Başlık: 1870 Büyük Beyoğlu YangınıYazar(lar):KEYVANOĞLU, Merve CemileSayı: 41 Sayfa: 169-190 DOI: 10.1501/OTAM_0000000721 Yayın Tarihi: 2017 PDF

(1)

1870 Büyük Beyoølu YangÖnÖ

1870 The Great Beyoølu Fire

Merve Cemile KEYVANO÷LU Özet

Galata semtinin üst bölümünde bulunan ve günümüzde Tünel ile Taksim’in arasÖndaki alanÖ ifade eden Beyoølu, ùstanbul’un tarihinde her zaman büyük bir önem, deøer ve farklÖlÖk arz etmiûtir. OsmanlÖ dönemine gelinceye kadar birçok devlete veya koloniye ev sahipliøi yapmÖû, onlarla birlikte geliûmiûtir. Fakat yaûadÖøÖmÖz döneme en yakÖn durumu ve altyapÖsÖ doøal olarak OsmanlÖ döneminde oluûturulmuûtur. Bahsedilen durumuna ulaûmasÖnÖn sebeplerinden en önemlisi ise Büyük Beyoølu YangÖnÖdÖr. Bu yangÖna Beyoølu Harik-i Kebiri de denmektedir. 1870 (H. 1287) yÖlÖnda çÖkan bu yangÖn Beyoølu’nun neredeyse yeni baûtan inûa edilmesine ve semtin çevresinin düzenlenmesine neden olmuû büyük bir yangÖndÖr. YangÖnda birçok Beyoølu sakininin evi yanmÖû, insanlar evsiz ve parasÖz kalmÖûlardÖr. OsmanlÖ hükümeti de bu insanlarÖn sÖkÖntÖlarÖnÖ gidermeye çalÖûmÖû, iane komisyonlarÖ kurmuûtur. AynÖ zamanda dÖû ülkelerden gelen yardÖmlar da kabul edilmiûtir. DolayÖsÖyla, bu yangÖn OsmanlÖ Devleti’nde büyük bir sosyo-ekonomik olay iken, bir yandan da uluslararasÖ bir hal almÖûtÖr. Bu makalede OsmanlÖ arûiv belgelerine, dönem gazetelerine göre Büyük Beyoølu yangÖnÖ, sonrasÖnda yaûananlar ve OsmanlÖ Devleti’nin bu yangÖn karûÖsÖnda aldÖøÖ tedbirler açÖklanmaya çalÖûÖlmÖûtÖr.

Anahtar Kelimeler: Beyoølu, Büyük Beyoølu YangÖnÖ, Hârik-i Kebir, AltÖncÖ Daire-i Belediye, 1870.

(2)

for this is the Great Fire of Beyoølu. This fire is also called as “Beyoølu Harik-i Kebir”. This fire which occurred in 1870 (Hijri 1287) was a great fire that caused Beyoølu to be constructed from the beginning and the environment to be arranged. In this fire, a lot of people became homeless and they lost everything they had. Ottoman government worked hard on the problems of people and established aid commissions. Moreover, the aids from abroad were accepted. As this fire was a great social and economic event, it also became nearly international. In this study, the Great Beyoølu Fire, the events after, and the cautions taken by the Ottoman State is examined according to the Ottoman archival documents and newspapers of the period.

Keywords: Beyoølu, the Great Beyoølu fire, Harik-i Kebir, Sixth Municipal District, 1870.

BizanslÖlar Beyoølu’na Pera (karûÖ yaka) demiûlerdir. Galata semtinin üzerinde bulunan ve Taksim ile Tünel arasÖndaki alanÖ belirten Beyoølu, OsmanlÖ ùstanbul’unun tarihi boyunca her zaman son derece önem arz etmiûtir. Semt geçmiûten gelen ticaret, ekonomi ve kültür merkezi olma özelliøi sayesinde her açÖdan canlÖlÖøÖnÖ korumuûtur. AynÖ zamanda Beyoølu, diplomasinin de önemli bir merkeziydi, çünkü yabancÖ ülkelerin elçilikleri de burada yerleûmiûlerdi. Beyoølu’nda elçilikler, oteller, yabancÖ okullar, maøazalar bulunmaktaydÖ, semt kozmopolit bir yapÖya sahipti. Ne yazÖk ki, OsmanlÖ Devleti’nin son dönemlerinde Beyoølu’nu derinden etkileyen bir olay, bir yangÖn yaûanmÖû ve birçok ûeyi deøiûtirmiûtir. 1870 yÖlÖnÖn Haziran ayÖnda çÖkan yangÖnda yüzün üzerinde insan yanarak veya dumandan zehirlenerek ölmüû, evleri yanan insanlar ortada kalmÖûlar ve birçok aile daøÖlmÖûtÖr. Bu yangÖnda öyle büyük bir zarar meydana gelmiûtir ki, sonrasÖnda Beyoølu baûtan aûaøÖya düzenlenmiû ve yeniden inûa edilmiûtir. Bu çalÖûmada, Beyoølu yangÖnÖ hakkÖnda bilgi verilecek, yangÖndan sonra yaûananlar, OsmanlÖ Devleti’nin aldÖøÖ tedbirler, yapÖlan yardÖmlar arûiv belgelerine ve dönem gazetelerinden Ruzname-i Ceride-i Havadis, Basiret, Memalik-i Mahruse, Terakki, Takvim-i Vakayi’’de verilen bilgilere göre incelenmiûtir.

Büyük Beyoølu YangÖnÖ 5 Haziran 1870 (5 Rebiyülevvel 1287) Pazar günü sabah saat altÖ buçuk sÖralarÖnda Beyoølu’nda Yeniûehir olarak adlandÖrÖlan yerde Feridiye SokaøÖ’nda Simkeûhane çarhçÖlarÖndan Reçini’nin evinden çÖkan ateûle baûlamÖûtÖr.1_{Baûka bir kaynakta ise yangÖnÖn Fransa tebaasÖndan Demirci Rikor}

isimli kiûinin evinden çÖktÖøÖ yazÖlmaktadÖr.2_{Terakki gazetesine göre ateû, Valide}

Çeûmesi, ÂûÖklar MeydanÖ, Macar ve Sultan Çeûmesi, KÖl Burnu, TarlabaûÖ, Kurdela Mahallesi, SakÖzaøacÖ, Kalyoncukulluøu, úerbethane ve Aøa Camii’ne doøru on iki kola ayrÖlarak belirtilen yerleri, Taksim’den Galatasaray meydanÖna

1_{Terakki, Numero: (Bundan sonra Nu:) 366, 7/RA/1287; Basiret, Nu: 93, 7/RA/1287.} 2_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu:1414, 7/RA/1287.}

(3)

kadar olan büyük caddenin tiyatro sÖrasÖnda bulunan büyük binalarÖn tamamÖnÖ, buralarÖn karûÖsÖnda bulunan Lüksemburg Otelini ve onun gibi büyük otel ve evleri yakmÖûtÖr. AyrÖca, Galatasaray’da bulunan büyük karakol, Bon Marché3_,

Naum Tiyatrosu, ùtalya Sefarethanesi, Ermeni Kilisesi, TepebaûÖ yönündeki bütün evler ve dükkânlar ve ùngiliz SarayÖ tutuûmuûtur. Ateû buradan devam ederek AynalÖçeûme, KasÖmpaûa Deresine inmiû ve bir ucu orada, bir ucu da Galatasaray’da iken söndürülmüûtür. Akûam saat yediye kadar aralÖksÖz bir ûekilde ve neredeyse on üç saat boyunca devam etmiûtir.4_{Aøa Camii’nin}

yakÖnÖnda bulunan FransÖz HamamÖ, Belçika Sefarethanesi, Amerika ve Portekiz elçilikleri ve içindeki bütün önemli ve resmi evraklar yanmÖûtÖr.5_{Ahmet Lütfi}

Efendi yangÖnÖ eserinde “Beyoølu Harik-i Kebiri” baûlÖøÖ altÖnda yazmÖûtÖr.6_Son

vakanüvis Abdurrahman úeref Efendi de yangÖndan bahsetmiûtir.7

1870 Beyoølu yangÖnÖ 1912’deki Aksaray YangÖnÖna kadar ùstanbul’da çÖkmÖû olan neredeyse en büyük yangÖndÖr. Beyoølu yangÖnÖnda yaklaûÖk 3.000 bina yanarken, bu sayÖ Aksaray yangÖnÖnda 5.500’dür.8_{AltÖncÖ Daire-i Belediyenin yaptÖøÖ}

araûtÖrmadan sonra tutulan defterde altmÖû beû sokak, yüz altmÖû üç mahalle, üç bin dört yüz kÖrk dokuz binanÖn yandÖøÖ belirtilmiûtir.9_{Hatta Terakki gazetesi yanan ev}

ve dükkânlarÖn sayÖsÖnÖn yedi sekiz bini geçtiøini yazmÖûtÖr.10_{Basiret gazetesi}

2.000.000 arûÖn (Mimari arûÖnÖ- zirâ 75,8 santim, çarûÖ arûÖnÖ 65 santimdir) arsanÖn yandÖøÖnÖ fakat aradan yanmayan yerler çÖkarÖldÖøÖnda 1.800.000 arûÖn arsanÖn yanmÖû olduøunu yazmaktadÖr.11_{YangÖnÖn meydana getirdiøi hasar ve zarar}

yangÖndan birkaç gün sonra La Turquie gazetesinde ûu ûekilde yayÖnlanmÖûtÖr:12

3_{Birçok Avrupa kentinde ûubeleri olan bir konfeksiyon maøazasÖdÖr.} 4_{Terakki, Nu: 366, 7/RA/1287.}

5_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1414, 7/RA/1287.}

6_{“Rabbim cümleyi masûn buyursun. Sene-i mezkure Rebiyülevveli’nin altÖncÖ Pazar günü [6}

Haziran 1870], Dersaadet’te Beyoølu’nda Feridiye sokaøÖnda zuhur eden ateû-i serkeû, derhal etrafÖna ûerare-paû-Ö sirayet olarak, altÖ kola inkÖsam ederek, bir ucu KasÖmpaûa Deresi’nde diøer ciheti Galata SarayÖ piûgahÖnda on üç saat imtidadÖnda muntafi olabilmiûtir. Pek çok kargir, ahûab ebniyye ve emakin-i büyut ve mesakin, sefarethaneler, gazinolar, oteller, tiyatro-haneler suzan ve nüfus-Ö kesire mahv u periûan olmuûtur. Ebniyye-i muhterika yedi sekiz bini tecavüz etmiûtir.” Vakanüvis

Ahmet Lütfi Efendi Tarihi, C. XII, yay. haz. Münir Aktepe, Türk Tarih Kurumu BasÖmevi, Ankara 1989, s. 95.

