Huzurevinde yaşayan yaşlıların yaşam kaliteleri ve etkileyen faktörler

96

Araflt›rma

1)_{Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Yard. Doç. Dr., Kahramanmarafl}

2)_{Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, Yard. Doç. Dr., Kahramanmarafl}

S

ol-mas› olumlu bir geliflmedir. Ancak, yafll› nüfusumu-zun yaflam kalitesi ile ilgili yeterli veri bulunmamaktad›r.[1]

Dünya Sa¤l›k Örgütü verilerine göre 1970 ile 2025 y›llar›

aras›ndaki yafll› nüfus art›fl oran›n›n %223 olaca¤› ve 60 yafl üzeri nüfusun 1.2 milyara ulaflaca¤› tahmin edilmekte-dir.[2,3]

Ülkemizde toplam nüfus içinde yafll› nüfusun oran›, 2012 y›l› verilerine göre %7,5 düzeyindedir.[4]

Yafll› nüfus-ta, 2008-2040 y›llar› aras›nda %201’lik bir art›fl

beklen-Huzurevinde yaflayan yafll›lar›n

yaflam kaliteleri ve etkileyen faktörler

doi:10.2399/tahd.13.02966

Türk Aile Hek Derg 2013;17(3):96-100

© TAHUD 2013

Evaluation of the quality of life and affecting factors in the elderly living in nursing homes

Mustafa Haki Sucakl›1_{, Betül Bakan}2_{, Mustafa Çelik}1

Özet

Amaç: Bu çal›flmada huzurevinde kalan yafll›lar›n

sosyodemogra-fik özellikleri, yaflam kaliteleri ve yaflam kalitelerini etkileyen fak-törlerin tespit edilmesi amaçland›.

Yöntem: Çal›flma grubunu Kahramanmarafl merkez huzurevinde

kalan yafll›lar oluflturmaktad›r. Huzurevinde 93 yafll› bar›nmakta-d›r. Yafll›lar›n 91’ine sosyo-demografik özelliklerini tespite yönelik haz›rlanan anket uyguland›. Yeterli biliflsel fonksiyonlara sahip olan 42 yafll›ya ise Türk toplumuna uyarlanm›fl yaflam kalitelerini ölçmeye yönelik k›sa form 36 uyguland›.

Bulgular: Yafll›lar›n %65.9’u erkek, %34.1’i kad›n, yafl

ortalama-lar› 75.8±8.1, huzurevinde kalma süreleri 3.1±2.5 y›l olarak he-sapland›. Huzurevinde kalan yafll›lar›n %17.6’si sigara, %14.3’ü Marafl otu olmak üzere toplamda %31.9’u nikotin ba¤›ml›s› idi. Yafll›lar›n %80.2’sinin en az bir kronik hastal›¤› vard›. Kat›l›mc›la-r›n k›sa form-36 yaflam kalitesi ölçe¤inin fiziksel sa¤l›k özet skala puan ortalamas› 42.25±13.04, mental sa¤l›k özet skala puan or-talamas› ise 44.98±9.89 olarak tespit edilmifltir.

Sonuç: Elde etti¤imiz sonuçlar huzurevinde kalan yafll›lar›n yaflam

kalitelerinin oldukça düflük oldu¤unu göstermektedir. Huzurevle-rinde kalan yafll›lar›n yaflam kalitelerinin ve yaflam kalitelerini etki-leyecek tüm de¤iflkenlerin incelenmesi bu alandaki müdahaleler için veri sa¤layacakt›r. Bu veriler ›fl›¤›nda huzurevinde kalan yafll›-lar›n yaflam kalitelerini artt›rmaya yönelik faaliyetlere h›z verilmesi gerekmektedir.

Anahtar sözcükler: Huzurevi, yaflam kalitesi, yafll›.

Summary

Objective:To determine socio-demographic features and the qual-ity of life and associated factors in the elderly living in nursing homes.

Methods:The study sample consisted of all the elderly living in a nursing home in the centre of Kahramanmarafl. Ninety-three eld-erly people were living in the nursing home. Ninety-one eldeld-erly people completed a questionnaire composed of questions about demographic features. Forty-two elderly people with sufficient cognitive functions filled in the short form of SF-36 which had been adapted to Turkish culture before to determine the quality of life. Scores to be obtained from SF-36 range from 0 to 100. High scores indicate an improved quality of life.

