KiTAP TANITIMI
Kitap
ic;inde
Kitap:
Katre-i
Matern*
c=-D
ivan edebiyah iizerine yaphg1ara§hrmalarla tanman ve eser-Ieri begeniyle okunan iskender Pala, .
Babil'de Oliim istanbul'da A~k
romarn-nm ardmdan Katre-i Matem adh
ese-riyle yeniden -roman alanmda- cikur-lannm kar§1sma c;:1kh.
Malzemesini gec;:mh;;ten alarak onu yepyeni bir hayal diinyasmda kurgulay1p okura ilgiliye sunan ya-zar, ayrn zamanda m.;1zi-istikbal ili§ki-sine de yer verir ve ilgilinin dii§iince diinyasma yeni boyutlar kazandmr.
A§k, polisiye ve tarihf roman diye adland1rabilecegimiz eser, kitap ic;:in-de kitap §eklinic;:in-de sunulmaktadir. Ya-zar, "sunu§" boliimiinde el yazmas1 bir kitap ile ilgili gerekli ac;:1klamalan yap1p okuru el yazmas1 eserle ba§ ba-§a b1rak1yor. Katre-i Matem iizerine
kendisiyle yap1lan bir roportajda, ta-rihten bahsedilecekse en bu.yuk prob-lemin -okur ic;:in-di! oldugunu soyle-yen Pala, bu problemi 'oykiiyii sade-le§tirip okura sunuyormu1;, kurgusu' ile c;:ozdiigiinii soyliiyor.
EI yazmas1 eser, serim (Altm1§ Alh Soruda Cinayet), diigiim (Bu $ehr-i Stanbul ki ... ) ve c;:oziim (ihtilalin Ka-ranhk Yiizii) §eklinde iic;: boliimden olu§uyor. El yazmas1 kitabm ac;:hgi ka-p1dan -sunu§ boliimiindeki bilgilerle-ic;:eri adrm atan okuyucu, altm1§ alh soru ve bunlara verilen · cevaplarla yolculugunu siirdiirmektedir.
Bir yandan sevdigi kiz N ak§igiil' ii, gerdek gecesi sabahi parc;:alanm1§ hal-de bulan Kara $ahin'in macerasm1 an-lat~n roman, bir yandan da
Nak§l-giil'iin gerdek gecesi avucuna koyd(t-gu ikiz lale soganmm -hpki bir insan gibi- ba§mdan ge<_;enleri anlahyor.
Bizim medeniyetimiz -kim bilir Yunus Emre'nin §iirlerinde kac;: tane <,;ic;:ek ismi vard1r- bir c;:ic;:ek medeniye-tidir. Lale de bu c;:ic;:eklerden bir tanesi olarak bu eserde geni§c;:e yer edinmi§-tir. Eserin ad1 olan Katre-i Matern !ale
ismidir. Romanda vezir bile en giizel !ale olan Katre-i Matem'in/ Ciice Mo-ru'nun pe§ine dii§mii§tiir. A§k ve !ale eserde birlikte i§lenmi§tir.
"A§k yatmadan onceki son §ey,
uyand1gm zamanki ilk §eydir." di-yen iskender Pala, romanm kahra-manlanndan Kara $ahin'in romari-daki a§km1 tarif eder gibidir. Nak§1-giil !ale sogamm Kara $ahin'in avu-cuna koymu§tur. A§km biiyiisii bu §ekilde gerc;:ekle§ir. Kara $ahin a§kim tam buldum derken kaybetmi§tir.
E§ini oldiirdiigii gerekc;:esiyle, Tomruk Emini onu incili Konak'tan ahr ve i§kenceye tabi tutarak N~k§1-giil'ii oldiirdiigiinii itiraf etmesini soyler. K1zm babas1 Aslan Aga, Kara $ahin'den §ikayetc;:i olmu§tur. Uzun sure h.;kence goren Kara $ahin, Tom0 ruk Emini'nin elinden kurtulur, ka§-lanm ve burnunu ameliyat ile degi§-tirterek tarnnmaz olur. Peki, Kara $a-hin gerc;:ekte kimdir? Kimlikten kim-lige girerek eserin merkezinde yer alan Kara $ahin, Sultan Mustafa Han'm, cariyesi 1hr Banu Harum'dan olan c;:ocugudur. Yani tahtm varisidir. Bu durum kendisinin dahi bilmedi-gi, yalmzca devletin c;:ok gizli birim-lerinin bildigi bir bilgidir.
* iskender Pala, Katre-i Matern, Kapt Yaymlan, istanbul, 2009, 466 s.