7_{“1287 senesi Rebiyülevvelinin altÖncÖ Pazar günü Beyoølu’nda Feridiye sokaøÖnda zuhur eden ateû}

altÖ kola ayrÖlÖp bir ciheti Galata SarayÖ piûgahÖnda diøer ciheti KasÖmpaûa deresinde olmak üzere on üç saat devam etti. Yedi sekiz bini mütecaviz mebani muhterik ve nüfus-Ö kesire mahv ve telef oldu.”

Abdurrahman úeref Efendi, OsmanlÖ Tarih Sohbetleri, yay. Haz. Mehmet Demiryürek, Akademik Kitaplar, ùstanbul 2009, s. 120.

8_{Reûat Ekrem Koçu, ùstanbul TulumbacÖlarÖ, Doøan KitapçÖlÖk, ùstanbul 2005, s. 488-489.} 9_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287; Basiret, Nu: 97, 13/RA/1287.} 10_{Terakki, No: 366, 7/RA/1287.}

11_{Basiret, Nu: 94, 8/RA/1287.} 12_{Basiret, Nu: 116, 10/R/1287.}

(4)

Lira

1.750.000 YangÖnda zarar gören emlak 500.000 Eûya ve saire

200.000 KÖymeti muhtelif bir takÖm eûya 200.000 Çeûitli miktarda deøerli kâøÖt ve para 2.650.000 Toplam

YangÖnÖn Galatasaray’dan itibaren caddenin alt kÖsmÖna sÖçramasÖ ve Tophane’ye dönmemesinde hem ûansÖn hem de yangÖnÖ söndürmek için yardÖma gelen askerlerin büyük bir rolü vardÖr.13_{Askerlerin koûarak gelip yardÖm etmesi}

sayesinde yangÖn daha fazla büyümeden söndürülmüûtür. YangÖnÖn bu kadar hÖzlÖ bir ûekilde büyümesinin birkaç nedeni bulunmaktadÖr. Bunlardan ilki ve en önemlisi evlerin ahûap olmasÖdÖr. ùkincisi, dönemin bakkallarÖnda bol bulunan ve satÖlan sulu gazlardÖr. Üçüncüsü, tulumbalarÖn ve tulumbacÖlarÖn yeteneklerinin ve teçhizatlarÖnÖn yetersiz olmasÖdÖr. Gazetelerde de yazarlar belirtilen durumlardan ûikâyet etmiûlerdir. ùstanbul’un tarihi boyunca büyük çaplÖ binalar ve anÖtsal eserler taû ve tuølayla yapÖlmasÖna raømen, evler ve ticari yapÖlarda genellikle ahûap malzeme ana inûaat malzemesini oluûturmuûtur. Ahûap, ùstanbul’un mimarisine sÖcaklÖk, sevimlilik ve zarafet kazandÖrsa da yangÖn olaylarÖ ùstanbul’un her yerinde felakete dönüûmüûtür. OsmanlÖ Devleti döneminde ûehrin büyümesi, yapÖ sayÖsÖnÖn artmasÖ, yapÖ sayÖsÖ artarken konutlarda bitiûik düzenin nüfus artÖûÖna paralel bir ûekilde sürekli yoøunluk kazanmasÖ, ahûap yapÖlanmaya eskisinden daha fazla yer verilmesi yangÖn sayÖsÖnÖ artÖrmÖû, sirayetin kolaylaûmasÖ ve geniû alanlarÖn bir anda yok olmasÖ gibi sonuçlar doøurmuûtur.14_{Ahûap yapÖlanmanÖn yangÖnlara bu kadar kolay bir ûekilde davetiye}

çÖkarmasÖna raømen neden bu durumdan vazgeçilmemiûti? Bunun bazÖ sebepleri vardÖr. Bunlar ùstanbul’da ahûap geleneøinin oluûmasÖ, ahûap malzemenin daha ucuz olmasÖ, ahûap yapÖlarÖn daha kÖsa sürede yapÖlabilmesi, rutubetli ùstanbul’da ahûabÖn daha saølÖklÖ olmasÖ, ahûap yapÖnÖn tercihinde kâgir binalara göre depreme daha dayanÖklÖ olmasÖ ve daha az tehlikeli olmasÖ gibi sebeplerdir.15_{Bu durum o dönemde}

rahatsÖz edici olmalÖdÖr ki bir varakada kâgir binalarda bile ahûabÖn dehûet saçtÖøÖ ve bu duruma son verilmesi gerektiøi gazetede yazÖlmÖûtÖr.16

13_{Mehmet Altun, “1870 Büyük Beyoølu YangÖnÖ”, Tarih ve Toplum, Cilt: 39, SayÖ: 229,}

Ocak 2003, s. 25.

14_{Mustafa Cezar, OsmanlÖ Baûkenti ùstanbul, Erol Kerim Aksoy Kültür, Eøitim, Spor ve}

SaølÖk VakfÖ YayÖnÖ, ùstanbul 2002, s. 354.

15_{Mustafa Cezar, a.g.e., s. 355.}

16_{“… inûa olunan kargir hanelerde kiminin üç dört katÖnda ve kiminin bir iki katÖnda yapÖlan}

ahûap cumbalar ki her biri cesm-i ebniyeye yapÖûtÖrÖlmÖû birer çakmaksÖz kibrit kutusu hükmündedir, bu defa vuku bulan harikde alev-i ibtida bunlarÖ sararak ebniyenin derununa sirayet ettiøi ve ekser haneye cumbalarÖn bu süratle kundak makamÖnda olduøu maatteessüf görüldü. Kargir ebniye haricine öyle ahûap çÖkÖntÖlar yapÖlarak binayÖ bir hal-i tehlikede bulundurmaktan ise bade’z-zin yapÖlacak

(5)

YangÖnÖn hÖzlÖ büyümesinde ahûap yapÖlanmanÖn yanÖnda bir diøer neden de o dönemde bakkallarda günlük ihtiyaçlar için satÖlan sulu gazlarÖn bol miktarda bulunmasÖdÖr. Örneøin Kalyoncukulluøu’nda ateûin ûiddetli olarak alevlenmesi ve itfaiye aletlerinden yarar görülememesi hususu ancak orada bol bulunan bakkal dükkânlarÖnÖn her birinde yirmiûer otuzar sandÖk sulu gazÖn bulunmasÖ ile açÖklanmÖûtÖr. Bu yüzden de hükümete hiçbir dükkânda öyle çok miktarda gazÖn bulundurulmamasÖ ve bu konuda tedbir alÖnmasÖ konusunda çaørÖ yapÖlmaktadÖr.17_{AynÖ zamanda bu gazdan çÖkan duman kim tarafÖndan}

solunduysa o anda bunaltÖp yere düûürdüøü görülmüûtür, hatta yangÖn sÖrasÖnda bir kadÖn ateûe uzak bir yerde yalnÖz gaz kokusundan düûüp bayÖlmÖû, ilaç verildikten birkaç dakika sonra ancak kendine gelebilmiûtir.18

Son olarak tulumbalarÖn ve tulumbacÖlarÖn yetersizliøinin yangÖnÖn büyümesine sebep olduøu anlaûÖlmaktadÖr. TulumbacÖlÖk 1826’da Yeniçeriliøin kaldÖrÖlmasÖna kadar bu örgüte baølÖ olarak varlÖøÖnÖ sürdürmüûtür. 1827 yÖlÖnda ise tulumbacÖlar Bâb-Ö Seraskeri’ye dâhil olmuûlardÖr. 1845’te Zabtiye Müûirliøine baølanmÖûlardÖr. Belediyecilik baûladÖøÖnda yangÖn söndürme iûinin de belediyelerin yapmasÖ gereken bir görev olarak görülmesiyle birlikte belediyeler de söndürme tulumbalarÖ ve bunlarÖ kullanacak personel saølama yoluna gitmiûlerdir.19_{AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan tulumbacÖlarÖn düzene}

sokulduøu, itfaiye takÖmlarÖ alÖndÖøÖ ve yüksek yerlerde kalan kiûilerin indirilmesi için gerekli olan raylar ve kancalarÖn da tedarik edildiøi memnuniyet yaratmÖûken, Beyoølu’nda çÖkan bu yangÖnda tulumbacÖlarÖn veya takÖmlarÖnÖn çok faydasÖ görülmemiû ve diøer tulumbacÖlardan da herhangi bir farklarÖ olmadÖøÖ anlaûÖlmÖûtÖr.20_{AyrÖca yine bir gazete haberine göre, yanan binalarÖn ve}

eûyalarÖn zararÖnÖ ödeyecek olan ùstanbul’daki sigorta kumpanyalarÖndan bir tanesi ùstanbul’da tulumba ve tulumbacÖlarÖn acilen Avrupa tarzÖnda teûkil olunmasÖnÖ Bâb-Ö Âli’den istirham etmiûtir.21_{OsmanlÖ Devleti’nde tulumbacÖlar}

kent hizmetleri içinde en ilkel kurumlardan biriydi. SÖk sÖk çÖkan yangÖnlarÖn yÖkÖcÖ olmasÖnda, köhne yapÖlar, susuzluk ve çaødaû bir itfaiye kurumunun olmamasÖ en önemli nedenlerdi. 1870 Beyoølu yangÖnÖndan sonra ise hükümet Macaristan modeline göre bir itfaiye tüzüøü hazÖrlayarak bu örgütün baûÖna da Macar Kont Ödön Szechenyi’yi getirmiûtir.22

hanelere öyle cumbalarÖn yaptÖrÖldÖøÖ ve inûasÖ murat olunduøu takdirce birtakÖm oyuncaklÖ ahûabÖn parasÖyla demirden yapÖlabileceøi cihetle ol suretle inûasÖna ruhsat buyrulmasÖnÖn…” Ruzname-i

Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 13/RA/1287.

