Uluslararası Muhasebe Ve Finansal Raporlama
Standartlarının Finansal Analize Etkilerinin Regresyon
Analizi Đle Ölçülmesine Yönelik
Bir Araştırma
Arş.Gör.Dr.Metin ATMACA∗∗∗∗
Öğr.Gör.Dr.Hakan ÇELENK∗∗∗∗∗∗∗∗
ÖZET
Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları (UMS ve UFRS) işletmelerin düzenledikleri finansal tablolarda hem biçimsel hem de içerik olarak etkilemektedir. Bu tür etkiler, işletmeler için stratejik kararların alınmasında önemli yeri olan finansal analiz sonuç-larını da değiştirmektedir. Çalışmada UMS ve UFRS’lerin işletmelerin finansal analiz uygu-lamalarının kalite düzeyine etkisi olup olmadığı araştırılmıştır. Araştırma için Đstanbul Sana-yi Odası tarafından her yıl açıklanan “Türkiye’nin Đlk 500 SanaSana-yi Kuruluşu” seçilmiştir. Araştırmada anket yöntemi kullanılmış olup, veriler regresyon analizine tabi tutulmuştur. Araştırma doğrultusunda UMS ve UFRS’lerin işletmelerin finansal analizlerinin kalite düze-yine olumlu yönde etkide bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Muhasebe Standardı, Uluslar arası Muhasebe Standartları, Uluslar
arası Finansal Raporlama Standartları, Finansal Analiz, Regresyon Analizi
JEL Sınıflaması: M40, M41, M49, C21.
A Research Intented To Assess The Effects Of International Accounting And Financial Reporting Standards To Financial Analysis Using
Regression Analysis ABSTRACT
International Accounting and Financial Reporting Standards (IAS and IFRS) effect both formally and contextually the financial statements prepared by enterprises. Such effects do change financial analysis results that have a crtical role while making strategic decision for enterprises. In this study, IAS and IFRS were surveyed if they have any effects on quality level pertaining to financial analysis practices of enterprises. “The First 500 Greatest Indus-trial Corporations in Turkey” were chosen by Istanbul Chamber of Industry for this research. Survey method was opted for this study and the data were put to regression analysis afterwards. In accordance with the research, it has been understood that IAS and IFRS positively effect the quality level of financial analyses prepared by enterprises.
Key Words: Accounting Standard, International Accounting Standards, International
Financial Reporting Standards, Financial Analysis, Regression Analysis
JEL Classification: M40, M41, M49, C21.
∗
Marmara Üniversitesi, Đktisadi ve Đdari Bilimler Fakültesi, Đşletme Bölümü. ∗∗
1. Giriş
Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları (UMS ve UFRS)’ler finansal raporlamada önemli değişimler meydana getirmiştir. Bu standartlar çerçevesinde hazırlanan finansal tablolarda gerçeğe uygun gö-rünümün ön planda tutulması amaç-lanmaktadır. Ülkelerin ulusal muhase-be standartlarına ve düzenlemelerine göre düzenlenen finansal tablolar, özel-likle uluslararası piyasalara ve yabancı yatırımcılara istenen finansal bilgiyi sunmada yetersiz kalmaktadır. Bu ba-kımdan finansal tabloların gerçek, şef-faf, tutarlı, anlaşılabilir ve karşılaştırıla-bilir olmaları gerekmektedir1. Bu
gerek-lilikler doğrultusunda UMS ve UFRS’ler ilke bazlı standartlar olarak ifade edil-mektedir2. Özellikle US GAAP’ler ile
karşılaştırıldığında UMS ve UFRS’ler kural bazlı olmaktan uzak bir yapı içe-risindedirler3. Bu bağlamda
uluslarara-sı piyasalarda yer alan işletmeler, ku-rumsal yatırımcılar, finansal analistler ve diğer unsurlar arasında iletişimin sağlanmasında, maliyetlerin azaltılma-sında UMS ve UFRS’ler önem arz et-mektedir.
Çalışmada UMS ve UFRS uygulama-larının işletmelerin finansal tablolar analizi sonuçlarına etkileri incelenmiş-tir. Bu doğrultuda çalışmada anket yöntemi kullanılmış olup, anket verileri regresyon analizine tabi tutulmuştur.
2. Temel Kavramlar 2.1.Muhasebe Standardı
Muhasebe açısından standart kav-ramı, muhasebe uygulamalarına yön veren kurallar topluluğu olarak ifade edilmektedir4. Amerikan Yeminli Mali
Müşavirler Enstitüsü (American Institute of Certified Public Accountants-AICPA) muhasebe stan-dardı kavramını, yetkili kurullar
1 Bülent Üstünel, “2006 Yılı Türkiye Muhasebe Standartları
Yılı Olacak”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:72 , s.18. 2 Todd M. Hines, “International Financial Reporting
Standards: A Guide to Sources for International Accounting Standards”, Journal of Business & Finance
Librarianship, Vol. 12(3) 2007, s.10.
3 Benston, George J. Michael Bromwich, Robert E. Litan ve Alfred Wagenhofer, Worldwide Financial Reporting:
The Development and Future of Accounting Standards, Oxford University Press, 2006. s. 183.
4 Necdet Sağlam, Salim Şengel ve Bünyamin Öztürk,
UFRS-UMS Uyumlu TMS-Türkiye Muhasebe Standart-ları Uygulaması, Genişletilmiş Güncelleştirilmiş 3.Baskı,
Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara, 2009, s. 4.
fından ortaya konan ve meslek mensuplarını yönlendiren kurallar şeklinde tanımlamıştır5.
Başka bir ifadeyle muhasebe standartları, mu-hasebe kavram ve ilkelerinin uygulanmasında temel alınan yöntemleri ve değerleme ölçütlerini belirleyen6 finansal tablolara yönelik ilkelerin
uygulanmasını sağlayan esaslar ve kurallar bütünüdür. Bu açıdan muhasebe standartları işletmelerin finansal performanslarının ve karşı-laştırılabilirlik düzeylerinin doğru analiz edilme-sinde önem taşımaktadır7. Ayrıca muhasebe
standartları güvenilir, karşılaştırılabilir finansal bilginin üretilmesinde ve bu finansal bilginin ilgili finansal tablo kullanıcılarına (yatırımcı, yönetici, kredi kuruluşları) iletilmesinde önemli rol oynamaktadır8.
Muhasebe standardı kavramını, ulusal ve uluslararası standart olarak iki şekilde sınıfla-mak mümkündür. Ulusal muhasebe standardı, bir sistem içerisinde belirli bir ülke için olup, bu tür standartlar uygulandıkları ülkelerdeki ku-rum ve işletmelerde muhasebe birliğini sağla-makta ve bu standartlar çerçevesinde söz konu-su kurum ve işletmeler ilgili yerlere hesap ver-mektedirler9. Uluslararası muhasebe standardı
ise, finansal bilginin ilgili finansal tablo kullanı-cılarına iletilmesinde birden çok alternatif su-nan, uluslararası bazda raporlamaya olanak veren, işletmelere kendilerine uygun olan en iyi politikaları seçme imkanı sunan bir kavram olarak ifade edilmektedir10. Başka bir ifadeyle
uluslararası muhasebe standardı, ayrı ayrı mu-hasebe standardı olan çeşitli ülkelerde etkinlik gösteren çok uluslu işletmelerin dönem sonu finansal durum tablolarının (bilançolarının) ayrıca değerleme ve sunumlarında belirli ölçüde bir birlik sağlamak amacıyla hazırlanan, yazılı kurallardan oluşan bir metindir11.
2.2. Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartları
UMS ve UFRS’ler, dünya çapında muhase-be standartlarını birbirine uyumlaştırmak su-retiyle hazırlanan finansal tabloların
5 Joel G. Siegel, Jae K. Shim, Dictionary of Accounting Terms, Third Edition, Barron's Educational Series, Inc., 2000, s.11.
6 Ercan Beyazıtlı, Rıfat Nalbantoğlu, Güven Sayılgan, Kadir Gürdal ve Orhan Çelik, Küreselleşme, Avrupa Birliği ve Muhasebe
Mesle-ğinde Yeni Ufuklar, Çağdaş Grup, Siyasal Kitabevi, 2000, s.193.
7 Sinan Aslan, “Global Muhasebe Sürecinde Yakınsama Eğilimleri”,
Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 23, Temmuz, 2004, s.94.
8 Serpil Bostancı, “Küreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:59, Nisan-Mayıs-Haziran, 2002, s.2.
9 Mehmet Yazıcı, “Muhasebe Standardının Tanımı”, Muhasebe ve
Finansman Dergisi, Sayı:18, 2003, s.36.
