• Sonuç bulunamadı

Hacettepe Üniversitesi’nde Çalışan Bazı Personelin Gıda Satın Alırken Dikkat Ettikleri Özelliklerin Ve Gıda Katkı Maddeleri Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Saptanması

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Hacettepe Üniversitesi’nde Çalışan Bazı Personelin Gıda Satın Alırken Dikkat Ettikleri Özelliklerin Ve Gıda Katkı Maddeleri Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Saptanması"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

--- Beslenme ve Diyet Dergisi / JN utr and Diet 35(l):9-î6/2007

HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ NDE ÇALIŞAN BAZI

PERSONELİN GIDA SATIN ALIRKEN DİKKAT ETTİKLERİ

ÖZELLİKLERİN VE GIDA KATKI MADDELERİ

HAKKINDAKİ BİLGİ DÜZEYLERİNİN SAPTANMASI

---D r. A. T ülay Bağcı BO Sİ*, A raş. G ö r. D r. D ery a Ç A M U R * — Prof. D r. Ç a ğ a ta y G Ü L E R *

Ö ZE T

Bu çalışm a ; H a c e tte p e Ü n iversitesi E c za c ılık F a k ü lte si ve Yabancı D iller Yüksek O kulu'nda çalışan akadem ik ve idari personelin gıda satın alırken dikkat ettikleri bazı özelliklerin, am ba­ lajlı gıda tüketip tüketmediklerinin ve gıda katkı maddeleri hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlen­ m esi amacıyla tanımlayıcı tipte bir çalışma ola­ rak pla nla n m ış ve yürütülmüştür. Bu çalışmada toplam 204 kişiye ulaşılmıştır. Tüm katılımcıların % 77.6'sı kadın, % 61.0’i evli, % 77.1'i akadem ik p e rso n e l olup, y a ş ortalam ası 37.02±8.7 yıldır. A ra ştırm a y a ka tıla n la rın % 99.5'i g ıda alırken a m b a la j e tik e tin i o k u d u ğ u n u ifa d e etm iştir. A m balajlı olarak alınm ası en çok tercih edilen ürün sıvıyağ (%95.1), en az tercih edilen ürünler ise ekm ek (%18.5) ve kuruyem iş (%18.0) olmu­ ştur. A raştırm aya katılanların % 58.0'i açık sat­ ıla n eti, % 3 2 .2 's i ise a ç ık s a tıla n ta vu k la rı, % 2.0'si açık olarak satılan yoğurtları, %6.3'ü ise açık olarak satılan sütleri de tükettiklerini belirt­ m işlerdir. A r a ş tır m a y a k a tıla n la r ın % 2 2 .0 'si sosis, % 21.5'i ise salam satın alm adığını ifade e tm e kle b irlikte, % 69.3'ü salam ı, % 62.4'ü ise so sisi a ç ık o la ra k aldıklarını ifade etmişlerdir. A ra ştırm a ya katılanların % 29.3'ü hazır çorba, % 27.3'ü et suyu tableti, %40.0'ı çeşni vericileri ve % 1 9 .5 ’i de toz m eyve sularını tükettiklerini belirtmişlerdir. Bunların tüketimi açısından aka­ dem ik ve idari perso nel arasında anlamlı bir fa r k b u lu n a m a m ıştır (p> 0.05). E c za c ılık F a kü ltesi çalışanları Yabancı D iller Yüksek Okulu çalışan­ larına göre daha fa zla hazır çorba tüketmektedir. O ku lla r a ra sın d a ki bu f a r k ista tistiksel olarak a n lam lıd ır ( 2= 12.2, p< 0.01). E t suyu tableti, ç e ş n i v e r ic i ve to z m e y v e s u la r ın ın tü k e tim i

* H a c e tte p e Ü n iv e rs ite s i T ıp F a k ü lte s i H a lk S a ğ lığ ı A n a b ilim D alı

açısından okullar arasında istatistiksel olarak a n la m lı b ir f a r k s a p ta n m a m ış tır (p > 0 .0 5 ). Araştırm aya katılanların % 12.9'u "Gıda K atkı M addesi" tanımını hiç bilmezken, %2.0'si yanlış tanım lam akta, % 78.1'i tanım ı e k sik bilm ekte, %6.9'u ise Gıda Katkı M addeleri tanımını tam o la r a k b ilm e k te d ir , t k i o k u l "G ıd a K a tk ı M addesi" tanımını "bilenler-bilmeyenler" olarak g ru p la n d ırıla ra k ka rşıla ştırıld ığ ın d a , oku llar a r a s ın d a i s t a t is ti k s e l o la r a k a n la m lı f a r k o lm a d ığ ı s a p ta n m ış tır (2 = 1 .1 , p = 0 .2 ) . A raştırm aya katılanların % 40.6'sı "E kodu"nu hiç bilmezken, %25.5'i yanlış, %26.6'sı eksik bil­ m e k te , % 7 .3 'ü ise tam o la r a k b ilm e k te d ir . E c z a c ılık F a k ü lte s i ç a lış a n la r ı "E K o d u " n u Yabancı D ille r Yüksek O kulu ça lışa n la rın d a n daha fa zla bilmektedir ve gruplar arası fa r k ista­ tis tik s e l o la ra k a n la m lıd ır ( 2= 9.6, p = 0 .0 2 ). Ambalajlı gıda tüketimini artırmaya ve gıda katkı m addeleri konusunda b ilg ilen d irm eye y ö n e lik çalışmalar yürütülmelidir. Gıda katkı m addeleri­ nin birikim dozlarının etkileri göz önünde bulun­ duru la ra k h a zır çorba, toz m eyve suyu, çeşn i vericiler ve et suyu tabletleri gibi ürünlerin tüke­ timini özendiren reklamlar denetlenmelidir. Anahtar Kelimeler: Gıda katkı maddesi, E kodu, hazır çorba, et suyu tableti, çeşni vericiler, toz meyve suları.

