

Şekil 4.1.5.Kürdi Dizisi ... 17

Şekil 4.1.6.Çargah Dizisi ... 17

Şekil 4.1.7.Eviç Dizisi ... 17

Şekil 4.1.8.Saba Dizisi ... 18

Şekil 4.1.9.Rast Dizisi ... 18

Şekil 4.1.10. Hüzzam Dizisi ... 18

Şekil 4.1.11.Nikriz Dizisi ... 18

Şekil 4.1.12.Nihavent Dizisi ... 19

(12)

KISALTMALAR LİSTESİ

TRT: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu

(13)

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞ

Hem bir sanat hem de bir bilim dalı olan Müzik bir çok farklı tanıma sahiptir. En genel hali ile müzik; anlamı ve biçimi olan seslerin ve sessizliklerin bütünüdür. Köken olarak Yunanca “Musa” kelime kökü ve “ike” son ekinin birleşmesinden oluşan musike, -Perilerin Dili- kelimesinde türetilen müzik-musiki (Tanrıkorur, 1998;13); İnsanın kendini seslerle ifade etmesine imkân veren sanat, melodi, ritm, armoni bakımından ele alınan sesler bilimi olarak tanımlanır (Meydan Larousse, 183).

İ. Hakkı Özkan’a göre musiki; bir duygu, bir düşünce ve fikri veya doğal bir olayı anlatmak gayesi ile ölçülü ve ahenkli seslerin belli bir sanat anlayışı içerisinde, ritimli veya ritimsiz olarak estetik bir şekilde bir araya getirme sanatıdır (Özkan, 1994;29).

“Müzik; duygu, düşünce, tasarım ve izlenimleri veya başka gereçlerin de katkısıyla belli durum, olgu ve olayları, belli bir amaç ve yöntemle, belli bir

güzellik anlayışıyla birleştirilip düzenlenmiş uyuşumlu/uylaşımlı seslerle, estetik bir yapıda işleyip anlatan bir bütündür. Bu bütün hem bir “süreç” hem bir “ürün”, hem bir “süreç/ürün” hem bir “ürün/süreç”tir” (Uçan, 2005b: 16).

Yazılı veya sözlü olarak ifade edilemeyen duygu ve düşüncelerin sesler ile ifade edilme sanatına müzik denir.

Duygu ve düşüncelerin ifade edilmesinde insanlık tarihinin başından beri katkıda bulunan, bir bilim ve sanat dalı olan müzik; birbirinden farklı dil, din, ırk, millet ve kültür farklılığı değerlerinin üzerinde birleştirici bir rol oynamıştır. Dünyanın farklı yerlerinden, farklı inançlara, farklı dillere, farklı kültürlere sahip olan bütün milletlerin iletişiminde önemli bir yere sahip olan müzik; aynı dili konuşan, aynı kültüre sahip milletler için daha anlaşılabilir, daha paylaşılabilir ve birleştirici bir konumdadır. Halkın kendilerine ait ortak değerlerini ifade ettikleri, samimi ve anlaşılabilir bir dil ile süslenmiş, o millete ve kültüre hizmet etmiş olan müziğin en içten ve yalın hallerinden biri ise “Halk Müziği” ‘dir.

(14)

1.1. HALK MÜZİĞİ

Halk müziğini İngiliz Breniers,” halkın müşterek malı olan en sade, düz ve yalın ezgilerdir ki bestecisi belli değildir” tanımı ile açıklar. Halk müziği toplumun ihtiyaçlarını ifade eden ve kültürün vazgeçilmez en önemli öğelerinden biridir. Türkiye’de Geleneksel Türk Halk müziği üzerine bir çok tanım yapılmıştır.

Geleneksel türk halk müziği kendine özgü çalgıları çalış ve söyleyiş tavırlar türleri biçimleri ve en geniş dağarıyla ulusal nitelikleri bünyesinde taşıyan halk biliminin diğer dallarıyla iç içe oluşan yöresel müziklerin birleşimiyle ortaya çıkan bir müzik çeşididir. Fransız Michelle Brenne’e göre; halk tarafından benimsenen ve kulaktan

kulağa verilmek suretiyle yayılan ezgiler halk müziğidir.

Moser’e göre; halkın ortak malı olan şarkı ve melodiler halk türküsüdür.” (Atılgan, 2000;164).

“İngiliz Prat’a göre ise ; köylü ve halk arasından çıkıp, gelenek haline gelen ezgiler, halk müziğini oluşturur.

Bu tanımlar ile birlikte Alman Hugo Riemann’na göre halk müziğinin üç unsuru bulunmaktadır.

1. Ezgi ve sözleri kimin tarafından yapıldığı belli olmayanlar,

2. Birçok nedenle halk tarafından benimsenmiş ve halk ezgisi ifadesine bürünmüş olanlar,

3. Melodik ve armonik bünyesi kolayca anlaşılan ve popüler bir eda taşıyanlar.

1.1.2.Türk Halk Müziği

Türk Halk Müziği bir yörenin yerleşik insanları tarafından üretilen, severek söylenen ve çalınan, o yöre insanının ortak yapıtı haline gelen ve kulaktan kulağa aktarılarak yaşatılıp günümüze kadar ulaşan müziklerdir. Bu müzikler yerel kültürün izlerini taşır ve yaratıcıları çoğunlukla belirsizdir. Ülkemiz halk müziği, tarihin eski zamanlarından bugüne kadar Anadolu ve Rumeli‘de yaşamış bütün uygarlıkların, kendilerine özgü kültürel değerlerini biriktirerek ve yörelere göre kültürel farklılıkları

(15)

içinde barındırarak oluşan ve sonuçta zenginlik ve çeşitliliği ile tüm dünyada ender görülen bir yapıdadır (Orhan, 2003, s.30).

Halk Müzikleri/Yerel Müzikler; bir yörenin yerleşik insanları içinde üretilen,

severek çalınan, söylenen, kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşayan/yaşatılan ve anonim olan müziklerdir. Bu müzikler, o yörede yaşayan insanlara, paylaştıkları ortak yaşantılara, düşüncelere ve yarattıkları seslere dayalı olup kendine özgü bir farklılığı vurgularlar. Yalın ve birleştirici etkisiyle toplumun ortak duygu ve düşüncelerini harekete geçirebilme özelliğine sahiptirler (Bayraktarkatal, 2002, s.182).

Türk Halk Müziği’ni incelediğimizde çalgılarında çok çeşitli olduğu

görülmektedir. Halk arasında en bilinen, en yaygın halk müziği çalgısı bağlamadır. Bağlamanın yanı sıra kemençe, kemane, davul, zurna, mey, kaval, def, darbuka, kaşık da bilinen halk müziği çalgılarımızdandır.

Türk Halk Müziği, bölgesel özellikleri bakımından çok çeşitlilik ve farklılık

gösterse de, genel bir sınıflama açısından Marmara, Ege, Orta Anadolu, Güneydoğu Anadolu, Doğu Anadolu, Karadeniz, Akdeniz olmak üzere 7 bölge içinde toplanarak incelenebilir. Bununla birlikte, aynı bölge içinde yer alan kimi kent, merkez ya da yöreler arasında önemli farklar bulunabilmektedir.