17_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1414, 7/RA/1287.} 18_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1414, 7/RA/1287.} 19_{Mustafa Cezar, a.g.e., s. 357-358.}

20_{Basiret, Nu: 101, 18/RA/1287.} 21_{Basiret, Nu: 100, 16/RA/1287.}

22_{Vedia Dökmeci ve Hale ÇÖracÖ, Tarihsel Geliûim Sürecinde Beyoølu, Türkiye Turing ve}

Otomobil Kurumu YayÖnlarÖ, ùstanbul 1990, s. 44. (ùlber OrtaylÖ, Siyaset 85, s. 11, 8 Eylül 1985’ten naklen)

(6)

YangÖnÖn hÖzla yayÖlmasÖnÖn sebeplerinden sonra yangÖndan sonra neler yaûandÖøÖna bakÖlacak olursa, OsmanlÖ yönetiminin hemen konuya el attÖøÖ görülmektedir. Tophane-i Amire Müûiri Halil Paûa yangÖnzedelerin ihtiyaçlarÖnÖ karûÖlamak için Tophane-i Amire muhasebe mümeyyizi Kamil Efendi’yi ve Zabtiye Müûirliøinden memur edilen Divan-Ö Temyiz Reisi Salim Efendi’yi görevlendirmiûtir, kendilerinin bu konuda gayret ve insaniyetleri çok duyulmuûtur.23_{Zabtiye Müûiri Hüsnü Paûa mahalle imam ve muhtarlarÖna ùslam}

mahallelerinde boû bulunan evleri HÖristiyan yangÖnzedelere uygun fiyatla kiraya vermelerini emretmiûtir.24_{AyrÖca, tam da yangÖnÖn çÖktÖøÖ dönemlerde Topçu}

KÖûla-i Hümayununun tamiri için yÖkÖlmasÖna baûlanÖlmÖûtÖ, fakat yangÖnda birçok kiûinin evsiz kalmasÖndan sonra dönemin padiûahÖ Abdülaziz’in emriyle yÖkÖm durdurulmuû, insanlarÖn bir kÖsmÖ oraya yerleûtirilmiûtir. AynÖ zamanda kÖûlanÖn karûÖsÖndaki Talimhane meydanÖnda Tophane-i Amire Müûiri Halil Paûa tarafÖndan dört yüz kadar çadÖr kurdurulmuû, insanlara ekmek, pirinç, sadeyaø daøÖtÖlmÖûtÖr.25_{TepebaûÖ ve Ermeni MezarlÖøÖnda da çadÖrlar kurdurulmuûtur.}26

Beyoølu kÖûlasÖnÖn birçok kÖsmÖ boûaltÖlarak düzenlenmiû ve yangÖnzedeler buraya da yerleûtirilerek ihtiyaçlarÖ karûÖlanmÖûtÖr.27_{YangÖnzedeleri korumak ve}

onlara hizmet etmek için de beû yüz asker görevlendirilmiûtir.28_{Talimhane’deki}

çadÖrlarÖn sÖklÖøÖ ve izdiham yaratmasÖ nedenleriyle çadÖrlarÖn bir kÖsmÖ birkaç gün sonra Feriköy’e nakledilmiûtir.29_{Taksim’deki çadÖrlarÖn sayÖsÖnÖn bin üç yüz}

adete yakÖn olduøu da duyulmuûtur.30_{ÇadÖrlarda yaûayan kiûi sayÖsÖ yangÖndan}

altÖ gün sonra yaklaûÖk 16.000 nüfustu.31

8 Haziran 1870 günü çÖkan gazete haberinde bir karantina jurnaline göre ölü sayÖsÖnÖn sekiz yüz yirmi olduøu, yangÖn yerleri gezilip cenazelere bakÖlarak binden fazla kiûinin ölmüû olduøu söylenmektedir.32_{Terakki gazetesi ise bu sayÖyÖ beû}

yüz-altÖ yüz olarak yazmÖûtÖr.33_{Buna raømen, 11 Haziran} _{1870 tarihinde, yani}

yangÖndan altÖ gün sonraki bir haberde, 9 Haziran 1870 Perûembe günü Bâb-Ö Zabtiye’ye gelen jurnale göre yangÖnda, duvar altÖnda ve mahzende kalarak ölenlerin toplam 113 kiûi olarak bildirilmiûtir.34_{Ancak iki gün sonra Bâb-Ö}_Valâ-yÖ

25_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1414, 7/RA/1287; Takvim-i Vakayi, Nu: 1235,}

11/RA/1287.

26_{Terakki, Nu: 367,8 /RA/ 1287.} 27_{Basiret, Nu: 93, 7/RA/1287.} 28_{Basiret, Nu: 94, 8/RA/1287.}

29_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287.} 30_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1418, 13/RA/1287.} 31_{Basiret, Nu: 96, 11/RA/1287.}

32_{Basiret, Nu: 94, 8/RA/1287.} 33_{Terakki, Nu: 367, 8/RA/1287.}

(7)

Zabtiye’den gelen deftere göre bu sayÖ 111 olarak yazÖlmÖûtÖr.35_{Daha sonra, 16}

Haziran 1870 günü Bâb-Ö Valâ-yÖ Zabtiye’den gelen varakada ölen on yedi kiûi daha eklenerek yayÖnlanmÖûtÖr:36_{Bu cetvellere göre toplamda 128 kiûi yangÖnda hayatÖnÖ}

kaybetmiû görünmektedir, ancak bu kadar etkili bir yangÖnda ve sonrasÖnda yaûanan duvar çökmesi gibi olaylarda daha çok ölüm yaûanmÖû olmalÖdÖr.

YangÖnÖn zararlarÖ o kadar büyüktü ki, çÖkmasÖndan iki gün sonra Ahmed Kemal, Celil Kemal, Mahmud, HÖfzÖ, Sabit, Emin Ali, Sami, Neûet, Mustafa, Bahaddin, Rauf ve Asaf adlÖ kiûiler bir dilekçe yazmÖû ve her ne kadar padiûahÖn yardÖm edeceøinden emin olsalar da insanlarÖn bir an önce yardÖm etmelerinin ve bir yardÖm defteri açmanÖn gerekliliøini belirtmiûlerdir.37_{Devletin barÖnma ve}

yeme içme konularÖnda yaptÖøÖ yardÖmlardan sonra devlet yardÖm komisyonlarÖ kurarak yardÖm toplama giriûiminde bulunmuûtur. Dönemin Maliye NazÖrÖ Mehmet SadÖk Paûa’nÖn riyasetinde ve Bank-Ö Osmanî, úirket-i Maliye ve Emniyet-i UmumEmniyet-iye yönetEmniyet-icEmniyet-ilerEmniyet-iyle bazÖ Emniyet-ilerEmniyet-i gelen kEmniyet-iûEmniyet-ilerEmniyet-in üye olduøu bEmniyet-ir yardÖm komisyonu kurulmuûtur. Her milletten iki reisin de komisyona katÖlmasÖ gerektiøi bildirilmiûtir.38_{Bu komisyonun ilk üyeleri olan Ticaret NazÖrÖ, AltÖncÖ Daire-i}

Belediye Reisi, Bank-Ö Osmanî Direktörü, Emniyet-i Umumiye Direktörü, úirket-i Umumiye-i Osmaniye memurlarÖndan olan bir kiûi birlikte Galata ve ùstanbul’un çeûitli yerlerindeki tüccar ve sarraflarÖ gezerek kendilerinden yardÖm toplamÖûlardÖr.39_{8 Haziran 1870 Çarûamba gününe kadar, yani yangÖndan sonraki}

üç gün içerisinde, padiûahÖn 10 bin lira baøÖûta bulunduøu yardÖm kampanyasÖna dönemin muteber banker ve tüccarlarÖ yüklü miktarlarda yardÖm yapmÖûlardÖ.40₁₁

Haziran 1870 tarihindeki Basiret’te, yardÖm defteri açÖlÖr açÖlmaz OsmanlÖlarÖn topladÖøÖ paranÖn 1.200.000 frank olduøu yazÖlmÖûtÖr.41

Sultan Abdülaziz 10.000 liranÖn yanÖnda 600 döûek, 1.200 yorgan, 1.000’den fazla yastÖk da göndermiû, her gün sabah Taksim ve civarÖna gönderdiøi memurlar vasÖtasÖyla felaketzedelerin durumlarÖ hakkÖnda bilgi sahibi olmuûtur.42_{Padiûah cülusu için ûenlik ve ziyafet verilmesi amacÖyla ayrÖlan 5.000}

lirayÖ da yangÖnzedelere vermiûtir.43_{ùane komisyonu Sultan Abdülaziz’e yaptÖøÖ}

yardÖmlardan, özeninden ve ilgisinden dolayÖ teûekkür etmiûtir.44_{AynÖ zamanda}

36 _{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1421,16/RA/1287; Terakki, Nu: 374,}

16/RA/1287.

