YEM KATKI MADDESİ OLARAK PROBİYOTİKLER

Vel. Hil. OefJ~. (1999). IS. 2 : 151·155

YEM KATKI MADDESi OLARAK PROBiYOTiKLER

Zeynep Erdogan'

Probioti

cs As Feed Additi

ves

Summary: Antibiotics and hormones have been using as feed additives in different ways to provide high per· formance. 11 is also known thallhey have some unwanted side effects for animal and humans. Alternatively, probiotics which are living microorganisms, can be added to animal diet to utilize their stimUlation of growth performance. anti· infectious effects and treatment of digestive track disorders.

Key words: Probiolic. diet, feed additive.

Oze!: Hayvanlardan daha yiiksek verim aJabilmek amactyla anlibfyolik ve hormonlar uzun ytllardlr (fe~itli ~ekillerde kullanrlmakladtr. Ancak hayvan ve insan saghgt a(ftstndan istenmeyen baZt yan elkilen de bulunmakladtr. Bunlara al· lernalif olarak canll mikroorganizmalan i(feren probiyotik adt verilen yem kalkt maddelerinin kullanrmt yay· gtnla:;;maktadtr. Probiyotik uygulamalan sonucunda (fiftlik hayvanlarrnda besi penormansrnrn gell:;;tirilmesi, bGyGmenin le~viki ve sIres durumlarrnda bozulan bagtrsak florasrnrn dGzenlenmesi gibi yar~nar saglanmakladtr.

Anahtar kelimeler: Probiyotik, rasyon, yem kalkt maddesi

Giri~

Modern hayvanclltgm uygulandlgl yerlerde yemlere ~e~itli katkl maddelerinin ilavesi ile yem· den yararlanmanm daha iy; hale getirilebilmesi,

hayvanlann birim yemi daha ekonomik olarak urime donu~tOrebilmesi mumkun olmaktadlr. An-tibiyotikler, anaboJizan maddeler. hormonlar bu

amaylarla uzun Yillardtr hayvan yem!erine katllan katkl maddelerinin ba~llcalafldlf. Vemlere kaulan

bu katkl maddelerinin bUyumeyi te~vik etmeleri ya-nlnda insan ve hayvan sagllglnl ciddi olarak tehdit eden bazl Van etkileri de ortaya ~lkml~llr (Teller ve Vanbelle. 1990; Chesson, 1991; Montes ve Pugh, 1993).

Tedavi dozundan daha dO~uk dozda an· libiyotik kullantlmasl sonucunda bakterilerde bu an· libiyoliklere kar~1 direnCf ge'i~mi~ ve bunlana ledavi

imkaOl gOCf'e~mi~tir. Aynca et. sOt, yumurta gibi hayvansal Orunlerde antibiyotik ve hormon kallnllsl

sonucunda bunlan tOketen insanlarda loksisite, kanser, gibi sorunlar gorOimeye ba~laml~ltr. Vine

antibiyotikler aglz yoluyla verildikleri durumlarda

baglrsaklarda istenmeyen zararh bakteriler yaOlnda Lactobacilluslar gibi yararll bakterilerin de 610mune neden olarak baglrsak lIora dengesinin bo-zulrnasma yol aymaktadlf (Dalwang ve ark., 1964).

Islenrneyen bu van elkilerinden dolayt an·

tibiyOlik ve h~rmon gibi

yem

kalkl maddelerinin kul-lanlrnma kar~1 yogun tOketici lepkileri gelmektedir. BugOn Avrupa Toplulugu Olkelerinde hormon

imp-lanlasyonu yasaklanmt~tlr. Tedavide kullamlan

an-tibiyotiklerin de bOyOmeyi te~vik amaclyla kul-lanllmamasl, ancak izin verilen antibiyotiklerin yern kalkl maddesi olarak kulianllabilmesine ili~kin kl

