Yoğun bakım ünitemizde 20032007 yılları arasında takip edilen zehirlenme olgularının geriye dönük analizi

Yo¤un Bak›m Ünitemizde 2003-2007 Y›llar›

Aras›nda Takip Edilen Zehirlenme

Olgular›n›n Geriye Dönük Analizi

Güray Demir, Gülay Afl›k Eren, Oya Hergünsel, Zafer Çukurova, Yasemin K›zanl›k Bak›rköy Dr. Sadi Konuk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Klini¤i, ‹stanbul

ÖZET

Yo¤un bak›m ünitemizde 2003-2007 y›llar› aras›nda takip edilen zehirlenme olgular›n›n geriye dönük analizi

Amaç: Bu çal›flmada amaç; Bak›rköy Dr. Sadi Konuk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Klini¤i Yo¤un Bak›m Üni-tesi’nde 2003-2007 y›llar› aras› zehirlenme nedeni ile takip edilen hastalar›n geriye dönük olarak incelenmesi, epidemiyolojik çal›flmalar için ön veri toplanmas›d›r.

Gereç ve Yöntem: Zehirlenme nedeni ile takip edilen hastalar›n kay›tlar›ndan demografik özellikleri, zehirlenme nedenleri, ek psikiyatrik hastal›klar›, yat›fl süreleri ve mekanik ventilasyon ihtiyaçlar› incelenmifltir.

Bulgular: Toplam 1273 hastan›n 165’i zehirlenme nedeni ile takip edilmifltir (%12.6). Hastalar›n 111’i (%67.3) kad›n, 54’ü (%32.7) erkektir. Or-talama yafl 27.9±12.40’d›r. En s›k zehirlenme sebebi 134 (%81.2) hasta ile intihar amac› ile ilaç al›mlar› olup, bunu 13 (%7.9) hasta ile kaza-lar ve 12 hasta (%7.3) ile madde ba¤›ml›l›¤› izlemektedir. Alt› hastada (%3.6) ise etken belirlenememifl olup zehirlenme flüphesi ile takip edilmifllerdir. Hastalar›n 83’ü (%53.3) önceden bilinen bir psikiyatrik hastal›¤› olan hastalard›r. ‹ntihar amac› ile al›nan ilaçlar aras›nda en s›k etken antidepresan ilaçlar (%70.9), bu grup içinde ise en s›k etken amitriptilindir (%38.8). En uzun entübasyon süresi ortalama 8.50±19.84 gün ile karbonmonoksit (CO) zehirlenmelerinde, ard›ndan ortalama 2.87±6.95 gün ile organofosfat zehirlenmelerindedir. En uzun ortalama yat›fl süresi 9.83±19.19 gün ile CO zehirlenmelerindedir. Hastalar›n 159’u (%96.4) taburcu edilmifl, 6’s› (%3.6) hayat›n› kaybetmifltir. Sonuç: Hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun intihar amac› ile ilaç alan genç kad›n hastalar oldu¤u görülmüfltür. Hastalar›n s›kl›kla intihar için antidepresan ilaçlar kulland›¤› ve özellikle reçete kontrolüne tabi olamayan, ucuz ve kolay eriflilebilen amitriptilinin büyük bir oran› olufl-turdu¤u dikkat çekmektedir.

Anahtar kelimeler: Yo¤un bak›m, zehirlenmeler, antidepresanlar, amitriptilin

ABSTRACT

The retrograde analysis of the intoxication cases managed in our intens›ve care unit between 2003-2007

Objective: The aim of this study is the retrograde analysis of the patients managed in Bakirkoy Dr. Sadi Konuk Training and Research Hospital, intensive care unit (ICU) for intoxication between 2003 – 2007 and to gather data for epidemiologic studies.

Materials and Methods: Recording of patients followed up for intoxication was investigated for demographic specialty, intoxication reason, commensurability psychiatric illness, hospital stay and mechanic ventilation.

Results: In this period 165 (12.6%) of the 1273 patients were managed in intensive care unit, followed up for intoxication. 111 (67.3%) of the patients were female, 54 (32.7%) were male with the mean age of 27.9. The most common intoxication reasons were suicide by overdosing [134 patients (81.2%)], accidental intoxication [13 patients (7.9%)] and drug addiction [12 patients (7.3%)]. 83 (53.3%) of the patients have a psychiatric illness known before. The most common drugs taken for suicide were antidepressants (70.9%), and the most common one in this group was amitriptylin (38.8%). CO intoxication results in the longest entubation term with an average of 8.50 days and the longest hospital stay with an average of 9.83 days. 159 of the patients (96.4%) were discharged, 6 patients were lost in the ICU (3.6%).

