Tarımda Değer Zinciri Analizi

XII. ULUSAL TARIM EKONOMİSİ KONGRESİ

25-27 Mayıs 2016-ISPARTA

CİLT -1-

EDİTÖRLER:

Prof. Dr. Bahri KARLI Doç. Dr. Tufan BAL

Arş. Gör. Dr. Deniz SARICA Dr. Şenay ÖZGER

Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü, Isparta. Telefon : +90 (246) 211 86 08 / 85 16 Faks : +90 (246) 211 86 96 E-posta : utek2016@gmail.com Web : utek2016.sdu.edu.tr Takım No: 978-9944-452-91-5 ISBN : 978-9944-452-92-2

Basım Tarihi: 10 Mayıs 2016

DÜZENLEYEN KURULUŞLAR

 Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü  GTHB Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü

 GTHB Eğirdir Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü  Tarım Ekonomisi Derneği

DESTEKLEYEN KURULUŞLAR  Süleyman Demirel Üniversitesi Rektörlüğü

 Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanlığı  GTHB Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü  GTHB Eğirdir Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü  TABİT Tarımsal Bilişim ve İletişim Teknolojileri Tic. Ltd. Şti.  Hediye Un Fabrikası İmalat Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi  Betül Fidancılık

KONGRE DÜZENLEME KURULU ONURSAL BAŞKANLARI Prof. Dr. İlker Hüseyin ÇARIKÇI

Rektör

Prof. Dr. Mevlüt TÜRK Dekan

Dr. Nevzat BİRİŞİK TAGEM Genel Müdürü

KONGRE DÜZENLEME KURULU Prof. Dr. Bahri KARLI

Başkan

Arş. Gör. Dr. Deniz SARICA Kongre Sekretaryası

KONGRE DÜZENLEME KURULU ÜYELERİ Doç. Dr. Tufan BAL

Doç. Dr. F. Handan GİRAY Doç. Dr. Mevlüt GÜL Prof. Dr. Vecdi DEMİRCAN

Doç. Dr. Hasan YILMAZ Doç. Dr. Hacer ÇELİK ATEŞ

Doç. Dr. Masum BURAK Dr. A. Ahmet YÜCER Dr. Şenay ÖZGER İsa EREN Dr. Hüseyin AKGÜL Dilek KARAMÜRSEL Meltem EMRE Alamettin BAYAV Fatma Pınar ÖZTÜRK

BİLİM KURULU ÜYELERİ

Prof. Dr. Cuma AKBAY Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Prof. Dr. Göksel ARMAĞAN Adnan Menderes Üniversitesi

Yrd. Doç. Dr. Songül AKIN Dicle Üniversitesi

Prof. Dr. İsmet BOZ Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Prof. Dr. Turan BİNİCİ Harran Üniversitesi Prof. Dr. Dilek BOSTAN BUDAK Çukurova Üniversitesi Doç. Dr. Erdal DAĞISTAN Mustafa Kemal Üniversitesi

Dr. Muhammet DEMİRTAŞ GTHB TAGEM

Prof. Dr. İsmail Hakkı İNAN Namık Kemal Üniversitesi Prof. Dr. Bahri KARLI Süleyman Demirel Üniversitesi

Dr. Taylan KIYMAZ Kalkınma Bakanlığı

Prof. Dr. Taner KUMUK Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Prof. Dr. Cennet OĞUZ Selçuk Üniversitesi

Prof. Dr. Ahmet ÖZÇELİK Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Tayfun ÖZKAYA TEDER Başkanı

Prof. Dr. Cengiz SAYIN Akdeniz Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Kasım ŞAHİN Iğdır Üniversitesi

Prof. Dr. Hasan VURAL Uludağ Üniversitesi

Prof. Dr. Fahri YAVUZ Atatürk Üniversitesi Prof. Dr. Murat YERCAN Ege Üniversitesi

ÖNSÖZ

Tarım sektörü, tarihin her döneminde stratejik önemini korumuştur ve korumaya da devam etmektedir. Günümüzde de tüm ülkeler tarımsal üretimini arttırmak ve üretimde kendine yeterli olabilmek için çaba göstermektedir. Bunun temel nedeni, mevcut kaynakları etkin ve verimli kullanmak ve diğer ülkelere olan bağımlılığı azaltmaktır. Dolayısıyla, tarımda temel hedef gıda güvencesi ve gıda güvenliğidir.

Türkiye, doğal kaynakları ve nitelikli iş gücü bakımından önemli bir tarımsal potansiyele sahiptir. Bu potansiyelin değerlendirilmesi hem yurt içi tüketim hem dış satım açısından önem arz etmektedir. Sürdürülebilir bir tarımsal üretimin gerçekleştirilebilmesinin ve uluslararası piyasada var olabilmenin temel koşulu, tarımsal üretimde verimliliğin arttırılması, üretim maliyetlerinin düşürülmesi, kaliteli üretimin gerçekleştirilmesi ve marka oluşturulmasıdır. Kısaca, üreterek var olabiliriz ve sürdürülebilirliği sağlayabiliriz.

Hızlı bir değişim ve gelişmenin yaşandığı dünyada, tarımını geliştirmek isteyen her ülke, yeni politikalar üretmekte ve bunları uygulamaya koymaktadır. Çünkü gelişmiş olan ülkeler de dâhil olmak üzere, dünyanın her yerinde tarım bir yaşam biçimidir. Sürdürülebilir tarımsal üretimin gerçekleştirilmesi; kırsal alanda yaşayan insanların yerinde istihdamının sağlanması, tarımsal alt yapı hizmetlerinin geliştirilmesi, üreticilerin ve tüketicilerin bilgi ve bilinç düzeylerinin arttırılması, tarımsal örgütlenmenin geliştirilmesi, yaygınlaştırılması ve üreticilerin refah düzeylerinin yükseltilmesi ile mümkün olabilecektir. Bu bakımdan, tarım ekonomistlerinin yaptığı ve yapacağı çalışmalar, Türkiye’nin geleceği ve gelecek nesillerin yarınlara daha güvenle bakabilmeleri açısından önem taşımaktadır. Dolayısıyla, bugün tarım ve tarıma dayalı üretimin ve pazarlamanın her aşamasında ve tarımsal politikaların oluşturulmasında tarım ekonomistlerine daha fazla görev düşmektedir.

Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü tarafından düzenlenen On İkinci Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi için Güller ve Göller Diyarı Isparta’ya gelen tarım ekonomistlerini ve tüm konukları misafir etmekten, bölümüm ve şahsım adına mutluluk duyduğumu belirtir; kongrenin gerçekleştirilmesinde maddi ve manevi destek sağlayan, çalışmalarda emeği geçen ve katılımlarıyla bizleri onurlandıran herkese teşekkür eder; kongrenin, Türkiye tarım sektörüne ve ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamasını temenni ederim.

Prof. Dr. Bahri KARLI Kongre Düzenleme Kurulu Başkanı

BİLDİRİLER DİZİNİ

CİLT-I

SÖZLÜ BİLDİRİLER

Sayfa Türkiye’de Biyokütle Fiyatındaki Değişimin Biyoetanol Maliyeti Üzerine Etkileri 3 Selime Canan, Vedat Ceylan, Turgut Ağırnaslıgil

Pamuk Üretim İşletmelerinde Makineli Hasat Yaptırma Durumunun Değerlendirilmesi: Antalya İli Örneği

13

Şerife Gülden Yılmaz, Mevlüt Gül

Adana İlinde Turunçgil Üreticilerinin İyi Tarım Uygulamalarına (İTU) Karşı Eğilimlerinin Belirlenmesi

23

Hilal Yılmaz, Selcan Akkoyun, Mevlüt Gül, Başak Aydın, M. Emin Bilgili

Turunçgil Üretiminde İyi Tarım Uygulamalarının Karşılaştırmalı Ekonomik Analizi: Mersin İli Örneği

31

O. Sedat Subaşı, Osman Uysal, Erkan Aktaş, Başak Aydın

İstilacı Yabancı Bitkilerin Ekonomik Yönü 41

Filiz Pezikoğlu

Şanlıurfa İli Pamuk Üreticilerinin Sosyo Ekonomik Yapısı 51

Şeyda İpekçioğlu, Tali Monis, Şehnaz Büyükhatipoğlu, M.Sami Bayraktar, Şehnaz Korkmaz, Servet Abrak

İklim Değişikliğinin Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Verimine Olası Etkilerinin İncelenmesi: Marmara Bölgesi Örneği

59

Hüdaverdi Gürkan, Nilgün Bayraktar, Hüseyin Bulut, Nilüfer Koçak, Osman Eskioğlu, Mesut Demircan

Buğday Tohumluğu Üretiminde Fiyat Değişkenliğinin İşletme Organizasyonuna Etkisi

69

Kerem Hazneci, Vedat Ceyhan

Türkiye’de Tohumluk Sektörü ve Ayçiçeği Üreticilerinin Tohumluk Satınalma

Davranışlarının Analizi: Trakya Bölgesi Örneği 79

Hasan Güngör, K. Cenk Saraçoğlu, Günay Güngör

Yalova İlinde Faaliyet Gösteren Kesme Çiçek İşletmelerinin Üretim Tercihlerinin

Analitik Hiyerarşi Süreciyle Belirlenmesi 89

Mustafa Öztürk, Bülent Miran

Türkiye’de Baklagiller Üretiminde Teknik Etkinlik: Kuru Fasulye Örneği 97

Ali Berk, Cahit Güngör

Türkiye’de Seçilmiş Ürünlerin Üretiminde Sürdürülebilirlik 105

İşletme Etkinliği Üzerine Etkili Faktörlerin Belirlenmesinde Yeni Bir Yaklaşım 115 Altuğ Özden, Murat Cankurt