ABSTRACT

D e te r m in in g th e K n o w le d g e A b o u t F o o d A d d itives a n d F a cto rs N o tic e d D u rin g F o o d Shopping Am ong H acettepe University S ta ff

This descriptive study was conducted to determi- ne factors noticed during fo o d shopping, packa- g e d f o o d c o n su m p tio n s ta tu s a n d k n o w le d g e levels about fo o d additives am ong academic and

(2)

10 B O Sİ A .T .B ., Ç A M U R D ., G Ü L E R Ç.

a d m in is tr a tiv e s t a f f w o r k in g a t H a c e tte p e University Faculty o f Pharmacy and College o f Foreigrı Languages. Study is conducted on 204 attendants. O f the staff, 77.6% were women and 61.0% were academ ic. M ean age o f the study group was 37.02±8.7 years. O f the participants 99.5% stated that they read the labels when they buy fo o d . M o st p re fe rre d p a c k a g e d fo o d was vegetable oil (95.1%) and least p referred was bread (18.5%) and nuts (18.0%). O f the partici­ pants 58.0% consume unpackaged meat, 32.2%

unpackaged chicken, 2.0% unpackaged yoğurt, and 6.3% unpackaged milk. O f the participants, 22.0%} and 21.5% were stated that they don't buy sausage and salami respectively, also 69.3% and 62.4%) buy sausage and salami unpackaged. O f the staff, 29.3% consum e instant soup, 27.3% consume meat-bullions, 40.0% consume seaso- ning and 19.5% consume ready-mix juice. There isn't any statistically significant relation between consumption o f these foods and whether the s ta ff is academic or administrative. S ta ff w orking in F aculty o f P h arm acy consum es m ore in sta n t soup and this difference is statistically signifıcant ( 2= 12.2, p<0.01). There were no statistically signifıcant relation between schoo ls a n d c o n ­ sumption o f meat-bullions, seasoning and ready- mix ju ic e (p>0.05). O f the participants, 12.9% does not know about "Food A dditives", 2.0% knows it wrong, 78.1% knows it missing and 6.9 knows it right. When the knowledge level is grou- p e d as "knows" and "don't know" there are no signifıcant relation between two schools (2=1.1, p=0.2). O f the participants, 40.6% does not know about "E codes", 25.5% knows it wrong, 26.6% knows it missing and 7.3 knows it right. S ta ff o f F a cu lty o f P h arm acy know s about "E co d es" m ore than C ollege o f Foreign Languages and this d iffere n c e was s ta tis tic a lly s ig n ific a n t ( 2=9.6, p=0.02). Interventions fo r increasing p a c ­ kaged fo o d consum ption and know ledge about f o o d a d d itiv e s s h o u ld be c a r r ie d on.

Advertisements encouraging consumption o f ins- tants soup, ready-mix juice, seasoning and meat- bullions should be supervised regarding cumula- tive effects o f fo o d additives.

K ey Words: F o o d a dd itives, E codes, in sta n t soup, meat-bullions; ready-mix j u i c e , seasoning.

G İR İŞ

İnsanların beslenm e alışkanlıkları zam an içinde önem li değişikliklere uğram aktadır. G ünüm üzde b ireylerin pek çoğunun çalışm a y a şam ın d a yer alması ve buna bağlı olarak ortaya çıkan zam an darlığı nedeniyle, uygulam a kolaylığı getirm esi ve çekici olm alarından dolayı hazır gıda m add e­ leri tüketim e girmiştir.

Besin kirliliğinden dolayı sağ lığ ın b o zulm asın ı ön len m ek için b e sin g ü v e n liğ in in sa ğ la n m a s ı başlıca koşuldur. Satın alm a a şam a sın d a b esin güvenliğinin sağlanm ası için açıkta satılan değil, am balajlı gıdaların tüketilm esi son derece ön em ­ lidir. Am balaj, gıdanın dış etkenlerle tem as etm e­ sini önleyeceği gibi, üretici bilgisi, üretim tarihi, son kullanm a tarihi ve içerik hakkındaki bilgile­ rin gıda üzerinde b ulu nm asın ı da sağ la y a ca k tır d ) .

G ünüm üzde gıda m add elerin in r a f ö m ü rle rin in u z a tılm a s ı d a o ld u k ç a ö n e m lid ir . G ıd a la r ın bo zulm adan uzun süre sa k la n a b ilm e si, taşım a, depolam a ve satış aşam alarında son derece önem taşım aktadır. B unun sağ lan ab ilm esi için "G ıda Katkı M addesi (GKM )" yaygın olarak kullanım a girmiştir. G ıda katkı m addelerini tanım lam ak ve h e rh a n g i b ir k a r ı ş ık l ığ a y o l a ç m a m a k iç in , Avrupa B irliğinin (EC) sim gesi olarak E harfi ve 3 sayıdan oluşan "E kodu" kullanılm aktadır (2).