10 Fikret Çankaya, Uluslar arası Muhasebe uyumunun Ölçülmesine Yönelik Bir Uygulama: Rusya, Çin ve Türkiye Karşılaştırması,
Zon-guldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
Cilt :3, Sayı:6, 2007, s.131. 11 Mehmet Yazıcı, A.g.m., s.36-37.
rılmasına olanak vermeyi amaçlayan standartlardır12. Bu standartlar ile
işletmelerin mali durumunu, perfor-mansını ve nakit akımını gerçeğe en uygun bir şekilde yansıtacak şekilde hazırlamak; mali tabloları etkileyecek her işlemi doğru ve gerçeğe uygun bir biçimde yansıtmak; gerekli dipnotlara da yer verilerek uygun muhasebe poli-tikalarını uygulamak; bilginin uygun, güvenilir, karşılaştırılabilir ve anlaşıla-bilir olarak sunumunu gerçekleştirmek amaçlanmaktadır13.
UMS ve UFRS, dünya genelinde bir kıyaslama ve değerlendirmeye imkan sağlayan kaliteli ve güvenilir bilginin üretilmesi için son derece disiplinli ve titiz bir çerçeve konumundadır14. Bu standartları kullanmanın işletmelere sağladığı faydaları şu şekilde sıralamak mümkündür15;
• Ulusal muhasebe standartları oluşturmak için yeniden çaba harcan-masının önlenmesi,
• Muhasebe problemleri konusun-da ulusalkonusun-dan çok global bir bakış açı-sının sağlanması,
• Đşletmeler arasında finansal kar-şılaştırmaların yapılabilmesi, uluslara-rası sermaye piyasalarında finansal veri karşılaştırması,
• Söz konusu ülkenin finansal ra-porlama standartlarını kullanmak zo-runda olmadan yabancı sermaye piya-salarından kaynak arayışı sağlayabilme olanağının sağlanması ve böylece işlet-melerin tasarruf edebilmeleridir.
Yukarıdaki maddelere ek olarak UMS ve UFRS’lerin en belirgin faydası, ulusal yerine daha global bir yaklaşı-mın benimsenecek olmasıdır. Pek çok işletme UFRS’yi benimsemenin yabancı piyasalara giriş öncesi etkili bir yöntem
12 Cengiz Toraman ve M. Fatih Bayramoğlu, “Avrupa Birliği
Uyum Sürecinin Muhasebe Uygulamalarına Etkisi”, Mali
Çözüm Dergisi, Sayı: 76 (Özel Sayı), Kasım, 2006s.465.
13 Necdet Sağlam, Salim Şengel ve Bünyamin Öztürk,
A.g.e., s.16.
14 Cemal Đbiş ve Serdar Özkan, “Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (UFRS)’na Genel Bakış”, Mali
Çözüm Dergisi, Sayı:74, 2006, s.27.
15 Stanley C.W. Salvary, “Fair Value – The Basis of International Financial Reporting Standards: A Conceptual Contradiction of the Relevant Measurement Attribute in Financial Accounting”, International
Accounting Standards, Regulations, and Financial Reporting, Greg N. Gregoriou and Mohamed Gaber
(Editör) Elsevier, Linacre House, Jordan Hill,USA, 2006, s. 99.
olduğunu kabul etmektedir. Küresel sermaye piyasalarının UMS ve UFRS’lerden faydalan-ması ile finansal tabloların karşılaştırmaları da kolaylaşmaktadır. Ayrıca bu standartların dünya genelinde kullanılması, yatırımcıların güven düzeylerini olumlu yönde etkilemekte-dir16.
2.3. Finansal Analiz
Finansal analiz, işletme ilgililerinin amaçla-rına uygun olarak, bir veya birkaç döneme ait finansal tablolarda yer alan unsurların, gerek kendi aralarındaki gerekse sektörle olan ilişki-lerin çeşitli analiz teknikilişki-lerinden yararlanmak suretiyle incelenmesi, yorumlanması ve işlet-menin içinde bulunduğu durumu da göz önü-ne alınarak değerlendirme işlemleri olarak tanımlanmaktadır17. Finansal tablolar analizin
amaçlarını şu şekilde sıralamak mümkün-dür18;
• Bir işletmenin hesap dönemine ait finan-sal tablolarını analiz edilmesi, böylece varlık veya sermaye konularında işletmenin sonuçla-rının değerlendirilmesi,
• Bir işletmenin geçmiş hesap dönemine ait finansal tablolarını analiz edilmesi suretiyle o işletmenin gelişim seyrinin saptanması,
• Bir işletmenin finansal tablolarının, aynı iş kolundaki (sektörel) işletmelerin finansal sonuçları ile karşılaştırmasını sağlanması ve böylece sektörel açıdan işletmenin durumunun saptanması,
• Kredi isteyen işletmelerin kredi verilebi-lirlik ve bu kredinin geri ödeme durumunun belirlenmesi,
• Đşletmenin yeni ya da genişleme (tevsi) yatırımlarına karar verilebilmesine yardımcı olunmasıdır.
Đşletmeler için finansal analiz; işletmenin dönemler itibariyle faaliyetlerin etkinliğini ve başarı derecesinin ölçülmesi, işletmenin hedef-lerine ne şekilde ulaşıldığının tespit edilmesi, işletmenin finansal yapısının gösterdiği trendin belirlenmesi, geleceğe yönelik planların hazır-lanması, işletmenin faaliyetlerinin denetimi ve değerlendirilmesi, işletmenin borç ödeme gü-cünün ölçülmesi, işletmenin birleşme, satınalma, tasfiye gibi stratejik kararların alınmasında verilerin sağlanması için önemli bir süreçtir19.
16 Luis Cabrera, “Widespread Acceptance of IFRS Continues”,
Accounting and Auditing, The CPA Journal, March 2008, s.36-37.
17 M.Emin Arat, Finansal Analiz Aracı Olarak Oranlar Đlkeler &
Oranlar, M.Ü. Nihad Sayar Eğitim Vakfı, Yaylım Matbaası,
Đstan-bul,2005, s.75.
18 Ahmet Hayri Durmuş ve M. Emin Arat, Đşletmelerde Mali Tahlil, M.Ü. Nihad Sayar Eğitim Vakfı, Đstanbul,1997, s. 116.
19 Osman Okka, Finansal Yönetim, Teori ve Çözümlü Problemler, Nobel Yayın Dağıtım, 3.Baskı, Ankara, 2009, s. 105-106.
3. Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının Finansal Tablolar Analizi Sürecine Etkileri
Finansal tabloların karşılaştırabilir-lik düzeylerini azaltıcı etkilerin başında ülkeler arasında farklı finansal tablo hazırlama yükümlülüklerinin olması gelmektedir. Bu durum aynı zamanda finansal tablolarda şeffaflık problemini de beraberinde getirmektedir20. UMS
ve UFRS ile uyumlu finansal tablolar-dan sağlanan bilgiler, bu tür sorunlar-dan kaçınmada önemli bir adım du-rumundadır. Bunun yanında bu tür standartlara göre hazırlanan finansal tablolar, ilgili kullanıcılar için yeniden düzenleme gereğini ortadan kaldırmak-ta ve sonuç olarak bu kaldırmak-tabloların finan-sal analiz süreci daha etkin bir hale gelmektedir21. Aynı işlemin farklı
şekil-lerde kayıtlara alınması ve bunun so-nucunda farklı finansal tabloların elde edilmesi finansal tablo kullanıcılarının yanlış kararlar vermesine neden ola-bilmektedir22. Bu durum işletmenin
finansal tablolar ve analizinde önemli kararların etkinliğini azaltıcı etkide bulunmaktadır.
Diğer yandan finansal tabloların farklı kullanıcı grupları için analiz edilmesi söz konusudur. Buna göre finansal veri kullanıcılarının her biri-nin analize yönelik farklı amaçları vardır. Finansal veriyi en çok kullanan unsur, işletme yönetimidir. Đşletme yönetimi verileri hem yatırımcıların hem de alacaklıların bakış açısıyla analiz etmek zorundadır. Yönetim, yükümlülüklerini yerine getirmesi için işletmenin mevcut pozisyonuyla yakın-dan alakalı olmalı, aynı zamanda şir-ketin gelecekteki kazanç beklentilerini iyi bilmelidir23.
20 Necdet Sağlam, Salim Şengel ve Bünyamin Öztürk,
A.g.e., s.3.