Conclusion: The great majority of the patients were young female patients who took drugs for suicide. Patients frequently use antidepressants to suicide and amitriptylin as a cheap and easily reachable substance is the most common one in this group.

Key words: Intensive care, intoxication, antidepresants, amitriptylin Bak›rköy T›p Dergisi 2008;4:139-143

G‹R‹fi

Z

aras›n-da en s›k karfl›lafl›land›r (1). Acil servise baflvuran zehir-lenme olgular›n›n bir k›sm› yo¤un bak›m ünitelerinde ta-kip ve tedavi ihtiyac› duymaktad›r. Yo¤un bak›m ünite-lerinde takip edilen hastalar›n yaklafl›k %5-30 kadar› ze-hirlenme olgular›d›r (2,3). Sa¤l›k politikalar›n›n belirlen-mesinde epidemiyolojik çal›flmalar›n önemi büyüktür. 1990’l› y›llarda ‹ngiltere’de toplanan verilerin incelenme-sinde zehirlenme olgular›n›n büyük bir k›sm›n›n parase-tamol ile oldu¤u görülmüfl, paraseparase-tamol kullan›m›n›n ya-sal önlemlerle düflürülmesi sonucu bu oran 2000’li

y›llar-Yaz›flma adresi / Address reprint requests to: Güray Demir

Bak›rköy Dr. Sadi konuk EAH, Anestezi ve Reanimasyon Klini¤i, ‹stanbul Telefon / Phone: +90-505-211-3989

Elektronik posta adresi / E-mail address: guraydemir@hotmail.com Gelifl tarihi / Date of receipt: 19 May›s 2008 / May 19, 2008

da azalm›flt›r (4). Bu çal›flmada Bak›rköy Dr. Sadi Konuk E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Yo¤un Bak›m Ünitesi’nde takip ve tedavi edilen zehirlenme olgular› geriye dönük olarak incelenmifl, epidemiyolojik çal›flmalar için ön veri toplanmaya çal›fl›lm›flt›r.

GEREÇ VE YÖNTEM

Bu çal›flmada Bak›rköy Dr. Sadi Konuk E¤itim ve Arafl-t›rma Hastanesi yo¤un bak›m ünitesinde 1.1.2003 – 31.12.2007 tarihleri aras›ndaki 5 y›ll›k süreçte takip ve te-davi edilen zehirlenme olgular›n›n geriye dönük kay›tla-r› incelenmifltir. ‹ncelemede hastalakay›tla-r›n cinsiyet, yafl, do-¤um yeri gibi demografik özellikleri, zehirlenme flekilleri (intihar amaçl›, kaza, madde ba¤›ml›l›¤› vb), gruplara ay-r›larak etken maddeler, hastalar›n psikiyatrik bir hastal›-¤› olup olmad›hastal›-¤›, hastalar›n yat›fl süreleri, mekanik venti-lasyon ihtiyac› olup olmad›¤› (ne kadar oldu¤u) ve yo¤un bak›mdan ç›k›fl durumlar› de¤erlendirmeye al›nm›flt›r.

Çal›flmada elde edilen veriler de¤erlendirilirken, ista-tistiki analizler için SPSS (Statistical Package for Social Sci-ences) for Windows 10.0 program› kullan›lm›flt›r. Çal›flma verileri de¤erlendirilirken tan›mlay›c› istatistiki metodla-r›n (Ortalama, Standart Sapma) yan›s›ra zehirlenme etke-nine göre yat›fl - entübasyon süresi gibi nicel verilerin gruplar aras› karfl›laflt›rmalar›nda One way Anova testi ve farkl›l›¤a neden ç›kan grubun tespitinde Tukey HDS testi kullan›lm›flt›r. Sonuçlar %95’lik güven aral›¤›nda, an-laml›l›k p<0.05 düzeyinde de¤erlendirilmifltir.