(Türkiye’de halk müziği derlemeleri ile ilgili en verimli çalışmalar kuşku yok ki 1937-1951 yılları arasında yapıldı. Millî Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğüne bağlı Ankara Devlet Konservatuarı aracılığı ile düzenlenen bu gezilerde, yurdumuzun her köşesinde birer halk kültürü yuvası olma niteliği kazanan Halkevlerinin de yardımıyla, (8960) adet melodi ya da halk türküsü saptandı.

1955 yılından 1965 yılma kadar olan devrede özellikle müzik derlemeleri konusunda bir durgunluk görülmektedir. Ancak bu on yılda halk dansı derlemeleri dolayısıyla Türk Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisinde toplanmış olan (1000) kadar oyun havasıyla, Muzaffer Sarısözen’in 1962 yılında yayımladığı «Türk Musiki Usulleri» adlı yapıtından söz açabiliriz, ikinci kez açılan Halkevleri çalışmaları arasında da Ferruh Arsunar’ın «Türk Anadolu Halk Türküleri 1965» adlı bir kitabı yayımlandı.

TRT Kurumunun 1967 yılında düzenlediği Derleme Gezileri bu konuda yapılan son çalışmaların en önemlilerinden biri olarak görünmektedir. (1738) adet melodi ya da halk türküsünün derlendiği bu gezilere; Muammer Sun, Gültekin Oransay, İlhan Baran,

(16)

Kemal İlerici, Cengiz Tunç, Ferit Tüzün, Cenan Akın, Veysel Arseven, Ahmet Yürür, Sarper Öz-san, Halil Oğutürk ve Erdoğan Okyay katıldılar.

1969-yılında Veysel Arseven tarafından hazırlanan «Açıklamalı Türk Halk Müziği Kitap ve Makaleler Bibliyografyası» aynı yıl içinde Millî Folklor Enstitüsü Müdürlüğünce bastırıldı. 25 yıldan beri çıkmakta olan «Musiki Mecmuası» ‘nın yayımı da Etem Ruhi Üngör tarafından sürdürülmektedir.

Sonuç olarak diyebiliriz ki başlangıçtan günümüze kadar olan devrede yapılmış olan çalışmalar sonunda (15000) on beş bin kadar halk melodisi derlenmiştir.

Tümü halk türküsü olmamakla birlikte, ilgili plâk firmalarınca Etnografya Müzesine gönderilen, sonradan da Millî Folklor Enstitüsüne devredilen (2508) adet plâktaki melodiler de bu sayının içindedir.

1.2. HALK EZGİLERİNİN YAPISAL ÖZELLİKLERİ

Bütün sanat dallarında olduğu gibi, içinde güzelliği barındırma ve estetik kaygısı ile var olan müzik; taşıdığı duygu ve düşünceleri, kaynak ile alıcı arasında iletirken bazı yapısal özellikleri ile değerlendirilmektedir.

Türkiye’de kayıt altına alınmış olan TRT repertuarında bir çok Türk Halk Ezgisi bulunmaktadır. Uygunluğu komisyonlarca belirlenmiş olan bu eserler arşivlenmiş, ancak arşivlenirken ezgilerin; “makam, usul, ses aralığı, makam geçkileri” bakımından ayrılması mümkün olmamıştır.

Bu durum Türk Halk Ezgilerinin yapısal özeliklerine göre seçilip tercih edilmesi hususunda sıkıntılar yaratmaktadır. Türk Halk Ezgilerinin yapısal özellikleri bakımından incelenmesi tercih edilen eserlerin seçilebilmesini daha kolay bir hale getirecektir.

(17)

1.2.1. MAKAMLAR

Günümüzde, büyük ölçüde kabul görüp yaygın bir biçimde kullanılan; bir sekizlinin 17 eşit olmayan aralık ve 18 perdeden oluştuğu; Geleneksel Türk halk ve Geleneksel Türk sanat müziğimize temel olan ses sistemi ilk olarak 10. yüzyılda Mehmet Farabi (870-950) tarafından ortaya konarak Horasan tamburu üzerinde

açıklanmıştır. 13.yüzyılda, kuram ve icra bakımından döneminin en büyük bilgini olan Safiyüddin Abdülmümin Urmevi (1216 – 1294), “Farabi tarafından anlatılmış olan Türk müziği ses sisteminin dizgesel bir betimleme ve açıklamasını yaptı” (Uçan; 2005c: 44). Urmevi, Türk müziğini sistemleştirmiştir.

1.2.2. USULLER

Usul, zaman çizgisini birbirini takip eden kuvvetli ve zayıf vuruşlar ile parçalara bölen kalıptır. Geleneksel Türk halk müziği dağarında, ritmik yapıya sahip eserler, ölçü birimlerine (usüllerine) göre ana usüller (2, 3, 4 zamanlılar ve bunların üçerli şekilleri), birleşik usüller (5, 6, 7, 8, 9 zamanlılar) ve karma usüller (10 ve daha yukarı zamanlılar) olmak üzere üç grupta toplanır (Emnalar, 1998: 115).

1.2.3. SES ARALIĞI

Türkülerin kayıt altına alındıkları hallerinin; en kalın ve en ince sesleri ile, makamlarının karar seslerini, tam kararlı veya yarım kararlı oluşlarını, ses aralıklarının söylenebilirlikleri açısından ele alınacağı yapısal özellikleridir.

1.2.4. MAKAM GEÇKİLERİ

Türküler seyirlerini ait oldukları makam sesleri içerisinde devam ettirler. Ancak bazı durumlarda seyir içerisinde makamın ilişkili olduğu diğer makamların dizilerine ait seslerin de kullanılmış olması mümkündür. Bu durumda makamlar geçki yaptıkları diğer makam dizilerine geçki yapmış makamlar olarak adlandırırlar.

(18)

1.1. Problem Durumu

Türkiye’de kayıt altına alınmış olan TRT repertuarında bir çok Türk Halk Ezgisi bulunmaktadır. Uygunluğu komisyonlarca belirlenmiş olan bu eserler arşivlenmiş, ancak arşivlenirken ezgilerin; “makam, usul, ses aralığı, makam geçkileri, yöreleri” bakımından ayrılması mümkün olmamıştır.

Bu durum Türk Halk Ezgilerin hangi yapısal özeliklerine göre seçilip tercih edilmesi hususunda sıkıntılar yaratmaktadır. Türk Halk Ezgilerinin yapısal özellikleri bakımından incelenmesi tercih edilen eserlerin seçilebilmesini daha kolay bir hale getirecektir.

Bu araştırmada, TRT repertuarındaki sınıflandırmalardaki sıkıntıları tespit etmek ve çözüm yolları bulmak amacıyla Türk Halk Ezgileri belirtilen durumlarda incelenip sınıflandırılacaktır.

Araştırmanın kapsadığı problem ve alt problemler bu çerçevede oluşturulmuştur.

1.1.1. Problem Cümlesi

TürkHalk Ezgilerinin yapısal özellikleri nelerdir?

