TT'
u, I
<3 j ,' V *
R E S İ M
Seres ve Cem Ener çifti sanatçı bir ailenin üçüncü kuşak temsilcileri. Seres hanım
Mukaddes Saran'ın yeğeni. Cem Ener ise Hoca Ali Rıza'nın torunu. Bu yüzden inanılmaz bir
koleksiyona sahipler. Hoca Ali Rıza'nın bilinen eserlerinin yanı sıra bilinmeyen eserlerini de
görme fırsatı yakaladık Ener çiftinin evine konuk olduğumuzda...
Hoca Ali Rıza
U S T A 'Y A SA YG I
EVİN İYEM
FOTOĞRAFLAR: YELD A BALER
Seres ve Cem Ener çiftinin daireleri ne girerken inanılmaz bir koleksiyonla karşılaşacağımın farkmdaydım. Türk res minin eski kuşak ressamlarla Cumhuriyet kuşağı ressamları arasında geçiş dönemi ressamı Hoca Ali Rıza’nın torununun ko leksiyonuydu göreceğim.
İstanbul’un hemen her güzel köşesin den, her saatin kendine özgü renkleriyle boyadığı yağlıboya peyzajlarının yanısıra
"Resim yapmak demek, yalnız
parmaklan, elleri, kolları
faaliyete getirmek değil,
ruhun hemen bütün mekânını
fikiye, hissiye ve iradesini
faaliyete getirmek demektir."
Üsküdarlı Hoca Ali Rıza Bey
Fausto Z o n a ro ’nun yaptığı Hoca Ali R ıza portresi
İs m a il H a k k ı’n ın o to p o rt re s i
M u k a d d e s S a ra n
Türk resim tarihine bir desen ustası ola rak damgasını vuran bu üretken sanatçı nın kendi de resim yapan kızı Nimet Ener’in oğlu Cem Bey. Eşi Seres Ener ise Güzel Sanatlar Akademisi Leopold Levy atölyesinin yetenekli kadın ressamlann- dan Mukaddes Saran ın yeğeni. Duvarlar da Hoca Ali Rıza’nın müzayedelerde biri
ne rastladığımız zaman heyecanlandığı mız tablolarının yanısıra bir ressam gele neği olarak çoğu, Mukaddes Hanım’a meslektaşlanndan hediye. Bedri Rahmi, Selim Turan, Turan Erol’dan yağlıboya lar. Sanatçı bir ailenin üçüncü kuşak tem silcileri olarak Ener çiftinin koleksiyonla rına kattıkları Nuri İyem, Hüseyin Bileşik,
Hoca Ali Rıza çalışm aları
Neşet.Günal’ın yapıtları... Deniz ressamı İsmail Hakkı’nın 1890 yılında Kiel’de yaptığı otoportresi asılı bir duvarda. İs mail Hakkı’nm büyük dayı olduğunu öğ reniyoruz. 1891’de İstanbul’a gelen ve yaptığı portre, manzara, gündelik yaşam resimleriyle tanınan oryantalist ressam Fausto Zonaro (1854-1929)’nun Hoca Ali Rıza portresi ise güçlü bir dostluğun sim gesi.
Ben ne tarafa bakacağımı şaşırmış, Yelda tablolardan hangi birinin fotoğrafı nı çekeceğini düşünürken Cem Bey kilit li dolabından asıl hâzinelerini çıkarıyor. Hoca Ali Rıza’nın belki bir vapur yolculu ğunda, iki iskele arasında ya da bir dost sohbetinde sevgi dolu notlarla zenginleş tirerek ürettiği binlerce deseninden ör nekler. Cem Ener kaçıncı kez izlediği, iz lettiği ressamın ustalığının kanıtı desenle rini bize tekrar gösterirken heyecandan dudakları kuruyor. "Bir resim büyütül
düğünde ve yeterince detaylı görüldü ğünde ustaca ko n m u ş çizgi ve nokta lardan oluşuyorsa o za m a n eser sahi binin yetenek ve ustalığından şüphe et m em ek gerekir. ” diyerek dedesinin kara
H o c a A li R ız a H o c a A li R ız a M u k a d d e s S a ra n ’ın T a n E n e r p o rt re s i
Hoca Ali Rıza yurtdışına hiç gitmeden, müzeleri gezmeden
Osman Nuri Paşa, Süleyman Seyyid ve Mösyö Guez'in
öğretileri ile bizlere binlerce eser bırakmanın yanısıra
aralarında Sami Yetik, DiyarbakIrlI Tahsin, Mehmet Ali Laga
ve Nazmi Ziya gibi önemli ressamların da olduğu birçok
sanatçının yetişmesine katkıda bulundu.
m i
kattığını vurgulayarak sözlerine devam eden Cem Bey dedesinin suluboyaların da da karakalemdeki hassasiyetini sür dürdüğünü belirtirken bu eserlerdeki şef faf gölgelere dikkatimizi çekiyor.