Results:Out of all the elderly people included in the study, 65.9% were male and 34.1% were female. The mean age of the partici-pants was 75.8±8.1 years and the mean duration of residence in the institution was 3.1±2.5 years. Seventeen point six percent of the elderly people were smokers, 14.3% were using Maras powder and 31.9% were nicotine addicts. Eighty point two percent of the elder-ly people had at least one chronic disease. The mean scores obtained by the participants were 42.25±13.04 for physical health and 42.25±13.04 for mental health in SF-36. In addition, the low-est score obtained from the subscales of SF-36 was 41.77 ± 9.83 for general health and the highest score was 50.36±9.82 for vitality.

Conclusions:It can be concluded that the elderly living in the nurs-ing home had a very low quality of life. Further studies on the qual-ity of life of elderly people living in nursing homes and factors affect-ing the quality of their life will shed light on and accelerate interven-tions likely to be performed to improve the quality of their life.

Key words:Nursing homes, the quality of life, elderly.

Araflt›rma

mektedir.[5]

Bunun sonucu olarak toplumun yafllanmas› ile ilgili sorunlar ön plana ç›kmaktad›r. Nüfus içinde yafll›lar›n oran›n›n art›fl› ile birlikte, onlar›n sa¤l›k ve sosyal gereksi-nimlerinin karfl›lanamamas›, önümüzdeki y›llarda gelifl-mekte olan ülkeler için de önemli bir sorun olarak ortaya ç›kacakt›r.[6]

Ayr›ca yafll› say›s›ndaki art›fl huzurevlerinin ve buralarda bar›nan kifli say›s›n›n da art›fl›n› beraberinde ge-tirecektir.

Sa¤l›kl› bir bireyin temel gereksinimlerini karfl›laya-bilmesi için, yeterli öz bak›m gücüne sahip olmas› gere-kir.[7-9]

Yafllanma ile birlikte bireyin yaflam›ndaki biyolo-jik, ekonomik, sosyal ve psikolojik boyutlar de¤iflmekte-dir. Bu de¤iflim sonunda ortaya ç›kan çeflitli hastal›klarla birlikte görme, duyma gibi fonksiyonlar›n da gerilemesi-ne ba¤l› olarak yafll›n›n yaflam kalitesi düfler ve yafll›l›kta öz bak›m gereksinimlerini karfl›lamada birey yetersiz ka-labilir.[10-12]_{Ayr›ca yaflam kalitesinin, ilerleyen yaflla}

birlik-te bozulmaya e¤ilimli oldu¤u gösbirlik-terilmifltir.[13]

Bu çal›flmada, huzurevinde kalan yafll›lar›n sosyo-de-mografik özelliklerinin, yaflam kalitelerinin ve yaflam ka-litelerini etkileyen faktörlerin tespiti amaçland›.

Gereç ve Yöntem

Çal›flma grubunu Kahramanmarafl il merkezinde bulu-nan huzurevinde kalan yafll›lar oluflturmufltur. Araflt›rma-n›n yap›labilmesi için Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üni-versitesi (KSÜ) T›p Fakültesi Etik Kurulundan ve anketin uygulanabilmesi için Aile ve Sosyal Politikalar Bakanl›¤› Kahramanmarafl ‹l Müdürlü¤ünden izin al›nm›flt›r.

Huzurevinde bar›nmakta olan 93 yafll›dan 91’ine, sosyo-demografik özelliklerini tespite yönelik haz›rlanan anket uyguland›. ‹ki huzurevi sakini çal›flmaya kat›lmay› kabul et-medi. Demans tan›s› olanlar ve kooperasyon kurulamaya-cak derecede hasta olanlar çal›flma d›fl› b›rak›ld›. Yeterli bi-liflsel fonksiyona sahip ve araflt›rmaya kat›lmay› kabul eden 42 yafll›ya ise, yaflam kalitesini ölçmeye yönelik ve Türk toplumuna uyarlanm›fl K›sa Form-36 (SF–36) uyguland›.