37_{Basiret, Nu: 93, 7/RA/1287.}

38_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287.} 39_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287.} 40_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287.} 41_{Basiret, Nu: 96, 11/RA/1287.}

42_{Basiret, Nu: 96, 11/RA/1287.} 43_{Basiret, Nu: 109, 29/RA/1287.} 44_{BOA, ù. DH., 616/42883, 28/R/1287.}

(8)

Rum patriøi45_{ve Ermeni patriøi}46_{de padiûahÖn verdiøi yardÖmlardan, millet}

ayrÖmÖ gözetmeksizin ihtiyaçlarÖ olan her ûeyin saølanmasÖndan dolayÖ padiûaha ûükranlarÖnÖ sunmuûlardÖr.

Maliye NazÖrÖnÖn riyasetinde kurulan ve yangÖn için yardÖm toplayan komisyonda her milletten iki temsilci seçilmesi gerektiøi yukarÖda belirtilmiûti. Bunun için Rum Patrikhanesinden, Ermeni Patrikhanesinden, Ermeni Katolik milletinden, Musevi milletinden temsilciler seçilmiûlerdir. Diøer devletlerden de yardÖm geldiøi için sefarethanelerinden ikiûer memur seçilmiûtir. Örneøin Fransa sefarethanesinden, ùtalya sefarethanesinden bazÖ kiûiler komisyona atanmÖûlardÖr.47_{Beyoølu yangÖnzedelerine günlük bin lira sarf edildiøi tahmin}

olunmuûtur.48

Maliye NazÖrÖ Mehmet SadÖk Paûa ùstanbul tarafÖnda para toplamak için Kocaoølu Agop Efendi, úura-yÖ Devlet Muavinlerinden Fahri Bey, Mösyö Zarifi ve Manukzade Sinakerim Efendi’den oluûan bir ekibi görevlendirmiûtir. Bu grubu ùstanbul’da hiç kimse geri çevirmemiû, birçok yardÖmsever kiûi ellerinden geldiøi kadar yardÖm etmiûtir.49_{20 Haziran 1870 Pazartesi günkü gazete}

haberine göre, bu yardÖm komisyonu heyeti bir gün önce Taksim’e gitmiû, çadÖrlarda yaûayan halka yardÖm paralarÖndan sekiz yüz lirayÖ daøÖtmÖûtÖr. AynÖ zamanda komisyonun aldÖøÖ karar üzerine yangÖnzedelerden sekiz yaû üstü olanlara bir aya kadar günlük dört, sekiz yaû altÖ olanlara iki kuruû vermiûlerdir, bir aydan sonra ise daøÖtÖlacak yardÖm paralarÖyla herkesin kendi ihtiyaçlarÖnÖ tedarik edeceøini bildirmiûlerdir.50_{YangÖnÖn çÖktÖøÖ tarih olan 5 Haziran’dan 20}

Haziran’a kadar yaklaûÖk 160 aile çadÖrlardan ayrÖlmÖûtÖr.51_{AyrÖca iane}

komisyonu evleri ve dükkânlarÖ yanan kiûilerin isimlerini kaydetmek üzere Taksim civarÖnda bir merkez kurmuûtur.52_{Bu merkeze gelip kaydolan toplam}

yangÖnzede 23 Haziran 1870 tarihine kadar 3.100 kiûiydi53_{ve toplam aile sayÖsÖ}

1.621’di.54

ùane komisyonu tarafÖndan toplanan yardÖmlar 22 Haziran 1870 Çarûamba gününe kadar 37.358 liraya varmÖûtÖr55_{haberi daha sonra belirtilen güne kadar}

45_{BOA, ù. HR., 244/14506, 29/Ra/1287.} 46_{BOA, ù. HR., 245/14537, 21/R/ 1287.}

47_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1421, 16/RA/1287.} 48_{Memalik-i Mahruse, Nu: 2, 18/RA/1287.}

49_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1419, 14/RA/1287; Terakki, Nu: 372,}

14/RA/1287; Memalik-i Mahruse, Nu: 1, 16/RA/1287.

20/RA/1287.

51_{Terakki, Nu: 376, 20/RA/1287.}

52_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1427, 27/RA/1287.} 53_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1441, 17/R/1287.} 54_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1436, 10/R/1287.} 55_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1426, 23/RA/1287.}

(9)

42.358 olarak düzeltilmiûtir.56_{Daha sonra, 2 Temmuz 1870 Cumartesi günü}

yardÖm komisyonunca toplanan paranÖn toplamÖ 45.000 lira olarak gösterilmiû, bunun 7.700 lirasÖnÖn yangÖnzedelere daøÖtÖldÖøÖ belirtilmiû57_{fakat aynÖ gazetenin}

üç gün sonraki sayÖsÖnda toplam meblaø 44.960 lira olarak gösterilmiû, yangÖnzedelerin iaûe ve iskânlarÖ için yardÖm parasÖna dokunulmadÖøÖ, hazineden ise 30 bin lira kadar harcandÖøÖ belirtilmiûtir.58_{10 Temmuz 1870 Cumartesi}

günkü habere bakÖlÖrsa toplam yardÖm 7 Temmuz 1870 Çarûamba gününe kadar 50.710 lira olmuû, bunun 28.330 lirasÖ komisyona verilerek bundan 9.001 lirasÖ yangÖnzedelere daøÖtÖlmÖûtÖr.59_{6 Aøustos 1870 günkü bir habere göre,}

Temmuz’un yirmi beûine kadar olan dönemde toplanan yardÖm 7.751.699 kuruû olmuû, bunun 1.258.355 kuruûu ihtiyaçlara kullanÖlmÖû ve geriye 6.493.344 kuruû kalmÖûtÖr.60

Zabtiye müûiri yangÖnzedelerin barÖnmasÖ konusunda alÖnacak tedbirler ve teûebbüsleri görüûmek için Divan-Ö Temyiz reisinin yönetiminde Beyoølu mutasarrÖfÖ, Tophane-i Amire ve úehremaneti memur ve zabitanÖndan bazÖ kiûilerden oluûan bir komite daha kurmuûtur.61_{Taksim’de çadÖrlarda kalan}

halkÖn herhangi bir hastalÖk kapmamasÖ için Zabtiye Müûiri tarafÖndan bir grup doktordan oluûan bir komisyon da kurulmuûtur.62

AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan da yangÖnÖn ilk etabÖnda birçok yardÖm yapÖlmÖûtÖr. Bu yardÖmlar çerçevesinde yangÖnzedelere sekiz yüz kÖyye (1.283 gr) ekmek, bin beû yüz kÖyye pirinç, iki yüz kÖyye sadeyaø, yüz sepet zeytin, elli sandÖk mum daøÖtÖlmÖû ve bin üç yüz kadar çadÖr kurdurulmuûtur.63_Terakki

gazetesi bu sayÖlardan farklÖ bir ûekilde sekiz bin kÖyye ekmek, iki yüz elli kÖyye sadeyaø, bin beû yüz kÖyye pirinç daøÖtÖldÖøÖndan bahsetmiûtir.64_{Pirinç, yaø ve}

ekmekten baûka, 750 okka peynir, 150 zembil (HasÖrdan veya hurma liflerinden örülmüû kulplu torba) zeytin ve et de daøÖtÖlmÖûtÖr.65

16 Haziran 1870 tarihinde gazetede yayÖnlanan AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan yangÖnzedelere daøÖtÖlan erzak ve eûyanÖn defteri ûu ûekildedir:66

56_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1428, 28/RA/1287.} 57_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1431, 2/R/1287.} 58_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1432, 5/R/1287.} 59_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1436, 10/R/1287.} 60_{Memalik-i Mahruse, Nu: 34, 8/CA/1287.}

61_{Terakki, Nu: 370, 12/RA/1287.}

15/RA/1287.

63_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415,8/RA/1287.} 64_{Terakki, Nu: 366, 8/RA/1287.}

65_{Terakki, Nu: 369,10/RA/1287.}

(10)

KÖyye (1.283 gr) 10148 Ekmek 1000 Lahm (et) 740 Peynir 500 Zeytin 5000 Minderlik ot 10000 Adet mum 300 Adet sabun

100 Çeki hatab (odun)

Pirinç Adet 3500 Yorgan 125 úilte 3500 Demir yatak 2500 Sahan 300 Teneke Maûrapa 300 Kova 500 Bardak 4000 KaûÖk 21 Büyük Sahan 2000 Desti 3000 Kanaviçe 1100 Don ve gömlek 1200 Keten bezi 250 Mavi bez

Defter haricinde ufak tefek yardÖmlar

AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan bir cetvel hazÖrlanmÖû ve Taksim civarÖnda çadÖrlarda yaûayan kiûiler hakkÖnda olan bu cetvel yayÖnlanmÖûtÖr:67

Nüfus 6447 Ermeni 1722 Rum 449 Latin 285 ùtalyalÖ 47 FransalÖ 40 AvusturyalÖ 25 ùngiltereli 13 RusyalÖ 6 ùslam 9034 Toplam

(11)

Tabloda belirtilenlerin dÖûÖnda baûka yerlerde on bin kiûi daha bulunmakta ve belediye tarafÖndan daøÖtÖlan yardÖmlardan onlar da faydalanmaktaydÖ.68

AltÖncÖ Daire-i Belediye aynÖ zamanda yaralÖlar ve daha önce evde hasta yatÖp da evsiz kalanlar için belediyenin hastanesinin bahçesine hastaneye baølÖ çadÖrlar kurdurmuû, yaralÖlarÖ oraya naklederek tedavilerine baûlanmasÖnÖ saølamÖûtÖr.69

Dönemin Nafia NazÖrÖ Davud Paûa yangÖn zamanÖnda Almanya’da kaplÖcada olmasÖna raømen 100 lira yardÖmda bulunmuûtur.70_{úehremaneti de}

yangÖndan sonra yardÖm faaliyetlerinde bulunmuûtur. úehremini yangÖnda evsiz kalan kiûilerin oturmasÖ için Bilâd-Ö Selâse’de (Üsküdar, Eyüb, Galata) boû olan evlerin bir defterinin hazÖrlanmasÖnÖ imam ve muhtarlardan istemiûtir.71_AyrÖca,