1.1.2. Alt Problemler

1. Türk Halk Ezgileri hangi makamlardan oluşmaktadır? 2. Türk Halk Ezgileri hangi usullerden oluşmaktadır?

3. Türk Halk Ezgileri hangi ses aralıklarından oluşmaktadır?

(19)

1.2. Araştırmanın Amacı

Bu araştırmanın amacı, Türk Halk Ezgilerinin yapısal özellikleri hakkındaki görüş ve önerileri araştırıp gelecekte oluşturulabilecek bir arşivleme çalışmasına ve ses aralılarındaki düzenlemelere ön çalışma oluşturmaktır.

1.3. Araştırmanın Önemi

Ülkemizde Türk ve Batı müziği eğitimi veren kurumlardaki Türk Halk Müziği eğitimi sürecinde birtakım sorunlar tespit edilmiştir. Bu sorunların tespiti ve çözümünde ülkemizde Türk müziği ve Batı müziği eğitimi veren kurumlardaki öğretmenlerin Türk Halk Ezgileri dağarı olarak kullanacakları TRT repertuarı çok büyük bir önem taşımaktadır. Ayrıca bu çalışmanın daha sonra yapılacak olan çalışmalara da ışık tutacağı ve ileride hazırlanabilecek sistemli bir arşivleme programının oluşturulmasına da katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

1.4. Sayıltılar (Varsayımlar)

Araştırma şu sayıltılara dayanmaktadır;

1. İzlenen yöntem araştırma problemini çözmek için uygundur. 2. Veri toplama aracı bu araştırma için yeterli, geçerli ve güvenilirdir.

3. TRT repertuarında bulunan Türküler Türk Halk Ezgilerinin tamamını temsil etmektedir.

(20)

1.5. Sınırlılıklar Bu araştırma;

1. TRT repertuarına kabul edilmiş Türk Halk Müziği türküleri ile sınırlıdır. 2. Esas olarak kuramsal kaynaklar ve arşivden alınan bilgiler ile sınırlıdır. 3. Alt problemlerde yer alan konularla sınırlıdır.

1.6. Tanımlar

Türkü:

Kim tarafından söylendiği genellikle belli olmayan, kayıtlara anonim olarak alınmış, o bölgenin duygu, düşünce ve coğrafi özelliklerini taşıyan sözlü halk şarkılarıdır.

Dizi:

Belli bir ses ile başlayıp belli bir ses ile biten; inici, çıkıcı veya inice ve çıkıcı olan, sistematik ve ilişkili sesler bütünüdür.

Makam:

Günümüzde, büyük ölçüde kabul görüp yaygın bir biçimde kullanılan; bir sekizlinin 17 eşit olmayan aralık ve 18 perdeden oluştuğu; Geleneksel Türk halk ve Geleneksel Türk sanat müziğimize temel olan ses sistemi ilk olarak 10. yüzyılda Mehmet Farabi (870-950) tarafından ortaya konarak Horasan tamburu üzerinde

açıklanmıştır. 13.yüzyılda, kuram ve icra bakımından döneminin en büyük bilgini olan Safiyüddin Abdülmümin Urmevi (1216 – 1294), “Farabi tarafından anlatılmış olan Türk müziği ses sisteminin dizgesel bir betimleme ve açıklamasını yaptı” (Uçan; 2005c: 44). Urmevi, Türk müziğini sistemleştirmiştir.

Usul:

Usul, zaman çizgisini birbirini takip eden kuvvetli ve zayıf vuruşlar ile parçalara bölen kalıptır. Geleneksel Türk halk müziği dağarında, ritmik yapıya sahip eserler, ölçü birimlerine (usüllerine) göre ana usüller (2, 3, 4 zamanlılar ve bunların üçerli şekilleri), birleşik usüller (5, 6, 7, 8, 9 zamanlılar) ve karma usüller (10 ve daha yukarı zamanlılar)

(21)

olmak üzere üç grupta toplanır (Emnalar, 1998: 115).

Geçki:

Türküler seyirlerini ait oldukları makam sesleri içerisinde devam ettirler. Ancak bazı durumlarda seyir içerisinde makamın ilişkili olduğu diğer makamların dizilerine ait seslerin de kullanılmış olması mümkündür. Bu durumda makamlar geçki yaptıkları diğer makam dizilerine geçki yapmış makamlar olarak adlandırırlar.

Ses Aralığı:

Türkülerin kayıt altına alındıkları hallerinin; en kalın ve en ince sesleri ile,

makamlarının karar seslerini, tam kararlı veya yarım kararlı oluşlarını, ses aralıklarının söylenebilirlikleri açısından ele alınacağı yapısal özellikleridir.

(22)

İKİNCİ BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Türk Müziğinin Tarihsel Gelişimi

Budak’ın 2006’da yayımlanan çalışmasında. Türk müziğinin tarihsel gelişimini; sözü ve müziğiyle, Türk halkının kültürünü tarihini, coğrafi konumunu ve sosyal-ekonomik yapısını en belirgin, en canlı biçimde yansıtan öğeler, ozanlar ve daha sonra da aşıklar tarafından tarihin akışı ve anonimlik özelliği içinde beslenen (yakılan) türküler, ayrıca deyiş, dil, edebiyat, giyim, el işi, inanışlar, halk hekimliği, seyirlik oyunlar, gelenekler, görenekler, köy hayatı ve köy hayatı töresinin yarattığı çeşitli halk oyunlarıdır. Bu öğelere Türk halkının değerler dizgesinin bir görüntüsüdür. Cümleleriyle tanımlamaktadır.

Altaylardan günümüze kadar uzanan süreçte; Türk halkının sevinçleriyle, hüzünleriyle, savaşlarıyla ve kurduğu medeniyetleriyle zenginleştirip, geliştirdiği müzik kültürümüz; Dünya müzikleri içerisinde saygınlığını kazanmış, Bestelenen çağdaş dönem türk besteleri ve eserleri dünyanın her yerinde seslendirilmiştir.

2.2. Türk Müziğinde Makamlar

Günümüzde, büyük ölçüde kabul görüp yaygın bir biçimde kullanılan; bir sekizlinin 17 eşit olmayan aralık ve 18 perdeden oluştuğu; Geleneksel Türk halk ve Geleneksel Türk sanat müziğimize temel olan ses sistemi ilk olarak 10. Yüzyılda Mehmet Farabi (870-950) tarafından ortaya konarak Horasan tamburu üzerinde açıklanmıştır. 13.yüzyılda, kuram ve icra bakımından döneminin en büyük bilgini olan Safiyüddin Abdülmümin Urmevi (1216 – 1294), “Farabi tarafından anlatılmış olan Türk müziği ses sisteminin dizgesel bir betimleme ve açıklamasını yaptı” (Uçan; 2005c: 44). Urmevi, Türk müziğini sistemleştirmiştir.

2.2.1. Makamlarda Tam Karar ve Yarım Karar

Makamlar genellikle karar seslerine göre isimlendirirler. O makamın özelliğini taşıyan ezgilerin, makamın karar sesinde bitmesi eserin tam kararlı olduğunu gösterir. Ancak seyir içerisindeki değişiklikler veya anlatılmak istenen ifadenin farklılıkları nedeniyle bazı ezgiler makamın özellikleri doğrultusunda bitmesi gereken ses ile bitmez. Bu durum ise makamın yarım kararlı olduğunu gösterir.