Y£Ni TORK EDEBIYATI ARAFIRMALARI
Kara $ahin, bir yandan Tomruk Emini'ne yakalanmamak ister, bir yandan da sevdigini kimin oldur-dugiinii, nii;in oldurdiigiinii bulma-ya i;ah:;;1r. Bir sure bir mevlevihane-de kalarak kendisini biri;ok konuda -ozellikle :;;iir konusunda- geli:;;ti-ren/ yeti:;;tiren Kara $ahin, mevlevi-haneden aynhrken . isim degi:;;tirir. iranh bir dervi:;; olarak saraya giren Kara $ahin'in ismi, Selman Abdal olmu:;;tur. Vezir Damat ibrahim Pa-:;;a tarafmdan i;ok s-evilen Selman Abdal, :;;ehirden bilgi toplamak' ii;in gizli olarak gorevlendirilir. Bir ayaklanma hazirhgmm oldugunu goren Selman Abdal bunu vezire bildirir. Ayaklanma, :;;ehrin guvenli-ginden sorumlu kimseler tarafm-dan yapdm1:;;tir. Kara $ahin, Horii-k1z ve Yeye ile birlikte ayaklanma-nm i;1kmasma sebep olan Tomruk Emini, Asian Aga ve Bindalh Mah-mut <;avu:;;'u -bir oyunla yakalaya-rak- zindanda sorguya i;eker.
bg-rendikleri kar:;;1smda :;;a:;;kma don-mii:;;lerdir. Tomruk Emini, zengin fakat yalmz kimselerin mallanm nas1l ele gei;irdiklerinden, oldur-diikleri kimselerin cesetlerini deni-zin neresine attiklarma kadar her :;;eyi itiraf etmi:;;tir.
Zaman olarak Lale Devri sei;ilir-ken, yer olarak istanbul tercih edil-mi:;;tir. istanbul, Osmanh Devleti'nin bir prototipi olarak ele ahmrken sos-yal, kiiltiirel, egitim, -ozellikle- ada-Iet gibi alanlardaki bozulmalar bir ci-nayet ve !ale i;eri;evesinde dile geti-rilmektedir.
Yazar, yer yer -Mecnun'un deli-ligi, bimarhane, hastane, Turk kiil-tiiriinde Ialenin yeri gibi konular hakkmda- okuyucuyu bilgilendir-me yoluna gidiyor. Bimarhanede doktorlan, !ale bahi;esinde. Hafiz
301
<;elebi ile Bican Efendi'yi laleler hakkmda, sarayda Fatma Sultan ile Lady Monteque'yu kar:;;1hkh olarak konu:;;turarak romana farkh bir at-mosfer katm1:;;hr.
bzellikle Fatma Sultan ile Madam Monteque arasmda gei;en konu:;;ma-Iar ironik bir :;;ekilde ifade edilir. Vezir ibrahim Pa:;;a Saray1'nm yazhk harem kafesinde gei;en konu:;;malar, iki fark-h medeniyetin sosyal fark-hayat anlay1:;;m1 gozler onune serer. Lady Monteque iilkesindeki evlerin pencerelerinde perde olmad1gm1 soylediginde Fatma Sultan i;ok :;;a:;;1rm1:;;tir. byle ki
Lady'nin, diinyanm yuvarlak oldu-gunu, istanbul' da gece oldugunda Frenk diyarmda giindiiz oldugunu anlatmas1 Fatma Sultan dahil herkesi hayrete dii:;;uriir.
iskender Pala, roman okuyucusu-nun ah:;;k11;1. olmad1g1 yenilikler yapa-rak da dikkatleri iizerine i;ekiyor. Eserde belirli arahk!arla derkenarlar kullamlm1:;; ve anlatilanlarla uyum ii;erisinde olan resimlere yer verilmi:;;-tir. Bunlarm yanmda, bir devre :;;iirle-riyle damgasm1 vuran Nedim de ro-manda boy gostermektedir. Nedim'in :;;iirlerinden sei;ilen omekler romanla oylesine butiinliik ii;erisinde verilmi:;;
KiTAP TANITI.MI
ki, sanki §iirler <;1kanlsa roman eksik kahr. Bir te§ekkiir bahsinde;
Bir elde cam, bir elde giil, geldin sakiya Hangisinin alsam giilii, yahud ki cam1, ya seni
diyen Nedim, herkesi §a§irhr ve her-kesin takdirini kazamrken, vezir bu beyite eklemeler yaparak onu gazel §ekline getirmesini soyler.
Romanm ozellikle ii<;iindi bolii-miinde Patrona Halil Ayaklanma-s1'mn, yiizy1llardir bir sedef gibi i§le-nen istanbul'u ne hale getirdigi, mi-marisini yok ettigi, adeta istanbul'un iizerine kara bulutlar gibi <;oktiigii etkileyici bir dille anlahhyor. Alev adeta biitiin giizellikleri yutmu§,
ge-ride siyah dumanlar ve alevlerin di§ izleri kalm1§hr.
Eserin "Hatime" k1smmda yaza-rm soyledikleri, bu romanm bitme-mi§ oldugunu gostermektedir. Yazar, romanm sonunu merak eden okuyu-culara kisa bir ozet sunarak romam sonland1rmaktadir.
Mekan, zaman, maddi kiiltiir ogeleri, lale, toplumsal yap1, yone-tim-halk ili§kileri, sanat, §iir, a§k kav-ramlannm etkileyici bir §ekilde an-lam buldugu Katre-i Matern,
okurla-rm zihinlerinde yeni yeni pencereler a<;acaga benziyor.
Sabahattin Gultekin*
* Gaziosmanpa~a Universitesi, Sosyal Bilimler Enstitiisii, Turk Dili ve Edebiyah Bi:iliimii, Mas-ter Ogrencisi.