úehremaneti tarafÖndan yorgancÖlar çarûÖsÖnda mevcut olan yorganlar alÖnmÖû, yangÖnzedelere daøÖtÖlan iki üç bin adet kaba hasÖrÖn yetmemesi üzerine her biri on kuruûa olmak üzere sekiz yüz adet Tunus hasÖrÖ getirtilmiûtir. Bir yandan da elbiseler diktirilip daøÖtÖlmaya devam edilmiûtir.72_{DaøÖtÖlan dört beû yüz}

yorgandan baûka üç dört yüz çeki odun, bir miktar kömür, mangal, sacayaøÖ verilmiûtir.73_{úehremaneti tarafÖndan yangÖnzedelere günlük elli-altmÖû bin kuruû}

daøÖtÖlmaktaydÖ ve birçok aile boû evlere yerleûtirilmiûti.74

Mekteb-i Sultâni öøretmenlerinden dokuzu yangÖndan sonra zor durumda olduklarÖnÖ belirtmiûler, okulun müdürü olan Mösyö de Salo vasÖtasÖyla durumlarÖ açÖklanmÖûtÖr. Okulda birçok ûeyin yandÖøÖ yangÖnda öøretmenler ailelerini bile kaybetmiûlerdir. Dokuz öøretmene beû öøretmen daha eklenmiû, bunlar da yardÖm talep etmiûlerdir ve bu öøretmenlerin her birine ikiûer bin beûer yüzden yirmi iki bin beû yüz ve diøerlerine de bin beûer yüzden yedi bin beû yüz, toplamda otuz bin kuruû yardÖm yapÖlmÖûtÖr. Okuldaki FransÖz öøretmenlere de ikiûer binden altÖ bin kuruû yardÖm verilmiûtir.75_Mekteb-i

Sultâni öøretmen ve öørencileri ayrÖca Beyoølu yangÖnzedeleri için bir yardÖm defteri açmÖû, toplanÖlacak olan meblaøÖn AltÖncÖ Daire-i Belediye aracÖlÖøÖyla daøÖtÖlacaøÖnÖ bildirmiûlerdir.76

Trablusgarb vilayetinde Beyoølu yangÖnzedeleri için yardÖm toplanmÖûtÖr. ToplanÖlan yardÖm Maliye Nezaretince kurulan komisyon vasÖtasÖyla gönderilmiûtir.77_{Bank-Ö Osmanî’nin ùzmir ûubesi de bir yardÖm defteri}

68_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1421, 16/RA/1287.} 69_{Terakki, Nu: 366, 8/RA/1287.}

70_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1425, 22/RA/1287.} 71_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287.} 72_{Terakki, Nu: 369, 10/RA/1287.}

73_{Terakki, Nu: 370, 12/RA/1287.} 74_{Terakki, Nu: 380, 25/RA/1287.} 75_{BOA, ù. DH., 616/42898, 01/Ca/1287.} 76_{Basiret, Nu: 96, 11/RA/1287.}

(12)

açmÖûtÖr.78_{ùzmir valisi Veliyüddin Paûa bir yardÖm komisyonu kurmuû, kendisi}

100 lira vermiû ve 22 Haziran 1870’e kadar 647,5 lira toplanmÖûtÖr.79_Terakki

gazetesine göre bu miktar sekiz yüz liradÖr.80_{AydÖn vilayetinin valisi de bir}

yardÖm komisyonu kurmuû, kendisi 100 lira vermiû, bölgenin sarraflarÖndan, mutasarrÖflarÖndan ve ahaliden de 700 lira toplanmÖû, toplam 800 lira yardÖm yapÖlmÖûtÖr.81

ùstanbul’da kurumlarÖn yanÖ sÖra, yangÖnzedelere halkÖn ve iûletmelerin de yardÖm ettiøi görülmektedir. Örneøin, Firuzaøa’da yaûayan Müslüman ahali evlerini felaketzedelere çok ucuz bir para karûÖlÖøÖnda kiralamÖû, hatta evlerin bir aylÖk ücretini de almamÖûlardÖr.82_{Firuzaøa ve Cihangir’de yaûayan kiûiler evlerini}

yangÖnzedelere sadece ucuza kiraya vermekle kalmamÖû, onlarÖ evlerine almÖûlardÖr.83_{YardÖm komisyonundan HÖristaki Efedi’nin eûi yangÖnzedelere üç}

yüz top bez, yüz top basma, Karapanus Efendinin eûi de yüz top bez ve elli top basma vermiûtir.84_{Galata’da Bey Cami-i úerif sokaøÖnda bir ayakkabÖcÖ yangÖnda}

zarar görenlere ücretsiz birer çift ayakkabÖ vereceklerini, beû çift ayakkabÖ alanlara bir çift de kendilerinin hediye edeceklerini ilan etmiûtir.85_AyrÖca,

Beyoølu’nda Aøa Camii civarÖndaki bir eczane yangÖnda yanmamÖû olduøuna ûükran duyarak yangÖnda zarar görenlere, hasta ve yaralÖ olanlara ilaç vermiû ve onlarÖ tedavi etmiûtir.86_{Beyoølu’nda yaûayan ve yaz dolayÖsÖyla sayfiyelerine}

gitmiû olan zenginler evlerini Beyoølu’nda yangÖnda evsiz kalan kiûilerin kalmalarÖ için bÖrakmÖûlardÖr.87_{Serkurena Nevres Paûa’nÖn eûi de yangÖnda zarar}

görenlerden kendisine müracaat edenlere ya nakit para vermiû ya da elbise diktirmiûtir.88_{Galata’da toplanan para 15 Haziran 1870 Çarûamba gününe kadar}

dört bin on beû lirayÖ bulmuûtur.89_{BunlarÖn yanÖnda ùstanbul halkÖ daha}

sayÖlamayacak maddi ve manevi birçok yardÖmda bulunmuûtur.

YabancÖ ülkelerin ùstanbul’da bulunan elçileri de birçok yardÖmda bulunmuûtur ve özellikle Avrupa’dan Beyoølu yangÖnzedelerine gelen yardÖmlar genellikle ùstanbul’daki elçileri vasÖtasÖyla gönderilmiûtir. Fransa Sefiri Mösyö Bure Tarabya’daki sayfiyesinde olduøu için FransÖz tebaasÖndan olan

78_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1419, 14/RA/1287.} 79_{Basiret, Nu: 104, 22/RA/1287.}

80_{Terakki, Nu: 377, 21/RA/1287.}

83_{Terakki, Nu: 366, 8/RA/1287.}

16/RA/1287.

85_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287.} 86_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287.} 87_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287.} 88_{Basiret, Nu: 101, 18/RA/1287.}

(13)

yangÖnzedelerin ikametleri için Beyoølu’ndaki sefarethaneyi tahsis etmiû, her odaya birkaç aile yerleûtirilmiûtir. AyrÖca Bure, Fransa’dan yardÖm da istemiûtir.90

Bu istek üzerine Fransa ùmparatoriçesi on bin frank nakit yardÖmÖn yarÖsÖnÖ FransÖz tebaasÖna, yarÖsÖnÖ ise yardÖm komisyonuna göndermiûtir.91_Dönemin

Paris sefiri ùstanbul’a yazdÖøÖ tahriratta, Fransa’da imparatorluk sarayÖnda 13 Haziran 1870 tarihinde verilen ve imparatorun romatizmasÖndan dolayÖ katÖlamadÖøÖ bir balo sÖrasÖnda imparatoriçenin yanÖna gelerek Beyoølu yangÖnÖnÖn kendisini çok üzdüøünü söylediøini yazmÖûtÖr. ùmparatoriçe geçen sene ùstanbul’a geldiøinde kendisi için yapÖlan merasim ve güzel kabulün kendisini çok memnun ettiøini, bunun göstergesi olarak da yangÖnzedelere yardÖm edeceøini belirtmiûti.92_{ùstanbul’da yaûayan FransÖz ileri gelenleri geçen}

Perûembe günü ùstanbul’daki FransÖz sefaretinde toplanarak bir yardÖm defteri açmÖû, hemen üç bin frank toplanmÖû (Basiret gazetesi Le Courrier D’Orient’a atfen (Kurye Doryan) bu rakamÖ on üç bin frank olarak yazmÖûtÖr) 93_{ve bunun üçte biri}

FransÖz tebaasÖna ve kalanÖ da Maliye nazÖrÖnÖn kurduøu yardÖm komisyonuna verilmiûtir.94_{AyrÖca Fransa imparatoru Napolyon’un bir milyon frank yardÖm}

gönderdiøi de söylenmektedir.95_{FransÖz Mesajeri ùmperyal KumpanyasÖ beû bin}

frank yardÖm göndermiûtir.96_{ùtalya kralÖ on dört bin lira ve hariciye dairesinin de}

altÖ bin frank yardÖm gönderildiøi ùtalya’nÖn ùstanbul sefiri tarafÖndan bildirilmiûtir.97_{Triyeste’de 1.027 lira toplanmÖû ve yardÖm komisyonuna}

gönderilmiûtir.98_{Triyeste’de toplanÖlan 1.027 lira sterlin, sekiz ûilin, iki pensin}

ùstanbul’a gönderildiøi ve yardÖmlarÖn toplanÖp gönderilmesinde Triyeste ûehremini ve ûehbenderin gayretleri belirtilmiû, ûehbender bu konuda yardÖmÖ olan birkaç kiûiye niûan verilmesini rica etmiû, kendisi de bu gayretlerinden dolayÖ takdir edilmiûtir.99_{Garibaldi’nin yüz frank yardÖm verdiøi bir gazetede}

görülmüûtür.100_{Fransa ve ùtalya devletlerinin ùstanbul elçileri toplanÖlan nakit}

yardÖmdan istifade ederek erzak daøÖtmaya da baûlamÖûlardÖr.101_{Paris’te bulunan}

mason cemiyeti tarafÖndan Beyoølu yangÖnzedelerine üç bin frank gönderilmiû, Beyoølu’ndaki FransÖz masonlarÖ tarafÖndan yüz ve Rum mezhebinde

92_{BOA, ù.HR., 244/14527, 13/R/1287.} 93_{Basiret, Nu: 96, 11/RA/1287.}

16/RA/1287.