SF–36, yaflam kalitesini ölçmede kullan›lan en yayg›n jenerik ölçektir. Rand Corporation taraf›ndan 1992 y›l›nda gelifltirilmifl ve kullan›ma sunulmufltur. Ölçek 36 madde-den oluflmaktad›r ve bunlar 8 boyutun ölçümünü sa¤la-maktad›r: Fiziksel fonksiyon (10 madde), sosyal fonksiyon (2 madde), fiziksel sorunlara ba¤l› rol k›s›tl›l›klar› (4 mad-de), emosyonel sorunlara ba¤l› rol k›s›tl›l›klar› (3 madmad-de), mental sa¤l›k (5 madde), enerji/vitalite (4 madde), a¤r› (2 madde) ve sa¤l›¤›n genel alg›lanmas› (5 madde). Ayr›ca fi-ziksel bileflen ve mental bileflen olmak üzere iki özet skala-s› vard›r. Fiziksel bileflen özet skalaskala-s› fiziksel fonksiyon, fi-ziksel rol, vücut a¤r›s› ve genel sa¤l›k alt skalalar›ndan; mental bileflen özet skalas› ise canl›l›k, sosyal fonksiyon, emosyonel rol ve mental sa¤l›k alt skalalar›ndan

oluflmak-tad›r. Ölçek, son 4 haftay› göz önüne alarak de¤erlendirme yapmaktad›r. Alt ölçekler sa¤l›¤› 0 ile 100 aras›nda de¤er-lendirmektedir ve 0 kötü sa¤l›k durumunu gösterirken, 100 iyi sa¤l›k durumuna iflaret etmektedir.[14]_{Türkçe geçerlik ve}

güvenilirlik çal›flmas›, Bo¤aziçi Üniversitesi Psikoloji Bölü-münden Prof. Dr. Güler Fiflek’in kat›l›m›yla bafllam›fl, Koçyi¤it ve arkadafllar› taraf›ndan tamamlanm›flt›r.[15]

‹statistiksel Analiz

Veriler bilgisayar ortam›nda SPSS 15.0 paket istatistik program› ile de¤erlendirildi. Kolmogorov-Smirnov Testi ile yap›lan de¤erlendirmede da¤›l›mlar›n normal ç›kma-mas› üzerine nonparametrik testlerden ikili gruplar için Mann Whitney U, çoklu gruplar için Kruskal wallis testi kullan›ld›. Tüm analizlerde p<0.05 de¤erleri anlaml› kabul edildi.

Bulgular

Çal›flmaya kat›lan 91 yafll›n›n %65.9’u (60 kifli) erkek, %34.1’i (31 kifli) ise kad›n; yafl ortalamas› ise 75.8±8.1 idi (60 ve 97 yafl aras›). Huzurevinde kalma süreleri ortalama 3.1±2.5 y›l olan kat›l›mc›lar›n yaklafl›k yar›s› (44 kifli) okur-yazar de¤ildi. Sadece kad›nlar›n mesleklerine bak›l-d›¤›nda %87.1’i (27 kad›n) ev han›m›, %12.9’u (4 kad›n) ise memur idi. Ço¤unlu¤u dul ya da boflanm›fl olan (67 kifli, %73.7) kat›l›mc›lar›n baz› sosyo-demografik özellik-leri Tablo 1’de gösterilmifltir.

Tablo 1. Kat›l›mc›lar›n sosyo-demografik özellikleri

Sosyo-demografik özellikler Say› %

Cinsiyet Erkek 60 65.9

Kad›n 31 34.1

Yafl 60-69 23 25.3

70-79 35 38.5

80 ve üzeri 33 36.2

Ö¤renim durumu Okuryazar de¤il 44 48.3

Okuryazar 10 11.0

‹lkokul 24 26.4

Ortaokul 9 9.9

Lise 4 4.4

Medeni durum Evli 11 12.1

Bekar 13 14.3 Dul 43 47.2 Boflanm›fl 24 26.4 Meslek Ev han›m› 27 29.7 Serbest çal›flan 21 23.1 ‹flçi 19 20.8 Çiftçi 16 17.6 Memur 8 8.8 Çocuk Var 64 70.3 Yok 27 29.7 *SS=Standart sapma

Araflt›rma

Halen sigara içenlerin oran› %17.6 (16 kifli), Marafl otu kullananlar›n oran› %14.3 (13 kifli) idi. Baflka bir de-yiflle huzurevinde kalan yafll›lar›n %31.9’u (29 kifli) niko-tin ba¤›ml›s› idi. Yafll›lar›n %80.2’sinin (73 kifli) en az bir kronik hastal›¤› vard›. Kronik hastal›k ortalamas› ise 2.5 idi. En s›k görülen üç kronik hastal›k hipertansiyon (25 kifli), koroner arter hastal›¤› (11 kifli) ve kronik obstrüktif akci¤er hastal›¤› (10 kifli) idi.

