T 7 - <, 1% u i
Abdülhamit ve Mithat paşa
Türkiyede serbesti fikirleri Av- rupanın 1830 sarsıntılarından son ra hissolunmağa başlamış.tı. İngi- lizler Osmanlı padişahını tanzi mat ve ıslahat vadisine sevkeyle- meğe çalışıyorlardı.
Rus müdahalelerine meydan ve sebep bırakmamak için İngiliz hü kümeti padişahı müslüman ve hi- ristiyanlardan asrileşmiş, müsahe- lekâr, liberal Osmanlılık hamuru vücuda getirmeğe, bunun için de parlâmento usulünün kabul ve tat bikine doğru yürümeğe ikna et mek istiyordu.
Abdülhamit Gülhane hattı hü- mayunile yeni tanzimat rejimini açmış, tebaanın kanunen müsava tını ilân eylemişti.
Fakat o kadar parlak ve mutan tan surette ilân edilen bu tanzimat beklenilen neticeleri verememişti.
Devleti aliye Paris muahedesi- le Avrupa hukuku umumiyesinden istifade edecekti; Babıâli Osmanlı devletinin asrî ve mütemeddin bir devlet olacağını vadeylemişti; ye ni bir ıslahat fermanile Abdülme- cit eski vaitîeri tekrar etmişti. Fa kat bu vaitler çabuk unutuluyordu.
Avusturya hükümeti metodu de ğiştirerek Avrupanm ıslahat icra sını ele almasını, padişaha «mü layim bir şiddet» gösterilmesini tavsiye ediyordu.
Avrupada devleti aliyeye karşı fikirler seneden seneye değişi yordu.
Islahat arzulan artık açık mü dahale vesileleri mahiyetini alı yordu.
İlk mülâyemetler şimdi şiddet lere yer bırakıyordu. Osmanlı dev leti için tehlike arttıkça artıyordu.
Taahhütlerine rağmen filiyatta devleti aliye bir Avrupa rejimi
kabulüne yanaşmıyor, şeriatçı ve mutlak idaresinde sebat ediyordu.
Âli ve Fuat paşalar bu siyaset çırpınmaları içinde mütereddit adımlarla seneler geçirmişlerdi.
Tehlikeyi pek yaklaşmış gören Mithat paşa şimdi kati bir adım atmak istiyordu. O bir nazariyeci değildi.
Tanzimat ve 1856 fermanı ile vazedilen prensipleri hakikî ve amelî bir şekilde tatbik etmek için bütün gayretini sarfeyliyordu.
Tuna valiliğinde o bu Osmanlı lık siyasetinin müsmir neticeleri ni elde edebilmişti. Onca iş bu düs turları bütün memlekete tamim edebilmekte idi.
Yılmıyarak çalıştı.
Nihayet devleti aliyenin ıslahat tarihinde birinci plânda görüne cek ve bir dönüm noktası teşkil edecek bir eser vücuda getirmeğe m uvaffak oldu.
Mithat paşa yeni osmanlılar de nilen genç fikirlilerin reislerinin reisi makamında idi.
Bir kaç kere tedip ve tağrip edil miş olan Ziya paşa ve Namık Kemal bey gibi ¡hürriyetperver gençler Mithat paşanın etrafında bulunuyorlardı.
Ziya paşa mabeyin kitabetinde kendisini Abdülâzize beğendir miş, sevdirmişti.
İlk zamanlarında Abdülâzize karşı büyük itimat besliyordu; yapılan işlerde fenalıkları hep pa şalarda, padişahı aldatanlarda bu luyordu. Koca Reşit paşadan son ra Âli paşanın sinsi ve ürkek bul duğu siyasetini beğenmiyordu.
Abdülâzizle hususî temaslarda bulunuyor, nedim ve müsahip sı- fatile onun hoşuna gidecek kasi deler takdim ederek hususiyetini takviye eyliyordu.
Bir defa Abdülâziz testiye nişan almış, vurmağa muvaffak olama mıştı. Yanında bulunan Ziya paşa hemen irticalen şu kıtayı inşat ey lemişti:
Padişahımı Samna, ki urmaz nişanı kurşunun! Mahı çâk eyler tftiengin girse mihrin koynuna! Satvoti şahaneden biçare desti havf edip Belki kurşun işlemez bir nüsba takmış
boynuna!
Bu tevcihe Abdülâziz o kadar memnun olmuş idi ki Ziya beye 300 altın ihsan eylemişti.
(Arkası var)
Î
T
A K Ş A M
A P H A NE
myatmı Beyoğlunda Tünel
nda büyük H A ŞE T kü tüp ha le;
karada:
İBA kitap evlerinde ve
ÜT kütüphanesi şubesinde bi l
siniz.
»radarı sipariş veren zevata
ık olmak üzere posta pulu ka-
diyoruz. Ancak bu pulların
iri 30 kuruşluktan fazla olma-
ır, zira büyük pulları Posta
i tebdil etmiyor.
Çekoslovakyanm Paris sefiri
Prağa gitti
Paris 24 ( A .A . ) — Çekoslo vakya sefiri M. Bartunun Prağda ikameiti esnasında orada bulun mak üzere bu akşam Prağa ha reket etmiştir.
