Medulla Spinalis Yaralanmas› ve Kök Hücre Tedavisi
Spinal Cord Injury and Stem Cell Therapy
Ö Özzeett
Omurilik yaralanmalar›nda kök hücre uygulamalar› son on y›lda katlana-rak artm›flt›r. Bir taraftan umut verici geliflmeler olurken bir taraftan da ciddi sorunlar ortaya ç›km›flt›r. Kök hücrenin hangi durumlarda, kimlere ve nas›l uygulanaca¤› halen çok tart›flmal›d›r ve daha çok bilimsel araflt›rma-ya gereksinim vard›r. Bu arada rehabilitasyon çal›flmalar› ihmal edilmeme-lidir. ‹lerideki olas› kök hücre uygulamalar› kaslar›, eklemleri, mesane, bar-sak ve di¤er organlar› iyi durumda olanlar için faydal› olacakt›r.Türk Fiz T›p Rehab Derg 2006;52(Özel Ek B):B10-B11
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: Omurilik yaralanmas›, kök hücre, rejenerasyon
S
Suummmmaarryy
The application of stem cells in spinal cord injury has been an area of increasing interest especially for the last ten years. On one hand, there have been a lot of hopeful improvements, on the other hand, a lot of serious problem have arisen. It remains to be elucidated in which conditions and which state stem cells should be applied. We need a lot of scientific studies to be done before attempting to the use of stem cells in humans for spinal cord injury. Rehabilitation need not to be neglected because whatever would be the cure of spinal cord injury in the future, it will be useful for patients with muscles, joints, bladder, bowel in good condition.Turk J Phys Med Rehab 2006;52(Suppl B):B10-B11
K
Keeyy WWoorrddss:: Spinal cord injury, stem cell, regeneration
E¤itim / Education
fiafak S. KARAMEHMETO⁄LU
‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye
Y
Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Dr. fiafak S. Karamehmeto¤lu, ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi, Fiziksel T›p ve Rehabilitasyon Anabilim Dal›, ‹stanbul, Türkiye Tel: 0212 414 30 00/22153 - 0212 414 31 16 Faks: 0212 343 70 62 E-posta: karamehm@istanbul.edu.tr KKaabbuull TTaarriihhii:: A¤ustos 2006
N
Noott:: 11 NNiissaann 22000066 ttaarriihhiinnddee ‹‹ssttaannbbuull’’ddaa yyaapp››llaann VVIIII.. MMeedduullllaa SSppiinnaalliiss YYaarraallaannmmaallaarr›› SSeemmppoozzyyuummuu’’nnddaa ssuunnuullmmuuflflttuurr.. Beyin ve omurilikten oluflan Merkezi Sinir Sistemi (MSS)
100 milyar hücre içerir. Bu hücrelerin 10.000'den fazla alt ti-pi vard›r. Bu hücreler neredeyse say›lamayacak kadar çok ba¤lant›lar› ile birbirleri ile haberleflirler.
Omurilik en kal›n oldu¤u yerde el bafl parma¤› geniflli¤in-dedir. Beyinle karfl›laflt›r›ld›¤›nda birçok ifllem çok dar bir ala-na s›k›flm›fl durumdad›r. Omurilikte oluflabilecek en küçük bir hasar birçok ifllevinin bozulmas›na yol açar.
Kök hücre, her türlü hücreyi üretebilen, farkl›laflmam›fl ve karmafl›k bir hücredir. Uygun büyüme ortam›nda oluflur ve 200'den fazla dokuyu meydana getirir. Kendini yenileyebilir, hasarl› doku ve organlar› tamir edebilir.
‹lk olarak, 1995 y›l›nda, kök hücrenin MSS hasarlar›nda kullan›ld›¤›n› görüyoruz. Daha sonra, 1999 y›l›nda, omurili¤i hasarlanm›fl farelerde kök hücre tedavisi ile k›smi düzelme el-de edilmifl ve umutlar daha da artm›flt›r (1).
Omurilik hasar› sonucu zarar gören sinir hücrelerinde
te-orik olarak rejenerasyon meydana gelebilir. Ancak, yeni olu-flan sinirlerin ve uzant›lar›n›n ifllevsel olabilmesi önemlidir.