21 Sinan Aslan, A.g.m., s.97.
22 Đsmail Bekçi ve Ozan Özdemir, “Muhasebe Standartları-nın Oluşum Süreci ve Türkiye Finansal Raporlama Stan-dartlarına Yönelik Muhasebe Meslek Mensuplarının Bakış Açıları Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel
Üni-versitesi Đktisadi ve Đdari Bilimler Fakültesi Dergisi,
Cilt:11,Sayı:2, 2006, s.144.
23 Charles H. Gibson, Financial Reporting and Analysis,
Using Financial Accounting Information, 8th Edition,South-Western Educational Publishing, 2000, s.179.
Đşletmenin halka açılması, işletmenin fi-nansal analizi için önemli bir husustur. Yatı-rımcılar halka açılan işletmenin finansal pozis-yonunu yakından incelerler ve gelecekte kar sağlayabilecek potansiyele sahip olup olmadı-ğını analiz ederler. Ayrıca yatırımcılar işletme-nin geçmiş trendlerine bakıp mevcut pozisyo-nunu da hesaba katarak gelecek beklentilerine dair hesaplamalarda bulunmaktadır. Đşletme yönetimi ve yatırımcılar dışında yer alan diğer bir finansal tablo kullanıcısı kredi verenlerdir. Kredi verenler de kısa ve uzun vadeli hedefler bakımından birbirinden ayrılmaktadır. Kısa vadeli kredi verenler önce işletmenin finansal tablosunda yer alan cari kaynaklara bakarak kredi genişletmesine gidip gitmeyeceğine; uzun vadeli kredi açanlar ise, öncelikle işletmenin gelecekteki kazanç beklentilerine bakarak ver-diği kredinin geri ödenip ödenemeyeceğine karar vermektedir24.
Bu açıklamalar ışığında finansal tablo kul-lanıcılarının farklı amaçları göz önüne alındı-ğında, UMS ve UFRS uygulamaları işletmelerin finansal tablolarında ve bu tabloların finansal analiz sonuçlarında önemli etkilerde bulun-maktadır. Finansal analiz açısından finansal tablolardaki bilgilerin tüm finansal tablo kul-lanıcıları için anlaşılabilir ve karşılaştırılabilir olması önem arz etmektedir. UMS ve UFRS’lere geçiş ile birlikte işletmelerin finansal tablola-rında değişim meydana getirmektedir. Bu deği-şim aynı zamanda finansal analize de etkide bulunmaktadır. Bu durumu göstermek ama-cıyla AB ülkelerine yönelik yapılan bir araştır-ma sonucunda UMS ve UFRS’lere geçişin etki-leri Tablo 1’de verilmiştir.
4. Uluslararası Muhasebe ve Finansal Raporlama Standartlarının Finansal Analize Etkilerini Ölçmeye Yönelik Bir Araştırma
Çalışmanın bu bölümünde, UMS ve UFRS’lerin, işletmelerin finansal analiz uygu-lamaları üzerinde etkilerinin ve algılarının de-ğerlendirilmesine ilişkin bilgiler yer almaktadır. Bu doğrultuda Đstanbul Sanayi Odası tarafın-dan açıklanan “Türkiye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu” üzerinde bu etkiler ve algı-lamalar incelenmiştir. Bu bağlamda öncelikle araştırmanın metodolojisi sunulmuş olup, daha sonra regresyon analizi aracılığıyla so-nuçlar analiz edilmiştir.
4.1. Araştırmanın Metodolojisi
Araştırmanın metodolojisi kapsamında; araştırmanın konusu, amacı, önemi, kısıtları ve araştırmada kullanılan analiz yöntemleri hakkında bilgiler sunulmuştur.
24 Charles H. Gibson, A.g.e., s.179.
Tablo 1: UMS ve UFRS’lere Geçişin Etkileri UMS/UFRS’ye Geçişin Olumlu
Etkileri
• Genel bir muhasebe dilinin oluşması, • Kar ve sermayenin en iyi şekilde sunumu, • Çok daha fazla şeffaflık.
UMS/UFRS’ye Geçişin Olumsuz Etkileri
• Subjektiflik taşıması,
• Finansal raporlamada daha az muhafazakar olması,
• Gizli bilgilerin yayınlanması.
UMS/UFRS’ye Geçişten Sağlanan Temel Yararlar
• Karşılaştırılabilirliği artırması, • Kurumsallık imajını geliştirmesi,
• Varlıkların defter değerinin piyasa değerine ya-kınlaştırması.
Kaynak: Seval Kardeş Selimoğlu, “Dünyadaki Uygulamalardan Hareketle Finansal Raporlama
Standart-larının Finansal Tablolar Üzerindeki Genel Etkileri”, XII. Türkiye Muhasebe Standartları
Sempozyu-mu, Kıbrıs, 2008, s.111.
4.1.1. Araştırmanın Amacı
Araştırmanın amacı, UFRS uygu-lamalarının finansal analizin etkinliğini ölçmeye yönelik “Türkiye’nin En Büyük
500 Sanayi Kuruluşu” üzerinde
yakla-şımlarının ve algılamalarının belirlen-mesidir.
4.1.2. Araştırmanın Önemi
UMS ve UFRS’ler, işletmelerin fi-nansal tablolarının kompozisyonunda önemli değişimlere neden olmaktadır. Bu değişimler doğal olarak işletmelerin finansal analiz sonuçlarını da etkile-mektedir. Bu bağlamda UMS ve UFRS’lerin işletmelerin finansal analiz uygulamalarına etkilerinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi ön plana çıkmak-tadır.
4.1.3. Araştırmanın Kapsamı ve Sınırları
Araştırmanın kapsamını,
“Türki-ye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu”
oluşturmaktadır. Anket formu, firma-ların muhasebe müdürü, finansal ra-porlama uzmanı, finansman uzmanı vb. üst düzey yöneticilere uygulanmış-tır. Her firmadan bir üst düzey yöneti-ciye anket yapılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın sınırını ise Đstanbul Sa-nayi Odası tarafından 2007 yılı için açıklanan “Türkiye’nin En Büyük 500
Sanayi Kuruluşu” listesi
oluşturmak-tadır. Bu sınırlılık çerçevesinde listede yer alan özel sektöre ait imalat (kamu sektörü ile ismini açıklamayan ve UFRS uygulamasına tabi tutulmamış firmalar hariç) firmalarına ulaşılmaya çalışılmıştır.
4.1.4. Araştırmanın Yöntemi
Bu araştırmada verilerin elde edilmesinde anket yönteminden faydalanılmıştır. Anket, birincil kaynaklardan bilgi toplamak üzere hazırlanan sistematik bir soru formu olup, araştırmanın problemini çözecek ve ela alınan hipotezleri test edecek bilgileri sistematik bi-çimde toplamak ve saklamak mümkündür25.
Araştırmanın ana kütlesi olarak Đstanbul Sa-nayi Odası tarafından her yıl açıklanan “Türki-ye’nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu” seçil-miştir. Anket, araştırma kapsamında yer alan işletmelerin muhsaebe-finansman ve finansal raporlama departmanları yöneticilerine uygu-lanmıştır. Bu ana kütlede yer alan işletmelere mail, telefon ve diğer iletişim araçları yardımıy-la uyardımıy-laşılmaya çalışılmıştır. Bu kuruluşyardımıy-lar içeri-sinde ismini açıklamamış olan 13 işletme ile 15 kamu işletmesi araştırmanın kapsamı dı-şında tutulmuştur. Bu bağlamda özel sektörde yer alan 472 işletme araştırmanın ana kütlesi-ni oluşturmaktadır.
4.1.4.1. Araştırmada Elde Edilen Verilerin Analizi
Araştırma kapsamına; UMS ve UFRS’leri uygulayan ve dönem sonu düzeltmeleri ile UMS ve UFRS uygulamalarına geçen işletmeler dahil edilmiştir. Buna göre 102 işletmeden geri dönüş alınmış olup, bu işletmelerden 9’unun UFRS uygulamadığı belirlenmiştir. Buna göre 93 işletme üzerinde analiz gerçekleştirilmiştir. Verilerin analizinde regresyon analizinden fay-dalanılmıştır.