Isparta İlindeki Klasik ve Modern Elma Soğuk Hava Depolarının Verimlilik

Yönünden Karşılaştırılması 121

M. Çağla Örmeci Kart, Vecdi Demircan, Bülent Miran

Zeytinyağı Üretiminde Sürdürülebilirliğin ve Rekabetçiliğin Güçlendirilmesi 129

Funda Gençler, Berna Türkekul, Harun Çoban, Nuri Azbar

Ege Bölgesinde Pamuk Ekim Alanlarındaki Daralma ve Nedenleri Üzerine Bir Analiz

139

Önder Eralp, Murat Cankurt, Ferit Çobanoğlu, Altuğ Özden

Antalya İli Kaş İlçesinde Örtüaltı Yetiştiriciliğinde Biyolojik Mücadele Yapan ve Yapmayan İşletmelerin Karşılaştırmalı Analizi

147

Çağatay Yıldırım, Uğur Başer, Hatice Türkten, Havva Soytoprak, Vedat Ceyhan Toprak Analizi Sonucuna Göre Kullanılan Gübrenin Verime Etkisinin Belirlenmesi: Konya İlinde Buğday Yetiştiren Tarım İşletmeler

157

Mehmet Arif Şahinli, Ahmet Özçelik, Hüseyin Tayyar Güldal

Türkiye’de Tarla Arazisi Değerlerindeki Değişmelerin Analizi 167

Okan Demir, Avni Birinci, Ayşe Sezgin

Manisa İli Soma İlçesinde Yağlık Zeytin Üretiminin Ekonomik Analizi 175

Asaf Özalp, Semih Kahraman, İbrahim Yılmaz

Alabalık Üretiminin Elazığ İli Ekonomisine Katkısı 185

Erol Öztürk, Orhan Gündüz, İlhan Canpolat, F. Tuğba Çöteli

TRA1 Düzey2 Bölgesinde Devlet Teşvik ve Desteklerinden Faydalanan Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Sermaye Durumunun İncelenmesi

193

Emine Aşkan, Vedat Dağdemir

İklim Değişikliği ve Hayvancılık Sektörü İlişkisinin Dünyada ve Türkiye’de Tarım Ekonomisi Açısından Değerlendirilmesi

203

Gökçe Koç, Ayşe Uzmay, Figen Çukur

Samsun İlinde Sığır Besiciliği Faaliyetlerinden Ortaya Çıkan Atik ve Yan

Ürünlerin Değerlendirilmesi ve Yönetimi 213

Hatice Türkten, Çağatay Yıldırım, Vedat Ceyhan, Orhan Gündüz

TRA1 Bölgesinde Süt Üretim Düzeyinde Rol Oynayan Faktörlerin Stokastik Sınır

Modeli ve Kesir Logit/Probit Modelleri Yardımı İle Belirlenmesi 223

Emine Aşkan, Vedat Dağdemir, Abdulbaki Bilgiç

Kadın Girişimcilerin Bazı Sosyo-Ekonomik Karakteristiklerinin Belirlenmesi 233

Naciye Tok, Renan Tunalıoğlu, Ferit Çobanoğlu, Esen Türker

Organik Tarımda Katılımcı Garanti Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği 243

Tüketicilerin Alternatif Tarımsal Üretim Teknikleri Farkındalığı 253 Bülent Miran, Ela Atış, Şule Azak, Cihat Günden, Ece Salalı, Kenan Çiftçi, Büşra Şimşek

Çiftçilerin Arazi Toplulaştırması Konusundaki Davranışlarının Belirlenmesi:

Samsun İli Bafra İlçesi Örneği 263

Bilge Gözener, Murat Sayılı, Emre Mollaoğlu

Arazi Fiyatını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: (Samsun İli, Ladik İlçesi) 273

Uğur Başer, Osman Kılıç

Arazi Toplulaştırılmasının Üreticiler Üzerine Olan Etkilerinin Analizi: Şanlıurfa İli Örneği

281

Emine Ikikat Tümer, Cuma Akbay, Zeliha Şahin

Bingöl İli Adaklı İlçesindeki Tarım İşletmelerinin Optimum Üretim Planlarının

Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma 289

Semiha Kızıloğlu, Ersin Karakaya

Tarım İşletmelerinin Sürdürülebilirliğini Sağlayan Gelir Düzeyinin Belirlenmesi 299 Zeki Bayramoğlu, Cennet Oğuz, Zuhal Karakayacı, Hasan Arısoy

Su Yetmezliğinde Tarımsal Sulamalarda Ödeme İstekliliğine Etki Eden Faktörlerin Analizi: GAP-Harran Ovası Örneklemesi

309

Mustafa H. Aydoğdu, Bahri Karlı

Türkiye'de Tarım Kredi Piyasasındaki Gelişmeler ve Tarımsal İşletmelere Etkileri 319 Mehmet Ünlüer, Erdoğan Güneş

Erzurum İlinde Muhtemel Tarımsal Yatırım Alanları Rehberinin Hazırlanması Üzerine Bir Çalışma

329

Fahri Yavuz, Adem Aksoy, Nuray Demir

Türkiye’de İklim Değişikliğinin Haşhaş Verimine ve Ekonomisine Etkisi 339

Hüseyin Bulut, Hüdaverdi Gürkan, Neşet Arslan

Türkiye’de Seçilmiş Bazı Tarım Ürünlerinde Verimlilik Fiyat İlişkisinin Ampirik Modelle Açıklanması

349

Mehmet Emin Erçakar, Ali Selçuk Gencür

Bölge ve Ürün Tabanlı Tarım Maliyeti 357

Ekin Kottaş, Turgay Altılar

Alternatif Üretim Teknikleriyle Üretilmiş Domateste Tüketicilerin Dikkate Aldığı Özelliklerin Karşılaştırmalı Analizi

363

Şule Azak, Bülent Miran, Cihat Günden, Büşra Şimşek, Ela Atış, Ece Salalı

Harran Ovası’nda Pamuk Üretiminde Girdi-Çıktı İlişkisinin Stokastik Sınır Üretim Fonksiyon Modelleriyle Belirlenerek Üretimin Teknik Etkinliğine Tesir Eden Faktörlerin Kesirli Regresyon Modelleri Yardımıyla Saptanması

373

Tamer Işgın, Abdulbaki Bilgiç, Remziye Özel, Fatma Öcal Kara

Kolza Üretiminde Enerji Kullanımı 383

Çiftçi Gözünde Tarımın Türkiye Ekonomisinde Yeri ve Önemi: Manisa İli Soma

İlçesi Örneği 393

Esen Oruç, Orhan Gündüz, Aysel Ergün

TARIMSAL PAZARLAMA

Türkiye’de Portakal Üreticilerinin Üretim ve Pazarlama Sorunları 405

Mükerrem Atalay Oral, Metin Göksel Akpınar

Türkiye’de Portakal Üreticilerinin Pazarlamaya Yönelik Tutumları 411

Mükerrem Atalay Oral, Metin Göksel Akpınar

Konya İli Taşkent İlçesinde Kiraz Üreticilerinin Kiraz Üretimine ve Pazarlamasına Bakışı

417

Murat Küçükçongar, Mustafa Kan, Fatih Özdemir, M. Naim Demirtaş, Mehmet Hüsrev Öz, Gül Ülke

Tokat İli Niksar İlçesi Ceviz Üretim ve Pazarlama Yapısı 427

Mehmet Kilci, Halil Kızılaslan

Gelişmekte Olan Ülkelerde Pamuk Üretimi, Sanayileşmesi ve Pazarlaması: Benin ve Türkiye

437

R. Figen Ceylan, Mouinatou Alidou, Metin Göksel Akpınar, Burhan Özkan Baklagil Ürünleri Fiyatlarındaki Gelişmelerin Ekonomik Perspektifte

Değerlendirilmesi 447

Metin Göksel Akpınar, Mısra Çakaloğlu, R. Figen Ceylan

Türk Kahvesi Tüketim Eğilimleri ve Tüketici Özelliklerinin Belirlenmesi 457

Emine Yılmaz, Yasemin Oraman, Gülen Özdemir, Sevcan Arap, İsmail Yılmaz

Samsun İli Çarşamba İlçesinde Yetiştirilen Kivinin Pazarlama Kanalları ve

Pazarlama Marjı 465

Selime Canan, Nur İlkay Abacı, Kürşat Demiryürek

Tüketicilerin Bölge Orijinli/Coğrafi İşaretli Elma Tüketim Tercihleri İçin Ödeme

İstekliliği 475

Yavuz Topcu, Süleyman Yalçın

Ekolojik, Ekonomik ve Sosyal Açılardan Kent Tarımının Artan Önemi 485

Esin Sağlam

Coğrafi İşaretli Tarım Ürünü Gemlik Zeytininin Ekonomik Değerinin

Karşılaştırılmalı Olarak İncelenmesi 491

Emine Arslan Pauli

Türkiye’de Meyve Fidanı Üreten İşletmelerin Pazarlama Yapısı ve Sorunları 501

Dilek Karamürsel, Fatma Pınar Öztürk, Cennet Oğuz, Meltem Emre, Alamettin Bayav, Ömer Faruk Karamürsel, Süleyman Akol, Emel Kaçal, Ayşegül Sarısu, Mesut Altındal

Armutta Tüketicinin Tercih Ettiği Dış Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi 511 Fatma Pınar Öztürk, Gökhan Öztürk, Emel Kaçal, Uğur Erdem, Dilek Karamürsel, Alamettin

Bayav, Ayşegül Sarısu

Bingöl Üniversitesi Öğrencilerinin Hazır Kahve Tüketimi İle İlgili Tutum ve Davranışları

519

Beşir Koç

Bireylerin Et Tercihini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma (Erzurum Merkez İlçe Örneği)

525

Rüveyda Kızıloğlu, Abdulbaki Bilgiç

Erzurum Sütçülük Sektöründe Soğuk Zincir İyi Uygulama Örneklerinin Oluşturulması ve Yayınlaştırılması Üzerine Bir Çalışma

535

Fahri Yavuz, Ayşe Sezgin, Okan Demir

Uşak İli Kentsel Alanda Piliç Eti Tüketicilerinin Sosyo-Ekonomik Özellikleri ve Tüketici Tercihlerinin İncelenmesi

545

Metin Duru, Oğuz Parlakay

Semt Pazarcıları ve Pazarlama Yapıları: Kocaeli İli Merkez İlçe Örneği 553

Bahar Aydın Can, Mesude Ünal

Tarımda İhracat Odaklı Rekabetçiliğin Belirlenmesine Yönelik Bir Yöntem Önerisi 563 Yasin Dalgıç

Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Coğrafi İşaretli Ürünlerin Gelişimi ve Yasal Yapılanmanın İncelenmesi

571

Münire Arıkan, Yavuz Taşcıoğlu

Türkiye’de Gıda Ürünlerinde E-Ticaret Uygulamalarına Bir Bakış Bahar Özdemir, Mücahit Paksoy, Bülent Özer

581

Balıketi Tüketim Eğilimleri ve Tüketimi Etkileyen Faktörlerin Analizi; Hakkâri İli Örneği

585

Ahmet Semih Uzundumlu, Ayşe Sezgin, Mehmet Hasan Tekin

Tarımda Değer Zinciri Analizi 595

Burhan Özalp, M. Necat Ören

Tüketicilerin Genetiği Değiştirilmiş Organizmalara Yönelik Bilgi Durumları ve Tutumları, Tokat İli Örneği

605

Hilmi Erdal, Fatma Yalınız, Ali Çallı, Hatice Yavuz

Yeşil Pazarlamada Tüketici Algısı: İçecek Sektörü Örneği 613

Ahmet Şahin, Hüseyin Meral, Yeşim Aytop

Şanlıurfa'da Yaşayan Tüketicilerin Organik Ürünlere Yönelik Tutumları 623

Baran Arslan

Tarımsal Ürünlerde Doğrudan Pazarlamaya Yönelik Yasal Düzenlemelerin Analizi 633

Tarım Ürünleri Ticaretinde Elektronik Ürün Senedi Uygulaması: Pamuk Örneği 643 Pınar Nacak, Hakan Adanacıoğlu, Seren Çelimli

Yerel Ürün Tüketimini Artırmaya Dönük En İyi Alternatif Modellerin Belirlenmesi

653

Ayça Nur Şahin, Bülent Miran, Kenan Çiftçi

Tüketicilerin Yöresel Gıda Ürünleri Tercihi: Erzurum İli Örneği 663

Esra Kadanalı, Serkan Tercan, Vedat Dağdemir

Beslenme ve Sağlık Açısından Geleceğin En İyi Tasarımı Nasıl Olmalı? 673

Kenan Çiftçi, Murat Cankurt, Ayça Nur Şahin, Bülent Miran

Genç Nüfusta Gıda Tüketim Bilinci ve Geliştirilmesine Yönelik Sosyal Pazarlama Stratejilerinin Belirlenmesi

681

Metin Göksel Akpınar, Burhan Özkan, Eda İlbasmış

TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Erzincan Örneğinde İşlenmeyen Küçük Parçalı Arazilerin Değerlendirilmesinde Örgütlenme Model Önerisi

693

Erdem Karada, Gülen Özdemir

Tarımsal Kalkınma Kooperatiflerinin Etkinliğinin Arttırılmasında Eğitim Bazlı Tarımsal Destekleme Modeli Önerisi

701

Ahmet Coşkun, İsmail Hakkı İnan

Yozgat İlindeki Süt Üretici Birliklerinin Durumu ve Ekonomik Katkıları 711

Uğur Sağlam

Samsun İli Tarımsal Üretici Birliklerinde Güvene Etkili Faktörler 721

Bakiye Kılıç Topuz, Mehmet Bozoğlu

Üyelerin Tarımsal Üretici Birliklerine Sermaye Katkısı Sağlama İsteklilikleri 731

Bakiye Kılıç Topuz, Mehmet Bozoğlu

CİLT-II

SÖZLÜ BİLDİRİLER

TARIM VE TARIMA DAYALI SANAYİ

Konya Süt İşletmeleri Saha Çalışması 743

İsmail Aras, Arif Köseoğlu

Erzurum ve Kars İllerinde Süt Sığırcılığı ve Süt İşleyen İşletmelerin Mevcut

Durumunun Gelişme Potansiyeli Açısından Araştırılması 753

TARIM VE GIDA POLİTİKASI

Türkiye’de Yağlı Tohumlar Sektörü ve İzlenen Politikalar 763

Oya Sav, Cengiz Sayın

Türkiye’de Pamuk Arzını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Pamuk Arzında 2023 Vizyonu

771

Nihat Küçük, Abdülbaki Bilgiç

Ayçiçeği Üreticilerinin Mevcut Tarımsal Desteklerden Memnuniyet Düzeyini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Edirne İli Lalapaşa İlçesi Örneği

781

Sibel Tan, Selin Bınarcı, Bengü Everest

Türkiye’de Bitki Koruma Ürünlerinde Reçete Uygulaması 791

Çiğdem Kurtar, Nevzat Birişik, Emine Olhan

Salamuralık Yaprak Üreten Bağlarda Kimyasal İlaç Kullanımı, Kalıntı Sorunu ve Üretici Bilinci: Tokat Kazova

801

H. Sibel Gülse Bal, Ali Çallı, Hatice Yavuz, Eda Buğancık

Gıda Güvenilirliğinin Sağlanmasında Üretici Risk Algısının Önemi: Domates

Üreticileri Özelinde Temel Bulgular 809

Funda Kadim, Bülent Gülçubuk

Mer’a Topraklarının Korunması ve Yönetimi 819

Sema Gün

Türkiye’de Süt Sektörünün Mevcut Durumu ve Sektöre Yönelik Politikaların

İrdelenmesi 829

Özge Can Niyaz, İ. Hakkı İnan

Türkiye’de Hanelerin 2002-2013 Döneminde Süt ve Süt Ürünleri Türleri Tüketim Harcamalarına Etki Eden Faktörlerinin Havuz Verileri İle Çok Terimli Tobit Model Yardımı İle Analizi

839

Mustafa Terin, Abdulbaki Bilgiç, İrfan Okan Güler, Fahri Yavuz

Türkiye’de Tarımsal Araştırmalarda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Yeri

ve Önemi 849

Muhammet Demirtaş, Reyhan Demirtaş, Celal Cevher

Türkiye Tarım Sektöründe Faktör Talebi ve Toplam Faktör Verimliliği 859

A. Ali Koç, Ahmet Bayaner, Peyman Uysal, Sedat Subaşı

Yeni Köylülük Tarımsal Sorunlara Çözüm Olabilir mi? 869

Tayfun Özkaya

Tarımsal Kuruluşlar – Nasıl Değişti? 877

Farangis Rahmonova, Figen Ceylan, Yavuz Taşçıoğlu, Cengiz Sayın

Coğrafi İşaretli Gıdalarda Etiket Korumasının Refah Etkisi 887

TBMM’de Temsil Edilen Siyasi Partilerin Seçim Beyannamelerinde Tarım ve

Hayvancılık 895

Cengiz Sayın, Oya Sav

Tokat İl Merkezinde Tüketicilerin Ambalajlı Su Tüketimleri Üzerine Bir Araştırma

905

Murat Sayılı, Zeynep Ekmekci Bal, Bilge Gözener

Avrupa Birliği OTP Çerçevesinde Dezavantajlı Bölgelere Yönelik Uygulamalar 915

F. İlknur Ünüvar, İlkay Dellal

Gıda Arz Zinciri: Kavramsal ve Analitik Çerçeve 925

Fatma Handan Giray, Mehmet Tarakçıoğlu

Tarım Alanlarının Kamulaştırmasında Değer Biçmede Karşılaşılan Sorunlar (Iğdır İli Örneği)

935

Kasım Şahin, Ayşe Karadağ Gürsoy

Tarımda Yeni Miras Kanunu ve Olası Sonuçları 943

İsmet İpek Kavasoğlu, Cengiz Sayın

Büyükşehir Yasasının Tarımsal Alt Yapıya Olası Etkileri 951

Merve Ayyıldız, Adnan Çiçek, Esra Gürel, Gülistan Erdal

KIRSAL KALKINMA

Hızlı Kentleşme Gölgesinde Tarım Sektörü: Ankara Örneği 957

Coşkun Şerefoğlu, Tecer Atsan

Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Meyvecilik İşletmeleri Üzerine Etkileri: Isparta İli

Eğirdir İlçesi Örneği 965

Alamettin Bayav, Tufan Bal, Hasan Demirekin

Süt Sığırcılığı İşletmecilerinin IPARD Proje Desteklerine İlişkin Düşünceleri 975

Ayhan Koç, Fatma Handan Giray

Sürdürülebilir Kalkınma ve Tarım 985

Taylan Kıymaz

Kırsal Kalkınma İçin Bir Köy, Bir Ürün Projeleri ve Başarı Koşulları 993

A. Ahmet Yücer

Kırsal Kalkınmada Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu’nun (TKDK)

Rolü: Burdur Örneği 1003

Onur Sungur, Ali İnce

Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programının Etkisinin

Değerlendirilmesi, Sorunlar ve Olası Çözüm Önerileri: Antalya İli Örneği 1013

Ferit Çobanoğlu, Murat Cankurt, Renan Tunalıoğlu, Halil İbrahim Yılmaz, Sıdıka Bozkıran, Ali Nalbantoğlu, Hamza Yıldız

Trakya Bölgesinde Kırsal Kesimin Sosyo-Ekonomik Profili: Şehirli Çiftçiler 1023 Günay Güngör, Sema Konyalı, Deniz Çağla Turan

Tarımsal Arazilerin Etkin Kullanımında Yeni Arayışlar: Tarım Müteahhitliği 1031

Ahmet Çelik, Rahmi Taşçı

Kırsal Kalkınma Desteklerinin Ulusal Düzeyde Etkileri: Tarım ve Kırsal

Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Projelerine İlişkin Araştırma Sonuçları 1039

Bülent Gülçubuk, Özdal Köksal, Yener Ataseven, Umut Gül, Mustafa Kan

Coğrafi İşaretlerin Kırsal Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi: Tokat İli Örneği 1049 Esra Gürel, Arslan Zafer Gürler, Burcu Nabalı, Bekir Ayyıldız

Kırsalın Dönüşümünde Fırsat ve Tehditleriyle Yeni Büyükşehir Yasası’nın Analizi 1059 Gülce Olgun Susta, Bülent Gülçubuk