-sttlamalar getirilmi~tir (Fuller, 1977). Gelecekte

an-tibiyotiklerin yern kalkl rnaddesi olarak kul·

lammlaflnm tamamen yasaklanma ihtimaline ka~1

ara~ltrmaCllar insan ve hayvan sagllQlO1 olumsuz

yonde etkilerneyecek. bOyOmeyi te~vik edici yeni doga! allernatif kaynaklar Ozerinde yah~maya yO·

nelrni~lerdir. Probiyotikler

Hayvanlarda buyume faktonerine aJlernatii

kaynaklardan birisi de "probiyotikler" ya da "direkt

mikrobiyal yern katkl maddeleridir". Probiyotik terimi Latince k6kenli olup, antibiyoliklerin "canllya kar~I" anlamlmn tersine "canll iyin" anlaml la~lmaktadlr (Lyons, 1988).

Probiyoliklerin hayvan beslemede kullanlmt ilk

kez 1906'de Rus bilim adaml Metchnikolt tao

rallndan ortaya alllrnl~Ur (Lyons, 1966). Fuller

(1969), probiyotiklerin tanlmlnl Wbaglrsak mikrobiyal

Gcli~ larih. : 02.02.1999. •

dengesini geli~lirerek konak91 hayvanda yararh

el-kiler olu~luran, canh mikrobiyal yem kalkl

mad-deleTi~ ~ek1inde yapml~tlr. Fullerin bu tanlmla canh bakteri kOItOrlerine dikkat gekmesine ragmen

bugOn ticari probiyolik preparatlan canh bakleri

hOcreleri ve kOllOrleri. manlar ve maya kOltOrleri ile enzimler, endOslriyel lermentasyon Van OrOnlerini de kapsamakladlr (Sogaard ve Jessen, 1990;

Mon-Ies VB Pugh, 1993). C;iltlik hayvanlan VB Bvcil ka-natillarda perlormansln geli~tirilmesi, bOyOmenin le~viki. SIres durumlarlnda bozulan barsak flora

dengesinin dOzenlenmesi amaclyla son Yillarda

probiyotiklerin kullanlml yaygln hale gelmi~lir (Sa-insbury, 1991).

GOnOmOzde probiyotik bakterilerin kullanlml

insan besinlerine de girmi§fir. Su tOr bakterileri i~e­ ren yoQurt ve peynlr gibi hayvansal OrOnleri bulmak mOmkOndOr. Bu bakteriler peynirlerin 01· gunta~maslnda, dO~Ok molekOler aglrhkh peptid ve amino asllierin olu~umunda rol oynamaktadlr (Gomes ve Malcata, 1998). Yapllan bllimsel ara~­ tlrmalarda probiyotik bakterilerden l. aci-dophilus'un insanlarda anlimikrobiyal elki ile E. Coli, Shigella dysenlerae ve Salmonella typh

o-sa'd'an ireTi gelen ishaller; 6nledigi. dl~kldaki 51 VI ve protein miktannl azaltllgl (Rani ve Khetarpaul. 1998), baglrsak mikrolloraSln1 dOzenledigi (Strus,

1997) tespit edilmi~lir. Diger bir 9<lh~mada ise pro-biyotik olarak kullanllan Lactobacillus GG'nin lokal antijen spesi'ik immunoglobulin A (lgA) Sallnlffilnl artlrdlgl, baglrsak yanglslm azaltarak antijen emi· limini azalttlgl tespit edilffii~ti(. B6ylelikle ~ocukJarda inek sOlOne bagh glda allerjis; tedavisinin mOmkOn olabilecegi rapor edilffii~tir (Majamaa ve tsolauri,

1997)

.

Probiyolikler: verildigi hayvanln baglrsaklannda patojen bakterilere kar~1 antagonistik elki

gos-tererek, baglrsak Ilora dengesine yararh etkilerde bulunan, 90gunlukla laktik asit Orelen canh Lac·

tabaciHus su~landlr (Fox, 1988). Bunun yanlOda Ba-cillus, Streptococcus, Bifidobacterium gibi bakteri tOrlerini de igermektedir (Tablo 1). Probiyotik bak -teriler hayvanlara ge~itli YOllarla verilebilir. Bunlar pelet ~eklinde rasyona katllabilecegi gibi haZirlanl~ itibariyle kapsOl, granOI veya toz halinde de direkt hayvanlara yedirilebilir (Fuller, 1989).