Regresyon analizi, sosyal bilimler alanında en çok kullanılan istatistiksel teknik olup, bir değiş-kenin (bağımlı) diğer değişken (ler) (bağımsız) tarafından nasıl açıklandığını belirlemeye
25 A. Hamdi Đslamoğlu, Sosyal Bilimlerde Araştırma
Yöntemleri-SPSS Uygulamalı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş,, Đzmit, 2009,
maktadır26. Regresyon analizinde birden
fazla bağımsız değişken kullanılması mümkün olup, bu yöntem ile elde edilen regresyon modelleri araştırmacıya ilişki-nin yönünü, şeklini ve bilinmeyen değer-lere ait tahminleri sunmaktadır. Buna göre birden fazla bağımsız değişken kul-lanılması durumunda çoklu doğrusal regresyon söz konusu olmaktadır. Reg-resyon analizinde bağımlı değişken (Y), bağımsız değişken (X) sembolleri ile ta-nımlanmaktadır27.
Araştırma kapsamında toplanan ve-riler regresyon analizine ve T Testine tabi tutulmak suretiyle veriler, yararlı bilgiler haline getirilmiştir. Bu süreçte bilgisayar ortamına aktarılan veriler ışığında karşılaştırmalı tablolar oluştu-rulmuştur. Bu tablolar ile ayrıntılı ve açıklayıcı bilgilere ulaşılmaya çalışıl-mıştır.
Anket uygulamasından elde edilen veriler Marmara Üniversitesi araştırma bölümünde yer alan anket sistemi aracılığıyla tasnif edilmiştir. Anketin internet ortamında düzenlenmesi ve cevaplanması ankete cevap verenlere büyük kolaylık sağlamıştır. Ayrıca anket verilerinin analizlerinde daha doğru değerlendirme ve yorumlama imkanı doğmuştur. Ankete ilişkin veri girişleri tamamlandıktan sonra veriler, SPSS programı aracılığıyla istatistiksel analizlere tabi tutulmuştur.
4.1.4.2. Araştırmanın Modeli
Araştırmaya ilişkin likert tipi değiş-kenler kullanılmak suretiyle UMS ve UFRS’leri işletmelerin finansal analizle-rinin etkinlik düzeylerine olan etkilerini ölçmeye yönelik oluşturulan araştırma-nın modeli Şekil 1’de sunulmuştur.
Şekil 1’de görüldüğü üzere UMS ve UFRS’lerin işletmelerin finansal analiz-lerinin etkinliğini ölçmeye yönelik yatı-rım, yönetim ve kredi amaçlı finansal analiz aracılığıyla araştırmanın modeli oluşturulmuştur.
26 Beril Sipahi, E.Serra Yurtkoru ve Murat Çinko, Sosyal
Bilimlerde SPSS’le Veri Analizi, Beta Basım A.Ş,,
Đs-tanbul 2006, s.154.
27 Beril Sipahi, E.Serra Yurtkoru ve Murat Çinko, A.g.e., s.154-155.
4.2. Verilerin Analizi ve Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Anket çalışmasından elde edilen veriler; regresyon ve T-testi analizine tabi tutulmuştur. Analizlerden çıkan sonuçlar istatistiksel tek-nikler aracılığıyla yorumlanmıştır.
4.2.1. Ana Hipoteze Đlişkin Regresyon Analizi Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Araştırmanın ana hipotezi (H1), “UFRS uy-gulamaları işletmelerde finansal analizin etkinliğini olumlu yönde etkiler” şeklindedir. Bu hipotez çerçevesinde ankette yer alan de-ğişkenlerden yararlanmak suretiyle regresyon analizi yapılmıştır. Regresyon analizinde hipo-tezi destekleyen bağımlı ve bu bağımlı değiş-kenler üzerinde etkili olan bağımsız değişken-lerin etkileri yorumlanmıştır.
Bağımlı değişken ile bağımsız değişkenler arasındaki korelasyonu R değeri temsil etmek-tedir. Buna göre bu değerin yüksek olması bağımlı değişkenle bağımsız değişkenler ara-sında sıkı bir ilişkinin olduğu veya eş zamanlı olarak bağımsız değişkenin bağımlı değişken-lerdeki değişimin önemli bir kısmını açıkladığı anlamına gelmektedir. Belirleme katsayısı ola-rak da ifade edilen R2 değeri, bağımlı
değişken-deki varyansın (değişimin) yüzde kaçının ba-ğımsız değişken tarafından açıklandığını gös-termektedir28.
4.2.1.1. UFRS’nin Finansal Tablolar Analizinin Kalite Düzeyini Artırmasına Yönelik Modelin Analizi
Araştırmanın bu bu kısmında, (Y1) UFRS’nin finansal tablolar analizinin kalite düzeyini artırması bağımlı değişkeni üzerinde, (X 1) UFRS’nin, işletmelerin uluslar arası ser-maye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaş-tırması; (X 2) UFRS’nin, işletmelerin yatırım kararlarının doğru yönde alınmasına katkı sağlaması; (X 3) UFRS’nin, işletmelerin karlılık durumunu ve analizini doğru saptaması; (X 4) UFRS’nin, işletme yönetimine (yöneticilerine) işletmenin gerçeğe uygun durumunun ve per-formansının daha doğru analiz edilmesine yardımcı olması; (X 5) UFRS’ye göre hazırlanan finansal tabloların işletme yönetiminin sağlıklı ve doğru kararlar vermesine yardımcı olması; (X 6) UFRS’nin, muhasebe uygulamalarının (kayıt ve belge düzeni) kalite düzeyini olumlu yönde etkilemesi; (X 7) UFRS’nin, işletmelerin
28Hakan Çelenk, Esnek Çalışmanın Đşgücü Maliyetlerine ve Rekabet
Gücüne Etkisi ve Tekstil Sektöründe Uygulanması, Marmara
Üni-versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Đstanbul, 2008, s.215.
denetim faaliyetlerinin kolaylaştırılma-sına yardımcı olması; (X 8) UFRS’lerin uygulanması, raporlama elemanlarının bilgi düzeyini arttırması ve personelin kalifiyesini olumlu yönde etkilemesi; (X 9) UFRS uygulamalarının, işletmelerin kredibilite (kredi değerliliğini) düzeyle-rinin doğru tespitinde etkili olması; (X 10) UFRS uygulamalarının, işletmele-rin faaliyet yapılarının analizleişletmele-rinde etkili olması; (X 11) UFRS’nin,
işletme-lerin mali yapılarının analizinde borç ve özkaynak dağılımında etkili olması; (X 12) UFRS’nin, işletmelerin piyasa değerlerinin gerçeğe uygun ölçülmesinde etkili olması; (X 13) UFRS’ye göre hazırlanan nakit akış tablola-rının, finansal analizin etkinliğini artırması; (X 14) UFRS’lerin, işletmelerin uluslararası ser-maye piyasalarına kotasyonunu kolaylaştırma-sı bağımkolaylaştırma-sız değişkenlerinin etkisi ölçülmeye çalışılmıştır.
Şekil 1: Araştırmanın Modeli
YATIRIM AMAÇLI FĐNANSAL ANALĐ Z YÖNE TĐM AMAÇLI FĐNANSAL ANALĐ Z KRE DĐ AM AÇLI FĐNANSAL ANALĐ Z
UMS/UF RS
Finansal
Analiz in
Etkinl iği
Tablo 4-13: UFRS’nin Đşletmelerde Finansal Tablolar Analizinin Kalite Düzeyini Artırmasına Yönelik Regresyon Analizi
Bağımlı Değişken : (Y1) UFRS’nin Đşletmelerde Finansal Tablolar Analizinin Kalite Düzeyini Artırması
Beta Katsayılar Standart Hata t değeri p değeri (sig.) X1 ,266 ,085 3,129 ,002 X2 ,128 ,070 1,823 ,072 X3 ,212 ,093 2,281 ,025 X4 ,185 ,076 2,443 ,017 X5 ,188 ,086 2,197 ,031 X6 ,100 ,055 1,824 ,072 X7 ,191 ,069 2,761 ,007 X8 ,209 ,071 2,932 ,004 X9 ,138 ,074 1,855 ,067 X10 ,347 ,113 3,076 ,003 X11 -,240 ,091 -2,630 ,010 X12 -,246 ,087 -2,836 ,006 X13 -,294 ,087 -3,390 ,001 X14 -,160 ,076 -2,124 ,037 R= 0.903 R2= 0.816 F değeri = 24.748 p değeri =0,000 ( 0≤≤≤≤ p ≤≤≤≤ 0,1)
Tablo 4-13’e göre regresyonun açıklama gücü 0.816 olarak çıkmıştır. Bu sonuç UFRS’nin finansal tablolar analizinin kalite düzeyini artırması değişkenindeki varyas-yonun % 82’sini tabloda yer alan bağımsız
değişkenler ile açıklanabildiği anlamına gelmektedir.