Kırsal Göçün Sosyo Ekonomik Etkileri: Konya İli Hüyük İlçesi Örneği 1069

Arzu Kan, Gülbahar Kurt, Keziban Özmen, Şeyma Nur Sezik

Kırsal Yoksulluğu Azaltma Modeli Olarak Köy Kent Pazarları (KÖKEP) 1077

Erkan Aktaş, İlkay Yılmaz, Derya Avcı

Kırsal Kesimde Yoksulluk Algısı: Yozgat İli Aydıncık İlçesi Örneği 1087

Hatice Yavuz, Hilmi Erdal, Gülistan Erdal, Ali Çallı, Esma Açıkgöz

Türkiye’de Gelir Dağılımının Kentsel ve Kırsal Alanda Tüketim Harcamalarına Etkisi: Ekonometrik Bir İnceleme

1095

Halil İbrahim Yılmaz, Cuma Akbay

TARIMSAL YAYIM VE BİLGİ SİSTEMLERİ

Süs Bitkileri Sektöründe Çalışan Personelin Eğitim Düzeyleri Üzerine Bir

Araştırma: Kocaeli Örneği 1107

Ehlinaz Torun, Alaeddin Bobat

Samsun İli Bafra İlçesinde İyi Tarım Uygulaması Yapan ve Yapmayan Çiftçilerin

Tarımsal Bilgi ve Enformasyon Sistemleri’nin Karşılaştırılması 1117

Mustafe A. Abdurahman, Kürşat Demiryürek, Nur İlkay Abacı

Siirt İli Şirvan İlçesinde Organik Zivzik Narının Benimsenmesi ve Yayılması 1127

Lale Taş, İsmet Boz, Cuma Akbay

Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Teknoloji Kullanım Düzeylerine Göre Tanımlanması

ve Karşılaştırılması; Konya İli Örneği 1137

Cennet Oğuz, Aysun Yener

Küçükbaş Hayvancılık Yapan İşletmelerin Yayım ve Danışmanlık Hizmetlerine

Bakışları 1147

Türkiye’de Tarımsal Yayım Çalışmalarının Yayım Metotları Açısından

Değerlendirilmesi 1155

Reyhan Demirtaş, Muhammet Demirtaş, Yurdakul Saçlı

Türkiye’de Araştırmacı-Yayımcı-Çiftçi Bağının Güçlendirilmesi Çalışmaları 1163

Muhammet Demirtaş, Reyhan Demirtaş, O. Sedat Subaşı

Türkiye'de Geleneksel / Yerel Tarımsal Bilginin Kurumsallaşması ve Yayımı 1173

Alkan Karanlık

Bütüncül Bir Yaklaşım İle Girişimcilik Eğitimi 1183

Kürşat Demiryürek, Murat Emir, Nur İlkay Abacı, Hiroko Kawamorita, Çağatay Yıldırım, Hatice Türkten, Selime Canan, Cevahir Kaynakçı

Çanakkale İlinde Tarımsal Yayımı Geliştirme Projesi (TAR-GEL) Kapsamında Çalışan Personelin Fiziksel, Sosyal ve Ekonomik İş Memnuniyetlerinin İncelenmesi

1191

Sibel Tan, Zureguli Halike, Bengü Everest

Tarımsal Danışmanlık Hizmeti İçin Ödeme İstekliliğini Etkileyen Faktörlerin Analizi: Erzincan İli Örneği

1201

Ayşe Sezgin, Abdulbaki Bilgiç, Okan Demir

Kayısı Üretiminde Çalışan Gezici Tarım İşçilerinin Mevcut Durum Analizi 1211

Ahmet Aslan, Orhan Gündüz, Salih Atay, Züleyha Duran, Murat Pala, İbrahim Görücü

Harran Ovasındaki Çiftçilerin Tarımsal İlaç Kullanımı Konusundaki Bilgi, Tutum ve Davranışları

1219

Muhammed Sami Bayraktar, Cuma Akbay

Türkiye’de Mevsimlik Tarım İşçileri ve Uygulanan Politikalar 1227

Miray Kalaycı, Cengiz Sayın, Oya Sav

Milas İlçesinde Süt Sığırcılığı Yapan Çiftçilerin Tarımda Kalma Eğilimlerinin Belirlenmesi

1235

Tayfun Çukur

Sosyal Sermaye Bileşenlerinin Kırsal Alan Yaşam Memnuniyeti Üzerine Etkisi:

Manisa Örneği 1245

Murat Koçtürk, Arzu Salkım Er

Kırsal Göçü Etkileyen Faktörlerin Analizi: Erzurum İli Örneği 1257

Gökhan Taşğın, Sibel Kadıoğlu, Cemile Karaman Gezenoğlu, Banu Kadıoğlu

ULUSLARARASI TARIM VE TİCARET

Türkiye’de Sofralık Zeytin Sektöründeki Sorunların İhracatçılar Açısından Değerlendirilmesi

1265

Türkiye Muz Üretim ve İthalatının Box-Jenkins ve Delphi Yöntemleri İle Tahmini 1275 Osman Uysal, O. Sedat Subaşı, Baran Yaşar

Ege Bölgesinde Meyve Dış Satımı Yapan Firmaların Faaliyetlerinin GLOBALGAP

Kriterleri Açısından Değerlendirilmesi 1283

Gül Öner Aba, Şule Işın

Türkiye’de Sofralık Üzüm Üretim ve Dış Satımına Yönelik Projeksiyonlar ve Değerlendirmeler

1293

Hülya Uysal, Nihal Can Ağırbaş, Gamze Saner

Türkiye Ceviz Üretim Tüketim Fiyat ve Dış Ticaretinde Gelecek Eğilimlerin Belirlenmesi

1301

Hakan Saçtı, Mehmet Kilci

Türkiye’de Turunçgil İhracatında Stratejilerin Belirlenmesi 1311

Yusuf Aras, Osman Uysal, O. Sedat Subaşı, Ufuk Gültekin, Dilek B. Budak, Güçer Kafa

Yaş Meyve ve Sebze Dış Ticaretinde Türkiye’nin Rekabet Durumu 1321

Ali Berk, Tufan Bal, İlkay Uçum

Adana İlinde Turunçgil İhracatı Yapan Firmaların Pazarlama Yapısı ve Sorunları 1329

Mücahit Paksoy, Mehmet Gökhan Tan, Osman Doğan Bulut

Türkiye’nin Tarım Ürünleri Dış Ticaretinin Rusya Krizi Açısından İncelenmesi 1335

Mehmet Aydoğan, Kürşat Demiryürek, Yunus Emre Terzi

Türk Tarım Sektörünün Rekabet Gücü 1343

Deniz Sarıca

DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ

Topraksız Sera Koşullarında Domates Üretiminin Çevresel Etkilerinin

Değerlendirilmesi: Antalya İli Örneği 1353

M. Nisa Mencet Yelboğa, Cengiz Sayın

Türkiye’de Yağlı Tohumlar Potansiyeli, Enerji Tarımı ve Biyodizel 1361

Baran Yaşar, O. Sedat Subaşı, Osman Uysal

1369 Denizli İli Çivril İlçesi Şeftali Üreticilerinin Kimyasal İlaç Kullanımına Yönelik

Bilgi Kaynaklarının ve Davranışlarının Belirlenmesi Şenay Özger, Alime Bayındır, Tufan Bal, Ali Kemal Birgücü

Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Teşvik Politikalarının Rolünün Değerlendirilmesi 1379 Sırrı Uyanık, Ayşegül Uçkun

Yeşil Ekonomi Göstergeleri ve Yeşil Etiketler 1389

Ekolojik Ekonomi Perspektifinden Sürdürülebilirliğin ARIMA Yaklaşımı İle

Projeksiyonu “BRIC Ülkeleri ve Türkiye” 1399

Arslan Zafer Gürler, Bekir Ayyıldız, Esra Gürel, Hasan Gökhan Doğan

Ziraat Fakültesi Öğrencilerinin Çevre Bilinci Düzeyinin Araştırılması 1409

Çiğdem Alp, Sibel Tan

Suriyeli Sığınmacıların Bölge Tarımı Üzerine Etkileri 1419

Erdal Dağıstan, Oğuz Parlakay, Bekir Demirtaş, Arif Semerci, Ahmet D. Çelik, Tuğçe Kızıltuğ

Akademisyenlerin Ekolojik Etkilerinin İncelenmesi: E.Ü. Ziraat Fakültesi Örneği 1427 Yarkın Akyüz, Ela Atış, Muhammed Çukadar,Ece Salalı

Tarımda İklim Değişimi Uyum Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme 1437

Zerrin Çelik

İNGİLİZCE BİLDİRİLER

Exploring University Curricula in Agricultural and Extension Education: An Analytical Study

1449

Ahmad Rezvanfar

Food Hub Models Create Viable Linkages between Small and Mid-Sized Farmers, Consumers, and Distributors

1459

Rachael Kennedy, Ferhan Savran

Effect of Different Crop Management System on Technical Efficiency in Sugarcane Production in Faisalabad, Punjab Region of Pakistan

1469

Shamsheer Ul Haq, Vedat Ceyhan, İsmet Boz

Estimating Price Volatility Transmission between World Crude Oil and Selected Food Commodities: A BEKK Approach

1479

Osman Damba Tahidu, Abdülbaki Bilgiç, Tamer Işgın

Factors Influencing on Cigarette Consumption in Turkey: A Double-Hurdle Censored Model with Pooled Data

1489

Abdifatah Ali, Abdulbaki Bilgiç

Factors Affecting The Students’ Environmental Awareness, Attitudes and Behaviors in Ondokuz Mayis University, Turkey

1497

Mehmet Bozoğlu, Abdulbaki Bilgiç, Bakiye Kılıç Topuz, Yüksel Ardalı

Financing Agriculture in Turkey, Germany and Romania 1507

Adriana Carmen Cazan, R. Figen Ceylan, Yavuz Taşçıoğlu, Cengiz Sayın

Türkiye ve Romanya’da Organik Tarımın Karşılaştırılması 1515

CİLT-III

POSTER BİLDİRİLER

Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Ekonomik Önemi 1525

Ahmet Mert, Erdal Dağıstan

Erzurum İlinde, Organik ve Konvansiyonel Olarak Üretilen Buğdayın Maliyetler

Açısından Karşılaştırılması 1533

Ömer Faruk Soykan, Tecer Atsan

Türkiye’de Yerfıstığı Üretiminin Mevcut Durumu ve Trend Analizi Yöntemiyle Geleceğe Yönelik Beklentiler