G K M 'nin bazıları sağlık açısından h erhan g i bir sakınca yaratm am akla birlikte, bazılarının küçük dozlarda uzun süre alım larının istenm eyen sağlık etkilerine yol açabileceği düşünülm ektedir (3).

Bu ç a lış m a H a c e tte p e Ü n iv e rs ite s i E c z a c ılık Fakültesi ve Yabancı D iller Y ü k sek O k u lu 'n d a çalışan akadem ik ve idari p erson elin gıda satın alırken dikkat ettikleri bazı özelliklerin, am balajlı gıda tüketip tüketm ediklerinin ve gıda katkı m ad ­ deleri hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenm esi amacıyla yapılmıştır.

(3)

H acettcpe Ü niversitesinde Ç alışan B azı Personelin G ıda Satın A lırken D ikkat Ettikleri Ö zelliklerin ve G ıda Katkı

M addeleri H akkındaki Bilgi D üzeylerinin Saptanm ası 11

AR A ŞTIR M A Y Ö NTEM İ VE ARAÇLARI

Bu çalışm a "Tanım layıcı" tipte epidem iyolojik b ir a r a ş tır m a d ır . B u a r a ş tır m a k a p s a m ın d a H acettepe Ü niversitesi M erkez Kampüs'te bulu­ nan Eczacılık Fakültesi ve Beytepe Kampüsü'nde bulunan Yabancı Diller Yüksekokulu'nda çalışan tüm a k a d e m ik ve idari p e rso n e l araştırm an ın evrenini oluşturmuş, öm eklem seçilmemiş evre­ nin tam am ına ulaşılm ası planlanmıştır. Eczacılık Fakültesi'nde çalışan akadem ik ve idari persone­ lin % 50.4'üne (n=108), Yabancı D iller Y üksek O kulu'nda çalışan akadem ik ve idari personelin % 48.5'ine (n=96), toplam olarak 204 kişiye ula­ şılabilmiştir. Çalışm anın verileri 19 sorudan olu­ şan a n k e t fo rm u ile 200 5 E kim a y ın d a to p ­ lanm ıştır. A raştırm a için hazırlanan anketin ön denem esi benzer özelliklere sahip olan Hacettepe Ü n iv e rs ite s in d e y e r a la n F a k ü lte ve Y ü k sek O kullarda yapılmıştır. Ankette bulunan ilk 6 soru

sosyo dem ografik özellikleri belirlem eye y öne­ liktir. D iğer so rular ise gıda am balajı ve gıda katkı maddeleri konusundaki bilgi ve tutum ların saptanmasına yöneliktir. Verilerin analizinde ki- kare testi kullanılmıştır.

Araştırmada Kullanılan Terimler

Ambalajlama: Gıda maddelerinin, dış etkenler­

den koruyan ve içine konan gıda m addesini bir arada tutarak taşıma, depolama, dağıtım, tanıtım ve reklam gibi pazarlam a işlem lerini kolaylaşt­ ıran ambalaj m ateryali kullanılarak sarılm aları ve/veya kaplara yerleştirilmelerini ifade etm ekte­ dir (4).

H azır çorba: U n veya unlu m addelerin , kuru

sebzelerin, yenilecek m antarların, parçalanm ış veya toz haline getirilm iş olarak sadece veya içine tuz, biber, yağ, et suyu, et hulâsası veya et

T ablo 1: H acettepe Ü niversitesi Eczacılık Fakültesi ve Y abancı Diller Y üksek Okulu Akadem ik ve İdari Personelinin Bazı Sosyodeınografik Ö zelliklerine G öre Dağılım ı (Ankara, 2005)

Ö zellik Eczacılık Fak. Y abancı Diller Y.O.

A kad em ik İdari Toplam A kadem ik İdari Toplam

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

C insiyet Erkek 19 17.6 10 9.3 29 26.9 11 11.5 9 9.4 20 20.8 Kadın 63 58.3 16 14.8 79 73.1 64 66.7 12 12.5 76 79.2 Toplam 82 75.9 26 24.1 108 100.0 75 78.1 21 21.9 96 100.0 Yaş <24 yıl 13 12.1 2 1.9 15 14.0 - - 1 1.1 1 1.1 25-29 yıl 16 15.0 2 1.9 18 16.8 6 6.3 2 2.1 8 8.4 30-34 yıl 17 15.9 4 3.7 21 19.6 22 23.2 5 5.3 27 28.4 35-39 yıl 6 5.6 10 9.3 16 15.0 15 15.8 5 5.3 20 21.1 40-44 yıl 5 4.7 5 4.7 10 9.3 24 25.3 4 4.2 28 29.5 >45 yıl 24 22.4 3 2.8 27 25.2 7 7.4 4 4.2 11 11.6 Toplam 81 75.7 26 24.3 107 100.0 74 77.9 21 22.1 95 100.0 O rtalam aiSH 36.6± 10.3 37.516.5 M edeni durum Evli 41 38.3 19 17.8 60 56.1 48 51.1 16 17.0 64 68.1 Bekar 39 36.4 6 5.6 45 42.1 24 25.5 3 3.2 27 28.7 Boşanmış/dul 2 1.9 - - 2 1.9 2 2.1 1 1.1 3 3.2 Toplam 82 76.6 25 23.4 107 100.0 74 78.7 20 21.3 94 100.0 Ç ocu k sayısı Yok 45 42.1 8 7.5 53 49.5 23 26.4 2 2.3 25 28.7 1 25 23.4 7 6.5 32 29.9 33 37.9 7 8.0 40 46.0 2 11 10.3 8 7.5 19 17.8 12 13.8 8 9.2 20 23.0 3 1 0.9 2 1.9 3 2.8 - - 2 2.3 2 2.3 Toplam 82 76.6 25 23.4 107 100.0 68 78.2 19 21.8 87 100.0 O rtalam aiSH 0.7±0.8 1,0± 0.8

(4)

12 B O S İ A .T .B ., Ç A M U R D ., G Ü L E R Ç.

tozu eklenerek hazırlanan ve hemen kullanılm ağa elverişli olan m addelere hazır çorbalıklar denil­ mektedir (5).