Tabloya bakıldığında her bir (X1, X2, X3,
X5, X7, X8, X9 veX10) bağımsız değişkenler ile
(Y1) bağımlı değişkeni “UFRS’nin
düzeyi-ni artırması” bağımlı değişkedüzeyi-ni arasındaki
regresif (sebep sonuç ilişkisi) ilişki anlamlı-lık seviyesinde oldukça güçlü ve pozitif yön-de bulunmuştur. Diğer bir yön-değişle UFRS ile bağımsız değişkenlerde meydana gelen belli oranlardaki artış, beraberinde Đşletmelerde Finansal Tablolar Analizinin Kalite Düzeyini Artırması bağımlı değişkeni üzerinde de belli oranda artışa neden olmaktadır. Bu nedenle bu bağımsız değişkenlerin Đşletme-lerde Finansal Tablolar Analizinin Kalite Düzeyini Artırmasında belirleyici olduğunu göstermektedir.
Bunun yanı sıra (X11, X12, X13, ve X14)
ba-ğımsız değişkenleri ile (Y1) bağımlı değişkeni “UFRS’nin işletmelerde finansal tablolar
analizinin kalite düzeyini
artırma-sı”arasındaki regresif (sebep sonuç ) ilişki
güçlü anlamlılık seviyesinde ve negatif yön-de bulunmuştur. Bu bağımsız yön- değişkenler-de meydana gelecek belli oranlardaki artı-şın, Đşletmelerde Finansal Tablolar Analizi-nin Kalite Düzeyini Artırması bağımlı değiş-keni üzerinde belli oranda azalışa neden olmaktadır. Bu nedenle bu bağımsız değiş-kenlerin Đşletmelerde Finansal Tablolar Analizinin Kalite Düzeyini Artırmasında belirleyici olmadığını göstermektedir.
Sonuç olarak UFRS’nin işletmelerin fi-nansal tablolar analizinin kalite düzeyini artırıp artırmadığı noktasında aşağıdaki değişkenlerin etkili olduğunu gösteren çok değişkenli regresyon analizi yapılmıştır. Buna göre UFRS’nin sonucu olarak ortaya çıkan değişkenlerden;
• UFRS’nin, işletmelerin uluslar arası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırması,
• UFRS’nin, işletmelerin yatırım kararla-rının doğru yönde alınmasına katkı sağlama-sı,
• UFRS’nin, işletmelerin karlılık duru-munu ve analizini doğru saptaması,
• UFRS’nin, işletme yönetimine (yöneti-cilerine) işletmenin gerçeğe uygun durumu-nun ve performansının daha doğru analiz edilmesine yardımcı olması,
• UFRS’ye göre hazırlanan finansal tab-loların işletme yönetiminin sağlıklı ve doğru kararlar vermesine yardımcı olması,
• UFRS’nin, muhasebe uygulamaları-nın (kayıt ve belge düzeni) kalite düzeyini olumlu yönde etkilemesi,
• UFRS’nin, işletmelerin denetim faali-yetlerinin kolaylaştırılmasına yardımcı ol-ması,
• UFRS’lerin uygulanması, raporlama elemanlarının bilgi düzeyini arttırması ve personelin kalifiyesini olumlu yönde etkile-mesi,
• UFRS uygulamalarının, işletmelerin kredibilite (kredi değerliliğini) düzeylerinin doğru tespitinde etkili olması,
• UFRS uygulamalarının, işletmelerin faaliyet yapılarının analizlerinde etkili olma-sı,
işletmelerde UFRS’nin finansal analizin kalite düzeyini arttırdığı sonucuna ulaşıl-mıştır.
4.2.1.2. UFRS’nin, Finansal Tablo Kullanıcılarına Finansal Raporlamada Daha Yüksek Düzeyde Güven Sağlamasına Yönelik Modelin Analizi
Araştırmanın bu bölümünde (Y2) UFRS’nin, Finansal Tablo Kullanıcılarına Finansal Raporlamada Daha Yüksek Dü-zeyde Güven Sağlaması bağımlı değişkeni üzerinde, (X 14) UFRS’nin, işletmelerin uluslararası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırması; (X 15) UFRS’lerde yer alan değerleme ölçeklerinin finansal tablolarda gerçeğe uygun görünü-mü sağlaması; (X 11) UFRS’nin, işletmelerin mali yapılarının analizinde ve borç-özkaynak dağılımında etkili olması; (X 3) UFRS’nin, işletmelerin karlılık durumunu ve analizini doğru saptaması; (X 5) UFRS’ye göre hazırlanan finansal tabloların işletme yönetiminin sağlıklı ve doğru kararlar ver-mesine yardımcı olması; (X 9) UFRS uygu-lamalarının işletmelerin kredibilite (kredi değerliliğini) düzeylerinin doğru tespitinde etkili olması;(X 16) UFRS’nin, işletmenin sermaye yapısının fiziksel (üretim gücü) ve yapısal (nominal) korunmasını sağlaması; (X 13) UFRS’ye göre hazırlanan nakit akış tablolarının, finansal analizin etkinliğini artırması, bağımsız değişkenlerinin etkisi ölçülmeye çalışılmıştır.
Tablo 4-14: UFRS’nin, Finansal Tablo Kullanıcılarına Finansal Raporlamada Daha Yüksek Düzeyde Güven Sağlamasına Yönelik Regresyon Analizi
Bağımlı Değişken: (Y2) UFRS’nin, Finansal Tablo Kullanıcılarına Finansal Raporlamada Daha Yüksek
Dü-zeyde Güven Sağlaması
Beta Katsayılar Standart Hata t değeri p değeri (sig.) X14 ,134 ,066 2,034 ,045 X15 ,260 ,075 3,478 ,001 X11 ,242 ,086 2,821 ,006 X3 ,423 ,097 4,382 ,000 X5 ,317 ,082 3,868 ,000 X9 ,179 ,082 2,170 ,033 X16 -,251 ,073 -3,442 ,001 X13 -,225 ,082 -2,734 ,008 R= 0.857 R2= 0.735 F değeri = 29.062 p değeri =0,000 ( 0≤≤≤≤ p ≤≤≤≤ 0,1)
Tablo 4-14’e göre regresyonun açıklama gücü 0.735 olarak çıkmıştır. Bu sonuç UFRS’nin Finansal Tablo Kullanıcılarına Finansal Raporlamada Daha Yüksek Dü-zeyde Güven Sağlaması değişkenindeki varyasyonun % 73.5’inin tabloda yer alan bağımsız değişkenler ile açıklanabildiği anlamına gelmektedir.
Tabloya bakıldığında her bir (X14, X15,
X11, X3, X5 ve X9) bağımsız değişkenleri ile
(Y2) bağımlı değişkeni “UFRS’nin, finansal
tablo kullanıcılarına finansal raporlamada daha yüksek düzeyde güven sağlama-sı”arasındaki regresif (sebep sonuç ilişkisi)
ilişki anlamlılık seviyesinde oldukça güçlü ve pozitif yönde bulunmuştur. Bu sonuç tabloda p değerlerine (sig) bakıldığında bu değerlerin 0,10’un altında olduğu görül-mektedir. Yani UFRS ile bağımsız değiş-kenlerde meydana gelen belli oranlardaki artış, beraberinde “finansal tablo
kullanıcı-larına finansal raporlamada daha yüksek düzeyde güven sağlaması”bağımlı
değişke-ni üzerinde belli oranda artışa neden ol-maktadır. Bu bağımsız değişkenlerin “UFRS’nin, finansal tablo kullanıcılarına
finansal raporlamada daha yüksek düzey-de güven sağlamasında” belirleyici
oldu-ğunu göstermektedir. Bunun yanı sıra (X16
ve X13) bağımsız değişkenleri ile (Y2)
ba-ğımlı değişkeni “UFRS’nin, finansal tablo
kullanıcılarına finansal raporlamada daha
yüksek düzeyde güven
sağlama-sı”arasındaki regresif (sebep sonuç ) ilişki
güçlü anlamlılık seviyesinde ve negatif yönde bulunmuştur. Bu bağımsız değiş-kenlerde meydana gelecek belli oranlardaki artışın, “UFRS’nin, finansal tablo
kullanıcı-larına finansal raporlamada daha yüksek düzeyde güven sağlaması” bağımlı
değiş-keni üzerinde belli oranda azalışa neden olmaktadır. Bu nedenle bu bağımsız değiş-kenlerin “UFRS’nin, finansal tablo
kullanıcı-larına finansal raporlamada daha yüksek
düzeyde güven sağlamasndaı” belirleyici
olmadığını göstermektedir.