Probiyolik olarak kullamlan canh kOltOrlerin iki temellormu vardlr. Bunlar;

Tablo 1: Probiyotik Olarak Kullanllan Bakleriler (Wu, 1987; Fox, 1988: Sogaard ve Jessen. 1990; Montes ve Pugh. 1993).

Bacillus coagulans Lactobacillus cellobiosus

Bacillus lentus Lactobacillus CUlVatus

Bacillus linchenilormis lactobacillus delbruekii

Bacillus subtitis lactobacillus fermentum

Bacillus pumillus lactobacillus lactis

lactobacillus plantarum Bacteroides amylophilus Bacteroides capillosus Bacteroides ruminocola Bacteroides SUls Bilidobaclerium adolescentis Bilidobaclerium animalis Bilidobaclerium bilidum Bilidobacierium infantis Bilidobacterium Iongum Bilidobacterium thermophilum Clostridium butyricum Lactobacillus acidophilus lactobacillus brevis lactobacillus bulgaris Lactobacillus casei Lactobacillus reuterii Leucanostoc mesenteroides Pediococcus acidilacticii Pediococcus cerevisiae Pediococcus pentosaceus

Probionibacterium freudenreichii

Probionibacterium shermanii Streptococcus cremoris Streptococcus diacetylactis Streptococcus faecium Streptococcus intermedius Streptococcus lactis Streptococcus thermophilus

Ytlll Kalkl Maddesi Olarak ...

Vejetatif form:

lSI

ve neme duyarh

formlardlr.

Tek

midelilerde

mide

asitinden

et-kilenebilece{jinden daha

~ok

ruminantlarda

kul-lamhr.

Peletleme slraslnda canllilkianm

kay-bedebilirler.

Bazl anlibiyoliklere

ka~1

da duyarhdlrlar

(Cas-toldo.199

1

: Dicks, 1993)

.

Spor form:

G0910

mide asitinden,

an-tibiyotiklerden

.

lSI

ve

depolama

sOresinden

dogal

olarak

korunmu~

formlardlr.

Ancak yararh mik·

roorganizmalann tOmOnOn

spor

lormu

yoklur.

Or-neg in.

Bacillus tOrO,

sabil

ve daha dayanlkJI

spor

form una sahlptir (Castoldo, 1991).

Lactobacillus,

Leuconostoc,

Pediococcus,

Streptococcus tOrleri laktik

asit

Oreten

mik-roorganizma tOrleridir. Probiyotik olarak kabul

edil-melerine ragmen

l.

bulgaricus ve S. thermophilus

normalde baglfsakta bulunmaYlp, yogurt

ya-plmlnda kullamlmaktadlr. B. subtilis ise zorunlu

aerob

oldugundan baglfsakta yogalmayan

pro-biyOlik

mikroorganizmalardandlr (Wu,

1987; Fuller,

1989).

Problyotik Mikroorganizmalann Ozellikleri

1.

ProbiyOlik

mikroorganizmalann

c;o-{junlugunu

olu~luran laktik asil bakterilari

insan

ve

hayvanlann

ba{jlrsaklan, bilki,

sOt ve

et

Oranleri,

silaj,

fermenla

sebzeler,

meyve sular.,

~arap,

bira

gibi yok

c;e~iUi

kaynaklardan izole edilebilirler.

Fer·

menlasyon ve

sOl

endOstrisinde

O~OncO

dOnya 01·

kelerinde yiyeceklerin korunmaslnda kullamlan

lak-tik asit bakterileri son y,llarda probiyolak-tik olarak

kullanllmaya

ba~lanml~llr

(Dicks,

1993)

.