Huzurevinde kalan yafll›lar›n K›sa Form-36 yaflam ka-litesi ölçe¤inden ald›klar› puanlar genel olarak düflük saptand›. K›sa Form-36 özet skorlar›ndan fiziksel sa¤l›k bileflenleri puan ortalamas› 42.25±13.04 ve mental sa¤l›k bileflenleri puan ortalamas› 44.98±9.89 idi.

Alt ölçeklerde en düflük puan ortalamas› 41.77±9.83 ile genel sa¤l›k alt ölçe¤inde, en yüksek puan ortalamas› ise 50.36±9.82 ile vitalite (canl›l›k) alt ölçe¤inde tespit edildi. Çal›flmaya kat›lan yafll›lar›n K›sa Form-36 alt öl-çe¤i skorlar› Tablo 2’te gösterilmifltir.

Nikotin ba¤›ml›s› (sigara ve/veya Marafl otu) olan yafll›lar›n K›sa Form-36 fiziksel fonksiyon puan ortala-malar› (ort:37.871), ba¤›ml› olmayan yafll›lar›n puan or-talamalar› (ort:51.311) na göre istatistiksel olarak anlam-l› flekilde düflük bulunmufltur (p=0.026).

Huzurevinde yaflayan yafll› bireylerin yaflam kalitele-rini etkileyen faktörlere bak›ld›¤›nda; kad›nlarda fiziksel rol k›s›tlamas› puanlar› (ort:38.26, p=0.044), bedensel a¤-r› puanlaa¤-r› (ort:33.56, p=0.013), emosyonel rol k›s›tlama-s› puanlar› (ort:32.32, p=0.033) ve mental sa¤l›k

ortala-mas› puanlar› (ort:40.67, p=0.016) anlaml› derecede dü-flük idi. ‹leri yaflta olanlar›n fiziksel fonksiyon puanlar› (ort:30.78, p=0.001), bedensel a¤r› puanlar› (34.13, p=0.036), fiziksel sa¤l›k puanlar› (ort:32.31, p=0.006) an-laml› derecede düflük idi. Okur-yazar olmayanlar›n fizik-sel rol k›s›tlamas› puanlar› (ort:41.16, p=0.043), bedenfizik-sel a¤r› puanlar› (ort:36.31, p=0.026) anlaml› derecede dü-flük idi. Ayr›ca akrabaya gitmeyenlerin genel sa¤l›k puan-lar› (otr:39.24, p=0.049), vitalite puanpuan-lar› (ort:47.35, p=0.05), sosyal fonksiyon puanlar› (ort:37.64, p=0.013), mental sa¤l›k puanlar› (ort:39.3, p=0.003) ve mental sa¤-l›k ortalamas› puanlar› (ort:40.38, p<0.001) anlaml› dere-cede düflük idi. Kat›l›mc›lar›n yaflam kalitelerini etkileyen baz› faktörler Tablo 3’te gösterilmifltir.

Tablo 2. K›sa Form-36 alt ölçek puanlar›

SF-36 alt ölçekler Ortalama ± SS*

Fiziksel fonksiyon 42.37±12.87

Fiziksel rol k›s›tlamas› 46.80±13.45

Bedensel a¤r› 43.17±15.71

Genel sa¤l›k 41.77±9.83

Vitalite 50.36±9.82

Sosyal fonksiyon 42.14±11.67

Emosyonel rol k›s›tlamas› 42.51±15.70

Mental sa¤l›k 43.15±9.52

*SS=Standart sapma

Tablo 3. Huzurevinde yaflayan yafll› bireylerin yaflam kalitelerini etkileyen baz› faktörler

Tan›t›c› özellikler n Fiziksel Fiziksel Bedensel Genel Vitalite Sosyal Emosyonel Mental Fiziksel Mental fonksiyon rol a¤r› sa¤l›k fonksiyon rol sa¤l›k sa¤l›k sa¤l›k

k›s›tlamas› k›s›tlamas› ortalamas› ortalamas›

Cinsiyet Erkek 31 44.57 49.83 46.58 42.64 51.74 44.00 46.13 44.07 44.80 46.50 Kad›n 11 36.17 38.26 33.56 39.35 46.47 36.91 32.32 40.54 35.06 40.67 Z 1.759 2.452 2.479 1.006 1.457 1.852 2.506 1.615 2.017 2.375 p=* 0.081 0.044 0.013 0.322 0.155 0.071 0.033 0.11 0.044 0.016 Yafl 60-69 15 47.35 50.56 44.72 42.28 49.24 43.03 44.77 42.12 46.21 43.57 70-79 15 46.66 48.68 48.85 44.55 53.47 45.20 46.87 44.00 46.24 47.40 80 ve üzeri 12 30.78 39.75 34.13 37.68 47.88 37.23 34.23 42.13 32.31 43.72 χ2 _{13.475 4.759 6.628 3.802 2.965 3.375 4.804 0.76 10.167 1.1} p=† _{0.001 0.093 0.036 0.149 0.227 0.185 0.091 0.684 0.006 0.577}