Ç eşni verici-b ah arat karışım ı: Tem izlenm iş,

kurutulmuş ve ayrı ayrı sınıflandırılmış baharat­ ların belirli oranlarda karıştırılm asıyla elde edilen toz halindeki ürünlerdir (6).

M eyve suyu tozu: M eyve suyundan suyun ola­

bildiğince tam am ının fiziksel yolla uzaklaştırıl­ masıyla elde edilen ürünlerdir (7).

Gıda K atkı M addesi: Tek başına gıda olarak

tü k e tilm e y e n , b e s in le rin k a lite s in i a rtırm a k , bozulm asını önlem ek, görünüşünü g ü zelleştir­ mek, renk vermek, şeklini düzeltmek, lezzet, tat ve kokusunu daha hoş duruma getirm ek ve besin değerini yükseltm ek am acıyla katılan kim yasal maddelerdir (3, 8).

E Kodu: Gıda katkı m addelerini tanım lam ak ve herhangi bir karışıklığa yol açm am ak için kullan­ ılan A vrupa B irliğ in in (E C ) sim g e si o la ra k E h a rfi ve üç sa y ıd a n o lu şa n k o d la rd ır. A v ru p a Birliği tarafından her katkı m addesi için belirlen ­ mektedir. Doğal ya da yapay olsun gıda m addele­ rinde kullanılan ve katkı m addesi olarak tanım la­ nan tüm kim yasallar bu kodlam a sistem inin için­ de yer alm aktadır (2).

B U L G U L A R

Araştırm aya E czacılık Fakültesi'nde çalışan 108, Yabancı Diller Y üksekokulu'nda çalışan 96, top ­ lam 204 kişi katılm ıştır. A raştırm aya katılanların % 52.7'si E czacılık F a k ü lte si'n d e çalışm aktadır. Tüm katılım cıların % 77.6'sı kadın, % 61.0'i evli, % 77.1'i akadem ik personel olup, yaş ortalam ası 37.02± 8.7 yıldır. Sahip o lu nan o rta lam a çocuk

Tablo 2: H acettepe Ü niversitesi Eczacılık Fakültesi ve Y ab an cı D iller Y ü k sek O k u lu ’nda Ç alışan Personelin Bazı Gıda Ürünlerini Satın Alm a T ercih lerinin D ağılım ı (A n k ara, 2005)

Ü rünler A m balajlı Açık Satın

alm ıyor

K endi yap ıy o r

Hepsi*

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Sıvıyağ (n=204) 194 95.1 8 3.9 1 0.5 _ . 1 0.5 Tereyağı (n=204) 174 84.9 6 2.9 21 10.2 2 1.0 1 0.5 M ak arn a (n=202) 194 94.6 5 2.4 1 0.5 2 1.0 _ Un (n=201) 192 93.7 7 3.4 _ _ _ _ 2 1.0 Pirinç (n=204) 158 77.1 28 13.7 3 1.5 _ _ 15 7.3 B ulgur (n=203) 153 74.6 40 19.5 _ _ _ _ 10 4.9 B akliyat (n=204) 136 66.3 55 26.8 _ _ _ _ 13 6.3 E km ek (n=204) 38 18.5 127 62.3 2 0.1 . . 37 18.1 Y oğurt (n=204) 188 91.7 v 4 2.0 1 0.5 11 5.4 . Süt (n=203) 182 88.8 ' 13 6.3 2 1.0 . 6 2.9 Peynir (n=203) 126 61.5 49 23.9 2 1.0 . _ 26 12.7 E t (n=203) 48 23.4 119 58.0 7 3.4 . . 29 14.1 T avuk (n=204) 107 52.5 66 32.3 8 3.9 _ 23 11.3 Sucuk (n=204) 171 83.4 9 4.4 19 9.3 3 1.5 2 1.0 Salam (n=200) 142 69.3 11 5.4 44 21.5 _ _ 3 1.5 Sosis (n=200) 128 62.4 22 10.7 45 22.0 _ _ 5 2.4 Bal (n=201) 163 79.5 18 8.5 13 6.3 2 1.0 5 2.4 Pekm ez (n=201) 134 65.4 17 8.3 29 14.1 19 9.3 2 1.0 Reçel (n=204) 112 54.9 4 0.2 14 6.8 60 29.3 14 6.8 Zeytin (n=202) 77 37.6 107 52.2 3 1.5 1 0.5 14 6.8 Salça (n=203) 177 86.3 7 3.4 4 2.0 10 4.9 5 2.4 T u rşu (n=204) 63 30.9 24 11.7 30 14.7 76 37.3 11 5.4 B a h a ra t(n = 2 0 i) 154 75.1 37 18.0 3 1.5 - 7 3.4 K uruyem iş (n=204) 37 18.0 137 66.8 7 3.4 - - 23 11.2 *Hepsi=Ambalajlı+Açık+Kendi yapıyor

(5)

H accttcpc Ü niversitesinde Ç alışan Bazı Personelin G ıda Satın A lırken D ikkat Ettikleri Ö zelliklerin ve G ıda Katkı

M addeleri H akkındaki Bilgi D üzeylerinin Saptanm ası 13

sayısı 0.8'dir. H er iki okul arasında cinsiyetler a ra sın d a a n la m lı b ir fa rk lılık sap tan m am ıştır (p>0.05).