(23)

2.3. Türk Müziğinde Usuller

Usul, zaman çizgisini birbirini takip eden kuvvetli ve zayıf vuruşlar ile parçalara bölen kalıptır. Geleneksel Türk halk müziği dağarında, ritmik yapıya sahip eserler, ölçü birimlerine (usüllerine) göre ana usüller (2, 3, 4 zamanlılar ve bunların üçerli şekilleri), birleşik usüller (5, 6, 7, 8, 9 zamanlılar) ve karma usüller (10 ve daha yukarı zamanlılar) olmak üzere üç grupta toplanır (Emnalar, 1998: 115).

2.4. Türk Müziğinde Ses Aralıkları

Makamlar yedi ana perde üzerine oluşturulmuş olmakla beraber, Halk ezgilerinin bazıları bu seslerin tamamını kullanmamaktadır. 3’lü aralık ile 11’li ve üzeri aralıklar arasında türküleri repertuarda görmek mümkündür.

2.5. Türk Müziğinde Geçkiler

Bir halk ezgisi belli bir diziye veya makam içerisinde seyredebileceği gibi, gerek ilk bestelendiği sırada, gerekse geçen yıllar içerisinde başka diziler veya makamları da içerisinde barındırması mümkündür. Makamlar karar sesleri doğrultusunda birbirleriyle ilişkili ve sistematik bir ses değişimi düzeni ile oluşturulmuşlardır. Gözlemlenen makam geçkilerinin makamın karar sesiyle ilişkili diğer makamlara olabileceği gibi; farklı karar seslerindeki başka makamlara da olması mümkündür.

26. TRT Repertuarı

Türkiye Radyo Televizyon Kurumu tarafından arşivlenmiş olan halk türküleri, oluşturulan komisyonlar tarafından uygunluğu kabul görmüş ise kayıt altına alınmıştır. Türkiye’de halk müziği derlemeleri ile ilgili en verimli çalışmalar kuşku yok ki 1937-1951 yılları arasında yapıldı. Millî Eğitim Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğüne bağlı Ankara Devlet Konservatuarı aracılığı ile düzenlenen bu gezilerde, yurdumuzun her köşesinde birer halk kültürü yuvası olma niteliği kazanan Halkevlerinin de yardımıyla, (8960) adet melodi ya da halk türküsü saptandı.

1955 yılından 1965 yılma kadar olan devrede özellikle müzik derlemeleri konusunda bir durgunluk görülmektedir. Ancak bu on yılda halk dansı derlemeleri dolayısıyla Türk Halk Oyunlarını Yaşatma ve Yayma Tesisinde toplanmış olan (1000) kadar oyun havasıyla, Muzaffer Sarısözen’in 1962 yılında yayımladığı «Türk Musiki Usulleri» adlı

(24)

yapıtından söz açabiliriz, ikinci kez açılan Halkevleri çalışmaları arasında da Ferruh Arsunar’ın «Türk Anadolu Halk Türküleri 1965» adlı bir kitabı yayımlandı.

TRT Kurumunun 1967 yılında düzenlediği Derleme Gezileri bu konuda yapılan son çalışmaların en önemlilerinden biri olarak görünmektedir. (1738) adet melodi ya da halk türküsünün derlendiği bu gezilere; Muammer Sun, Gültekin Oransay, İlhan Baran, Kemal İlerici, Cengiz Tunç, Ferit Tüzün, Cenan Akın, Veysel Arseven, Ahmet Yürür, Sarper Öz-san, Halil Oğutürk ve Erdoğan Okyay katıldılar.

1969-yılında Veysel Arseven tarafından hazırlanan «Açıklamalı Türk Halk Müziği Kitap ve Makaleler Bibliyografyası» aynı yıl içinde Millî Folklor Enstitüsü Müdürlüğünce bastırıldı. 25 yıldan beri çıkmakta olan «Musiki Mecmuası» ‘nın yayımı da Etem Ruhi Üngör tarafından sürdürülmektedir.

Sonuç olarak diyebiliriz ki başlangıçtan günümüze kadar olan devrede yapılmış olan çalışmalar sonunda (15000) on beş bin kadar halk melodisi derlenmiştir.

Tümü halk türküsü olmamakla birlikte, ilgili plâk firmalarınca Etnografya Müzesine gönderilen, sonradan da Millî Folklor Enstitüsüne devredilen (2508) adet plâktaki melodiler de bu sayının içindedir.

2.7.Türkiye Bölgeler

Herhangi bir yerin tabii, beşeri ve ekonomik özellikler bakımından benzer özellikler gösteren kısmına bölge denir. 1941 yılında Ankara'da toplanan Birinci Coğrafya Kongresi, uzun süren çalışmaları sonunda Türkiye'yi yedi coğrafi bölgeye ayırmıştır. Adı geçen kongrenin çalışmalarında; Türkiye'nin üç tarafının denizle çevrilmiş olması, uzun kenarları boyunca kıyıya paralel dağ sıralarının bulunuşu, bu dağların yüksek, ama az engebeli olan orta kesimi deniz etkisinden ayırması, bu yüzden kıyı şeridiyle iç kesimler arasında iklim, doğal bitki örtüsü, tarım çeşitlerinin dağılımı ve bunların ulaşım sistemlerine ve konut tiplerine etkisi gibi etmenler göz önünde tutulmuş ve Türkiye'nin dört kenar bölgeyle, üç iç bölgeye ayrılması mümkün olmuştur. Tespit edilen yedi bölgeden ilk dördüne komşu olduğu denizin adı verilmiştir (Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri). Diğer üç bölge de Anadolu bütünü içindeki yerlerine göre adlandırılmıştır (İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri).

Türkülerin bölgelere göre dağılımında ise zamanla farklı sınırlar içerisinde kalmış olsalar bile gösterdikleri yapısal benzerlikler ve sözlerdeki lehçeler dikkate alınmıştır.

(25)

Şekil 2.7.1.

2.8. İLGİLİ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR

Bu bölümde TRT repertuarında yer alan çeşitli makamlarda yazılmış eserlerin makam ve usul bakımından incelenmesine ilişkin bir araştırmaya yer verilmiştir.

2.8.1. Alâeddin Yavaşça'ya Ait TRT Repertuarında Yer Alan

Kürdîlihicazkâr Makamındaki Sözlü Eserlerin Makamsal Analizi

E. Akgün (2011) tarafından yazılan “Alâeddin Yavaşça'ya Ait TRT Repertuarında Yer Alan Kürdîlihicazkâr Makamındaki Sözlü Eserlerin Makamsal Analizi” adlı Yüksek Lisans tezinde; Kürdîlihicazkâr makamı hakkında nazari olarak çeşitli açıklamalar ve yorumlar yapılmıştır. Alâeddin YAVAŞÇA' nın TRT repertuarında yer alan Kürdîlihicazkâr makamındaki 35 sözlü eserinde, makamı işleyiş biçimlerinde farklılıklar ve benzerlikler analiz edilerek incelenmiştir.

Araştırmanın sonucunda; bestecinin makam olgusuna ve Kürdîlihicazkâr makamına olan bakış açısını daha iyi anlama şansı yakalanmıştır.