Yurtdışına hiç gitmeden, müzeleri gezmeden Osman Nuri Paşa, Süleyman Seyyid ve Mösyö Guez’in öğretileri ile bizlere binlerce eser bırakmasının
yanısı-ra ayanısı-ralarında Sami Yetik, Diyarbakırlı Tahsin, Mehmet Ali Laga, Nazmi Ziya gi bi önemli ressamların da olduğu birçok sanatçının yetişmesine katkıda bulunmuş bir ustanın torunu olmanın sorumlulukla rım soruyoruz, M.S.Ü. Mimarlık Bölü- m ü’nde öğretim üyesi olan Cem Ener’e.
“Çok ağır; büyük bir sergi, bir kitap ya pm ayı tabii k i isterim ancak bu den li önem li bir insan için bir y a z ı bile y a zarken eksik, yanlış bir bilgi olacak di y e endişeleniyorum. Zam an, olanaklar meselesi. ” derken çevresine özellikle öğ
rencilerine doğru bildiklerini göstermeyi amaç edinmiş, bunu yaparken de kendi kendisini kimsenin erişemeyeceği bir güçle eleştiren bu büyük “Hoca”ya layık bir torun olma arzusunu dile getiriyor.
Cem Ener’in bu yaklaşımı usta bir ressamın aynı titizlikle ürettiği binlerce resminin bilinçli ellerde korunduğunun kanıtı. Gerek suluboya gerek yağlıboya larda boyalarını denemeden kullanma yan Üsküdarlı Ressam Hoca Ali Rıza Bey’in yapıtlarının ölümsüzleşmesinde kendi titizliğinin yanısıra bugün bu de ğerli eserlere sahip olanların duyarlılığı da yadsınamaz.
Robert Kolej’67 İşletme mezunu Se- res Ener ise yoğun iş yaşamının sanata olan ilgisini hiç eksiltmediğini belirtiyor. En son işi Bilişim Vakfı Genel Sekreterli- ği’nden ayrıldıktan sonra sanata daha faz la vakit ayırabildiğini söyleyen Seres Ha nım, teyzesi Mukaddes Saran’ın resimle rinden oluşan bir sergi planlıyor.
-sg-Ressam Hoca Ali R ıza ’nın 2 9 ayrı çeşit im zası olduğu biliniyor.
'- t2^ 9
$¿¡
iS.LjÇ-' Ú , . ¿_______ ü . •<< t. - • — Í-S - ---. • ¿ _ c ^ ' ‘U i A S i - U . . . ¿ v Z \ 1 » . > < -“ 0V < 1 ^ - . , -f M\> « Ú - • ¿--- , ü . iÜ S K Ü D A R L I R E S S A M HO CA A L İ R IZ A B EY
1 8 5 8 Üsküdar'da doğdu.1 8 7 8 Kuleli A skeri id a d is in d e okudu. H a rb iy e ’ye girdi. Osman Nuri Paşa ve Süleym an S eyyid'den resim dersleri aldı.
1 8 8 4 H arblye'yl bitirdi. H arbiye M atbaa baş ressam lığına ta y in edildi. B ir y a n dan da D arüşşafaka'da resim dersleri verdi.
1 9 0 8 OsmanlI R essam lar C em iyeti Başkanlığı y aptı. Osman A saf'la birlikte cem iyetin dergisini çıkardı.
1910 Y arb aylıktan em ekliliğini istedi. Tam am en resm e yöneldi ve resim dersleri verm eyi sürdürdü.
'rSÁiiA A . R I Z A Ri z a
ı
Taha Toros Arşivi
0 0 1 6 4 1 3 6 5
1 9 2 8 P aris'te düzenlenen sergiye katıldı. 1 9 3 0 Üsküdar'da öldü. H o c a A li R ız a