2. Probiyotik mikroorganizmalar

E.

Coli gibi

palojenlerin

tersine

Gram

(+)

ve

fakOltatif

anaerob

olup non patojendirler.

Bag

l

rsak

epitel hOcrelerine

implante

olarak

~ogallr,

tabaka

olu~lururlar.

Pek

((Ok patojen mikroorganizmamn aksine koloni

olu~­

turmazlar. Buna

kar~ilhk

patojen mikroorganizmalar

baglfsak

epitel hOcrelerine

yapl~arak

koloni

.

olu~­

lurup ailimaya

kar~1

diren/( meydana gelirirler (Wu,

1987

;

Slavric ve ark.,

1992

;

Monies

ve

Pugtl,

1993).

3.

Laktobacilluslar

E

.coli'ye

kar~1

an·

tienterOloksin salgllayarak

E

.coli'ni

n t

oksikamin

sentezin; onlerler (Sandine,

1979)

.

Aynca biyolilm

salgllan

ile

epitel

hOcrelerini

patojen

mik-roorganizmalar ile viruslardan

(Co

ronav

i

rus

,

Ao·

lavirus)

korurlar

(Chesson,

1

991; Monies ve Pugh,

1993).

4. Lactobacillus'lar

p

H

3'e

kadar

tolerans

g6s-lerir.

b6ylece

dO~Ok

mide

pH'slnda canhhklarlnl

ko-ruyarak,

baglrsak kanallna ge9ip

'

etkilerini burada

ger/(ekle~tirirler.

Du

odenumda salra

tuzlanndan

81-kilenmezler.

5.

Probiy

otik

mikroorganizmalar,

E.coli

,

Sal-monella gibi Gram (-) bakterilere ve manlarlara

kar~1

antimikrobiyal elkili

bile~ikleri

Orelirler (Montes

ve Pugh,

1993

).

6. Probiyol

i

k

bakteriler

laktik

asi!. asetik

asi\

g

i

bi

organik

asitler

Ue ortamln pH'slnl

dO~OrOp.

Gram

(-)

mikroorganizmalar

Ozerine inhibit6r

elki

olu~lurur1ar

(Jin

ve ark.,

1998). Palojen

bakterilere

kar~1 olu~lurduklan

bir di{jer

negatif

elki de Oret·

tikleri hidrojen peroksit sayesindedir (Lyons.

1988).

7. Probiyolik m

i

kroorganizmalar B grubu

vi·

taminleri (niasin, pantotenik

asil, forik asi!.

pri

-doksin, biolin)

sentezleyerek konaktVl hayvan itVin

yararh etkiler

olu~tururlar (Jern

igan

ve

ark ..

1985;

Dicks.

1993

).

8.

Prob

iyolik

mikroorganizmalar proleaz,

be-laglukonaz,

l

ipaz

ve

amilaz

gibi

enzimleri

sal-gllayarak besinlerin daha iyi

sindirilmesine yardlmel

olur ve hayvanlann yemden yararlanmalarlOl

ar-tmrlar

(Jernigan

ve ark., 1985; Lyons,

1988

; Dicks,

1993).

9. Probiyotik

mikroorganizmalar

ba£Jlfsaklarda

besin maddeleri

i9in

patojen

bakterilerle

yan~maya

girerek ba{jlrsak

epitel

dokuda da yer kapabilme

mOcadelesi

verirler (VanbeUe ve

ark

.,

1

990;

Mulder,

1991).

Pr

obiyotiklerin

Elki Mekanizmasl

Probiyotiklerin rasyona kalilmalan

sonucunda

hayvanlarda

canh

a~Ir1lk

kazanclOlO arttl{jl, yemden

yararlanmanln

iyile~ti{ji,

Oretimin yOkseldigi,

gast-rointestinal haslahklann

azaldlg

l

g6zlenmesine ra{j·

men elki

~ekilleri

konusunda halen belirsizlikler bu·

lunmakladlf. Oldukc;a kompleks

olan bu elki

~ekilleri

mikroorganizmaya, /(evre

ko~uUanna,

hayvanln

10-rOne ve fiziksel kondisyonuna gore

degi~iklikler

g6s·

termektedir (Wu,

1987; ErgOn

.