1543

Hilal Yılmaz, Oğuz Parlakay, Selcan Akkoyun, Ayşe Nuran Çil

Armutlu Yarımadası Fıstık Çamı Açıklıklarında Yetiştirilen Tıbbi Adaçayının Ekonomik Yönden İncelenmesi

1551

Mükremin Temel, A. Bircan Tinmaz, Mustafa Öztürk

Manisa İli Sofralık Üzüm Üreticilerin İyi Tarım Uygulamalarına Yaklaşımı ve Uygulamaların Ekonomik Analizi

1555

Selçuk Karabat, Ela Atış, Başak Aydın, Yüksel Savaş, Mustafa Sacit İnan, Ali Güler

Pamuk Ekili Alanların Ürün Rekoltesinin Uzaktan Algılama Tekniği Kullanılarak Belirlenmesi: İzmir Maltepe Köyü Örneği

1561

Gizem Hocaoğlu, Kenan Çiftçi, Bülent Miran

Şanlıurfa ve Mardin İli Sertifikalı Buğday Tohum Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

1571

Şeyda İpekçioğlu, Muhammed Sami Bayraktar, Şehnaz Büyükhatipoğlu, Tali Monis, Servet Abrak

Nar’ın (Punica granatum L.) Türkiye Ekonomisindeki Yeri ve Önemi 1577

Gökhan Akkuş, Ferhad Muradoğlu, Sibel Akkuş Binici

Kahramanmaraş İlinde Üzüm Maliyet ve Karlılığındaki Gelişmelerin Analizi 1581

Bekir Sıtkı Şirikçi, Mevlüt Gül

Türkiye’de Gübre Üretim ve Tüketiminde Yaşanan Gelişmeler 1589

Cihan Sipahioğlu, Tolga Tipi

Çanakkale İlinde İyi Tarım Uygulaması Yapan ve Yapmayan İşletmelerde Bazı Ürünlerin Üretim Girdileri ve Maliyetleri

1597

Başak Aydın, Duygu Aktürk, Erol Özkan, Mehmet Ali Kiracı, Harun Hurma

Süt Sağım Robotları, Satın Almaya Değer mi? 1605

Aykut Örs, Cennet Oğuz

Türkiye’de Arıcıların Göç Yolları, Arı Ürünleri Verimliliği ve Fiyatları 1615

Türkiye’de Kültür Balıkçılığının Gelişimi, Sorunları ve Çözüm Önerileri 1625 Yunus Emre Terzi, Mehmet Aydoğan

Iğdır Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğrencilerinin

İşsizlik Kaygıları Üzerine Bir Araştırma 1635

Köksal Karadaş, Yakup Erdal Ertürk, Kasım Şahin, Ayşe Karadağ Gürsoy

Konya İlinde Kimyevi Gübre ve Toprak Analizi Desteğinin Sosyo-Ekonomik Açıdan İncelenmesi

1643

Durmuş. Ali Çarkacı, Sedat Yokuş, Osman Ölmez, Ufuk Karadavut

Aile Tarım İşletmelerinden Şirket İşletmelerine Dönüşüm Üzerine Bir Değerlendirme

1653

Kasım Şahin, Yakup Erdal Ertürk, Köksal Karadaş

Etkinlik Ölçümünde Kullanılan Bir Bilgisayar Programı: Frontier V4.1 1659

Altuğ Özden, Murat Cankurt

Samsun İli Bafra İlçesinde Sulama Birliği Çiftçi İlişkileri ve Çiftçilerin Sulama Suyu Kullanım Karakteristikleri

1667

Esin Hazneci, Halil Kızılaslan

Bolu Ovası Sulama Birliğinin Yapısı, Sorunları ve Üyelerin Sulama Ücretleriyle İlgili Görüşleri

1677

Murat Cankurt, Altuğ Özden, Sıdıka Bozkıran, Aysun Aydoğan

Devlet Destekli Tarım Sigortası Uygulama Sonuçları Üzerine Bir Çalışma: Van İli

Örneği 1685

Mustafa Terin, İbrahim Yıldırım, Adem Aksoy

Tarımsal Risk Yönetiminde Karar Verme Süreci 1695

Deniz Çağla Turan, Harun Hurma

Aydın’da Tarımsal Proje Bazlı Desteklemeler ve Finansman Kaynakları 1703

Gamze Çiniz, Yasemin Öden, Renan Tunalıoğlu

ABD’de Tarımsal Kredi Sistemi ve Türkiye Tarımına Yönelik Öneriler 1713

Erdoğan Güneş, Hormoz Movassaghi

Türkiye'de Tarımsal Kredi Kaynakları ve Kredilerde Denetim Sorunu 1723

Burçin Başaran, Veysel Tolga Atik, Günay Güngör

Erzurum İlinde Mikrokredi Kullanım Durumu ve Sürekli Kullanımını Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

1733

Rüveyda Kızıloğlu, Nuray Kızılaslan, Tubanur Çakır

Organik Sultani Çekirdeksiz Kuru Üzüm Üretiminde Klinoptilolit Minerali Uygulamasının Üretim Maliyetleri Üzerine Etkileri

1741

Fadime Ateş, Selçuk Karabat

Ayçiçeği Üretiminde Enerji Kullanımı 1747

GAP Bölgesi’nde Mercimek Üretim Maliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma 1757 Ahmet Çıkman, Tali Monis, Şeyda İpekçioğlu

Konya Yöresinde Yetiştirilen Mısır Bitkisinin Üretim Girdi ve Maliyetlerinin Belirlenmesi

1763

Durmuş Ali Çarkacı, Sedat Yokuş, Osman Ölmez, Yusuf Çelik, Ufuk Karadavut

Trakya Bölgesi Meyve Alanlarında Son 20 Yıldaki Değişim ve Gelişmeler 1769

Mehmet Ali Kiracı, Ahmet Semih Yaşasın, Serkan Candar, Mehmet Ali Şenol

Elma Bahçelerinde Zeminin Örtülü Bulunma Zamanlarının Verim ve Gelir Üzerine Etkisi

1779

Meltem Emre, A. Nilgün Atay, Seçkin Gargın, Ersin Atay

Kayısı Islahı ve Tarihsel Gelişimi 1785

Burak Aslansoy, Ahmet Aslan

Sert Çekirdekli Meyve Ağaçlarında Şarka Hastalığının Ekonomik Önemi 1795

Tuğba Çevik Akoğul

Dünyada ve Türkiye’de Organik Üzüm Yetiştiriciliği 1805

Gülşah Mısır, Filiz Pezikoğlu

Arazi Toplulaştırmasının Arazi Değerine Etkisi; Konya İli Alanözü Kasabası Örneği

1811

Zuhal Karakayacı, Ayşe Aydın, Cemile Gönül, Emine Uğur

TARIMSAL PAZARLAMA

Türkiye’de Üretim-Tüketim Zincirinde Pirinç Pazarlama Kanallarının Yapısı:

Edirne İli Örneği 1823

Günay Güngör, Ahmet Şapaloğlu

Rusya İle Yaşanan Uçak Krizinin Türkiye’de Tarım Sektörüne Yansımaları Rusya

İle Yaşanan Uçak Krizinin Türkiye’de Tarım Sektörüne Yansımaları 1833

Oya Sav, Cengiz Sayın, Miray Kalaycı

Coğrafi İşaret Olarak Antep Fıstığının Menşe Adının Korunması 1839

Kürşad Albayrak, Mevhibe Albayrak, Kemalettin Taşdan

Hanehalklarının Gül Ürünleri Tüketim Yapısı: Isparta İli Kent Merkezi Örneği 1849

Bekir Sıtkı Şirikçi, Mevlüt Gül

Lavanta İşletmelerinin Yapısal Analizi 1857

Sıdıka Bozkıran, Fatma Handan Giray

İzmir İlinde Sığır Eti Pazarlama Kanalları 1865

Yeşil Pazarlama Yaklaşımları 1875 Bahar Özdemir, Mücahit Paksoy, Bülent Özer

Tercih Deneyi Tarım Ekonomisinde Uygulamaları 1879

Halil İbrahim Yılmaz, Ferit Çobanoğlu

Tarımsal Ürünlerde Tutundurma Stratejisinin Değerlendirilmesi 1887

Mısra Çakaloğlu, M. Göksel Akpınar

Tarımsal Pazarlamada Adil Ticaretin Değerlendirilmesi 1893

H. Burak Ağır, Cevahir Kaynakçı, Cuma Akbay

Isparta İlinde Tüketicilerin Bisküvi Ürünleri Tüketimi ve Tercihleri 1903

Hülya Gül, Cansu Özmen, Sümeyye Ak Metin, Mevlüt Gül

TARIMSAL ÖRGÜTLENME

Bir Yerel Kalkınma Örneği: Sason Çilek Üreticileri Birliği (SAÇÜB) 1915

Hatice Demir Kaya, Songül Akın, Eyyüp Bulut, Mahmut Doğan, Serhat Bulut

Aydın Ticaret Borsasının İlin Tarımsal ve Sosyal Yapısındaki Rolü 1925

Dilek Özdoğan, Renan Tunalıoğlu

Şanlıurfa Kırsalında Yoksulların Tarımsal Faaliyetlerinin Örgütlendirilmesi ve

Sonuçları 1935

Gönül Sevinç, Turan Binici, Mehmet Reşit Sevinç

TARIM VE TARIMA DAYALI SANAYİ

İstanbul İli Su Ürünleri İşleme Tesislerinin Genel Yapısı ve İşleyişi 1945

Günay Güngör, Fatma Sağlam

Kalite Güvence Sistemleri Konusuna Yöneticilerin Bakış Açısının Değerlendirilmesi: Şanlıurfa Gıda Sanayi İşletmeleri Örneği