BULGULAR

Bu tarihler aras›nda takip edilen 1273 hastan›n 165 ta-nesi (%12.96) zehirlenme nedeni ile takip edilmifltir. Olgu-lar›n yafllar› 1 ile 66 aras›nda de¤iflmekte olup ortalama yafl 27.9±12.40’d›r. Kad›n olgu oran› %67.3; erkek olgu oran› ise %32.7’dir. Hastalar›n demografik özellikleri Tab-lo 1’de gösterilmifltir (TabTab-lo 1). Zehirlenme etkenleri ince-lendi¤inde en s›k etken 64 hastada (%38.8) amitriptilindir. Di¤er s›k karfl›lafl›lan etkenler Tablo 2’de gösterilmifltir

(Tablo 2). Zehirlenme sebepleri incelendi¤inde %81.2 ile büyük bir oran›n intihar amac› ile ilaç al›m›, %7.9’un ka-za sonucu zehirlenme, %3.6’s›n›n zehirlenme flüphesi ve-ya etkenin tespit edilemedi¤i durumlar ve %7.3’ünün madde ba¤›ml› sonucu doz afl›mlar› oldu¤u görülmüfltür (fiekil 1). Hastalar›n %43.6’s›nda önceden belirlenmifl

psi-Tablo 1: Hastalar›n demografik özellikleri

Yafl Min - Max Ortalama±SD

1 - 66 27,89±12,40

Cinsiyet n %

Kad›n 111 67,3

Erkek 54 23,7

Tablo 2: Zehirlenme etkenleri

Etken Madde n % Amitriptilin 64 38,8 Belirsiz 24 14,5 Organofosfat 8 4,8 Karbonmonoksit 6 3,6 Eroin 5 3,0 Sitalopram 4 2,4 Alprazolam 4 2,4 Karbamazepin 3 1,8 Korozif Madde 3 1,8 Metil alkol 3 1,8 Miamserin 3 1,8 Quetiapin 2 1,2 Haloperidol 2 1,2 Klorpromazin 2 1,2 Lityum 2 1,2 Valproate 2 1,2 Biperidene 2 1,2 ‹soniazide 2 1,2 Diazepam 2 1,2 Etil alkol 2 1,2 Venlafaksin 2 1,2 Sertralin 2 1,2 Di¤er 16 9,6

fiekil 1: Zehirlenme nedenleri

kiyatrik hastal›k mevcut de¤il iken, %37’si önceden dep-resyon tan›s› ile %13.3’ü depdep-resyon d›fl› di¤er bir psikiyat-rik hastal›k tan›s› ile takip edilen hastalard›r. Hastalar›n, %6.1’i madde ya da ilaç ba¤›ml›s›d›r (fiekil 2).

‹ntihar amac› ile ilaç alanlar›n %56.7’sinde etken madde antidepresan ilaçlard›r; bunu %6.7 ile antipsikotik ilaçlar takip etmekte; ard›ndan %5.2 ile anksiyolitik ilaç-lar ve %5.2 ile antiepileptik ilaçilaç-lar gelmektedir (fiekil 3). Antidepresan ilaçlar›n alt gruplar›na göre da¤›l›mlar› fie-kil 4’de gösterilmifltir (fiefie-kil 4). ‹ntihar amac› için al›nan antidepresan ilaçlar›n %84.2’i trisiklik antidepresanlar, %9.2’si serotonin geri al›m inhibitörleridir (SSRI).

fiekil 4: ‹ntihar amac› ile al›nan antidepresanlar›n da¤›l›m› fiekil 3: ‹ntihar amac› ile al›nan maddelerin da¤›l›m›

fiekil 5: Zehirlenme etkenine göre yat›fl ve entübasyon süreleri

* Entübasyon süresi karbonmonoksit (CO) zehirlenmelerinde 8,50±19,84 gün ile di¤er gruplara göre anlaml› oranda yüksektir (p=0.001) Oneway Aanova Test . ** Yat›fl süreleri aras›nda gruplar aras›nda anlaml› farkl›l›k yoktur (p=0.265) One way ANOVA Test

Zehirlenme nedeni etken madde gruplamas›na göre entübasyon süreleri aras›nda istatistiki olarak anlaml› farkl›l›k görülmüfltür (p<0.01); Karbonmonoksit (CO) zehir-lenmesi olan olgular›n entübasyon süresinin uzunlu¤u 8.50±19.84 gün ile di¤er tüm maddelerden anlaml› dü-zeyde yüksek olarak saptanm›flt›r (p<0.05). Di¤er madde-lerin entübasyon süreleri aras›nda anlaml› farkl›l›k görül-memifltir. Zehirlenme nedeni etken madde gruplamas›na göre, hastanede yat›fl süreleri aras›nda istatistiksel ola-rak anlaml› farkl›l›k görülmemifltir (p>0.05) (fiekil 5).