(26)

2.8.2. TRT Repertuarında Bulunan Hatay Türkülerinin Makamsal

Özellikleri Açısından İncelenmesi

A. Gündüz (2011) tarafından yazılan “TRT Repertuarında Bulunan Hatay Türkülerinin Makamsal Özellikleri Açısından İncelenmesi” adlı yüksek lisans tezinde; Türkiye Radyo Televizyonu Kurumu'nun Türk Halk Müziği Repertuarında bulunan Hatay iline ait Geleneksel Türk Halk Müziği sözel ritimli örneklerinin, Geleneksel Türk Sanat Müziği'nde kullanılan makamlarının dizi anlayışı içinde makamsal ve usul yönünden analizlerinin yapılması amaçlanmıştır.

Eserlerin incelenmesi sonucunda; Çargâh makamı dizisinde bir adet, Hicaz makamı dizisinde altı adet, Hicazkâr Makamı dizisinde iki adet, Hüseyni Makamı dizisinde beş adet, Hüzzam Makamı dizisinde bir adet, Kürdi (Acem Kürdi) Makamı dizisinde bir adet, Mahur Makamı dizisinde üç adet, Saba Makamı dizisinde bir adet, Segâh Makamı dizisinde üç adet ve Uşşak Makamı dizisinde üç adet olmak üzere on bir farklı dizi özelliği taşıyan yirmi altı adet eser tespit edilmiştir.

2.8.3. TRT Repertuarında Bulunan Kütahya Türkülerinin Makam-Ayak,

Tür ve Usül Yönünden İncelenmesi

M. Karagenç (1999) tarafından yazılan “TRT Repertuarında Bulunan Kütahya Türkülerinin Makam-Ayak, Tür ve Usül Yönünden İncelenmesi’ adlı yüksek lisans tezinde;

“ayak” ve “makam” kavramları ile geleneksel Türk Halk Müziği ve geleneksel Türk Sanat Müziğinde perdeler ve ses sistemleri açıklanarak örnekler verilmiş, TRT repertuarında bulunan Kütahya türkülerinin makam, ayak, ve usul yönünden incelenmeleri ele alınmıştır.

(27)

Araştırmanın sonucunda; TRT repertuarında bulunan Kütahya türkülerinin makam tasnifleri yapılmış, “ayak” kavramının artık hükmü kalmadığı terminolojide ayak yerine makamların kullanılması gerekliği ortaya çıkmıştır.

(28)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın modeli, evreni, örneklemi, veri toplama araçları, bu araçların geçerlik ve güvenirlikleri, verilerin toplanması ve elde edilen verilerin analizinde kullanılan istatistiksel tekniklere yer verilmiştir.

3.1. Araştırmanın Modeli

Araştırma, Türk Halk Ezgilerinin yapısal farklılıkları hakkındaki görüş ve önerileri araştırıp ortaya çıkarmak; bölge,makam, usul, ses aralığı bakımlarından türkülerin gruplandırılmasını sağlamak ve daha sonra yapılacak çalışmalara destek olmak amacıyla yapılacak, betimsel bir araştırmadır.

3.2. Evren ve Örneklem

Araştırmanın evreni, Türk Halk Ezgileridir.

Araştırmanın örneklemi ise, TRT Repertuarına girmiş Türk Halk Ezgileridir.

3.3. Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi

Araştırmada problem ve alt problemler çerçevesinde Türkiye’de TRT repertuarı kapsamında kayıt altına türkülerin bulunduğu TRT repertuarındaki betimlenmesine yönelik veriler elde etmek amacıyla; belge tarama yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma için kullanılan veriler bu yolla elde edilmiştir.

3.4. Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi

Araştırmanın amacı ve problemi çerçevesinde cevapları aranan alt problemlere yönelik toplanan veriler TRT repertuarı içerisinden rastgele belirlenmiş olan 627 Türküden toplanmıştır. Toplanan veriler daha sonra makam, usul, ses aralığı, bölge

(29)

ve geçki durumları bakımından çözümlenmiştir. Elde ettiğimiz bilgiler tablolaştırılarak hesaplanmış ve bulgulara ulaşılmıştır.

(30)

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM BULGULAR VE YORUM

4.1. 1. Alt Probleme İlişkin Bulgular ve Yorumlar

Türk Halk Ezgileri hangi makamlardan oluşmaktadır?

Türk Halk Ezgilerinin makamlara göre dağılımı için toplanan veriler, Şekil 4.1.1. – 4.1.13.’de belirtilmiş olan dizilere göre değerlendirilmiştir.

Şekil 4.1.1. Hüseyni dizisi

Şekil 4.1.2. Hicaz dizisi

(31)

Şekil 4.1.4. Segah dizisi

Şekil 4.1.5. Kürdi dizisi

Şekil 4.1.6. Çargah dizisi

(32)

Şekil 4.1.8. Saba dizisi

Şekil 4.1.9. Rast dizisi

Şekil 4.1.10. Hüzzam dizisi

Şekil 4.1.11. Nikriz dizisi

(33)

Şekil 4.1.13. Diğer Makamlara örnek diziler

Bu doğrultuda değerlendirilmiş türkülerin makamlara göre dağılımları aşağıda tablo 4.1.’de verilmiştir.

(34)

Tablo 4.1. TÜRKÜLERİN MAKAMLARA GÖRE DAĞILIMI

HÜSEYNİ HİCAZ KARCIĞA

R SEGAH KÜRDİ ÇARGAH EVİÇ SABA RAST HÜZZAM NİKRİZ

NİHAVEN T DİĞER TOPLAM MAKAMLAR % 59,8 12 4,3 4,1 3,8 3,3 1,8 1,8 1,4 1,4 1,1 0,3 4,9 100 f 374 75 27 26 24 21 11 11 9 9 7 2 31 627 0 100 200 300 400 500 600 700

TÜRKÜLERİN MAKAMLARA GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.1. : Hüseyni makamının en çok, nihavent makamının en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer makamlar sırasıyla; hicaz, karcığar, segah, kürdi, çargah, eviç, saba, rast, hüzzam ve nikrizdir. Diğerleri grubunu çeşitli makamlara ait dörtlü veya beşli aralıkları

kullanarak kayıtlara geçmiş türküler oluşturmaktadır. Hüseyni dizisinin sesleri, halk müziğinde kullanılan bir çok çalgıda doğal dizilimi içerisinde bulunduğundan, araştırmada en çok yüzdeye sahip olması normal karşılanabilir.

(35)

Türk Halk Ezgileri hangi usullerden oluşmaktadır?

Değerlendirilmiş türkülerin usullerine göre genel dağılımları ve değerlendirilmiş makamlardaki türkülerin usullerine göre dağılımları, tablo 4.2.A. – 4.2.N. arasında verilmiştir.

(36)

Tablo 4.2.A. Türkülerin Usullerine Göre Genel Dağılımı

4/4 9/8 2/4 10/8 7/8 karma 6/8 12/8 5/8 6/4 9/4 DİĞER TOPLAM

USULLER % 28,5 20,7 12,6 9,7 5 5 3,5 2,8 2,6 2 1,8 5,8 100 f 179 130 79 61 31 31 22 18 16 13 11 36 627 0 100 200 300 400 500 600 700

TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE GENEL DAĞILIMI

Tablo 4.2.A. : 4/4’lük usulün en çok, 9/4’lük usulün en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 2/4’lük, 10/8’lik, 7/8’lik, karma, 6/8’lik, 12/8’lik, 5/8’lik ve 6/4’lük tür. “DİĞER” oranları değerlendirmede 10 adetin altında kalmış usullerden oluşmaktadır. 4/4’lük usul, icrası daha rahat olması sebebiyle daha fazla tercih edilmiş olabilir.