1955

Kasım Kaya, Turan Binici

Dünyada ve Türkiye’de Yem Sanayisindeki Gelişmeler 1965

Türkay Bars, Burak Uzun

TARIM VE GIDA POLİTİKASI

Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliğinde İyi Tarım Uygulamaları Yapmayı Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi

1975

Türkiye’de Çay Sektörünün Ekonomideki Yeri ve İzlenen Politikalar 1985 Oya Sav, Cengiz Sayın

Tokat İli Merkez İlçede Silajlık Mısır Üreten İşletmelerin Destek Alınımını Etkili

Faktörlerin Belirlenmesi 1991

Rüveyda Kızıloğlu, Halil Kızılaslan

Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliğinde Entegre Mücadele Yönteminin Gıda Güvenliği Açısından Önemi: Antalya İli Örneği

2001

İlkay Kutlar

Türkiye’de Buğdayda Uygulanan Politikaların Un Sektörüne Etkileri 2011

Sema Konyalı

Kırsal Kalkınma Amaçlı Hibe Projelerinin Değerlendirilmesi: TR83 Bölgesi Örneği 2021 Dursun Demir, Kürşat Demiryürek

Beslenme ve Tarım Politikası Açısından Buğdayın Evrimi 2031

Mesut Yüce Yıldız

Türkiye’de Gübre Üretimi ve Uygulanan Politikalar 2041

Sema Konyalı

Tarımda İş Kazaları ve Hastalıkları 2049

Güneş Eren Yalçın, Ebru Yazıcı, Fatma Öcal Kara, Şeyda İpekçioğlu, Metin Yalçın

AB Türkiye İlerleme Raporlarının Tarım Politikaları Açısından Değerlendirilmesi 2057 Bekir Demirtaş, Tuğçe Kızıltuğ, Nuran Tapkı

Tabakta Kalan Yemekler: Üniversite Yemekhanesinden Örnek 2067

Celile Ö. Dölekoğlu, Işıl Var

Gıda Sektöründe Yeni Bir Başlangıç; ÜDTS (Ürün Doğrulama ve Takip Sistemi) 2075

İsmail Yılmaz, Emine Yılmaz

Ziraat Bilirkişi Raporlarında Karşılaşılan Sorunlar (Iğdır İli Örneği) 2079

Kasım Şahin, Ayşe Karadağ Gürsoy

KIRSAL KALKINMA

Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programının (KKYDP) Dünü Bugünü (2006-2015)

2089

Veysel Asoğlu, Kasım Kaya, M. Reşit Sevinç, Gönül Sevinç, Mustafa Şit

Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (TKDK) Projelerinin İncelenmesi: Burdur İli Örneği

2099

TARIMSAL YAYIM VE BİLGİ SİSTEMLERİ

Konya İlinde Bitkisel Ürün Sigortası Uygulamalarına Çiftçilerin Yaklaşımı 2111

D. Ali Çarkacı, Sedat Yokuş, Osman Ölmez, Çetin Palta

İklim Değişikliğinde Kadının Rolü ve Tarımsal Yayım 2117

Fatma Öcal Kara, Güneş Eren Yalçın, Tamer Işgın, Remziye Özel

Trakya Bölgesindeki Köylerin Gelişmişlik Göstergeleri ve Kırdan Kente Göçe Etkisi

2127

Günay Güngör, Deniz Çağla Turan, Sema Konyalı

Kırsal Göçün Sonuçları ve Fırsatları 2137

Ertuğrul Güreşci

ULUSLARARASI TARIM VE TİCARET

Türkiye Kesme Çiçek Üretimi ve Dış Ticareti 2147

Mükremin Temel, Mustafa Öztürk

Türkiye’nin Uçucu Yağ Sektörü Dış Ticareti 2155

Mustafa Öztürk, Mükremin Temel

Türkiye’de Tavuk Eti Üretim ve İhracat Projeksiyonu 2163

Zehra Çiçekgil, Burak Uzun

Küresel Doğan İşletmeler ve Uluslararasılaşma Süreci 2173

Ebrahim Haghighi, Mevhibe Albayrak

DOĞAL KAYNAKLAR VE ÇEVRE EKONOMİSİ

İklim Değişikliğinin Tarım Üzerine Çevresel Etkisi 2185

Iasmina Raluca Maximovici, Nisa Mencet Yelboğar, R. Figen Ceylan, Cengiz Sayın Jeotermal Seracılık Yapan İşletmelerin Sosyo Ekonomik Yapıları ve İşgücü

Kaynakları 2195

Mehmet Hasdemir, Umut Gül, Mine Hasdemir, Zeliha Yasan Ataseven

Kuraklığın Tarım Sektörüne Etkileri: Kaliforniya Örneği 2205

Murat Kahraman

Türkiye’de Pestisit Kullanımı ve Çevresel Etkiler 2215

Selda Arslan

İklim Değişikliği İle Mücadele ve Uyumda Tarımın Rolü 2225

Hatalı Tarımsal Uygulamaların Toprak ve Su Kirliliği Üzerine Etkileri ve Çözüm

Önerileri 2235

Güneş Eren Yalçın, Fatma Öcal Kara, Şeyda İpekçioğlu, Ebru Yazıcı

Türkiye’de HES’lerin Varlığı, Çevreye ve Tarıma Olan Etkileri 2241

Türkay Bars, Cuma Akbay, İlkay Uçum

Gediz Havzasında Su Kirliliğinin Önlenmesinde Tarımın Rolü 2249

Mehmet Şenol, Tugay Gül, Ela Atış, H. Ece Salalı

DİĞER BİLDİRİLER

Sevgi Yılmaz, Fuat Budak

Osmaniye İlinin Kırsal Turizm Potansiyeli ve Kırsal Kalkınmaya Etkilerinin Belirlenmesi

Nermin Bahşi, Dilek Bostan Budak

Türkiye'de Bilgi ve İletişim Teknolojileri Kullanımı ve Tarımda Önemi Tuğçe Uğur, Dilek Bostan Budak

Organik Sebze Tohumu Üretim Maliyeti Filiz Pezikoğlu, Gülay Beşirli, İbrahim Sönmez

Kayak Pistlerinin Tercihinde Rol Alan Faktörlerin Belirlenmesi: Erzurum İli Örneği

Adem Aksoy, Abdülbaki Bilgiç Göç ve Sokak Çocukları

Kasım Eren Tuna, Dilek Bostan Budak

Traktör Kullanımının Sosyo-Ekonomik Yönünün Araştırılması; Konya Çumra Örneği

Ahmet Haşim Keskin, Mustafa Akbaş

GAP Bölgesi’nde Pamuk Üretim Maliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma Tali Monis, Ahmet Çıkman, Şeyda İpekçioğlu

Islah Edilmiş Meraların Sürdürülebilirliği Üzerine Bir Araştırma (Van İli Örneği) Tali Monis, Ahmet Çıkman, Şeyda İpekçioğlu

TÜRKİYE’DE BİYOKÜTLE FİYATINDAKİ DEĞİŞİMİN

BİYOETANOL MALİYETİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Selime CANAN¹ Vedat CEYHAN¹ Turgut AĞIRNASLIGİL²

selime.kaya@omu.edu.tr vceyhan@omu.edu.tr turgut38@gmail.com ¹Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Samsun

²Pankobirlik Genel Müdürlüğü, Ankara

ÖZET

Biyoetanol üretiminde hammadde olarak kullanılan şeker pancarı, mısır, buğday vb. gibi temel bazı tarım ürünlerinin fırsat maliyetleri ve fiyatlarında meydana gelen değişimlerin biyoetanol üretim maliyeti üzerine etkileri Türkiye’de henüz yeterince bilinmemektedir. Bu sebeple bu araştırmada, biyoetanol üretim maliyet unsurları ile birim üretim maliyetlerinin belirlenmesi ve hammadde fiyatlarında meydana gelen değişimin biyoetanol maliyeti üzerine etkilerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Araştırma verileri Türkiye’de biyoetanol üretimi gerçekleştiren üretim tesislerinden bireysel mülakatlar yoluyla ve daha önce yapılmış çalışmalar ile ilişkili kurum ve kuruluşlardan elde edilmiştir. Maliyet unsurlarının ortaya konulması ve birim üretim maliyetlerinin hesaplanmasında maliyet analizi, hammadde fiyatlarının maliyetler üzerindeki etkilerinin ortaya konulmasında ise senaryo analizi kullanılmıştır. Araştırma bulguları, biyoetanol birim üretim maliyetinin Çumra Şeker Biyoetanol Üretim Tesisinde 2.50 TL/litre, TARKİM’de 2.84 TL/litre ve TEZKİM’de 2.76 TL/litre olduğunu göstermiştir. Hammadde masrafının birim üretim maliyeti içindeki payı; hammaddesi gıda atığı olan şeker pancarı melasından üretilen biyoetanol üretim tesisinde % 28.55 iken, hammaddesi mısır-buğday karışımı olan TARKİM’de %44.81 ve hammaddesi buğday olan TEZKİM’de %44.87’dir. Araştırma sonuçları ayrıca hammadde fiyatlarında meydana gelen değişimin biyoetanol üretim maliyetlerini önemli düzeyde etkilediğini ve fırsat maliyetinin biyokütle tedarikini güçleştirdiğini göstermiştir. Araştırma bulgularına dayanarak Türkiye’de biyoetanol üretiminin ekonomik sürdürülebilirliği için destekleyecek politika ve stratejilerin takip edilmesi ve mevzuatta gerekli düzenlemelerin yapılması önerilmektedir.