97_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1437, 12/R/1287.} 98_{Basiret, Nu: 133, 4/CA/1287.}

99_{BOA, ù. HR., 246/14637, 10/B/1287.} 100_{Basiret, Nu: 134, 5/CA/1287.}

(14)

bulunanlarÖ elli lira vermiûlerdir.102_{Londra’da bulunan FransÖzlar da aralarÖnda}

otuz bin frank yardÖm toplamÖûlar ve ùstanbul’daki sefarethaneye göndermiûlerdir.103_{Paris’in önde gelen sarraflarÖndan olan Mösyö Oppenheim}

on bin frank yardÖm etmiûtir.104_{Prusya kralÖ yangÖnzedelere yirmi bin frank}

göndermiûtir.105_{Prusya sefarethanesi yedi kiûiden oluûan bir yardÖm komisyonu}

kurmuû106_{, Alman yangÖnzedelere verilmek üzere bir yardÖm defteri açmÖûtÖr.}107

Rusya imparatoru kendi hazinesinden yirmi bin frank göndermiûtir.108_Rusya

sefarethanesi de kendi tebaasÖna verilmek üzere bir yardÖm defteri açmÖûtÖr.109

Rusya sefiri kendi tebaalarÖna 300 lira toplamÖû ve daøÖtmÖû, yeniden bir yardÖm defteri daha açmÖûtÖr.110_{ùngiltere’nin ùstanbul sefiri Sör Henry Elliot Beyoølu}

yangÖnzedelerine yüz lira yardÖm etmiûtir. AyrÖca ùstanbul’da bulunan ùngiliz aileleri de aralarÖnda yardÖm toplamÖûlardÖr.111_{Londra’da yangÖn haberi duyulur}

duyulmaz devletin ileri gelenleri, tüccarlarÖ, halk, OsmanlÖ sefiri Musurus Paûa’ya üzüntülerini bildirmiûler ve hemen bir yardÖm defteri açmÖûlar112_{27 Haziran}

1870 Pazartesi günü bu meblaø bin altÖ yüz lira olarak yazÖlmÖûtÖr.113_{Londra’daki}

Bank-Ö Osmanî ûubesince bir yardÖm defteri açÖlmÖû, burada toplanan para Lord Stratford Redcliff’in riyasetinde kurulmuû olan bir komiteye verilmiûtir. Belgenin yazÖldÖøÖ güne kadar toplanan para 7.500 ùngiliz lirasÖnÖ geçmiûtir. ùngiltere, ùrlanda ve Hindistan’da yaûanan olaylarda OsmanlÖ Devleti’nin yardÖmÖna teûekkür etmek için, daha yardÖm edeceøini bildirmiûtir.114

ùngiltere’deki fabrikatörler de bir yardÖm defteri açmÖûlar ve yetmiû bin adet ùngiliz lirasÖ toplamÖûlar115_{, bu meblaø Terakki’de yirmi bin lira olarak}

geçmiûtir.116_{15 Temmuz 1870 günü ise Londra’da toplanan yardÖmÖn on bin}

liraya yaklaûtÖøÖ bildirilmiûtir.117_{YukarÖda da bahsedildiøi gibi, Bank-Ö}

102 _{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1420, 15/RA/1287; Basiret, Nu: 100,}

16/RA/1287.

25/RA/1287.

23/RA/1287; Memalik-i Mahruse, Nu: 6, 23/RA/1287.

106_{Terakki, Nu: 369, 10/RA/1287.}

107_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287; Basiret, Nu: 101, 18/RA/1287.} 108_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1443, 20/R/1287.}

109 _{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287; Terakki, Nu: 370,}

12/RA/1287.

112_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1417, 11/RA/1287; Basiret, Nu: 97, 13/RA/1287.} 113_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1427, 27/RA/1287.}

114_{BOA, ù. HR., 245/14579, 25/Ca/1287.} 115_{Basiret, Nu: 99, 15/RA/1287.}

116_{Terakki, Nu: 370, 12/RA/1287.}

(15)

Osmanî’nin Londra ûubesi bir yardÖm defteri açmÖû, birkaç günde yüksek miktarda yardÖm toplamÖûtÖr.118_{Bu miktar 20 Haziran 1870 tarihinde altÖ bin}

ùngiliz lirasÖ olarak yazÖlmÖû119_{,ancak Terakki elli bin ùngiliz lirasÖnÖ geçtiøini}120

Memalik-i Mahruse gazetesi ise bin altÖ yüz doksan altÖ ùngiliz lirasÖ olarak yazmaktaydÖ.121_{Tersane ’de çalÖûan ùngiliz mühendisler aralarÖnda yüz lira}

toplayÖp vermiûlerdir.122_{Avusturya imparatoru Beyoølu yangÖnzedeleri için yirmi}

bin frank göndermiûtir123_{ve ayrÖca Avusturya Vapur KumpanyasÖ olan Lloyd da}

yardÖm komisyonuna beû bin frank yardÖm göndermiûtir.124_{Yunanistan’dan ise}

dört bin lira yardÖm gönderilmiûtir.125_{YangÖn döneminde Bükreû’te bulunan}

Memleketeyn kapÖ kethüdasÖ 1.000 frank göndermiû, Bükreû’teki boyar ve ileri gelen kiûilerden yardÖm toplanmasÖ için bir yardÖm defteri açmÖûtÖr.126_AyrÖca

Memleketeyn beyi Prens úarl da Beyoølu yangÖnzedeleri için yirmi beû bin frank yardÖm göndermiûtir.127_{Prens úarl Beyoølu yangÖnÖndan duyduøu üzüntüyü}

belirtmiû, Memleketeynde, Romanya’nÖn her tarafÖnda yardÖm defterleri açÖldÖøÖnÖ ve aynÖ zamanda kendisi tarafÖndan da 25 FrankÖn gönderildiøini yazmÖûtÖr.128_{MÖsÖr HÖdivi gönderdiøi bir telgrafta yangÖndan duyduøu üzüntüyü}

ve o güne kadar yazmamasÖnÖn nedenini haberin geç ulaûmasÖ olarak göstermiûtir. Bir yardÖm defteri açÖlarak toplanÖlan meblaøÖn gönderileceøini yazmÖû, padiûah da bundan memnun olduøunu bildirmiûtir.129_{MÖsÖr hÖdivi}

yangÖnzedeler için eûya ve erzak dolu iki geminin hazÖrlanmasÖnÖ emretmiû, ayrÖca belirtildiøi gibi bir yardÖm defteri açmÖûtÖr.130_{AynÖ zamanda kÖrk bin lira}

yardÖmÖ Bank-Ö Osmanî’ye vermiûtir.131_{Köstence’de bir yardÖm defteri}

oluûturulmuû, toplam on iki bin dokuz yüz kÖrk üç kuruû toplanmÖûtÖr.132

Macaristan ahalisi on bin frank yardÖmda bulunmuûtur.133

SakÖzaøacÖ’nda yanan Ermeni Katolik patrikhanesinin yenilenmesi ve kilisenin tamiri için Ermeni Katolik Patriøi Hasunyan Efendi yangÖn döneminde

118_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1418, 13/RA/1287; Basiret, Nu: 98, 14/RA/1287.} 119_{Basiret, Nu: 105, 23/RA/1287.}

120_{Terakki, Nu: 379, 23/RA/1287.}

121_{Memalik-i Mahruse, Nu: 5, 22/RA/1287.}

123_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1431, 2/R/1287; Basiret, Nu: 111, 3/R/1287.} 124_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1427, 27/RA/1287.}

125_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1428, 28/RA/1287.} 126_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1421, 16/RA/1287.}

127_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1425, 22/RA/1287; Basiret, Nu: 105-106,}

23-25/RA/1287; Terakki, Nu: 379, 23/RA/1287.

128_{BOA, ù. HR., 244/ 14504, 23/Ra/1287.} 129_{BOA, ù. MTZ, 21/875, 27/Ra/1287.}

130_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1423, 20/RA/1287.} 131_{Basiret, Nu: 120, 15/R/1287.}

132_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1436, 10/R/1287.} 133_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1451, 1/CA/1287.}

(16)

Roma’da olmasÖna raømen on bir bin lirayÖ kullanacaøÖnÖ bildirmiûtir.134_{Bu bina}

tamamen yanmamÖû, sadece papazlarÖn kaldÖøÖ odalar ve kütüphane kÖsmÖ yanmÖûtÖr. Fakat yine de yenilenmesi ve imar edilmesi için paraya ihtiyaç duyulduøundan Roma’da bulunan piskoposlarÖn iltimaslarÖ üzerine bütün Avrupa’daki piskoposlar olduklarÖ yerde birer yardÖm komitesi oluûturmuûlardÖr.135