UFRS’nin, finansal tablo kullanıcılarına finansal raporlamada daha yüksek düzey-de güven sağlayıp sağlamadığına yönelik yapılan çoklu regresyon analizi sonucunda ortaya çıkan değişkenlerden;
• UFRS’nin, işletmelerin uluslararası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırması,
• UFRS’lerde yer alan değerleme ölçek-leri finansal tablolarda gerçeğe uygun gö-rünümü sağlaması,
• UFRS’nin, işletmelerin mali yapıları-nın analizinde ve borç-özkaynak dağılı-mında etkili olması,
• UFRS’nin, işletmelerin karlılık du-rumunu ve analizini doğru saptaması,
• UFRS’ye göre hazırlanan finansal tabloların işletme yönetiminin sağlıklı ve doğru kararlar vermesine yardımcı olması,
• UFRS uygulamalarının işletmelerin kredibilite (kredi değerliliğini) düzeylerinin doğru tespitinde etkili olması,
işletmelerde UFRS’nin, finansal tablo kul-lanıcılarına finansal raporlamada daha yüksek düzeyde güven sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.
4.2.1.3. UFRS’nin, Yatırımcıların Doğru Kararlar Vermesine Katkı Sağlamasına Yönelik Modelin Analizi
Araştırmanın bu bölümünde (Y3) UFRS’nin, yatırımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağlaması bağımlı değişke-ni üzerinde, (X 17) UFRS’değişke-nin, işletmelerin finansal analiz açısından değerlendirilme-sinde ulusal ve uluslar arası işletmelerle karşılaştırılabilirlik düzeyini artırması; (X 18) UFRS’nin, işletmelerde sektörel karşı-laştırılabilirlik düzeyini artırması; (X 14) UFRS’nin, işletmelerin uluslar arası
serma-ye piyasalarına kotasyonunu kolaylaştırma-sı; (X 1) UFRS’nin, işletmelerin uluslararası sermaye ve para piyasalarına uyumunu kolaylaştırması; (X 15) UFRS’lerde yer alan değerleme ölçeklerinin finansal tablolarda gerçeğe uygun görünümü sağlaması; (X 11) UFRS’nin, işletmelerin mali yapılarının ana-lizinde ve borç ve özkaynak dağılımında etkili olması; (X 4) UFRS’nin, işletme yöne-timine (yöneticilerine) işletmenin gerçeğe uygun durumunun ve performansının daha doğru analiz edilmesine yardımcı olması; (X
19) UFRS’nin, finansal tabloların hazırlan-masında esnekliği artırması; (X 20) UFRS’nin, işletmelerde stratejik kararların alınmasında doğru ve güvenilir finansal bilgi sunması; (X 2) UFRS’nin, işletmelerde yatırım kararlarının doğru yönde alınması-na katkı sağlaması, bağımsız değişkenleri-nin etkisi ölçülmeye çalışılmıştır.
Tablo 4-15: UFRS’nin Yatırımcıların Doğru Kararlar Vermesine Katkı Sağlamasına Yönelik Regresyon Analizi
Bağımlı Değişken:(Y3) UFRS’nin Yatırımcıların Doğru Kararlar Vermesine Katkı
Sağ-laması Beta Katsayılar Standart Hata t değeri p değeri (sig.) X17 ,338 ,098 3,447 ,001 X18 ,154 ,087 1,773 ,080 X14 ,271 ,097 2,788 ,007 X1 -,195 ,103 -1,885 ,063 X15 ,175 ,090 1,952 ,054 X11 ,263 ,096 2,750 ,007 X4 ,278 ,097 2,855 ,005 X19 -,166 ,074 -2,253 ,027 X20 ,192 ,110 1,752 ,084 X2 -,219 ,087 -2,508 ,014 R= 0.812 R2= 0.660 F değeri = 15.925 p değeri =0,000 ( 0≤≤≤≤ p ≤≤≤≤ 0,1)
Tablo 4-15’e göre regresyonun açıklama gücü 0.660 olarak çıkmıştır. Bu sonuç UFRS’nin, yatırımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağlaması değişkenindeki varyasyonun yaklaşık % 66’sını tabloda yer alan bağımsız değişkenler ile açıklanabildi-ği anlamına gelmektedir.
Tabloya bakıldığında her bir (X17, X18,
X14, X15, X11, X4 veX20) bağımsız değişkenler ile (Y3) bağımlı değişkeni “UFRS’nin, yatı-rımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağlaması” arasındaki regresif (sebep
so-nuç ilişkisi) ilişki anlamlılık seviyesinde oldukça güçlü ve pozitif yönde bulunmuş-tur. Bu sonuç tabloda p değerlerine (sig) bakıldığında bu değerlerin 0,10’un altında olduğu görülmektedir. Yani UFRS ile ba-ğımsız değişkenlerde meydana gelen belli oranlardaki artış, beraberinde
“yatırımcıla-rın doğru kararlar vermesine katkı sağla-ması” bağımlı değişkeni üzerinde belli
oranda artışa neden olmaktadır. Bu ba-ğımsız değişkenlerin “yatırımcıların doğru
kararlar vermesine katkı sağlamasında”
belirleyici olduğunu göstermektedir. Bu-nun yanı sıra (X1, X19 ve X2) bağımsız
de-ğişkenleri ile (Y3) bağımlı değişkeni
“yatı-rımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağlaması” arasındaki regresif (sebep
so-nuç ) ilişki güçlü anlamlılık seviyesinde ve negatif yönde bulunmuştur. Bu bağımsız değişkenlerde meydana gelecek belli oran-lardaki artışın, “yatırımcıların doğru
karar-lar vermesine katkı sağlaması” bağımlı
değişkeni üzerinde belli oranda azalışa neden olduğunu göstermektedir.
UFRS’nin, yatırımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağlayıp sağlamadığına sağlamasına yönelik yapılan çoklu regres-yon analizi sonucunda ortaya çıkan değiş-kenlerden;
• UFRS’nin, işletmelerin finansal ana-liz açısından değerlendirilmesinde ulusal ve uluslar arası işletmelerle karşılaştırıla-bilirlik düzeyini artırması,
• UFRS’nin, işletmelerde sektörel kar-şılaştırılabilirlik düzeyini artırması,
• UFRS’nin, işletmelerin uluslar arası sermaye piyasalarına kotasyonunu kolay-laştırması,
• UFRS’lerde yer alan değerleme ölçek-lerinin finansal tablolarda gerçeğe uygun görünümü sağlaması,
• UFRS’nin, işletmelerin mali yapıları-nın analizinde ve borç ve özkaynak dağılı-mında etkili olması,
• UFRS’nin, işletme yönetimine (yöne-ticilerine) işletmenin gerçeğe uygun duru-munun ve performansının daha doğru analiz edilmesine yardımcı olması,
• UFRS’nin, işletmelerde stratejik ka-rarların alınmasında doğru ve güvenilir finansal bilgi sunması, işletmelerde UFRS’nin, yatırımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağladığı sonucunu ortaya koymuştur. Sonuç olarak, bağımlı ve ba-ğımsız değişkenlerin regresyon analizi so-nucunda; UFRS, işletmelerde finansal analizin kalite düzeyini artırmakta, finan-sal tablo kullanıcılarına finanfinan-sal raporla-mada daha yüksek düzeyde güven ve yatı-rımcıların doğru kararlar vermesine katkı sağlamaktadır. Bu sonuçlardan hareketle Hipotez 1 kabul edilmektedir.
4.3.Diğer Hipotezlerin Analizi ve Analiz Sonuçlarının De-ğerlendirilmesi
Çalışmanın bu bölümünde Hipotez 1’e ek olarak tali hipotezlere yer verilmiştir. Ho hipotezlerinin kabul edilmesi istatistiksel olarak anlam ifade etmemektedir. Bu ne-denle, reddedilen hipotezler için alternatif hipotezlerin ne olduğu anlam kazanmak-tadır. Aşağıda alternatif hipotezler sıra-lanmaktadır;
• Hipotez 2: UFRS, işletmelerin karşı-laştırabilirlik düzeylerini artırır.
• Hipotez 3: UFRS, işletmelerin finansal sonuçlarının güvenirlilik düzeylerini artırır.
• Hipotez 4: UFRS, işletmelerin per-formanslarının doğru biçimde ölçülmesine katkı sağlar.
• Hipotez 5: UFRS, yatırım amaçlı analizi olumlu yönde etkiler.
• Hipotez 6: UFRS, yönetim amaçlı analizi olumlu yönde etkiler.