EFFECTS OF BIOMASS PRICE VARIATION ON THE

PRODUCTION COST OF BIOETHANOL IN TURKEY

ABSTRACT

The link between the variation in price of raw material used in bioethanol production such as sugar beet, maize, wheat and bioethanol production cost have not clear yet in Turkey. Therefore, the purposes of the study were to calculate the production cost of bioethanol and to explore the changes in bioethanol cost associated with price variation of raw material. The research data were collected via personal interviews from active bioethanol plants in Turkey. The results of previous studies and documents of related institutions and organizations were also used. The study followed classical cost analysis approach to calculate production cost. Scenario analysis was performed when exploring the effect of raw material prices on bioethanol production cost. Research findings showed that production cost per litre bioethanol of Çumra, TARKİM and TEZKİM were 2.50 TL, 2.84 TL and 2.76 TL, respectively. The share of raw material expenses in bioethanol cost per litre varied associated with the crops used in the process. When bioethanol produced by using the sugar beet molasses, it was 28.55%, while that of corn-wheat mixture and corn were 44.81% and 44.87%, respectively. The research results also showed that the changes that occur in raw material prices significantly affected the bioethanol production cost and opportunity cost of crops created difficulties in biomass supply. Implementing the suitable policies and strategies and making the necessary arrangements in legislation would enhance the economic sustainability of bioethanol production in Turkey.

Keywords: Biomass, bioethanol, production costs, biomass price variation

1.GİRİŞ

Biyoetanol hammaddesi şeker pancarı, mısır, buğday ve odunsular gibi şeker, nişasta veya selüloz özlü tarımsal ürünlerin fermantasyonu ile elde edilen ve benzinle belirli oranlarda harmanlanarak kullanılan alternatif bir yakıttır. Üretimi nişastanın önce şekere, daha sonra da şekerin doğrudan fermente edilmesiyle biyoetanole dönüştürülmesi ile sağlanır.

Dünya biyoetanol üretimi 84 milyar litre olup, dünyada üretilen biyoyakıtların %77’sini oluşturmaktadır (EIA, 2015a). Biyoetanol üretiminin %91’i Amerika kıtasından, %5’i Avrupa kıtasından, %4’ü Asya ve Okyanusya kıtasından sağlanmaktadır. Afrika ve Avrasya Kıtalarında ise %1’den daha az olmak üzere biyoetanol üretimi vardır. ABD, Brezilya, Çin, Kanada ve Fransa dünya biyoetanol üretiminde ilk beş ülkedir. Dünyada biyoetanol tüketiminin %87’si Amerika kıtasında, %8’i Avrupa kıtasında, %5’i Asya ve Okyanusya kıtasındadır. Biyoetanol tüketiminde, üretiminde olduğu gibi Avrasya ve Afrika kıtaları %1’lik dilimin altındadır (EIA, 2015b). Dünya biyoetanol tüketiminde yer alan ilk beş ülke ABD, Brezilya, Çin, Kanada ve Almanya’dır (ISO, 2015). Dünya biyoetanol sektöründeki bu gelişim, biyoetanol konusunda yapılan bilimsel çalışmalara da ivme kazandırmıştır. Biyoetanol üretiminin teknik yönü ile ilgili çalışmalar tatmin edici düzeye ulaştıktan sonra, araştırmalar biyoetanol üretiminin ekonomik yönüne yoğunlaşmıştır. Yapılan çalışmalar öncelikle biyoetanol üretim tesisi kurulumunun fizibilitesine yönelmiştir (Kaylen ve ark., 2000; USDA, 2006a; USDA, 2006b; Ekşioğlu ve ark., 2009; Littlewood ve ark., 2012). Biyoetanolün ekonomik yönünü araştıran diğer bazı araştırmacılar ise biyoetanol maliyetinin biyoetanolün elde edildiği biyokütle ve üretim teknolojisi seçimine göre gösterdiği değişime odaklanmıştır (Chin ve H’ng, 2013; Wang ve

ark., 2012; Wyman, 1999). Benzer şekilde Whims (2002), Amerika’da biyoetanol maliyetinin mısırdan elde edilen susuzlaştırılmış ve sulu biyoetanolün işletme kapasitesi arttıkça azaldığını ortaya koymuştur. Diğer taraftan Nguyen ve Prince (1996), Avustralya için şeker kamışından tatlı sorgumdan üretilen biyoetanolün petrolden daha pahalı olduğunu ve işletme kapasitesi azaldıkça masrafların azaldığını tespit etmiştir. Son yıllarda biyoetanol konusunda yapılan çalışmalar biyoetanol işletmeciliğinin karlılığına, biyoetanol üretim ve ticaret politikalarına ve biyoetanol üretiminin çevresel boyutuna yönlenmiştir (Gokıanluy ve arkadaşları, 2014; Hoogoveen ve arkadaşları, 2009; Elbehri ve ark., 2013; Msangi ve ark., 2007; Urbanchuk, 2015).

Türkiye’de biyoetanol sektöründeki mevcut durum dünyadaki seyrinden oldukça farklıdır. Biyoetanol sektörü Türkiye için henüz yeni gelişen bir sektördür. Türkiye’de faaliyet gösteren 3 firma hammadde olarak şeker pancarı, buğday ve mısır kullanarak yılda ortalama 162 milyon litre biyoetanol üretmektedir. Bunun 76 milyon litresi yakıt biyoetanolüdür. Üretilen yakıt biyoetanolünün %92’si yurt içinde benzinle harmanlanılarak kullanılmakta geriye kalan %8’i ihraç edilmektedir (TAPDK, 2015). Biyoetanol konusunda yapılan araştırmalar ise sınırlı düzeydedir ve son 10 yılda gerçekleştirilmiştir. Günümüze kadar Türkiye’nin biyoetanol potansiyelini ortaya koyan (Karaosmanoğlu, 2006; Melikoğlu ve Albostan, 2011), alternatif yakıt kaynağı olarak biyoetanolün genel özelliklerini, üretim sürecini, üretimi için gerekli olan hammaddeleri inceleyen çalışmalar yapılmıştır (Bengisu, 2014; Adıgüzel, 2013). Biyoetanol üretiminin ekonomik yönüyle ilgili çalışmalar ise Türkiye gündemine henüz yeni girmiştir. Akalın ve Seyrekbasan (2015) Türkiye biyoetanol politikalarını dünya politikalarıyla karşılaştırmıştır. Ar (2012) Türkiye’de biyoetanol kullanım zorunluluğunun ekonomide yaratacağı etkileri makro açıdan incelemiştir. Hatunoğlu (2010) ise biyoyakıt politikalarının tarım sektörüne etkilerini; gıda güvencesi, tarımsal çevre, çiftçi gelirleri ve kırsal kalkınma alt konularıyla ortaya koymaya çalışmıştır. Diğer taraftan Koçtürk (2011) farklı özellikte biyoetanol-benzin karışımlarını yakıtların motorlarda kullanımının çevresel ve ekonomik yönden değerlendirmiş ve çalışması sonucunda hammadde maliyeti açısından en ekonomik karışım oranının E5 ve en ekonomik hammaddenin şeker pancarı olduğunu ifade etmiştir. Oruç (2008), şeker pancarından biyoetanol üretim maliyetini Eskişehir Şeker- Alkol Fabrikası örneğiyle incelemiş, biyoetanol maliyetinin benzinin giriş fiyatının üzerinde olduğunu tespit etmiştir. Türkiye’de hali hazırda üretim yapan biyoetanol tesislerinin ölçeklerini, üretim süreçlerini ve başlangıç sermayesini dikkate alarak biyoetanol üretim maliyetini ortaya koyan ve hammadde fiyatlarındaki değişimin maliyetler üzerindeki etkisini inceleyen çalışmaya rastlanmamıştır. Bu sebeple bu araştırmada Türkiye’de biyoetanol üretiminde maliyet unsurlarını ortaya koymak ve hammadde fiyatlarındaki değişimin biyoetanol üretim maliyeti üzerindeki etkilerini ortaya koymak amaçlanmıştır.

2.MATERYAL ve METOT

Araştırma verileri, Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş. biyoetanol fabrikası ile yapılan görüşmelerden ve daha önce yapılmış çalışmalardan elde edilmiştir.

Biyoetanolün maliyeti nispi satış değerleri yöntemine göre hesaplanmıştır (Kıral ve Kasnakoğlu, 1999). Biyoetanol üretim maliyetleri şeker pancarı melası, şeker pancarı (%16.5 sakkaroz), buğday ve mısırın hammadde olarak kullanıldığı üretimler için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Ayrıca biyoetanol üretiminde TARKİM’in buğday+mısır karışımı ve Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin şeker pancarını şeker üretiminde kullandıktan sonra geriye kalan şeker pancarı melasını kullanması da dikkate alınarak maliyet hesaplanmıştır.

Biyoetanolün birim maliyeti hesaplanırken üretim tesislerinin sabit masrafları, değişken masrafları ve üretim sürecinde elde edilen yan ürünler olan karbondioksit, sıvı organik gübre ve DDGS (Dried. Distillers Grains with Solubles) dikkate alınmıştır. Biyoetanol tesislerinin

sabit masraflarını; tesisin amortismanı, borç faizleri, iş gücü ve idari masrafları ve vergileri oluşturmaktadır. Değişken masraflarını ise hammadde, enzim, maya, kimyasal, denatürant, tamir, bakım, nakliye, su elektrik ve diğer masrafları oluşturmaktadır.

Biyoetanol üretim maliyetinin en önemli değişken masraf unsuru olan hammadde masrafları, biyoetanol tesislerinin bulunduğu illerde, 2014 yılı itibariyle ilgili hammaddenin çiftçi eline geçen fiyatlarıyla, kullanılan toplam hammadde miktarlarının çarpılmasıyla elde edilmiştir. Kullanılan toplam hammadde miktarı biyoetanol üretim tesislerinin üretim kapasitelerine göre aşağıda belirtilen hammaddenin biyoetanole dönüşüm oranları yardımıyla hesaplanmıştır (Çizelge 1). Hammaddeden üretilen, şeker ve yan ürünleri, karbondioksit ve organik sıvı gübre miktarları Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.’den alınan beyanlardan, DDGS miktarı ise USGC (2012)’den alınmıştır. Hammaddelerden üretilen biyoetanolün ve yan ürünlerin fiyatları ise piyasa fiyatlarını temsil etmektedir.