A raştırm aya katılan Eczacılık Fakültesi çalışan­ larının % 73.1'ini kadınlar oluşturmaktadır (Tablo 1). E czacılık Fakültesi'ndeki akadem ik ve idari personel arasında yaş ve çocuk sayısı açısından istatistiksel olarak anlamlı fark vardır (p<0.05). C in siy e t ve m ed eni durum açısın d an ise fark bulunam amıştır.

Yabancı D iller Yüksekokulu'nda çalışanların ise % 7 9 .2 'i k a d ın d ır (T a b lo 1). Y ab an cı D ille r Y üksekokulum daki akadem ik ve idari personel a rasın d a cin siy et ve yaş açısından istatistiksel olarak anlam lı fark olm asına rağm en (p<0.05), aynı grupta yaş ve m edeni durum açısından ise is t a tis tik s e l o la ra k a n la m lı b ir fark s a p ta n ­ mamıştır.

A raştırm aya katılanlara bazı gıdaları satın alma 'terc ih le ri sorulm uştur. Y anıtlar incelendiğinde

am balajlı olarak alınm ası en çok tercih edilen ürü n ü n sıv ıy ağ (% 9 5.1 ) o ld u ğ u sa p ta n m ıştır. A m balajlı o larak alın m ası en az terc ih edilen ürünler ise ekmek (% 18.5) ve kuruyem iş (% 18.0) olm uştur. Ç alışm a kapsam ında olan b irey lerin %58.0'i eti, %32.3'si tavuğu, % 2.0'ı yoğurdu ve % 6.3'ü de sütü açık olarak satın aldıklarını ve tükettiklerini belirtmişlerdir. Araştırm aya katılan- ların % 2 2 .0 'si so sis, % 2 1 .5 'i ise sa la m sa tın a lm a d ığ ın ı ifa d e e tm e k le b ir lik te , % 6 9 .3 'ü salamı, %62.4'ü ise sosisi açık olarak aldıklarım belirtm işlerdir. Ç alışm a grubundaki ak adem ik idare personelin % 35.1'i turşuyu, % 29 .3 'ü de reçellerini kendileri yapmaktadır (Tablo 2).

A raştırm aya k atılan ların % 99.5'i gıda a lırk en ambalaj etiketini okuduğunu ifade etm işlerdir. A raştırm a grubunun bazı gıda ürünlerini satın alırken dikkat ettikleri özellikler değerlendirildi­ ğinde Eczacılık Fakültesi ile Yabancı Diller yük­ sek O kulu arasında istatistiksel olarak anlam lı fark bulunmuştur (x^=13.6, p=0.03) (Tablo 3).

Tablo 3: H acettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ve Yabancı Diller Yüksek Okulu’nda Çalışan Personelin Bazı Gıda Ürünlerini Satın Alırken Dikkat Ettikleri Özelliklerin Dağılımı (Ankara, 2005)

Ö zellik _______________ Eczacılık Fak.____________________ Yabancı Diller Y.O._____

Akadem ik İdari Toplam Akademik İdari Toplam

(n=78) (n=26) (n=104) (n=71) (n=20)_________ (n=91)

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

SK T*+M arka+A m balaj 42 53.8 12 46.2 54 51.9 40 56.8 9 45.0 49 53.8 S K T*+M arka+Fiyat 10 12.8 4 15.4 14 13.5 8 11.5 6 30.0 14 15.4 SKT* 7 9.0 3 11.5 10 9.6 12 16.9 3 15.0 15 16.5 M arka 7 9.0 4 15.4 11 10.6 1 1.4 I 5.0 2 2.2 T at+koku+görünüş+tazelik 7 9.0 1 3.8 8 7.7 2 2.8 1 5.0 3 3.3 SK T+M arka+G K M ** 5 6.4 2 7.7 7 6.7 8 11.3 - - 8 8.8

*SKT= Son kullanma tarihi - **GK.M= Gıda katkı maddesi

Tablo 4: H acettepe Ü niversitesi Eczacılık Fakültesi ve Yabancı Diller Yüksek O kulu’nda Çalışan Personelin Gıda Katkı M addeleri İçeren Bazı Ürünleri Tüketm e Sıklıkları (Ankara, 2005).

ü rü n ler Eczacılık Fak. Yabancı Diller Y.O.

Akadem ik İdari Toplam Akadem ik İdari Toplam

(n=82 (n=26) (n=108) (n=75) (n=21) (n=96)

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

H azır çorba 37 45.1 6 23.1 43 39.8 13 17.3 4 19.0 17 17.7

Et suyu tableti 26 31.7 8 30.8 34 31.5 16 21.3 5 23.8 21 21.9

Ç eşni verici 38 46.3 10 38.5 48 44.4 26 34.7 8 38.1 34 35.4

T oz m eyve suyu 13 15.9 8 30.8 21 19.4 15 20.0 4 19.0 19 19.8

(6)

14 BO Sİ A .T .B ., Ç A M U R D ., G Ü L E R Ç.

Tablo 5: H acettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ve Yabancı Diller Y üksek O k u lu ’nda Ç alışan Personelin “Gıda Katkı M addesi” ni Bilme Durum ları (Ankara, 2005).