(37)

Tablo 4.2.B. Hüseyni Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı

4/4 9/8 2/4 10/8 7/8 KARMA 5/8 6/4 6/8 12/8 9/4 8/8 DİĞER TOPLAM

USULLER % 29,1 18,5 13,3 10,2 6,4 4,8 2,9 2,4 2,1 1,8 1,3 1,3 5,9 100 f 108 69 50 38 24 18 11 9 8 7 5 5 22 374 0 50 100 150 200 250 300 350 400

HÜSEYNİ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.B. : 4/4’lük usulün en çok, 9/4’lük ve 8/8’lik usullerin en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 2/4’lük, 10/8’lik, 7/8’lik, karma, 5/8’lik, 6/4’lük ve 6/8’lik tir. “DİĞER” oranları değerlendirmede %1’in altında kalmış usullerden oluşmaktadır.

(38)

Tablo 4.2.C. Hicaz Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı

4/4 9/8 2/4 10/8 KARMA 7/8 5/8 6/4 6/8 9/4 DİĞER TOPLAM

USULLER % 36 17,3 13,3 9,2 4 2,7 2,7 2,7 2,7 2,7 6,7 100 f 27 13 10 7 3 2 2 2 2 2 5 75 0 20 40 60 80 100 120

HİCAZ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.C. : 4/4’lük usulün en çok, 9/4’lük ve 6/8’lik usullerin en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 2/4’lük, 10/8’lik, 7/8’lik, karma, 5/8’lik, 6/4’lük ve 6/8’lik tir. “DİĞER” oranları değerlendirmede %1’in altında kalmış usullerden oluşmaktadır.

(39)

Tablo 4.2.D. Karcığar Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 9/8 4/4 10/8 2/4 6/8 12/8 13/8 toplam USULLER % 40,8 22,2 18,5 7,4 3,7 3,7 3,7 100 f 11 6 5 2 1 1 1 27 0 20 40 60 80 100 120

KARCIĞAR MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.D. : 9/8’lik usulün en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 4/4’lük, 10/8’lik, 2/4’lük, 6/8’lik, 12/8’lik ve 13/8’lik tir.

(40)

Tablo 4.2.E. Segah Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 4/4 9/8 6/8 2/4 10/8 12/8 3/4 13/8 TOPLAM USULLER % 27,1 23 15,4 11,5 7,7 7,7 3,8 3,8 100 f 7 6 4 3 2 2 1 1 26 0 20 40 60 80 100 120

SEGAH MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.E. : 4/4’lük usulün en çok, 3/4’lük ve 13/8’lik usullerin en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 6/8’lik, 2/4’lük, 10/8’lik, 12/8’lik, 3/4’lük tür.

(41)

Tablo 4.2.F. Kürdi Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 9/8 2/4 4/4 12/8 6/4 7/8 18/8 KARMA TOPLAM USULLER % 41,7 16,6 16,6 8,3 4,2 4,2 4,2 4,2 100 f 10 4 4 2 1 1 1 1 24 0 20 40 60 80 100 120

KÜRDİ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.F. : 9/8’lik usulün en çok, yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 2/4’lük, 4/4’lük, 12/8’lik, 6/4’lük, 7/8’lik, 18/8’lik ve karma usullerdir.

(42)

Tablo 4.2.G. Çargah Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 4/4 6/8 10/8 2/4 5/8 12/8 7/8 9/8 KARMA TOPLAM USULLER % 28,5 14,3 14,3 9,5 9,5 9,5 4,8 4,8 4,8 100 f 6 3 3 2 2 2 1 1 1 21 0 20 40 60 80 100 120

ÇARGAH MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.G. : 4/4’lük usulün en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 6/8’lik, 10/8’lik, 2/4’lük, 5/8’lik, 12/8’lik, 7/8’lik, 9/8’lik ve karma usullerdir.

(43)

Tablo 4.2.H. Eviç Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı

9/8 KARMA 4/4 9/4 SEBARE TOPLAM

USULLER % 54,5 18,2 9,1 9,1 9,1 100 f 6 2 1 1 1 11 0 20 40 60 80 100 120

EVİÇ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.H. : 9/8’lik usulün en çok, 9/4’lük ve sebare usullerin en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; karma, 4/4’lük ve 9/4’lük tir.

(44)

Tablo 4.2.I. Saba Makamındaki Türkülerin usullerine Göre Dağılımı 2/4 4/4 9/8 10/8 KARMA 6/8 TOPLAM USULLER % 18,2 18,2 18,2 18,2 18,2 9 100 f 2 2 2 2 2 1 11 0 20 40 60 80 100 120

SABA MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.I. : 2/4’lük ve 4/4’lük usullerin en çok, 6/8’lik usulün en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 10/8’lik ve karma’dır.

(45)

Tablo 4.2.J. Rast Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 9/8 4/4 KARMA 10/8 TOPLAM USULLER % 44,5 22,2 22,2 11,1 100 f 4 2 2 1 9 0 20 40 60 80 100 120

RAST MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.J. : 9/8’lik usulün en çok, 10/8’lik usulün en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 4/4’lük ve karma’dır.

(46)

Tablo 4.2.K. Hüzzam Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 4/4 2/4 9/8 10/8 TOPLAM USULLER % 66,7 11,1 11,1 11,1 100 f 6 1 1 1 9 0 20 40 60 80 100 120

HÜZZAM MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

(47)

Tablo 4.2.L. Nikriz Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 2/4 9/8 6/8 10/8 KARMA TOPLAM USULLER % 28,5 28,5 14,3 14,3 14,3 100 f 2 2 1 1 1 7 0 20 40 60 80 100 120

NİKRİZ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.L. : 2/4’lük usulün en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 6/8’lik 10/8’lik ve karma’dır.

(48)

Tablo 4.2.M. Nihavent Makamındaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 2/4 9/4 TOPLAM USULLER % 50 50 100 f 1 1 2 0 20 40 60 80 100 120

NİHAVENT MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.M. : 2/4’lük ve 9/4’lük usullerin değerlendirildiği görülmektedir.

(49)

Tablo 4.2.N. Diğer Makamlardaki Türkülerin Usullerine Göre Dağılımı 9/8 7/8 12/8 2/4 6/8 9/4 6/4 5/8 10/8 KARMA TOPLAM USULLER % 16,1 9,7 9,7 6,5 6,5 6,5 3,2 3,2 3,2 3,2 100 f 5 3 3 2 2 2 1 1 1 1 31 0 20 40 60 80 100 120

DİĞER MAKAMLARDAKİ TÜRKÜLERİN USULLERİNE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.2.N. :9/8’lik usulün en çok, 6/4’lük, 5/8’lik, 10/8’lik ve karma usullerin en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 7/8’lik, 12/8’lik, 6/8’lik, ve 9/4’lük tür.

(50)

Türk Halk Ezgileri hangi ses aralıklarından oluşmaktadır?