Sinir hücresi insan vücudunun en karmafl›k hücresidir. Kök hücreleri istenildi¤i flekilde sinir hücrelerine dönüfltür-mek ve ifllevsel bir hale getirdönüfltür-mek, san›ld›¤›ndan daha zordur. Omurilik hasar› oluflturulmufl farelerde, kök hücre tedavi-si ile elde edilen iyileflmeler tam olarak aç›klanamad›¤› gibi, fare ile insan aras›ndaki fark o kadar büyüktür ki, henüz ayn› sonuçlar› insanda elde edebilmekten bahsedemeyiz.
Omurilik yaralanmalar›n›n tedavisi çal›flmalar›nda dönüm noktas›, Christopher Reeve'in (Süpermen) attan düflerek ver-tebra fraktürü geçirmesi ve omurilik hasar› sonucunda tet-raplejik olmas›d›r. Kazadan sonra, bir vak›f kuran Reeve, 9 ay-r› laboratuvaay-r›n çal›flmalaay-r›n› koordine etmifl ve omurilik ya-ralanmalar›nda tedavi konusundaki çal›flmalar› desteklemifl-tir. Bu araflt›rmalar›n önemli bir k›sm› kök hücre ile tedavi üzerinedir.
Omurilik yaralanmalar›n›n tedavisi için yap›lan deneysel çal›flmalarda en iyi sonuçlar cenin kök hücreleri ile elde edil-di¤inden bunu etik bulmayanlar olmufl ve bu araflt›rmalar› fliddetle elefltirmifllerdir. Cenin omurili¤inden al›nan kök hüc-relerin say›s› en fazla 64 adet olmas›na ra¤men, yeni bir can-l› oluflturabilecek kapasiteye sahiptirler. Hayat›n döllenme ile bafllad›¤›na inananlar bu tür çal›flmalara karfl› ç›kmaktad›rlar. Reeve bu düflüncelere ve ABD baflkan› Bush'un kök hücre ko-nusundaki kararlar›na karfl› bir deklarasyon yay›nlam›flt›r. Ya-ni, söz konusu çal›flmalar halen çok tart›flmal›d›r.
Omurilik yaralanmalar›nda tedavi çal›flmalar› son on y›l içinde son 100 y›lda oldu¤undan daha fazla ilerleme kaydet-mifltir. Bunda Christopher Reeve'in çok önemli bir pay› olmufl-tur. Ancak, Reeve geçti¤imiz y›l tüm çal›flmalara, araflt›rma ve bak›ma ra¤men sebebi tam olarak bilinmeyen (ya da aç›klan-mayan) bir flekilde vefat etmifltir.
Kök hücrelerin çok çeflitli olmas› nedeniyle, ayr›flt›r›lma tekni¤i, ayr›flt›rma ve bölünmenin bafllamas›ndaki zamanla-ma, kimlere, nas›l uygulanaca¤› gibi konular henüz çok tart›fl-mal›d›r.
Haziran 2000'de, ‹sveç'in Karolinska Enstitüsü'nde yap›-lan araflt›rmalarda çeflitli dokulardan al›nan hücrelerin uygun ortam bulduklar›nda kök hücrelere dönüflebildikleri gösteril-di. Beyinden al›nan hücreler kan hücrelerine, kemik ili¤inden al›nanlar kas hücrelerine dönüflebildiler.
Huang ve ark. (2) olfaktor sinir hücreleri implante ettikle-ri hastalarda ifllevsel iyileflmeler elde ettikleettikle-rini iddia ettiler. Bunun üzerine fliddetli tart›flmalar oldu ve benzer bir çal›fl-man›n bir komisyon nezaretinde, kontrollü olarak tekrarlan-mas› önerildi, ancak flu ana kadar böyle bir çal›flma yay›nlan-mad›.
Keirstead ve ark. (3) insan embriyosundan al›nan hücrele-rin deneysel spinal kord yaralanmalar›ndan sonra uyguland›-¤›nda, yürümeyi daha iyi hale getirdi¤ini gösterdiler.
Hasegawa ve ark. (4) embriyonik glial hücrelerin deneysel spinal kord yaralanmalar›nda ba¤lant›lar sa¤lad›klar›n› ve ifl-levsellik kazand›rd›klar›n› gösterdiler.
May›s 2005'te, Science dergisinde, Woo Suk Hwank (Gü-ney Kore) ceninin içini boflalt›p hastan›n DNA's›n› (genetik flif-re) içine enjekte etti¤ini aç›klad›. Genetik olarak tam uyumlu bir kök hücre elde etti¤ini iddia etti. Böylece daha az say›da verici yumurtas›na gereksinim duyuluyordu. Ülkesinde ulusal kahraman ilan edildi.