E¤itim Okur yazar de¤il 15 38.41 41.16 36.31 40.11 47.17 42.66 36.34 42.57 36.98 43.89

Okur yazar 27 44.56 49.93 46.98 42.70 52.13 41.86 45.94 43.47 45.18 45.58 Z 1.495 2.025 2.221 0.95 1.761 0.201 1.898 0.423 1.772 0.958 p=* 0.135 0.043 0.026 0.342 0.078 0.841 0.058 0.672 0.076 0.338 Akrabaya Evet 19 42.15 47.30 48.22 45.38 54.05 46.86 45.32 47.60 43.48 49.88 gitme Hay›r 22 42.65 45.95 39.44 39.24 47.35 37.64 39.50 39.30 41.55 40.38 Z 0.185 0.318 1.814 1.971 1.962 2.475 1.179 3.019 0.235 3.255 p=* 0.854 0.75 0.07 0.049 0.05 0.013 0.238 0.003 0.814 0.00

*Mann Whitney U, †_{Kruskal wallis}

Araflt›rma

Tart›flma

Çal›flmam›zda huzurevinde kalan yafll›lar›n sosyo-de-mografik özellikleri, yaflam kaliteleri ve etkili faktörler de¤erlendirilmifltir.

Sosyo-demografik özelliklerine bak›ld›¤›nda, yafll›la-r›n ço¤unlu¤unun erkek (%65.9) oldu¤u görülmektedir (Tablo 1). Ülkemizde yap›lm›fl olan bir epidemiyolojik çal›flmada huzurevinde yaflayan erkek yafll› oran› %61.5 olarak bulunmufltur.[16]

Di¤er bir çal›flmada ise huzure-vinde yaflayan erkek yafll› oran› %69.6 olarak tespit edil-mifltir.[17]

Yafll›lar›n e¤itim durumlar›na bak›ld›¤›nda yar›ya ya-k›n›n›n (%48.4) okur-yazar olmad›¤› görülmektedir (Tablo 1). Zincir ve ark, yapt›klar› çal›flmada huzurevin-de kalan yafll›lar›n %45.2’sinin okuma-yazma bilmedik-lerini tespit etmifllerdir.[18]

Huzurevi sakinlerinin medeni durumlar›na bak›ld›-¤›nda sadece %12.1’inin evli oldu¤u görülmektedir (Tablo 1). Yap›lan bir çal›flmada bu oran %10.3 olarak tespit edilmifltir.[19] _{Evli olanlar›n oran›n›n düflük olmas›}

yaflam kalitesi üzerine etkisini de¤erlendirmeye imkan vermemifltir.

Sigara içme davran›fl› yaflam›n her döneminde sa¤l›k aç›s›ndan en riskli davran›fllar›n bafl›nda yer almaktad›r ve yaflam kalitesini düflürmektedir. Çal›flmam›zda huzu-revinde kalan yafll›lar›n yaklafl›k üçte birinin (%31.9) ni-kotin ba¤›ml›s› oldu¤u tespit edildi. Ülkemizde yap›lan bir çal›flma da 65 yafl üzeri nüfusta sigara içme oran› %25 olarak tespit edilmifltir.[20]

‹talya, Finlandiya ve Hollan-da’da 65-85 yafl aras› 2170 kifli üzerinde yap›lan bir arafl-t›rmaya göre, sigara içme s›kl›¤› Finlandiya’da %19,

‹tal-ya’da %26, Hollanda’da ise %30 olarak bulunmufltur.[21]

Bu sonuçlar huzurevindeki yafll›larda sigara içme oran›-n›n, toplumdaki yafll› nüfusa göre daha yüksek oldu¤unu göstermektedir.

Nikotin ba¤›ml›s› yafll›lar›n yaflam kaliteleri özellikle fiziksel sa¤l›k parametreleri aç›s›ndan anlaml› derecede düflük idi. Yap›lan benzer çal›flmalarda da nikotin ba¤›m-l›l›¤›n›n yaflam kalitesini düflürdü¤ü tespit edilmifltir.[22,23]

Dolay›s›yla huzurevinde bar›nmakta olan yafll›lardan ni-kotin ba¤›ml›s› olanlar›n tedavi edilmesinin yaflam kalite-lerini art›raca¤›n› düflünmekteyiz.