YangÖnÖn çÖktÖøÖ tarihten sonra Sultan Abdülaziz yanan yerlerin hemen bir haritasÖnÖn düzenlenmesi ve kendisine takdim edilmesini emretmiûtir.136_Bunun

için AltÖncÖ Daire-i Belediyece mühendisler görevlendirilmiûlerdir.137

Beyoølu’nda yanan yerlerin laøÖmcÖlar vasÖtasÖyla yÖktÖrÖlÖp indirilmesinde iûçiler sakatlanabileceøinden dolayÖ yanan ev duvarlarÖnÖn AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan gülleli top atÖlarak yÖktÖrÖlmasÖna karar verilmiû ve buna hemen baûlanacaøÖ için de tehlikeli yerlere insanlarÖn girmemesi için iûaretler konulmuûtur.138_{13 Haziran günü yanan kâgir duvarlar aletler ile yÖkÖlmaya}

baûlanmÖûtÖr.139_{YÖkÖm baûladÖktan sonra yanan kâgir binalarÖn çoøunun saølam}

olduøu bina kalfalarÖ canibinden haber verilmiû, bunlarÖn kontrol edilip hangisinin yÖkÖlacaøÖ ve hangisinin bÖrakÖlacaøÖna karar verilmesini belirten bir raporun hazÖrlanmasÖ için dönemin bilinen mühendislerinden Leval Efendi, Mösyö D’ostoya, Mösyö Tridon, Mösyö ùstinpa adlÖ kiûilerden oluûan bir komisyon kurulmuûtur.140_{YÖkÖm iûlerinin verildiøi Mösyö Valsamaki çok büyük}

gayret göstermiû, iki üç gün kadar bir süreden sonra yollar açÖlmÖû ve insanlar zahmetsizce geçmeye baûlamÖûlardÖr. YÖkÖmÖn baûladÖøÖ tarihten itibaren bin üç yüz lira harcanmÖû, iûin haberin çÖktÖøÖ 12 Haziran 1870’den itibaren bir hafta içinde bitebileceøi belirtilmiûtir.141_{25 Haziran 1870 tarihli bir haberde,}

Beyoølu’nda yanan yerlerin çizilen haritasÖna göre, asÖl büyük caddenin Perûembe pazarÖndan baûlayacaøÖ, buralarÖn düzenlenerek bu yeni caddenin TepebaûÖ’ndan ve ùngiltere sefarethanesinin önünden geçerek ve daha sonra gereken arsalar alÖnarak Taksim’e kadar uzanacaøÖ ve yanmayan yerlerdeki ahûap evler yenilendikçe her üç evin arasÖnda bir kâgir duvar inûa ettirileceøi yazmaktadÖr. Yanan binalarÖn arsalarÖna yapÖlacak olan evlere balkon yapÖlmasÖ kesinlikle yasaklanmÖûtÖr.142_{Beyoølu yangÖnÖnda yanan yerlerin arsasÖnÖn tarla}

134_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1423, 20/RA/1287.} 135_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1441, 17/R/1287.} 136_{Terakki, Nu: 366, 8/RA/1287.}

16/RA/1287.

139 _{Terakki, Nu: 372, 14/RA/1287; Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1419,}

14/RA/1287; Basiret, Nu: 96, 11/RA/1287.

140_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1420, 15/RA/1287.} 141_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1437, 12/R/1287.} 142_{Terakki, Nu: 380, 25/RA/1287.}

(17)

yapÖlarak düzenlenecek haritasÖna göre yollarÖn doøru ve geniû bir surette yapÖlacaøÖ duyulmuûtur.143_{AynÖ zamanda AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan}

yanan yerlerin tesviyesi konusunda bir layiha hazÖrlanmÖû, mühendisler ve çizilen haritaya göre yapÖlacak sokaklar üç kÖsma ayrÖlÖp, birincisi kÖrk, ikincisi yirmi beû ve üçüncüsü on beû arûÖn geniûliøinde bulunacaøÖ anlaûÖlmÖûtÖr.144_{AltÖncÖ Daire-i}

Belediye tarafÖndan hazÖrlanan üç adet harita padiûaha sunulmuû, padiûah bir de Saray-Ö Hümayun mimarlarÖ Sarkiz ve Agob Efendilerden harita hazÖrlanmasÖnÖ istemiûtir.145_{PadiûahÖn saray mimarlarÖnÖ görevlendirmesinin sebebi, bir gazete}

haberinden anlaûÖlmaktadÖr. Bu habere göre, Beyoølu’nda yanan yerlerin inûasÖ için düzenlenip padiûaha takdim olunan haritaya göre tesviye çok fazla masrafla olacaøÖndan padiûah tarafÖndan kabul edilmemiû, padiûah diøer suretle bir haritanÖn düzenlenip kendisine takdim edilmesini emretmiûtir.146_{Sonuç olarak,}

belli baûlÖ yollar geniûletilmiû, büyük caddenin (ûimdiki ùstiklal Caddesi) geniûliøi her iki tarafÖnda yaya kaldÖrÖmlarÖ yapÖlacak ûekilde yirmi metreye çÖkarÖlmÖûtÖr. Arsa sahipleri binalarÖnÖ yeniden inûa etmek için izin almÖû bulunmaktaydÖ.147

Sokaklar, tepeler düzeltilmiû, birçok çÖkmaz sokak kaldÖrÖlmÖûtÖr. Yeni bir yol KasÖmpaûa’yÖ Beyoølu’na baølamÖûtÖr. YangÖndan sonra yeni bir planÖn uygulanmasÖna halk karûÖ koymuû, fakat yeni bir yol düzeni, tramvay ve itfaiyenin kolay çalÖûmasÖ ve kent hizmetlerinin getirilebilmesi için gerekliydi. Ancak daha önce de bahsedildiøi gibi maddi olanaksÖzlÖklar nedeniyle yanan yerlerin eski plana göre yapÖlarak sadece ana yollarÖn geniûletilmesine karar verildi.148_{AyrÖca, Beyoølu’nda caddenin iki ucundaki mezarlÖklar kaldÖrÖlmÖû ve}

bu alanlar parka dönüûtürülerek çaødaû bir görünüm kazandÖrÖlmÖûtÖr.149

Halk için ilk toplu konut da Beyoølu yangÖnÖndan sonra inûa ettirilmiûtir. Bu binalar Beyoølu’nda ve Dolmabahçe SarayÖ’nÖn yakÖnÖnda inûa edilen Akaret BinalarÖydÖ. ùstanbul’da pek çok büyük yangÖn olmasÖna raømen Beyoølu yangÖnÖna kadar ne toplu konut inûa ettirilmiû, ne de bu kadar çok para yardÖmÖnda bulunulmuûtur.150

YangÖn sonrasÖnda ùngiliz olan sigorta kumpanyalarÖ Sun151_{ve Royal,}

Beyoølu yangÖnÖnda her biri iki yüz elliûer bin lira, diøer sigorta kumpanyalarÖ da

143_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1426, 23/RA/1287.} 144_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1427, 27/RA/1287.}

145_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1445, 22/R/1287; Basiret, Nu: 125, 22/R/1287.} 146_{Memalik-i Mahruse, Nu: 27, 26/R/1287.}

147_{Mehmet AltÖn, a.g.m., s. 33.}

148_{Vedia Dökmeci ve Hale ÇÖracÖ, a.g.e., s. 44. (Levant Herald, 27 Ocak 1871’den}

naklen)

149_{Vedia Dökmeci ve Hale ÇÖracÖ, a.g.e., s. 44.}

150_{Mustafa Cezar, “Beyoølu Neden ve NasÖl Geliûti?”, XI. Türk Tarih Kongresi}

Kongreye Sunulan Bildiriler, VI. Cilt, Türk Tarih Kurumu BasÖmevi, Ankara 1994, s. 2682.

(18)

on binden yüz bine kadar zarar etmiûlerdir.152_{Daha sonraki bir gazete haberine}

göre ise Sun adlÖ sigorta kumpanyasÖnÖn on yedi bin lira zarar ettiøi yazÖlmÖûtÖr.153

Londra’da bulunan sigorta kumpanyalarÖ Beyoølu yangÖnÖndan dolayÖ kendilerine ait olan tazminatÖ tamamen ve hemen ödeyeceklerini belirtmiûler, bundan böyle her kim mal ve emlakÖnÖ sigorta etmek ister ise iki misli ücret ita eylemesi gerekeceøini telgraf ile ilan etmiûlerdir.154_{Buna raømen Beyoølu}

halkÖnÖn çoøu evlerini ve dükkânlarÖnÖ sigortaya baølamÖûlardÖr.155

YangÖn sebebiyle Beyoølu’nda bulunan telgraf hatlarÖ kesildiøinden Avrupa ile muhabere için Taksim’de bulunan YÖldÖz Gazinosuna bazÖ makineler taûÖnmÖû ve buradan haberleûilmeye baûlanmÖûtÖr.156_{18 Haziran 1870 Cumartesi günü}

telgrafhane merkezi eski yerine taûÖnmÖûtÖr.157

Beyoølu yangÖnzedelerinden olup Boøaziçi’nin uzak yerlerine taûÖnan veya naklolunan fakirlerin rahat gidebilmeleri için sekiz numaralÖ vapurun HaziranÖn baûÖndan itibaren Pazar günü hariç her gün sabah saat 10.00’da Yenimahalle’den hareketle Büyükdere, Tarabya, Yeniköy, Beykoz, Paûabahçe, Mirgün iskelelerine uørayarak köprüye ineceøi ve akûamlarÖ saat 10.30’da köprüden hareketle belirtilen iskelelere uørayarak Yenimahalle’ye kadar çÖkacaøÖ úirket-i Hayriye ùdaresi tarafÖndan ilan olunmuûtur. Biletler iki kuruûtur.158

YangÖn sürecinde ve sonrasÖndaki insan manzarasÖna bakÖldÖøÖnda, korku, hüzün, hastalÖk, üçkâøÖtçÖlÖk, fakirlik gibi durumlar görülmektedir. Bu yangÖnÖn baûka yangÖnlara kÖyas kabul etmez derecede bir afet olduøu, insanlarÖn evleri yanarak sokak ortalarÖnda kaldÖøÖ ve sefil olduøu, ayakaltÖnda kalÖp ezilerek veya üzerlerine duvar yÖkÖlarak telef olduklarÖ, yanmÖû cesetleri görüp duyanlarÖn ne hale geldiøi ortadadÖr. YangÖn sÖrasÖnda herkes ûaûkÖn bir hale gelmiû ve canÖnÖ kurtarmaya çalÖûÖrken kimsesiz olarak sokaklarda kalan çocuklarÖ bazÖ iyiliksever kiûiler alÖp evlerine götürmüûlerdir. O anÖn kalabalÖk ve karÖûÖklÖøÖnda çocuklar anne-babalarÖnÖ veya anne-babalar da çocuklarÖnÖ sokak sokak aramaktaydÖlar.159

Sokaklarda bulunan kimsesiz çocuklar iyiliksever kiûiler tarafÖndan bulunarak kiliselere de götürülmüû, bir kÖsmÖnÖn annesi babasÖ oradan çocuklarÖnÖ alsalar da çoøu gelmemiûlerdir.160_{AltÖncÖ Daire-i Belediye ve Zabtiye Müûirinin}

açÖklamasÖna göre Beyoølu ve Tatavla civarÖnda bulunan sahipsiz çocuklar

152_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1414, 7/RA/1287.} 153_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1428, 28/RA/1287.} 154_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1418, 13/RA/1287.} 155_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1430, 30/RA/1287.} 156_{Terakki, Nu: 370, 12/RA/1287.}

157_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1422,18/RA/1287.}

158 _{Terakki, Nu: 370, 12/RA/1287; Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1416,}

9/RA/1287.