Bilme durum u Eczacılık Fak. Y abancı D iller Y .O .

Akadem ik İdari Toplam A kadem ik İdari T oplam

(n=81) (n=26) (n=107) (n=73)________ (n=21) (n=94)

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

T am biliyor 13 16.0 1 3.8 14 13.1 - - - - -

-Eksik biliyor 66 81.6 15 57.7 81 75.7 64 87.7 12 57.1 76 80.9

Yanlış biliyor 1 1.2 2 7.7 3 2.8 1 1.3 - - 1 1.1

Hiç bilm iyor 1 1.2 8 30.8 9 8.4 8 11.0 9 42.9 17 18.0

Tablo 6: Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ve Y abancı D iller Y ük sek O k u lu ’nda Ç alışan Personelin “ E Kodu” nu Bilme Durumları (Ankara, 2005).

Bilme durumu Eczacılık Fak.______________________________ Y abancı Diller Y.O .__________________

Akademik İdari Toplam A kadem ik İdari T op lam

(n=77)________ (n=26)_________(n=103) (n=74)_________ (n=15)___________(n=89)

Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %

Tam biliyor 13 16.9 - - 13 12.6 1 1.4 - - 1 1.1

Eksik biliyor 22 28.6 3 11.5 25 24.3 21 28.4 5 33.3 26 29.2

Yanlış biliyor 19 24.7 5 19.2 24 23.3 23 31.1 2 13.3 25 28.1

Hiç bilmiyor 23 29.9 18 69.3 41 39.8 29 39.1 8 53.4 37 41.6

Araştırm aya katılanların % 29.3'ü hazır çorba, %27.3'ü et suyu tableti, %40.0'ı çeşni verici ve %19.5'i de toz meyve suyu tükettiklerini belirt­ mişlerdir. Bunların tüketimi açısından akademik ve idari personel arasında anlamlı bir fark yoktur (p>0.05).

E czacılık Fakültesi çalışanları Yabancı D iller Yüksek Okulu çalışanlarına göre daha fazla hazır çorba tükettiği ve bu fazla tüketimin istatistiksel olarak anlam lı olduğu saptanm ıştır (x ^= 12.2, p < 0 .0 1 ). Et suyu ta b le ti, çeşni v e ric i ve toz meyve suyu tüketimi açısından okullar arasında is ta tis tik s e l o la ra k a n la m lı b ir fark s a p ta n ­ mamıştır (p>0.05).

Elde edilen verilere daha detaylı analiz yapabil­ mek amacıyla araştırma kapsam ına alınan okul­ ların akademik ve idari personelleri değerlendi­ rildiğinde, Eczacılık Fakültesi akademik persone­ lin in fak ü lte id ari p e rso n e lin d e n ve Y abancı D iller Y üksek O kulu akadem ik personelinden daha fazla m iktarda hazır çorba tükettiği sap­ tanmıştır (Tablo 4). Her iki gruptaki fark istatis­ tiksel olarak anlamlıdır (p<0.05). Hazır çorba, et

s u y u t a b l e ti , ç e ş n i v e r i c i l e r v e to z m e y v e sularının tüketim i açısından diğer gruplar arasın­ da fark saptanm am ıştır (p>0.05).

A ra ş tırm a g ru b u n u n ta m a m ı in c e le n d iğ in d e % 12.9'u "Gıda Katkı M addesi"ni hiç bilm ezken, % 78.1’i eksik, % 2.0'si yanlış bilm ekte, % 6 .9 ’u ise tam o la r a k b ilm e k te d ir . Y a b a n c ı D ille r Yüksek O kulu'nda "G ıda K atkı M addesi"nin ne olduğunu tam olarak bilen saptanm am ıştır (Tablo 5). Gıda katkı m addesinin tanım ını eksik bilenler de b iliy o r o lara k k a b u l e d ilirs e b ilm e sık lığ ı % 85.0'e yükselebilm ektedir. îk i okul "bilenler" ve "bilm eyenler" olarak g ru p la n d ırıp a n a lizle r tekrar edildiğinde, ok ullar arasında G ıda K atkı M addesinin tammını bilm e yönünden istatistiksel o la r a k a n la m lı f a r k o lm a d ığ ı s a p t a n m ı ş t ı r (X2= l.l,p = 0 .2 ).

Araştırm aya katılanların % 40.6'sı "E kodu"nu hiç bilm ezken, % 25.5'i y an lış, % 2 6 .6 'sı ek sik b il­ mekte, % 7.3'ü ise tam olarak bilm ektedir (Tablo 6). Eksik bilenler de "biliyor" grubuna dahil edil­ diğinde E kodu'nun tanım ını bilm e sıklığı ancak % 3 3 .9 'a y ü k s e lm e k te d ir. F a k ü lte le r a ra s ı "E

(7)

H acettepe Ü n iv ersitesin d e Ç alışan B azı Personelin G ıda Satın A lırken D ikkat Ettikleri Ö zelliklerin ve G ıda Katkı

M addeleri H akkındaki Bilgi D üzeylerinin Saptanm ası 15

K o d " 'u n u b ilm e d u ru m u in c e le n d iğ in d e ; Eczacılık Fakültesinde çalışanların "E Kodu"nu Y abancı D ille r Y ü k sek O kulu çalışan ların d an daha fazla bildiği ve gruplar arası farkm istatis­ t ik s e l o la r a k a n la m lı o ld u ğ u b u lu n m u ş tu r

(X2 = 9 .6 , p = 0 .0 2 ).