Çal›flmada elde etti¤imiz verilere göre, huzurevinde kalan yafll›lar›n büyük ço¤unlu¤unun (%80.2) en az bir kronik hastal›¤› bulunmaktad›r. Yafll›larda yap›lan çal›fl-malarda kronik hastal›klar›n yaflam kalitesini düflürdü¤ü tespit edilmifltir.[24-26]

Çal›flmam›zda yafll›lar›n yaflam kali-telerindeki düflüklü¤ün bir nedeninin de kronik hastal›k-lar olabilece¤ini düflünmekteyiz.

Yafll›lar›n sa¤l›k durumlar› genel olarak medikal metrelerle kabaca de¤erlendirilmektedir. Ancak bu

para-metrelerle kiflinin yaflam kalite ve konforu hakk›ndaki

kendi kanaati her zaman örtüflmemektedir.[27]

Bundan dolay› fiziksel sa¤l›k göstergelerine ilave olarak; fonksi-yonel, psikolojik, kognitif durum ve sosyal sa¤l›k gibi pa-rametreleri de de¤erlendiren yaflam kalitesi ölçekleri yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Yafllanman›n yaflam kali-tesinde kayda de¤er bir azalma potansiyeli tafl›d›¤› bilin-mektedir.[28]

Ayr›ca yafllanman›n, hayattan tatmin olma durumu bak›m›ndan önemli bir belirleyici oldu¤u bildi-rilmifltir.[29]

Yapt›¤›m›z çal›flmada huzurevi sakini yafll›la-r›n yaflam kalitesi puanlayafll›la-r›n›n oldukça düflük oldu¤unu tespit ettik. Türkiye geneli için SF-36 ölçe¤i ile de¤er-lendirilmifl yaflam kalitesine iliflkin normatif de¤erler bu-lunmamaktad›r. Dolay›s› ile verilerimizi ülke geneli ile k›yaslama imkan› olmam›flt›r. Ancak ülkemizde yap›lan di¤er bölgesel çal›flmalarda da, bizim çal›flmam›za benzer flekilde, huzurevinde kalan yafll› bireylerin K›sa Form-36 yaflam kalitesi puanlar›n›n düflük oldu¤u tespit edilmifl-tir.[19]_{Khader de, yapt›¤› çal›flmada huzurevi sakinlerinin}

yaflam kalitesini düflük bulmufltur.[30]

Bu sonuçlar huzure-vi sakinlerinin yaflam kalitelerini art›rmaya yönelik çal›fl-malar›n yap›lmas› gere¤ini ortaya koymaktad›r.

Çal›flmam›zda kad›nlar›n yaflam kalitelerinin erkekle-re göerkekle-re anlaml› flekilde düflük oldu¤u tespit edilmifltir (Tablo 3). Yap›lan çal›flmalarda da benzer sonuçlar elde edilmifltir.[31-33]

Bu sonuçlar huzurevlerinde yaflam kalite-sini art›r›c› çal›flmalarda kad›nlara öncelik verilmesi ge-rekti¤ini göstermektedir.

Yafll› bireyin alg›lad›¤› hayattan tatmin olma düzeyi-nin beyan› ile saptanan yaflam kalite ölçütleri, son durum de¤erlendirmesinde gelecekte yayg›nlaflarak kullan›la-cakt›r. Bu ölçütler yafll›lar›n daha kaliteli bir yaflam sür-meleri için gösterilecek çabalara ve sa¤l›k yap›lanmalar›-na yön verebilecek nitelikte veriler sa¤layacakt›r.[25]

Çal›flmam›zda huzurevinde kalan yafll›lar›n tümüne ula-fl›lamam›flt›r ve çal›flmaya biliflsel ifllev kayb› olanlar al›nma-m›flt›r. Bu nedenle incelenen yafll› say›s›n›n az olmas› ve ka-d›n erkek oran›n›n dengesiz olmas› bu çal›flman›n en önemli k›s›tl›l›¤›d›r. Ayr›ca biliflsel ifllev kayb› olanlar›n özelliklerinin incelenmesi ve sorunlar›n saptanmas› da önemlidir.