Değerlendirilmiş türkülerin ses aralıklarına göre genel dağılımları ve her makamdaki türkülerin ses aralıklarına göre dağılımları, tablo 4.3.A. – 4.3.N arasında verilmiştir.

(51)

Tablo 4.3.A. Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Genel Dağılımı

3'lü 4'lü 5'li 6'lı 7'li 8'li 9'lu 10'lu 11'li ve üzeri TOPLAM

SES ARALIKLARI % 0 7,3 23,4 15,4 20,4 17,6 8,4 5,4 1,8 100 f 2 46 147 97 128 110 52 34 11 627 0 100 200 300 400 500 600 700

TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE GENEL DAĞILIMI

Tablo 4.3.A. : 5’li aralığın en çok, 3’lü aralığın en az yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li, 8’li, 6’lı, 9’lu, 4’lü, 10’lu ve 11’li ve üzeridir.

(52)

Tablo 4.3.B. Hüseyni Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

4'lü 5'li 6'lı 7'li 8'li 9'lu 10'lu 11'li ve üzeri TOPLAM

SES ARALIKLARI % 7 27 14 20,4 19,1 5 6,2 1,3 100 f 27 100 52 76 71 19 24 5 374 0 50 100 150 200 250 300 350 400

HÜSEYNİ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

Tablo 4.3.B. : 5’li aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li, 8’li, 6’lı, 4’lü, 10’lu, 9’lu ve 11’li ve üzeridir.

(53)

Tablo 4.3.C. Hicaz Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

4'lü 5'li 6'lı 7'li 8'li 9'lu 10'lu 11'li ve üzeri TOPLAM

SES ARALIKLARI % 4 24,8 16,1 24 16,1 11 2,7 1,3 100 f 3 19 12 18 12 8 2 1 75 0 20 40 60 80 100 120

HİCAZ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.3.C. : 5’li aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li, 8’li, 6’lı, 9’lu, 4’lü, 10’lu ve 11’li ve üzeridir.

(54)

Tablo 4.3.D. Karcığar Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

4'lü 5'li 6'lı 7'li 8'li 9'lu 10'lu TOPLAM

SES ARALIKLARI % 3,7 11,1 3,7 29,7 22,2 14,8 14,8 100 f 1 3 1 8 6 4 4 27 0 20 40 60 80 100 120

KARCIĞAR MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

Tablo 4.3.D. : 7’li aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 8’li, 9’lu, 10’lu, 5’li, 4’lü, ve 6’lı dır.

(55)

Tablo 4.3.E. Segah Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

5'li 6'lı 7'li 8'li 9'lu TOPLAM

SES ARALIKLARI % 15,4 27,1 23 11,5 23 100 f 4 7 6 3 6 26 0 20 40 60 80 100 120

SEGAH MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

Tablo 4.3.E : 6’lı aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li, 9’lu, 5’li, ve 8’li dir.

(56)

Tablo 4.3.F. Kürdi Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

SES ARALIKLARI % 4,2 8,4 25 16,6 29 8,4 8,4 100 f 1 2 6 4 7 2 2 24 0 20 40 60 80 100 120

KÜRDİ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

Tablo 4.3.F. : 8’li aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 6’lı, 7’li, 5’li, 9’lu, 10’lu ve 4’lü dür.

(57)

Tablo 4.3.G. Çargah Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı 3'LÜ 4'LÜ 5'Lİ 6'LI 7'Lİ 8'Lİ TOPLAM SES ARALIKLARI % 9,5 19 38,1 14,4 9,5 9,5 100 f 2 4 8 3 2 2 21 0 20 40 60 80 100 120

ÇARGAH MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALILARINA GÖRE

DAĞILIMI

(58)

Tablo 4.3.H. Eviç Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

3'LÜ 4'LÜ 5'Lİ 6'LI 7'Lİ 8'Lİ 9'LU 10'LU 11'Lİ VE

ÜZERİ TOPLAM SES ARALIKLARI % 9,1 18,1 36,4 36,4 100 f 1 2 4 4 11 0 20 40 60 80 100 120

EVİÇ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.3.H. : 9’lu aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 11’li ve üzeri, 7’li, ve 6’lı dır.

(59)

Tablo 4.3.I. Saba Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

ÜZERİ TOPLAM SES ARALIKLARI % 54,5 9,1 18,2 9,1 9,1 100 f 6 1 2 1 1 11 0 20 40 60 80 100 120

SABA MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.3.I. : 4’lü aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li6’lı, 5’li, 8’li ve 10’lu dur.

(60)

Tablo 4.3.J. Rast Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

RAST MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.3.J. : 9’lu aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li, 6’lıve 11’li ve üzeridir.

(61)

Tablo 4.3.K. Hüzzam Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

HÜZZAM MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

(62)

Tablo 4.3.L. Nikriz Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

ÜZERİ TOPLAM SES ARALIKLARI % 14,3 14,3 42,8 14,3 14,3 100 f 1 1 3 1 1 7 0 20 40 60 80 100 120

NİKRİZ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

Tablo 4.3.L. : 7’li aralığın en çok yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 4’lü, 6’lı, 8’li ve 9’lu dur.

(63)

Tablo 4.3.M. Nihavent Makamındaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

ÜZERİ TOPLAM SES ARALIKLARI % 50 50 100 f 1 1 2 0 20 40 60 80 100 120

NİHAVENT MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

(64)

Tablo 4.3.N. Diğer Makamlardaki Türkülerin Ses Aralıklarına Göre Dağılımı

SES ARALIKLARI % 9,7 32,2 22,5 13 16,1 6,5 100 f 3 10 7 4 5 2 31 0 20 40 60 80 100 120

DİĞER MAKAMLARDAKİ TÜRKÜLERİN SES ARALIKLARINA GÖRE

DAĞILIMI

Tablo 4.3.N. : 5’li aralığın en çok, 9’lu aralığın en az yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 6’lı, 8’li, 7’li ve 4’lü dür.

(65)

Türk Halk Ezgileri bölgelere göre yapısal farklılıklar oluşturmakta mıdır?

Değerlendirilmiş türkülerin bölgelere göre genel dağılımı ve her makamdaki türkülerin bölgelere göre dağılımları, tablo 4.4.A. – 4.4.N arasında verilmiştir

(66)

Tablo 4.4.A. Türkülerin Bölgelere Göre Genel Dağılımı

MARMARA EGE AKDENİZ İÇ ANADOLU DOĞU

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

ANADOLU DİĞERLERİ TOPLAM

BÖLGELER % 9,2 14,2 7,1 23,2 18,8 14,3 9,5 3,7 100 f 58 88 44 146 118 90 60 23 627 0 100 200 300 400 500 600 700

TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE GENEL DAĞILIMI

Tablo 4.4.A. : İç Anadolu Bölgesinin en çok, Akdeniz Bölgesinin en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Doğu Anadolu, Karadeniz, Ege, Güney Doğu Anadolu ve Marmara’dır. “DİĞERLERİ” yüzdesini günümüzde ülkemiz sınırları dışında kalmış olan bölgeler oluşturmaktadır.

(67)

Tablo 4.4.B. Hüseyni Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 10,7 13,5 6,4 21,9 20,8 12 12 2,7 100 f 40 50 24 82 78 45 45 10 374 0 50 100 150 200 250 300 350 400

HÜSEYNİ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.B. : İç Anadolu Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Doğu Anadolu, Ege, Karadeniz, Güney Doğu Anadolu, Marmara Akdeniz ve Diğerleri’dir.