TARTIŞM A

A raştırm aya katılanların sadece % 0.5'inin gıda m a d d e s i s a tın a lır k e n e tik e t o k u m a d ığ ı, % 98.0'inin ürünün son kullanm a tarihine dikkat ettiği saptanmıştır. Hacettepe Üniversitesi öğren­ cileri ile y apılan bir çalışm ada grubun % 9.2'si e tik e t o k u m a d ığ ın ı, % 8 7 .3 'ü d e son k u llan m a tarihlerine dikkat ettikleri saptanm ıştır (9). Etiket okum a sıklığının yüksek olması olumlu bir sonuç olm akla birlikte tüm tükecilerde tüketici bilinci­ nin geliştirilerek satın alınan tüm ürünlerin son kullanm a tarihlerinin okunması gerekmektedir. A ra ştırm a y a k atılan ların am balajlı gıda alm ak k o n u s u n d a y e te r in c e d u y a rlı o lm a d ık la rı ve am balajlı olarak satılan ekmek tüketim sıklığının düşük bulunm uştur. Bu durum un bakkaldan ve elle seçilerek ekm ek alm a alışkanlığının yaygın olm asından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Açık olarak satılan sütün tüketim sıklığının %6.3 olup bu tüketim sıklığının daha da aza indirilmesi için sağlık eğitim leri yapılması gereklidir. Ü lke­ m iz de turşu ve reçelin geleneksel olarak evde y apılm ası tercih edilen yöntem dir ki bu durum çalışm am ıza k atılan k işiler tarafından da ifade edilmiştir.

A raştırm aya katılanların yaklaşık beşte biri salam ve sosis tüketm ediğini belirtm ekle birlikte, çal­ ışm a kapsam ına alınan akademik ve idari perso­ nelin % 60.0'ının salam ve sosisi açık olarak satın alıy o r o lm aları önem lidir. K olaylıkla bozulm a riski olan bu gıdaların, am balajsız, etiketsiz ve etiket bilgileri olm aksızın satın alınm ası sağlık açısından sakıncalı olup, bu tür gıdaların açıkta satılanlarının tüketilm em esi için toplumun bilgi­ lendirilm esi, bu tür satışların yapılmam ası konu­ sunda da gerekli önlem lerin alınması gerekm ek­ tedir.

Araştırma grubunun %88.0'i gıda alırken ürünün m ark asın a d ik k at e ttiğ in i b e lirtm iştir. A n cak diğer araştırmada grubun % 6.9'u m arkaya dikkat ettiğini ifade etm iştir (9). A radaki fark bu çal­ ış m a d a k i a r a ş tır m a g r u b u n u n e k o n o m ik bağımsızlığı olan bir grup olmasından kaynakla­ nabilir. Ayrıca öğrencilerin gıda alışverişlerini d iğ er aile b ire y le rin in y a p ıy o r o lm a sı v e bu nedenle konuya ilgisizlikleri de söz konusu ola­ bilir.

Bu araştırmada katılanların % 39.3'ünün et suyu tableti tükettiği saptanmıştır. Ankara ili M am ak İlçesi'nde 1998 yılında yapılan bir çalışm ada da et suyu tableti kullanım sıklığı %40.5 olarak sap­ tan m ıştır (10). H erh an g i b ir b e sle y ici değ eri olmayan bu ürünlerin geçen zaman içinde tüke­ tim sıklıklarının azalmamış olması düşündürücü­ dür.

E czacılık F ak ültesi akadem ik p erso n eli "gıda katkı m addesi"nin (GKM ) ne olduğunu kendi okulunun idari personelinden ve Yabancı Diller Yüksekokulu personelinden daha fazla bilm ekte­ dir. B u d u ru m u n E c z a c ılık F a k ü lte s i'n d e k i T oksiko loji B ölüm ü ak adem ik perso n elin d en kaynaklandığı düşünülmektedir. Çünkü bu kişiler konu hakkında bilgi sahibidirler.

Ankara ili M amak ilçesi'nde 1988 yılında yapılan ç a lışm a d a k a tıla n la rın % 3 7 .0 'si G K M 'n in ne olduğunu bilm ekted ir (10). Yine 1998 yılında yapılm ış başka b ir çalışm ad a grubun % 49.5'i GKM'nin ne olduğunu bilmiştir (11). Bu çalışm a­ da GKM'ni bilme sıklığı her iki çalışmadan daha düşüktür. Çünkü bu çalışmada tam olarak bilen­ lerle kısmen bilenler ayrı iki grup olarak değer­ lendirilm iştir. Önceki iki çalışm ada ise "eksik bilenler" de "biliyor" olarak kabul edilmiştir. Bu çalışm ada "kısmen bilenler" de "biliyor" olarak kabul edilirse, bilme sıklığı %86.4'e yükselm ek­ tedir.