Sonuç

Elde etti¤imiz sonuçlar huzurevinde kalan yafll›lar›n yaflam kalitelerinin oldukça düflük oldu¤unu göstermek-tedir. ‹leri yafl, kad›n olma, okuryazar olmama, akraba zi-yaretlerine gitmeme, nikotin ba¤›ml›l›¤› ve kronik hasta-l›¤› bulunma yaflam kalitesi düflüklü¤ünde etkili faktör-lerdir. K›sa Form-36 alt ölçek parametrelerinden; kad›n-larda fiziksel rol k›s›tlamas›, bedensel a¤r›, emosyonel rol k›s›tlamas› ve mental sa¤l›k ortalamas› puanlar› anlaml›

Araflt›rma

derecede düflük idi. ‹leri yaflta olanlar›n fiziksel fonksi-yon, bedensel a¤r›, fiziksel sa¤l›k puanlar› ortalamas› an-laml› derecede düflük idi. Okur-yazar olmayanlar›n fizik-sel rol k›s›tlamas›, bedenfizik-sel a¤r› puan ortalamalar› an-laml› derecede düflük idi. Akrabaya gitmeyenler de ise genel sa¤l›k, vitalite, sosyal fonksiyon, mental sa¤l›k ve mental sa¤l›k ortalamas› puanlar› anlaml› derecede düflük idi. Bu veriler ›fl›¤›nda huzurevinde kalan yafll›lar›n ya-flam kalitelerini art›rmaya yönelik faaliyetlere h›z veril-mesi gerekmektedir.

Kaynaklar

1. Engin S. Yafll›larda Koruyucu Hekimlik. Türk Aile Hek Derg 2005;9:79-84.

2. World Health Organization. Active aging: A policy framework, 2002:http://whqlibdoc.who.int/hq/2002/who_nmh_nph_02.8.pdf (Eriflim tarihi: Nisan 2013)

3. Kinsella K, Wan H. U.S. Census Bureau: International Population Reports. An Aging World: 2008, Washington: U.S. Government Printing Office, DC, 2009: 1-209. http://www.census.gov/prod/2009pubs/p95-09-1.pdf. (Eriflim tarihi: Aral›k 2012)

4. Yafll› ‹statistikleri 2012. Türkiye ‹statistik Kurumu Haber Bülteni 2013;13466 http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13466 5. Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus Sa¤l›k

Araflt›rmas› 2008. http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2008/data/ TNSA-2008_ana_Rapor-tr.pdf (Eriflim tarihi: Nisan 2013)

6. Mand›rac›o¤lu A. Dünyada ve Türkiye’de yafll›lar›n demografik özellik-leri. Ege T›p Dergisi 2010;49(3) Ek: 39-45. http://egetip.dergisi.org/pdf/ pdf_EGE_460.pdf

7. Kara B. Özbak›m tan›m› ve kavramsal yönü. Aktüel T›p Dergisi 2001;13: 105-8.

8. Bako¤lu E, Yetkin A. Hipertansiyonlu hastalar›n özbak›m gücünün de¤er-lendirilmesi. CÜHYO Dergisi 2000;4:41-9.

9. Parissopoulos S, Kotzabassaki S. Orem’s self-care theory, transactional analysis and the management of elderly rehabilitation. ICUS Nursing Web

Journal 2004;17:1-11.

10. Balc› G. Özbak›m gücü ve yaflam kalitesinin etkilendi¤i baz› durumlar ve hemflirenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Hemflirelik Yüksek Okulu Dergisi 2003; 10:69-76.

11. Karabulut Ö, ‹z F. Yafll›larda yaflam kalitesi. Hemflirelik Forumu 2002;5: 51-3.

12. Toprak Y, Soydal T, Bal E ve ark. Yafll› sa¤l›¤›. Ankara: T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› Temel Sa¤l›k Hizmetleri Genel Müdürlü¤ü; 2002. s. 8-12. 13. Mikami H, Ogihara T: Quality of life in the pharmacologically treated

elderly patients. Jpn J Geriat 1999;36:186-90.

14. Ware JE, Sherbourne CD. The MOS 36-item Short Form Health Survey (SF-36). I. Conceptual framework and item selection. Med Care 1992;30: 473-83.

15. Koçyi¤it H, Aydemir Ö, Fiflek G, ve ark. K›sa Form-36 (KF-36)'n›n Türkçe versiyonunun güvenilirli¤i ve geçerlili¤i. ‹laç ve Tedavi Dergisi 1999;12:102-6.