(68)

Tablo 4.4.C. Hicaz Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 4,2 8,4 9,2 30,2 8,4 21,1 13,1 5,4 100 f 3 6 7 23 6 16 10 4 75 0 20 40 60 80 100

120

HİCAZ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.C.: İç Anadolu Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Karadeniz, Güney Doğu Anadolu, Akdeniz Ege, Doğu Anadolu, Diğerleri ve Marmara’dır.

(69)

Tablo 4.4.D. Karcığar Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 7,4 29,7 7,4 18,5 22,2 7,4 3,7 3,7 0 f 2 8 2 5 6 2 1 1 27 0 5 10 15 20 25 30 35

KARCIĞAR MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.D. : Ege Bölgesinin en çok, yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Doğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz, Marmara, Güney Doğu Anadolu ve Diğerleri’dir.

(70)

Tablo 4.4.E. Segah Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 3,8 23,1 7,7 11,5 23,1 15,4 15,4 100 f 1 6 2 3 6 4 0 4 26 0 20 40 60 80 100 120

SEGAH MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.E. : Ege ve Doğu Anadolu Bölgelerinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Karadeniz, Diğerleri, İç Anadolu, Akdeniz ve Marmara’dır.

(71)

Tablo 4.4.F. Kürdi Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLELER % 8,3 37,5 12,5 20,9 12,5 8,3 100 f 2 9 3 5 3 2 24 0 20 40 60 80 100 120

KÜRDİ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.F. : Ege Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla İç Anadolu, Doğu Anadolu, Akdeniz, Karadeniz ve Marmara’dır.

(72)

Tablo 4.4.G. Çargah Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

MARMARA EGE AKDENİZ İÇ ANADOLU _ANADOLUDOĞU KARADENİZ GÜNEY DOĞU _ANADOLU DİĞERLERİ TOPLAM

BÖLGELER % 14,1 14,1 33,5 33,5 4,8 100 f 3 3 7 7 1 21 0 20 40 60 80 100 120

ÇARGAH MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.G. : Doğu Anadolu ve Karadeniz Bölgelerinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler Marmara, İç Anadolu ve Diğerleri’dir.

(73)

Tablo 4.4.H. Eviç Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

MARMARA EGE AKDENİZ İÇ ANADOLU _ANADOLUDOĞU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU ANADOLU DİĞERLERİ TOPLAM BÖLGELER % 18,2 27,3 36,3 18,2 100 f 2 3 4 2 11 0 20 40 60 80 100 120

EVİÇ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

(74)

Tablo 4.4.I. Saba Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 9,1 9,1 45,4 9,1 9,1 18,2 100 f 1 1 5 1 1 2 11 0 20 40 60 80 100 120

SABA MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.I. : İç Anadolu Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Diğerleri, Doğu Anadolu, Ege, Güney Doğu Anadolu ve Marmara’dır.

(75)

Tablo 4.4.J. Rast Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELERE & 22,2 11,1 11,1 44,5 11,1 100 f 2 1 1 4 1 9 0 20 40 60 80 100 120

RAST MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.J. : İç Anadolu Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Marmara, Ege, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu’dur.

(76)

Tablo 4.4.K. Hüzzam Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGLERE % 11,1 11,1 11,1 66,5 11,1 11,1 100 f 1 1 1 6 1 1 9 0 20 40 60 80 100 120

HÜZZAM MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.K : İç Anadolu Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Marmara, Ege, Akndeniz, Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu’dur.

(77)

Tablo 4.4.L. Nikriz Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 14,3 28,6 42,8 14,3 100 f 1 2 3 1 7 0 20 40 60 80 100 120

NİKRİZ MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.L. : Karadeniz Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Doğu Anadolu, Ege ve Diğerleri’dir.

(78)

Tablo 4.4.M. Nihavent Makamındaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ

GÜNEY DOĞU

BÖLGELER % 50 50 100 f 1 1 2 0 20 40 60 80 100 120

NİHAVENT MAKAMINDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

(79)

Tablo 4.4.N. Diğer Makamlardaki Türkülerin Bölgelere Göre Dağılımı

ANADOLU KARADENİZ GÜNEY DOĞU ANADOLU DİĞERLERİ TOPLAM BÖLGELER % 9,7 6,5 6,5 16,1 25,8 28,9 6,5 0 f 3 2 2 5 8 9 2 31 0 5 10 15 20 25 30 35

DİĞER MAKAMLARDAKİ TÜRKÜLERİN BÖLGELERE GÖRE DAĞILIMI

Tablo 4.4.N. Diğer : Karadeniz Bölgesinin en çok yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Diğer Bölgeler sırasıyla Doğu Anadolu, İç Anadolu, Marmara, Ege, Akdeniz ve Güney Doğu Anadolu’dur.

(80)

BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Bu bölümde, bulgular bölümünden elde edilen yorumlara bağlı olarak ulaşılan sonuçlara ve bu araştırmanın sonuçlarına dayalı olarak oluşturulan önerilere yer verilmiştir.

5.1. Sonuçlar

5.1.1. Birinci Alt Probleme Ait Sonuçlar

Türk Halk ezgilerinin çok büyük bir çoğunluğu Huseyni Makamındaki türkülerden oluşmaktadır. Diğer makamlar sırasıyla; Hicaz, Karcığar, Segah, Kürdi, Çargah, Eviç, Saba, Rast, Hüzzam, Nikriz, Nihavent ve farklı dizilerin bazı bölümlerini kullanan “diğerleri” başlığında belirtilmiş makamlar ve dizilerdir.

Doğal durumdaki enstruman yapısı ve ses dizisinin Hüseyni makamına olan yakınlığı, Hüseyni Makamının kullanımının daha fazla olmasını ortaya çıkarmıştır.

5.1.2. İkinci Alt Probleme Ait Sonuçlar

4/4’lük usulün en çok, 9/4’lük usulün en az yüzdeye sahip olduğu görülmektedir. Değerlendirilen diğer usuller sırasıyla; 9/8’lik, 2/4’lük, 10/8’lik, 7/8’lik, karma, 6/8’lik, 12/8’lik, 5/8’lik ve 6/4’lük tür. “DİĞER” oranları değerlendirmede 10 adetin altında kalmış usullerden oluşmaktadır. Daha rahat anlaşılabilen ve icra edilebilen 4/4’lük usul ile oyun havalarında ve hayatımızda yer etmiş olan 9/8’lik usullerin daha fazla yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Yöresel özellikler taşıyan usuller ise daha az yüzdeye sahiptir.

5.1.3. Üçüncü Alt Probleme Ait Sonuçlar

5’li aralığın en çok, 3’lü aralığın en az yüzdeye sahip olduğu görülmüştür. Kullanılan diğer aralıkların yüzdeleri sırasıyla 7’li, 8’li, 6’lı, 9’lu, 4’lü, 10’lu ve 11’li ve üzeridir. Halk ezgilerinde yalın ve makamı anlatabilecek en dar aralık sayısı 5’li aralıktır. Genel yüzdede bu aralığın daha fazla pay sahibi olması bu sebeptendir.