159_{Terakki, Nu: 367, 8/RA/1287.}

(19)

yetmiûe ulaûmÖûtÖ.161_{Eûler birbirlerini kaybetmiûler, birbirlerinin ne halde}

olduøunu bilmeyenler kayÖplarÖnÖn yanarak veya duvar altÖnda kalarak öldüklerini öørenince kimisi aklÖnÖ yitirmiû, kimisi de feryat figan etmiûtir.162_Evlerinin

altÖndaki mahzenlerde saklanan kiûiler de baøÖrÖp aølayarak seslerini duyurmaya çalÖûmÖû, maalesef bu kiûilerin de çoøu kurtarÖlamamÖûtÖr.163

YangÖn sÖrasÖnda ve sonrasÖnda ûaûÖrtÖcÖ bazÖ olaylar da yaûanmÖûtÖr. YangÖnzedelerden ihtiyacÖ olmayan elli kadar ailenin devlet tarafÖndan yardÖm verilmekte olan fakir ailelerin arasÖna kaydolmuû olduklarÖ ortaya çÖkmÖû, bunlarÖn kontrolüne baûlandÖøÖ belirtilmiûtir.164_{Ruzname-i Ceride-i Havadis’e göre,}

yanarak ölen kiûilerden birçoøu yaømacÖ ve hÖrsÖzdÖ, o anda ev ve dükkânlarda olan eûyalarÖ almak için tehlikeli yerlere girdiklerinde ateû etraflarÖnÖ sarmÖû ve alev dumanÖndan boøulduklarÖ ortaya çÖkmÖûtÖr.165_{AyrÖca, yangÖnzedelerden}

bazÖlarÖ ev bulup kiralamak için Feriköy’e gittiklerinde, sahipleri tarafÖndan yangÖndan önce iki yüz kuruûa kiraya verilen evler yangÖndan sonra beû yüz veya daha fazla bir ücrete kiralanmaya çalÖûÖlmÖûtÖr.166_{YangÖndan sonra bazÖ yerlere}

eûya nakleden hamallardan bazÖlarÖ yüklendikleri eûyayÖ tarif edilen yerlere götürmeyip ùstanbul ve Galata taraflarÖna götürerek gasp etmiûler, bu ûekilde yaømacÖlÖk yapan bazÖ kiûiler çaldÖklarÖ ûeyleri kayÖklarla ve sandallarla baûka yerlere götürüp saklamaya çalÖûmÖûlardÖr. Bunun gibi ihbarlar üzerine Zabtiye Müûiri hafiye memurlarÖ görevlendirmiû, bu iûi yapan kiûiler ispattan sonra Beyoølu ZabÖta Merkezine gönderilmiûler, orada toplamÖûlardÖr.167_{BazÖ kiûiler de}

ellerine sahte pusula alarak Beyoølu yangÖnzedelerinden olduklarÖnÖ söyleyerek ùstanbul, Eyüp, Galata ve Üsküdar taraflarÖnda kapÖ kapÖ gezerek para toplamÖûlardÖr. Bunlardan bekâr olanlar bütün ailesini yangÖnda kaybettiklerini söyleyerek kendilerini acÖndÖrmÖûlardÖr.168_{Bu yaûanan olaylardan belki de en}

tuhafÖ, Beyoølu yangÖnÖnda evleri yanmayan, herhangi bir zarara uøramayan bazÖ kiûilerin, evlerini yangÖnzedelere yüksek bir ücretle kiralamalarÖ ve devletten yardÖm istemeleridir. Bu kiûiler de AltÖncÖ Daire-i Belediye tarafÖndan araûtÖrÖlmÖûlardÖr.169

Sonuç olarak, Beyoølu yangÖnÖnÖn yaûandÖøÖ dönem için büyük bir sosyo-ekonomik olay olduøu, sonrasÖnda Beyoølu’nun çehresinin yeni baûtan düzenlendiøi ve imar edildiøi söylenebilir. On üç saat süren bu yangÖn, rüzgârÖn etkisi, bakkallarda satÖlan sulu gazlarÖn alev almasÖ, tulumba ve tulumbacÖlarÖn

161_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287.} 162_{Terakki, Nu: 368, 9/RA/1287.}

163_{Terakki, Nu: 368, 9/RA/1287.} 164_{Terakki, Nu: 372, 14/RA/1287.}

165_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287.} 166_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1415, 8/RA/1287.} 167_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1418, 13/RA/1287.} 168_{Ruzname-i Ceride-i Havadis, Nu: 1420, 15/RA/1287.} 169_{Basiret, Nu: 97, 13/RA/1287.}

(20)

yetersizliøi gibi sebeplerle büyümüû, neredeyse bütün Beyoølu Tünel’den Taksim’e kadar içerilere kadar geniûleyerek yanmÖûtÖr. OsmanlÖ hükümeti hemen bu konuda önlem almÖû, çadÖrlar kurdurulmuû, yemek, su ve acil ihtiyaçlar daøÖtÖlmÖûtÖr. YardÖm komisyonlarÖ kurularak para toplanmÖûtÖr. ùmparatorluøun farklÖ yerlerinden olduøu gibi, dÖû ülkelerden de elçiler vasÖtasÖyla veya doørudan yardÖm gönderilmiûtir. Sosyal yaûam sekteye uøramÖû, aileler daøÖlmÖû, çocuklar ortada kalmÖû, birtakÖm dolandÖrÖcÖ ve hÖrsÖzlar yangÖn sonrasÖnda yaûanan kargaûayÖ fÖrsat bilmiûlerdir. Bu faaliyetler devam ederken yangÖn yerlerinin düzenlenmesi için ayakta kalan binalar yÖktÖrÖlmÖû ve padiûahÖn emriyle haritalar çizdirilmiûtir. Bundan sonra, Beyoølu yeni baûtan inûa edilmiûtir ve bugünkü çehresine bu düzenlemelerden sonra ulaûmÖûtÖr. Tulumba ve tulumbacÖlar konusunda da yeni düzenlemeler yapÖlmÖûtÖr.

Kaynakça

Arûiv Belgeleri (BaûbakanlÖk OsmanlÖ Arûivi, BOA) DH. MKT, 1311/49, H. 22 Ra 1287 ù. DH., 616/42883, 28/R/1287. ù. DH., 616/42898, 01/Ca/1287. ù. HR., 244/14506, 29/Ra/1287. ù. HR., 245/14537, 21/R/ 1287. ù.HR., 244/14527, 13/R/1287. ù. HR., 246/14637, 10/B/1287. ù. HR., 245/14579, 25/Ca/1287. ù. HR., 244/ 14504, 23/Ra/1287. ù. MTZ, 21/875, 27/Ra/1287. Gazeteler Basiret; Nu: 93, 94, 96, 97, 98, 99, 100, 101, 102, 104, 105, 106, 109, 111, 116, 120, 125, 133, 134.

Memalik-i Mahruse; Nu: 1, 2, 6, 27, 34.

Ruzname-i Ceride-i Havadis; Nu:1414, 1415, 1416, 1417, 1418, 1419, 1420, 1421, 1422, 1423, 1424, 1425, 1426, 1427, 1428, 1430, 1431, 1432, 1436, 1437, 1440, 1441, 1443, 1445, 1451.

Takvim-i Vakayi; Nu: 1235.

(21)

Diøer Kaynaklar

Abdurrahman úeref Efendi, OsmanlÖ Tarih Sohbetleri. yay. Haz. Mehmet, Demiryürek, Akademik Kitaplar, ùstanbul 2009

Ahmet Lütfi Efendi, Vakanüvis Ahmet Lütfi Efendi Tarihi. C. XII, yay. haz. Münir Aktepe, Türk Tarih Kurumu BasÖmevi, Ankara 1989.

Mehmet Altun, “1870 Büyük Beyoølu YangÖnÖ”. Tarih ve Toplum, Cilt: 39, SayÖ: 229, Ocak 2003.

Mustafa Cezar, “Beyoølu Neden ve NasÖl Geliûti?”, XI. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, VI. Cilt, Türk Tarih Kurumu BasÖmevi, Ankara 1994 Mustafa Cezar, OsmanlÖ Baûkenti ùstanbul. Erol Kerim Aksoy Kültür, Eøitim, Spor ve SaølÖk VakfÖ YayÖnÖ, ùstanbul 2002.

Reûat Ekrem Koçu, ùstanbul TulumbacÖlarÖ. Doøan KitapçÖlÖk, ùstanbul 2005.

Vedia Dökmeci ve Hale ÇÖracÖ, Tarihsel Geliûim Sürecinde Beyoølu. Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu YayÖnlarÖ, ùstanbul 1990.