Çizelge 1. Hammaddenin biyoetanole dönüşüm oranları (Oruç, 2008)

Hammadde Hammadde miktarı (gr) Etanol miktarı (gr)

Sakkaroz 100 45-47

Ş.pancarı melası 100 20-24

Mısır 100 40-42

Buğday 100 36-38

Nakliye masrafları, biyoetanol üretim tesislerinin hammaddeye olan uzaklığına, hammaddeyi taşıma aracına ve taşıdığı hammadde miktarına bağlı olarak her tesis için ayrı ayrı hesaplanmıştır.

Su fiyatları biyoetanol tesislerinin bulunduğu her ilin Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğünden, elektrik fiyatları ise tesislerin bulunduğu illere göre Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketinden alınmıştır. Biyoetanol üretiminde kullanılan su, elektrik, enzim, maya, kimyasal ve denatürasyon miktarları ise daha önce yapılmış çalışmalardan elde edilmiştir (Hofstrand, 2012).

Biyoetanol üretim tesisinin başlangıç yatırımı, 84 milyon litre kapasite için, Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin beyanına dayanarak 15 milyon TL olarak alınmıştır. Diğer tesislerin başlangıç yatırımları norm değerler kullanılarak ortaya konulmuştur. Tesisin ekonomik ömrü 15 yıl olarak alınmıştır (Hofstrand, 2012).

İşgücü masrafları ise, bir biyoetanol üretim tesisinde bulunması muhtemel olan, kimya mühendisi, kimyager, yönetici ve idareci, laboratuvar çalışanları ve işçiler olmak üzere, tesislerin kapasitelerine göre sayıları ve aldığı ücretleri varsayımlarla hesaplanmıştır.

Genel idare giderleri toplam değişken masrafların %3’ü alınarak hesaplanmıştır. Döner sermaye faiz oranı Ziraat bankası 2014 yılı tarıma dayalı sanayi yatırım kredisi faizi (%13) esas alınarak hesaplanmıştır. Sabit sermaye faizinin hesaplanmasında reel faiz oranı (%5) kullanılmıştır.

Hammadde fiyatındaki değişiminin biyoetanol maliyeti üzerine etkisinin ölçülmesinde senaryolardan yararlanılmıştır. Senaryolarda kullanılan farklı hammaddelerin fiyatları %5, %10, %20, %30, %40 ve %50 oranında arttığı ve azaldığı varsayılarak, biyoetanol maliyetinin ne ölçüde değiştiği hesaplanmıştır. Daha sonra doğrusal regresyon analizinden yararlanılarak, hammadde fiyatındaki değişimin, biyoetanol maliyeti üzerindeki etkisi ortaya konulmuştur. Her bir hammadde içi hesaplanan biyoetanol maliyeti (TL/kg) modelin bağımlı değişkeni olarak alınmıştır. Şeker pancarı melası, şeker pancarı, buğday ve mısır fiyatları ise regresyon modellerinin bağımsız değişkeni olarak kullanılmıştır. Biyoetanol birim üretim maliyetinin, hammadde fiyatındaki değişime göstermiş olduğu hassasiyet elastikiyet yardımıyla ortaya konulmuştur.

3.ARAŞTIRMA BULGULARI

3.1.Biyoetanol üretiminde maliyet unsurları ve birim üretim maliyeti

Araştırma bulguları biyoetanol üretim maliyetinin üretimde kullanılan biyokütleye bağlı olarak değiştiğini göstermiştir (Çizelge 3). Bir ton şeker pancarı melasından 464 litre biyoetanol, 5.71 litre sıvı organik gübre ve 85.71 litre sıvı karbondioksit üretilmektedir. Şeker pancarı melasından üretilen bir litre biyoetanolün maliyeti 3.62 TL’dir. Hammadde masrafı toplam masrafların %51’idir (Çizelge 2). Şeker pancarındaki %16.5’lik sakkarozun tamamı biyoetanol üretiminde kullanılırsa, bir ton şeker pancarından 75.9 litre biyoetanol elde edilmektedir. Hammadde masrafı toplam masrafların %53’ünü oluştururken bir litre biyoetanol 3.83 TL’ye üretilmektedir. Şeker pancarından şeker ürettikten sonra arta kalan şeker pancarı melasından biyoetanolün üretildiği bütünleşmiş üretim sisteminde bir litre biyoetanolün maliyeti 2.50 TL’dir ve hammadde masrafı toplam masrafların %29’unu oluşturmaktadır (Çizelge 2). Karbondioksitin litresi şeker pancarından veya melasından sırasıyla 0.15 TL ve 0.16 TL’ye üretilmektedir. Şeker pancarı bazlı biyoetanol üretiminin yan ürünü olan organik sıvı gübre maliyetleri ise şeker pancarı melasından elde edilirse daha düşük olmaktadır. Organik sıvı gübre, şeker pancarı melasından 4.53 TL’ye elde edilirken, şeker pancarından 4.79 TL’ye elde edilmektedir. Şeker üretimiyle bütünleşmiş biyoetanol üretiminde karbondioksit ve organik sıvı gübrenin litresi sırasıyla 0.01 ve 0.35 TL’ye elde edilmektedir (Çizelge 3).

Bir ton mısırdan 460 litre, bir ton buğdaydan 380 litre biyoetanol elde edilmektedir. TARKİM’in buğday mısır karışımından biyoetanol üretiminde, karışımın %20 buğday+%80 mısırdan oluştuğu varsayımı altında 1 litre biyoetanol 2.84 TL’ye mal olmaktadır. Bu süreçte elde edilen yan ürünler olan karbondioksit 0.12 TL ve DDGS 0.55 TL maliyetle üretilmektedir. Hammadde olarak mısır ve buğday kullanıldığında, bir litre biyoetanol sırasıyla 2.81 TL ve 2.95 TL maliyetle üretilmektedir. Nişasta bazlı bir ton hammaddeden 300 kg DDGS (yem katkı maddesi) ve 164 litre karbondioksit üretilmektedir. Karbondioksit mısırdan ve buğdaydan üretildiğinde 0.12 TL’ye elde edilmektedir (Çizelge 3).

Biyoetanol yalnızca mısırdan üreten TEZKİM’in hammadde masrafları biyoetanol maliyetinin %45’ini oluşturmaktadır. Bir litre biyoetanolü 2.76 TL’ye, karbondioksiti 0.12 TL’ye ve yem katkı maddesi olan DDGS’yi 0.53 TL’ye üretmektedir (Çizelge 3).

3.2.Hammadde fiyatlarındaki değişimin biyoetanol maliyeti üzerine etkisi

Araştırma sonuçları hammadde fiyatlarında meydana gelen değişimin biyoetanol maliyeti üzerine önemli etkilerinin olduğunu göstermiştir. Biyoetanol üretim maliyetlerinin fiyat değişimine en fazla hassasiyet gösterdiği hammadde şeker üretimiyle bütünleşmiş bir şekilde şeker pancarı melasından üretimde kullanılan melastır. Bu üretim sisteminde melas fiyatlarında meydana gelecek %10’luk artış, biyoetanol üretim maliyetinde %2.8’lik artışa neden olmaktadır. Biyoetanol üretiminin gösterdiği hassasiyet açısından diğer hammaddeler mısır, mısır-buğday karışımı, melas ve şeker pancarı olarak sıralanmaktadır. Mısır ve mısır buğday karışımı fiyatlarında meydana gelecek %10’luk artış, biyoetanol üretim maliyetinde %4.5’lik artışa neden olmaktadır. Biyoetanol maliyetinin hassasiyetinin yüksek olduğu bir diğer hammadde buğdaydır. Buğday fiyatında meydana gelecek %10’luk bir artış, biyoetanol üretim maliyetinde %4.8’lik artışa neden olmaktadır. Melas ve şeker pancarı fiyatlarında meydana gelecek %10’luk artışlar, biyoetanol maliyetinde sırasıyla %5.1 ve %5.3 artışa yol açmaktadır (Çizelge 4).

Çizelge 2. Bir ton hammaddeden üretilen biyoetanolün üretim masrafları

Maliyet unsurları Hammadde

Şeker pancarı melası Şeker pancarı 1 Şeker pancarı 2 Mısır TEZKİM Mısır TARKİM (%80) Buğday TARKİM (%20) Değişken masraflar (TL) Hammadde 464.00 160 18.08 650.00 650.00 630.00 Enzimler 72.00 22.80 7.59 138.00 138.00 114.00 Mayalar 7.20 2.28 0.76 13.80 13.80 11.40 Kimyasallar 69.60 22.04 7.34 133.40 133.40 110.20 Denatürasyonlar 98.40 31.16 10.37 188.60 188.60 155.80 Tamir-bakım 18.00 5.70 1.90 34.50 34.50 28.50 Nakliye 0.93 0.93 0.93 1.54 2.11 1.95 Su 0.49 0.16 0.05 3.12 2.04 1.69 Elektrik 46.27 14.65 4.88 88.69 88.69 73.26 GİG 24.72 8.68 1.83 40.26 39.32 32.48 DSF 53.56 18.80 3.97 87.24 85.20 70.38 Sabit masraflar (TL) Amortisman 28.57 9.05 3.01 36.32 54.43 44.97

Sabit sermaye faizi 21.43 6.79 2.26 27.24 40.83 33.73

İşgücü masrafları 2.98 0.94 0.31 3.96 3.76 3.11 Vergiler 0.47 0.15 0.05 2.00 1.90 1.57 Toplam değişken masraflar 855.17 287.19 57.70 1379.15 1375.66 1229.66

Toplam sabit masraflar 53.45 16.93 5.63 69.51 100.92 83.37

Toplam masraf (TL) 908.62 304.12 63.34 1448.66 1476.57 1313.03 Ürünler Biyoetanol (bin TL) 960.00 304.00 101.20 1840.00 1840.00 1520.00 DDGS (bin TL) - - - 232.50 232.50 232.50 CO2 (bin TL) 28.57 9.05 3.01 27.77 27.77 27.77 Sıvı gübre (bin TL) 14.49 4.59 1.53 - - -

Kristal şeker (bin TL) - - 337.35 - - -

Küp şeker (bin TL) - - 150.60 - - -

Sıvı şeker (bin TL) - - 210.84 - - -

Melas (bin TL) - - 9.78 - - -

Karma yem (bin TL) - - 81.33 - - -