Olgular›n 159’u flifa ile taburcu olurken (%96.4), 6 has-ta kaybedilmifltir. Bu 6 hashas-tan›n 2 has-tanesi metil alkol ze-hirlenmesi, 2 tanesi korozif madde al›m› sonras› geliflen komplikasyonlara ba¤l› yaflamlar›n› yitirirken di¤er 2 hastada etken belirlenememifltir. Mortalite oran› %3.6’d›r. Hastalardan %63.3’ü (100 hasta) psikiyatri kon-sültasyonu sonras› yatarak tedavi görmeleri için psiki-yatri klini¤ine ç›kart›lm›fl, %24.7’sine (39 hasta) ise ayak-tan psikiyatri poliklinik kontrolü önerilmifltir.

TARTIfiMA

Takip edilen hasta grubunda zehirlenme nedeninin %81.2 oran›nda intihar amaçl› ilaç al›m› oldu¤u tespit edilmifltir. Bu gruptaki hastalar›n büyük ço¤unlu¤unun önceden depresyon tan›s› ile tedavi edilen ya da edilmifl genç kad›n hastalar (ortalama yafl 28.27, %68.9’u kad›n) olmas› dikkat çekmektedir. ‹ntihar amac› ile ilaç al›mla-r›nda %56.7 oran› ile antidepresanlar ön plana ç›kmakta-d›r. Antidepresanlar içinde ise %84.2 oran› ile trisiklik an-tidepresanlar en yüksek oran› oluflturmaktad›rlar. Takip etti¤imiz tüm zehirlenme olgular›n›n %38.8’i trisiklik an-tidepresanlar ile oluflmufltur. Trisiklik anan-tidepresanlar ile zehirlenmelerin tümü amitriptilin ile oluflmufltur. Benzer çal›flmalarda zehirlenmelerin %90’l› oranlarda intihar amaçl› ilaç al›mlar› oldu¤u ve s›kl›kla genç kad›n

hasta-larda yo¤unlaflt›¤› bilinmektedir (1,5-14). ‹ntihar amaçl› ilaç al›mlar›ndan sonra çal›flmam›zda en s›k görülen ze-hirlenme nedeninin %7.9 oran› ile kazalar, %7.3 oran› ile madde ba¤›ml›lar›nda doz afl›mlar› oldu¤u görülmüfltür. Kaza sonucu zehirlenmelerde CO zehirlenmeleri %66.6 oran› ile ön plandad›r. Takip edilen 165 olgunun 6 tanesi kaybedilmifltir. Mortalite oran› %3.6’d›r. Benzer çal›flma-larda yo¤un bak›m ünitelerinde takip edilen zehirlenme-lerin mortalite oran›n›n %0.3–27 aras›nda de¤iflti¤i görül-mektedir (15). Gaziantep Üniversitesinde yap›lan bir ça-l›flmada mortalite oran› %2.8, Adnan Menderes Üniversi-tesinde %0.064, Dicle ÜniversiÜniversi-tesinde %11, Cumhuriyet Üniversitesinde %2.9 olarak bildirilmifltir (15-18). Yo¤un bak›mdaki takipleri flifa ile sona eren hastalardan %63.3’ü psikiyatri konsültasyonu sonras› yatarak tedavi görmeleri için psikiyatri klini¤ine ç›kar›lm›fllard›r. Takip edilen hastalar›n anlaml› bir k›sm›nda yatarak tedavi görmelerini gerektirecek psikiyatrik bozukluklar oldu¤u tespit edilmifltir. Takip edilen zehirlenme olgular›nda or-talama yat›fl süresi 2.96 gün olup zehirlenme etkenine göre farkl›l›k göstermezken, mekanik ventilasyon ihtiya-c› incelendi¤inde, CO zehirlenmelerinde ortalama 8.50 gün mekanik ventilasyon ihtiyac› oluflmufltur. Bu oran di¤er zehirlenme etkenleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda istatisti-ki olarak da anlaml› oranda yüksektir (p<0.05).