16. Arslan S¸ Kutsal YG. Yafll›larda özürlülü¤ün de¤erlendirimine yönelik çok merkezli epidemiyolojik çal›flma. Geriatri 1999;3:103-4.

17. Altay B, Avc› ‹A. Huzurevinde yaflayan yafll›larda özbak›m gücü ve yaflam doyumu aras›ndaki iliflki. Dicle Medical Journal 2009;4:275-82.

18. Zincir H, Taflç› S, Kaya Erten Z, Bafler M. Huzurevinde yaflayan yafll› bireylerin yaflam kalitesi ve depresyon düzeyleri ve etkileyen faktörler.

Sa¤l›k Bilimleri Dergisi (Journal of Health Sciences) 2008;17:168-74.

19. K›l›ço¤lu A, Yenilmez Ç. Huzurevindeki yafll› bireylerde yaflam kalitesi ve bireye özgü etkenler ile iliflkisi. Düflünen Adam 2005;18:187-95. 20. Bilir N, Özcebe H, Vaizo¤lu SA, Aslan D, Subafl› N, Telatar TG. Van

ilinde 15 yafl üzeri erkeklerde SF-36 ile yaflam kalitesinin de¤erlendirilme-si. Türkiye Klinikleri T›p Bilimleri Dergisi 2005;25:663-8.

21. Houterman S, Boshuizen HC, Vershuren MM, et al. Predicting cardio-vascular risk in the elderly in different European Countries. Eur Heart J 2002;23:294-300.

22. Zahran HS, Zack MM, Vernon-Smiley ME, Hertz MF. Health-related quality of life and behaviors risky to health among adults aged 18-24 years in secondary or higher education-United States, 2003-2005. J Adolesc

Health 2007;41:389-97.

23. Kartal M, M›d›k Ö, Büyükakkufl A. Ondokuz May›s Üniversitesi T›p Fakültesi ö¤rencilerinde sigara kullan›m› ve yaflam kalitelerine etkisi. Türk

Toraks Dergisi 2012;13:11-7.

24. Bahar A, Parlar S. Yafll›l›k ve evde bak›m. F›rat Sa¤l›k Hizmetleri Dergisi 2007;2;32-9.

25. Birtane M, Tuna H, Ekuklu G ve ark. Edirne huzurevi sakinlerinde yaflam kalitesine etki eden etmenlerin irdelenmesi. Türk Geriatri Dergisi 2000;3: 141-5.

26. Bahar A, Tutkun H, Sertbafl G. Huzurevinde yaflayan yafll›lar›n anksiyete ve depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005; 6:227-39.

27. Covinsky KE, Wu AW, Eandefeld CS, Connors AF Jr, Phillips RS, Tsevat J, Dawson NV, Lynn J, Fortinsky RH. Health status versus qual-ity of life in older patients: does the distinction matter? Am J Med 1999; 106:435-40.

28. Mikami H, Ogihara T. Quality of life in the pharmacologically treated elderly patients. Nippon Ronen Igalekai Zasshi 1999;36:l 86-90.

29. Takahashi R. Okugawa S. Correlation of health status, disability and hos-pital life and satisfaction with quality of life in elderly in-patients. Nippon

Ronen Igakkai Zasshi 1991;28:515-9.

30. Khader F. Quality of life in the nursing homes in Jordan: perspectives of residents. Care Management Journals 2011;12:149-62.

31. Diflçigil G, Gemalmaz A, Baflak O, Gürel FS, Tekin N. Birinci basamak-ta geriatrik yafl grubunda depresyon. Turkish Journal of Geriatrics 2005;8: 129-33.

32. Kaya M, Aslan D, Vaizo¤lu S, ve ark. Ankara Keçiören ilçesine ba¤l› bir mahallede yaflayan 65 yafl ve üzeri bireylerin yaflam kalitesi özellikleri ve etkileyen faktörler. Türk Geriatri Dergisi 2008;11:12-7.

33. Oleson M, Heading C, Shadick KM, Bistodeau JA. Quality of life in long stay institutions in England: nurse and resident perceptions. J Adv Nurs 1994;20:23-32.

Gelifl tarihi: 25.02.2013 Kabul tarihi: 13.05.2013 Çevrimiçi yay›n tarihi: 24.06.2013

Çıkar çakıflması:

Çıkar çakıflması bildirilmemifltir.

‹letiflim adresi:

Yard. Doç. Dr. Mustafa Haki Sucakl›

Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Kahramanmarafl e-posta: hakisucakli@gmail.com