SONUÇ-ÖNERİLER

Araştırmaya katılanların sadece %0.5'i gıda m ad­ desi satın alırken etik et okum am akta, % 2.0'si

(8)

16 BO Sİ A .T .B ., Ç A M U R D ., G Ü L E R Ç.

ürünün son kullanm a tarihine dikkat etm em ekte­ dir. A raştırm a grubunun ambalajlı gıda tüketmek konusunda yeterince duyarlı olmadıkları gözlen­ m iştir. A raştırm ay a k atılan ların % 29.3'ü hazır çorba, % 2 7 .3'ü et suyu tableti, % 40.6'sı çeşni verici ve % 19.5'i de toz meyve suyu tükettikleri­ ni belirtm işlerdir. A raştırm a grubunun % 12.9'u " G ıd a K a tk ı M a d d e s i" n in , % 4 0 .6 's ı ise "E k o d u " n u n ne o ld u ğ u n u h iç b ilm e m e k te d ir. Toplum sağlığının korunm ası ve geliştirilm esi açısından tük eticilerin am balajlı gıda tüketim i konusunda eğitilm esi ve buna yönlendirilm esi yararlı olacaktır. Ayrıca ambalajsız gıda satışının e n g e lle n m e s i ve b u n u n s a ğ la n a b ilm e s i iç in g erek li k o n tro lle rin y a p ılm a sı da son d e re c e önemlidir. Tüketiciler gıda katkı m addeleri konu­ sunda bilgilendirilmelidir. Gıda katkı m addeleri­ nin birikim dozlarının etkileri göz önünde bulun­ durularak hazır çorba, toz m eyve suyu, çeşni verici ve et suyu tabletleri gibi ürünlerin tüketi­ mini özendiren reklamlar da denetlenmelidir.

KAYNAKLAR

1- Türkiye'ye Özgü Beslenme Rehberi, T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara 2004.

2. Sıkça Sorulan Sorular, G ıda K atkı M addeleri, http://w w w .food.itu.edu.tr/faq.htm , Erişim tarihi: 20/05/2006.

3. Bağcı T. Gıda Katkı Maddeleri ve Sağlığımız Üzerine Etkisi. Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı Dergisi 1991; 1 (4): 3-11.

4. Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği (12. Değişiklik), T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 30.6.2005.

5. Gıda Maddelerinin Ve Umumi Sağlığı İlgilendiren Eşya ve L evazım ın H ususi V a sıfların ı G österen Tüzük, Sayı: 8236, 18.10.1952.

6. Türk Gıda Kodeksi Baharat Hakkında Tebliğ / Tebliğ No: 2000/16

7. Türk Gıda Kodeksi, Meyve Suyu ve Benzeri Ürünler Tebliği (1. D eğişiklik), T.C. T arım ve K öyişleri Bakanlığı, 16.08.2002.

8. Krause MV, Mahan KL. Food Nurtition Diet Therapy. WB Saunders Company Philadelphia, 1984.

9. Topçu AA, Y urttagül M, Y ücecan S. Ü n iv ersite Öğrencilerinin Gıda Katkı Maddeleri İle İlgili Bilgi ve Davranışları, Beslenme ve Diyet Dergisi, 33(2), 2005; 39-50.

11. Kırlı A, Mutsan F, Polatkan G, Pocan H, Onur İ, Tam L, "A nkara İlin e B ağlı M am ak A Ç S -A P 13 H arm anyolu M a h a lle sin d e Y aşay an A ile le rd e Yiyeceklerin Satın Alma ve Saklama Koşullarının İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma", Hacettepe Üni­ versitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı İntem Araştırması, (Danışmanlar: Öztek Z, Bağcı T), Ankara, Temmuz-Ağustos, 1998.

12. Çelikbaş B, Çetinkaya A, K eskin UC, K uvat SV, Ö zbalcı GS, Tad M. "A ltın d ağ B ölgesi S akarya M ahallesi'nde Yaşayan K adınların B esinleri Satın A lm a ve Saklam a D u ru m la rın ın İn c e le m e si" , Hacettepe Ü niversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı İntem Araştırması, (Danışmanlar: Akın A, Bağcı T, Atilla S, Subaşı N), Ankara, Temmuz- Ağustos, 1998.

Referanslar

Benzer Belgeler

Belirtilen katkı maddeleri ve yardımcı maddeler, gıda maddelerinin üretiminde, vasıflarının iyileştirilmesinde ve düzenlenmesinde, endüstriyel üretim tekniklerine

Gıda ile ilgili uluslararası söz sahibi organizasyonların (USDA, Avrupa Gıda Teknoloji Platformu, FDA, FAO, EFSA vb.) stratejik araştırma planlarında öncelikli

The findings obtained showed that medical doctors were aware of the harms of food additives but had an insufficient level of knowledge on the said

Eğer söz konusu ‘müdahale’ sonucu ortaya çıkan kusur bir yana bırakılırsa, Dokuzuncu Hariciye Koğuşu, hem roman geleneğimiz bağlamında, hem de Peyami Safa’nın

 Tek başına gıda olarak tüketilmeyen, bir gıda ürününün ana bileşeni, hammaddesi veya yardımcı maddesi olarak kullanılmayan, fakat o ürünün işlenmesi,

FAO/WHO “normal olarak kendisi gıda olarak kullanılmayan ve gıdanın tipik bir bileşeni olmayan, besleyici değeri olsun veya olmasın üretim, işleme, hazırlama,

Bakteri Besin Madde İçeriği Yüksek Olan Katkı Maddeleri: Şeker içeriği yüksek olanlar: Şeker, ya da yemdeki şeker, melas, pancar posası ve talaşı.. Nişasta içeriği

Gıda katkı maddelerinin tanımı ve sınıflandırılması, gıda katkı maddeleri ile ilgili yasal düzenlemeler ve mevcut yönetmelikler, gıda katkı maddelerinin kabul