12 Kas›m 2005'te, çal›flmalar›n›n 9 tanesinin uydurma ol-du¤unun aç›klanmas› üzerine, özür diledi. Science dergisi ya-y›nlar›n› dergiden ç›kard›. Tüm resmi ünvanlar› ve “üstün bi-lim adam›“ payesi geri al›nd›.
En son olarak, sayg›n bir dergi olan Spinal Cord'da yay›n-lanan tek vakal›k bir çal›flmada, tetraplejik bir hastaya yap›lan kök hücre uygulamas›n›n k›sa dönem sonuçlar›n›n yüz güldü-rücü sonuçlar›ndan bahsedilmektedir (5). Ancak, tetraplejik-lerde zaten 1-2 segmentlik düzelmelerin spontan olarak da or-taya ç›kabildi¤i bilinmektedir. Bu vakada da lezyon seviyesinin C3'den C5'e ulaflt›¤›ndan bahsedilmektedir. As›l anlaml› olabi-lecek sonuç, bundan sonra da iyileflmenin devam edip etme-yece¤idir.
Güney Kore, Çin gibi ülkelerde insanlarda ve çok say›da uygulanmas›na karfl›n, bilimsel çevreler, kök hücre tedavisi-nin henüz insanlarda uygulanmamas› gerekti¤i sonucuna var-m›fllard›r. Çünkü insanlardaki denemelerde özellikle embriyo-nik kök hücre uygulamalar›nda, iyileflmeden çok tümör olu-flumlar›na rastlanm›flt›r. Kök hücre, ço¤alma ve de¤iflime u¤-rama yetene¤i olan bir hücredir ve bugünkü bilgilerle tam olarak kontrol edilememektedir. Daha çok bilimsel araflt›rma-ya ihtiaraflt›rma-yaç vard›r ve gelece¤in ne getirece¤ini kimse bileme-mektedir.
Bilimsel görüfl olarak flu an için tavsiyemiz; olas› yan etki-leri nedeniyle bu tür bir “tedavi” yöntemine baflvurulmamas› ve konu netleflene kadar “tedavi” yerine “rehabilitasyon” ça-l›flmalar›n›n tercih edilmesidir. Çünkü omurilik felcinin gele-cekte bulunacak olan “tedavi”si (her ne olacaksa) kaslar›, ek-lemleri, mesanesi, böbrekleri ve di¤er organlar› iyi durumda olanlar için geçerli olacakt›r.
K
Ka
ay
yn
na
ak
klla
ar
r
1. Liu Y, Kim Y, Himes T, Chow S, Murray M, Tessler A, et al. Transp-lants of fibroblasts genetically modified to express BDNF pro-mote regeneration of adult rat rubrospinal axons and recovery of forelimb function. J Neurosci 1999;19:4370-87.
2. Huang H, Wang H, Chen L, Xiu B, Wang R, Zhang J, et al. Impacts of functional improvement after olfactory ensheating cells transplantation for chronic spinal cord injury. 43rd Annual Scientific Meeting of ISCOS, Athens, Greece. September 26-29, Eylül 2004.
3. Keirstead HS, Nistor G, Bernal G, Totoiu M, Cloutier F, Sharp K, Steward O. Human embryonic stem cell-derived oligodendrocy-te progenitor cell transplants remyelinaoligodendrocy-te and restore locomo-tion after spinal cord injury. J Neuroscience 2005;25:4694-705. 4. Hasegawa K, Chang YW, Li H, Berlin Y, Ikeda O, Kane-Goldsmith N, et al. Embryonic radial glia bridge spinal cord lesions and pro-mote functional recovery following spinal cord injury. Exp Neurol 2005;193:394-410.
5. Guest J, Herrera LP, Qian T. Rapid recovery of segmental neuro-logical function in a tetraplegic patient following transplantation of fetal olfactory bulb-derived cells. Spinal Cord 2006;44:135-42. Türk Fiz T›p Rehab Derg 2006;52(Özel Ek B):B10-B11
Turk J Phys Med Rehab 2006;52(Suppl B):B10-B11
fiafak S. Karamehmeto¤lu Medulla Spinalis Yaralanmas› ve Kök Hücre Tedavisi