• Hipotez 7: UFRS, kredi amaçlı ana-lizi olumlu yönde etkiler.
Yukarıda sıralanan hipotezlerin istatis-tiksel analizinde T Testi tekniğinden yarar-lanılmıştır. T testi analizinde izlenen adım-lar şu şekildedir,
Đlk olarak T testi analizinde 5’li likert ti-pi şeklinde hazırlanan sorulardan faydala-nılmıştır. Ankette yer alan likert tipi soru-lar (1) kesinlikle katılıyorum, (2) katılıyorum,
(3) ne katılıyorum ne katılmıyorum (4 )Ka-tılmıyorum, (5)Kesinlikle Katılmıyorum şek-lindedir. T Testi analizi için test edilen
değer 3’tür. Çünkü katılımcıların görüşle-rinin ne katılıyorum ne de katılmıyorum değerinden ne ölçüde sapma gösterdiğini ve anlamlı bir farkın olup olmadığını analiz etmek için bu değer seçilmiştir.
Tablo 9:T-Testi (one sample t-test) Analiz Sonuçları
n (Frekans) = 93 t Sig. Mean Sonuç
H2-0:UFRS, Đşletmelerin Karşılaştırabilirlik
Düzeylerini Artırmamaktadır. -20,063 0.000 -1,0968
P= 0.000<<<<αααα (0.05) Red
H3-0: UFRS, Đşletmelerin Finansal Sonuçlarının
Güve-nirlilik Düzeylerini Artırmamaktadır. -17,977 0,000 -1,0565
P= 0.000<<<<αααα (0.05) Red
H 4-0: UFRS, Đşletmelerin Performanslarının Doğru
Biçimde Ölçülmesine Katkı Sağlamamaktadır. -17,577 0,000 -1,0452
P= 0.000<<<<αααα (0.05) Red
H 5-0:UFRS, Yatırım Amaçlı Finansal Analizi Olumlu
Yönde Etkilememektedir. -20,690 0,000 -1,1978
P= 0.000<<<<αααα (0.05) Red
H 6-0: UFRS, Yönetim Amaçlı Finansal Analizi Olumlu
Yönde Etkilememektedir. -14,512 0,000 -0,9183
P= 0.000<<<<αααα (0.05) Red
H 7-0 : UFRS, Kredi Amaçlı Finansal Analizi Olumlu
Yönde Etkilememektedir. -15,626 0,000 -1,0242
P= 0.000<α (0.05) Red
Hipotez 2 için, UFRS’nin; işletmelerin finansal analiz açısından değerlendirilme-sinde ulusal ve uluslararası işletmelerle karşılaştırılabilirlik düzeyini artırması, işletmelerde sektörel karşılaştırılabilirlik düzeyini artırması, işletmelerin finansal
tablolarından dönemlerarası karşılaştırabi-lirliğini kolaylaştırması, finansal tabloların hazırlanmasında esnekliği artırması, mu-hasebe uygulamalarının kalite düzeyini olumlu yönde etkilemesi olmak üzere beş
değişkenden faydalanılmış olup, yeni bir H2 değişkeni türetilmiştir.
H2-2 hipotezi; P 0.000< α (0.05) ise
hipo-tez reddedilir. Değişken üçden küçüktür ve sonuç olumludur. Ölçülen ortalama değer -1,0968 olarak çıkmıştır. Bu veriye göre an-lamlı bir fark mevcuttur. Bu sonuca göre, katılımcıların UFRS’nin, işletmelerde karşı-laştırabilirlik düzeyini olumlu yönde etkile-diği görüşünde oldukları söylenebilinir.
Hipotez 3 için, UFRS’nin; değerleme ölçeklerinin finansal tablolarda gerçeğe uygun görünümü sağlaması, işletmelerin varlık yapılarının analizinde etkili olması, işletmelerin mali yapılarının analizinde etkili olması, işletmelerin yatırımlarında finansal dengenin sağlanmasında etkili olması, işletmelerin karlılık durumunun analizinde etkili olması, işletmelerin piyasa değerlerinin gerçeğe uygun ölçülmesinde etkili olması, işletmelerin likidite yapıları-nın analizinde etkili olması, işletmelerin faaliyet yapılarının analizinde etkili olması olmak üzere sekiz değişkenden faydalanıl-mış olup, H3 değişkeni türetilmiştir.
H3-3 hipotezi; P 0.000< α (0.05)
oldu-ğundan hipotez reddedilir Yani Hipotez 3= “H3-0”değişkeninin ortalaması üçten
kü-çüktür ve sonuç olumludur. Ölçülen orta-lama değer -1,0565 olarak çıkmıştır Bu sonuca göre katılımcıların UFRS’nin, iş-letmelerin finansal sonuçlarının güvenirli-lik düzeylerini artırdığı görüşünde oldukla-rı söylenebilinir.
Hipotez 4 için, UFRS’nin; işletme yöne-ticilerine işletmenin gerçeğe uygun duru-munu ve performansını analizine yardımcı olması, bu standartlara göre hazırlanan finansal tabloların işletme yönetimine sağ-lıklı ve doğru kararlar vermesine katkı sağlaması, finansal uyuşmazlıkları ortadan kaldırmasıyla finansal raporlamada güve-nirliliği artırması, farklı finansal sonuçları ortadan kaldırmasıyla finansal analizi da-ha gerçekçi oluşmasını sağlaması olmak üzere dört değişkenden faydalanılmış olup, yeni bir H4 değişkeni türetilmiştir. Hipotez
4’e ilişkin sonuçlar
H4-4 hipotezi; P 0.000< α (0.05)
oldu-ğundan hipotez reddedilir ve sonuç olum-ludur. Ölçülen ortalama değer -1,0452 olarak çıkmıştır ve “H4” değişkeninin
orta-laması üçten küçük çıkmıştır. Sonuç
ola-rak katılımcıların UFRS’nin işletmelerin
performanslarının doğru biçimde ölçülme-sine katkı sağladığı görüşünde oldukları söylenebilir.
Hipotez 5 için, UFRS’nin; yatırımcıların doğru kararlar vermesini sağlaması, işlet-melerin finansal analiz açısından ulusal ve uluslararası işletmelerle karşılaştırabilirlik düzeyini artırması, işletmelerin yatırımla-rında finansal dengenin sağlanmasında etkili olması, yatırım kararlarının doğru yönde alınmasına katkı sağlaması ve fi-nansal tablo kullanıcılarına fifi-nansal rapor-lamada daha yüksek düzeyde güven sağ-laması olmak üzere beş değişkenden fay-dalanılmış olup, yeni bir H5 değişkeni
türe-tilmiştir.
H5-5 hipotezi; P 0.000< α (0.05) ise
hipo-tez reddedilir. H5-0 değişkeni üçten
küçük-tür ve sonuç olumludur. Ölçülen ortalama değer -1,1978 olarak çıkmıştır. Sonuç
ola-rak katılımcıların UFRS’nin yatırım amaçlı
finansal analizi olumlu yönde etkilediği görüşünde oldukları söylenebilinir.
Hipotez 6 için, UFRS’nin; farklı mevzu-atlara göre finansal tablo düzenlemeyi ortadan kaldırması ile işletmelere zaman tasarrufu sağlaması, işletme yöneticilerine sağlıklı ve doğru kararlar vermesini sağla-ması, finansal tabloların hazırlanmasında esnekliği artırması, denetim faaliyetlerinin kolaylaşmasına yardımcı olması ve rapor-lama elemanlarının bilgi düzeylerini artır-ması ile kalifiye düzeylerinin yükseltilmesi olmak üzere beş değişkenden faydalanılmış olup, yeni bir H6 değişkeni türetilmiştir.
H6-6 hipotezi; P 0.000< α (0.05) ise
hipo-tez reddedilir. Değişken (H6-0) üçten
küçük-tür ve sonuç olumludur. Ölçülen ortalama değer -0,9183 olarak çıkmıştır. Sonuç olarak katılımcıların UFRS’nin yönetim amaçlı finansal analizi olumlu yönde etki-lediği görüşünde oldukları söylenebilinir.
Hipotez 7 için, UFRS’nin; işletmelerin kredibilite düzeylerini doğru tespitinde etkili olması, işletmelerin sermaye yapısı-nın korunmasını sağlaması, farklı finansal sonuçları ortadan kaldırarak finansal ana-lizin daha gerçekçi oluşmasını sağlaması ve bu standartlar çerçevesinde hazırlanan nakit akış tablolarının finansal analizin etkinliğini artırması olmak üzere dört de-ğişkenden faydalanılmış olup yeni bir H7
değişkeni türetilmiştir.