Sonuç olarak, takip etti¤imiz zehirlenme olgular› aras›nda, genç kad›nlarda intihar amac› ile ilaç al›mlar›-n›n ön planda oldu¤u ve bu amaçla trisiklik antidepre-sanlar içinden amitriptilin preperatlar›n›n öne ç›kt›¤› gö-rülmektedir. Bu oran›n yüksek olmas›n›n genç kad›nlar-da olas› çevresel ve sosyal bask› nedeni ile intihar giri-flimlerinin yüksek olmas› ve reçete kontrolü olmayan amitriptilin preperatlar›n›n kolay ulafl›labilir olmas›d›r. Bu oran›n azalt›labilmesi için amitriptilin preperatlar›n›n reçete kontrolüne tabi tutulmas›n›n gerekti¤i kanatin-deyiz.

KAYNAKLAR

1. Fuller GN, Rea AJ, Payne JF, Lant AF. Parasuicide in central London 1984-1988. J R Soc Med 1989; 82: 653-656.

2. Henderson A, Wright M, Pond SM. Experience with acute overdose patients admitted to an intensive unit over six years. Med J Aust 1993; 158: 28-30.

3. Leykin Y, Halpern P, Silbiger A, et al. Acute poisoning treated in the intensive care unit: A case series. Isr J Med Sci 1989; 25: 98-102. 4. Turvill JL, Burroughs AK, Moore KP. Change in occurrence of

paracetamol overdose in UK after introduction of blister packs. Lancet 2000; 355: 2048-2049.

5. Staikowsky F, Uzan D, Grillon N, Pevirieri F, Hafi A, Michard F. Voluntary drug poisoning cases admitted to an emergency care unit. Presse Med 1995; 24: 1296-1300.

6. O'Donovan FC, Owens J, Tracey JA. Self poisoning: admission to intensive care over a one year period. Ir Med J 1993; 86: 64-65. 7. Kalayc› AG. Çocukluk ça¤›nda zehirlenme nedenleri. Yeni T›p Dergisi

1994; 11: 4-6.

8. Hanssens Y, Deleu D, Taqi A. Etiologic and demographic characteristics of poisoning: a prospective hospital-based study in Oman. J Toxicol Clin Toxicol 2001; 39: 371-380.

9. Ozköse Z, Ayoglu F. Etiological and demographical characteristics of acute adult poisoning in Ankara, Turkey. Hum Exp Toxicol 1999; 18: 614-618.

10. Prince BS, Goetz CM, Rihn TL, Olsky M. Drug-related emergency department visits and hospital admissions. Am J Hosp Pharm 1992; 49: 1696-1700.

11. Schapira K, Linsley KR, Linsley A, Kelly TP, Kay DW. Relationship of suicide rates to social factors and availability of lethal methods: comparison of suicide in Newcastle upon 1961-1965 and 1985-1994. Br J Psychiatry 2001; 178: 458-464.

12. Kekeç Z, Yavuz Y, Kurto¤lu S, Sözüer M. A two-year evaluation of pediatric posioning cases presenting to our pediatric emergency department. Acil T›p Dergisi 2002; 2: 33-35.

13. Yavuz S, Ayd›n S. Zehirlenme olgular›n›n profili. Toksikoloji Dergisi 2003; 1: 47-52.

14. Akköse fi, Fedakar R, Bulut M, Çebicci H. Zehirlenme olgular›n›n befl y›ll›k analizi. Acil T›p Dergisi 2003; 3: 8-10.

15. Goksu S, Yildirim C, Kocoglu H, Tutak A, Oner U. Characteristics of acute adult poisoning in Gaziantep, Turkey. J Toxicol Clin Toxicol 2002; 40: 833-837.

16. Kurt I, Erpek G, Kurt MN, Gürel A. Adnan Menderes Üniversitesi’nde izlenen zehirlenme olgular›. ADÜ T›p Fakültesi Dergisi, 2004; 5: 37-40. 17. Kaya S, Kararmaz A, Karaman H, Turhano¤lu S. Yo¤un bak›m›m›zdaki zehirlenme olgular›n›n geriye dönük analizi. Dicle T›p Dergisi, 2006; 33: 242-245.

18. Kaygusuz K, Gursoy S, K›l›ço¤lu F, Özdemirkol ‹, Mimaro¤lu C. Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi Hastanesi Yo¤un Bak›m Ünitesi’nde 1998-2004 y›llar› aras›nda akut ilaç zehirlenmesi tan›s› ile takip edilen olgular›n geriye dönük analizi. Cumhuriyet Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2004; 26: 161-165.