1992; Montes

ve

Pugh,1993).

Bu

tip mikroorganizmalann oksidasyon

re-dOksiyon polansiyelini

dO~Orerek

aerobik

mik-roorganizmalann

geli~mesini

inhibe

eltikleri de

rap

o

r

edilmi~tir

(Mulder, 1991; Montes ve

Pugh

,

1993).

Prob

iyo

l

ikle

r

in

immunostimulant

oldugu

sa·

vunulmaktadlr.

Lacloba

cilluslar

konakC;1 hayvamn

immun sislemini

uyararak

, patojenlere

kar~1

koruma

olu~turmakladlf

0I'ju,

1987; Fu

ller,

1989

).

Farelerde

yapllan bir

c;all~mada

(Dicks, 1993).

l.

acidophilus

va S. thermophilus'un belirgin derecede peritoneal

makrofajlann fagosilik ve enzimalik elkileri ile reo

tikOloendoleliyal sislemin fagosilik lonksiyonunu

deQi~lirdikleri belirleQmi~tir.

Probiyotiklerin immunoslimulanl etkilerine

ilave olarak son yillarda anlitOmor ve

an-tikarsinojenik elkileri de !espi! edilmi~lir (Wu, 1987;

Dicks, 1993). Japonya'da yapllan bir ~all~mada

(Fukushima ve ark., 1998), canll bifidobacleria ve·

rilen ~uklann gaitalannda lolal IgA ve anti·

poliyovirus IgA seviyeleri, bilidobacteria ve'

rilmeden Qnceki dOzeylerine gQre belirgin de·

recede yOksek bulunmu~lur.

Aynca amonyak, aminler, sOllidler gibi loksik

maddelerin emilimini azaltmalan da lespit editen

bir diger elki mekanizmalanndandlr (Sandine,

1979; Vanbelle ve ark., 1990).

Laktobacilluslann insan sagllglnl ilgilendiren bir diger etkileri, serum kolesterol seviyesini dO· ~Ormesidir (Jin ve ark., 1998). Afrika'da insanlar

Ozennde yapllan bir ara~tlrmada (Shahani ve

Ayebo, 1980), ~ok miktarda doymu~ yag ve ko·

lesteroltOketen insanlara yogurt verildiginde serum

kolesterol dOzeylerinin yogurt verilmeyenlere gore

belirgin dOzeyde dO-?Ok oldugu lespil edilmi~tir. Bu

~all~mayl destekler bir ara~tlrma da Danielson ve

arkada~lar!nca (1989) domuzlarda yapllml~lIr.

Erkek domuzlann yOksek kolesterol i~eren ras-yonla birlikte L. acidophilus i~eren yogurt ile 56

gOn sOreyle beslenmeleri sonucu, serum kolesterol

seviyelerinin yogurt verilmeyenlere oranla % 10.5

dOzeyinde daha dO~Ok olduQu saptanml~\lr.

Probiyotik bakteriler ite kanath hayvanlardan

broylerler Ozerinde yapllan ara~llrmalarda canh

aglrllk kazanclOda degi~ik sonuy:lar ahnml~lIr. Ti·

can probiyotik preparatlar! kullanllarak yapllan ~a·

lI~malarda canll aglrllk kazanclOda (Erdogan, 1995;

Kahraman ve ark. 1996) ve serum kolesteral se·

viyesinde (Erdog-an, 1995) konlrol grubuna gore is·

lalistiksel bir lark lespil edilememi~lir. Mohan ve

ark. (1996), rasyona 75 mglkg probiyotik ilavesi ile

canll aglrllk kazanci ve

azol

kullanlmlOlO arttlgl,

serum kolesterol seviyesinin de konlrol grubuna

gore dO~tOgOnO tespil elmi~lerdir. Probiyolik L.