H7-7 hipotezi; P 0.000< α (0.05)
olduğun-dan hipotez reddedilir ve sonuç olumludur. Ölçülen ortalama değer -1,0242 olarak çık-mıştır ve “H7” değişkeninin ortalaması üçten
küçük çıkmıştır. Sonuç olarak katılımcıların UFRS’nin kredi amaçlı finansal analizi olumlu yönde etkilediği görüşünde oldukları sonucuna ulaşılabilinir.
Sonuç ve Değerlendirme
Finansal tabloların, işletme ilgililerinin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde olması gerekmektedir. Bu gereklilik doğrultusun-da finansal tabloların güvenilir, karşılaştı-rılabilir, ihtiyaca uygun ve anlaşılabilir olması gibi nitelikleri taşıyan kaliteli finan-sal tablolara ihtiyaç duyulmaktadır. Ulus-lararası muhasebe uygulamalarındaki farklılıklar bu ihtiyacın karşılanmasında önemli engeller oluşturmaktadır. Uluslara-rası finansal raporlamada sorunların aşıl-ması ve birliğin sağlanaşıl-ması amacıyla IASB belirli kod numaralarıyla UMS ve UFRS’leri yayımlamıştır. Bu standartlar günümüze gelinceye kadar pek çok revizyona tabi tutulmuş olmasına rağmen bu standartla-rın kullanım alanı da dünya genelinde genişlemektedir.
UMS ve UFRS’ler işletmelerin finansal tablolarınının kompozisyonunda önemli değişimlere neden olmuştur. Finansal tab-loların değişime uğraması, finansal analize de etki yapmaktadır. Bu etkilerin belirlen-mesinde regresyon analizinden faydalanıl-mıştır. Bu analiz ile UMS ve UFRS’lerin işletmelerin finansal analizlerinin etkinli-ğinde önemli rol oynadığı ve bu standartla-rın işletmelerin finansal analizlerinin kalite düzeylerini arttırdığı sonuçlarına ulaşılmış-tır. Ayrıca regresyon analizi sonuçlarında, anket sorularının anlaşılamaması veya ankete cevap verenlerin dikkatsizliği gibi nedenler dolayısıyla bazı değişkenler analiz kapsamından çıkartılmıştır. Regresyon analizi yapıldıktan sonra araştırmada kul-lanılan tali hipotezler T-Testi analizine tabi tutulmuştur. Bu analiz doğrultusunda UMS ve UFRS’lerin;
• Đşletmelerin karşılaştırabilirlik dü-zeylerini arttırdığı,
• Đşletmelerin finansal sonuçlarının güvenirlilik düzeylerini arttırdığı,
• Đşletmelerin performanslarının doğru biçimde ölçülmesine katkı sağladığı,
• Yatırım, yönetim ve kredi amaçlı analizi olumlu yönde etkilediği,
sonuçlarına ulaşılmıştır.
Sonuçta, UMS ve UFRS’lerin işletmele-rin finansal analiz sonuçlarının kalite dü-zeyini arttırdığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu bakımdan işletmelrerin finansal analiz sürecinde UMS ve UFRS uygulamalarının finansal analize etkilerinin göz ardı edil-memesi ve bu tür uygulamaların işletmele-rin stratejik karar alma süreçleişletmele-rine dahil edilmesi gerekmektedir.
KAYNAKÇA
ASLAN, Sinan, “Global Muhasebe Sürecinde Yakınsama Eğilimleri”,
Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı: 23, Temmuz, 2004,
s.93-100.
ARAT, M.Emin, Finansal Analiz Aracı Olarak Oranlar Đlkeler &
Oranlar, M.Ü. Nihad Sayar Eğitim Vakfı, Yaylım Matbaası,
Đs-tanbul, 2005.
BEKÇĐ, Đsmail ve Ozan Özdemir, “Muhasebe Standartlarının Oluşum Süreci ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarına Yönelik Muhasebe Meslek Mensuplarının Bakış Açıları Üzerine Bir Araş-tırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Đktisadi ve Đdari
Bilim-ler Fakültesi Dergisi, Cilt:11,Sayı:2, 2006, s.143-164.
BENSTON, George J. Michael Bromwich, Robert E. Litan ve Alfred Wagenhofer, Worldwide Financial Reporting: The Development and Future of Accounting Standards, Oxford
University Press, 2006.
BEYAZITLI, Ercan, Rıfat Nalbantoğlu, Güven Sayılgan, Kadir Gürdal ve Orhan Çelik, Küreselleşme, Avrupa Birliği ve Muhasebe
Mes-leğinde Yeni Ufuklar, Çağdaş Grup, Siyasal Kitabevi, 2000.
BOSTANCI, Serpil, “Küreselleşen Muhasebede Standartlaşma ve Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:59, Nisan-Mayıs-Haziran, 2002, s.1-8.
CABRERA, Luis, “Widespread Acceptance of IFRS Continues”,
Accounting and Auditing, The CPA Journal, March 2008.
ÇANKAYA, Fikret, “Uluslararası Muhasebe uyumunun Ölçülmesine Yönelik Bir Uygulama: Rusya, Çin ve Türkiye Karşılaştırması”,
Zongul-dak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der-gisi, Cilt :3, Sayı:6, 2007, s.127-148.
ÇELENK, Hakan, Esnek Çalışmanın Đşgücü Maliyetlerine ve Rekabet
Gücüne Etkisi ve Tekstil Sektöründe Uygulanması, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Đstanbul, 2008.
DURMUŞ, Ahmet Hayri ve M. Emin Arat, Đşletmelerde Mali Tahlil, M.Ü. Nihad Sayar Eğitim Vakfı, Đstanbul,1997.
GIBSON, Charles H., Financial Reporting and Analysis, Using
Financial Accounting Information, 8th Edition,South-Western
Educational Publishing, 2000.
HINES, Todd M., “International Financial Reporting Standards: A Guide to Sources for International Accounting Standards”, Journal of
Business & Finance Librarianship, Vol. 12(3) 2007, s. 3-26.
ĐBĐŞ, Cemal ve Serdar Özkan, “Uluslararası Finansal Raporlama Standart-ları (UFRS)’na Genel Bakış”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı:74, 2006, s.25-43.
ĐSLAMOĞLU, A. Hamdi, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri-SPSS
Uygulamalı, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş,, Đzmit, 2009.
SAĞLAM, Necdet, Salim Şengel ve Bünyamin Öztürk, UFRS-UMS
Uyumlu TMS-Türkiye Muhasebe Standartları Uygulaması,
Genişletilmiş Güncelleştirilmiş 3.Baskı, Maliye ve Hukuk Yayın-ları, Ankara, 2009.
SALVARY, Stanley C.W., “Fair Value – The Basis of International Financial Reporting Standards: A Conceptual Contradiction of the Relevant Measurement Attribute in Financial Accounting”,
International Accounting Standards, Regulations, and Financial Reporting, Greg N. Gregoriou and Mohamed Gaber
(Editör) Elsevier, Linacre House, Jordan Hill,USA, 2006. SELĐMOĞLU, Seval Kardeş, “Dünyadaki Uygulamalardan Hareketle
Finansal Raporlama Standartlarının Finansal Tablolar Üzerinde-ki Genel EtÜzerinde-kileri”, XII. TürÜzerinde-kiye Muhasebe Standartları
Sem-pozyumu, Kıbrıs, 2008, s.106-125.
SIEGEL, Joel G. ve Jae K. Shim, Dictionary of Accounting Terms, Third Edition, Barron's Educational Series, Inc., 2000.
SĐPAHĐ, Beril, E.Serra Yurtkoru ve Murat Çinko, Sosyal Bilimlerde
SPSS’le Veri Analizi, Beta Basım A.Ş,, Đstanbul 2006.
OKKA, Osman, Finansal Yönetim, Teori ve Çözümlü Problemler, Nobel Yayın Dağıtım, 3.Baskı, Ankara, 2009.
TORAMAN, Cengiz ve M. Fatih Bayramoğlu, “Avrupa Birliği Uyum Süreci-nin Muhasebe Uygulamalarına Etkisi”, Mali Çözüm Dergisi, Sayı: 76 (Özel Sayı), Kasım, 2006, s.457-480.
ÜSTÜNEL, Bülent, “2006 Yılı Türkiye Muhasebe Standartları Yılı Olacak”,
Mali Çözüm Dergisi, Sayı:72, s. 18-20.
YAZICI, Mehmet, “Muhasebe Standardının Tanımı”, Muhasebe ve