casei'nin broyler civcivlerinde ince baglrsak

Oreaz

aktivilesini dO~OrdOgO, bOylece ozellikle civcivlerin

ya~amlannln erken donemlerinde bOyOmenin

hlz-landlQI ve daha sagllkh olduklan belirtilmi~lir (Yeo

ve Kim, 1997). Probiyolik bakteriler kullanllarak va·

pllan ~ah~malardan farkh sOnLJ(;lar allOmasl a~a·

{lida ay:lklanan sebepler ve}la sebeplerden

bir-ka(:lna bagll olarak ~ekillenebilir.

Maksimum Yarann Allnabilmesi 19in Probiyolik Kullanlmmda Dikkat Edilmesi Gerekli Hususlar;

(Wu, 1987; Sogaard ve Jessen, 1990; Dicks, 1993;

Montes ve Pugh, 1993).

1. Prabiyoligin i(:erdigi mikroorganizma su~u

verildigi hayvanlO normal baglrsak lIoraslOa adapte

olmall ve buradan izole edilmi~ olmalldlr.

2. Mikroorganizmalar non patojen, yeterli sa·

ylda ve canh olmal!, islenilen konsantrasyonda bu·

lunmalldlr.

3. Mikroorganizmalar mide asidi ve safraya da· yanlkh almah, baglrsaklarda canllhglOl koruyarak, burada kolonize olmaya yelenekli bulunmahdlf.

4. Hlzh bir ~ekilde aklive olarak, yOksek bO· yOme oranl gosterebilmelidir,

5. Yem Oretim leknolojisi i~lemleri slfasmda ve

depolamada canllilklanni koruyabilmelidir.

6. Rasyonda bulunan anlibiyolik ve diger katkl

maddelerinin prabiyolik ile etkile~imi

g6z

ardl edil·

memelidir.

Probiyolik Uygulamalannln Gelecegi

Probiyolik baklerilerin yem kalkl maddesi ola·

rak kullanlmlan yenidir ve henOz yayglO hale

gel-memi~tir. Probiyotiklerin iy:erdigi mikroorganizma

su~lannln lespili i(:in gerekli laboraluar testleri klsltll

olup, bu mikroorganizmalarlO dig-er mik·

roorganizmalar ite antagonistik Qzellikleri ve ba·

g-Irsakta bOyume oranlan ise lam bilinmemektedir.

Gelecekte genetik manuplasyon teknikteri ile bu

mikroorganizmalarm istenen Ozellikle genlen la~mlf

duruma gelirilebilmesi, daha etkili su~lann ke~·

fedilmesi mOmkun gOrOlmektedir (Wu, 1987; Fukata

ve ark., 1991). Sorokulova ve ark. (1997) insan in·

terferon -2 i~eren plasmidi B. subtilis'in 2335 suo

-?una translormasyonu yoluyla rekombinanl pro·

biyotik geli~tirmi~lerdir. In vivo ve in vilro

denemelerde rekombinanl probiyotigin antiviral ve

antibakleriyel ozelliklere sahip oldu§u lespit

edil-mi~tir.

Probiyoliklerin akut bir hastahgln tedavisinde

anlibiyoliklerin yerini almasl du~Onulmese de

ko-ruyucu tedavi ve hayvanlarda buyOmenin te~vik

edilmesinde anlibiyotiklere allernatil olarak kut·

lamml mOmkOn gorulmektedir. Yem katkl maddesi

olarak anlibiyotiklerin yasaklanma ihlimaline kar~1

probiyotikler, 6ncelikle ba~vurulacak yem katkl

maddelerinden olacaktlf. Gelecekte bunla"n kul· lanlmla" daha yayglO hale gelerek, larkh ko~ullar al-linda hayvanlardan maksimum verim allnmasl mOmkun olacaktlr (Lyons, 1988; Dicks, 1993).

"rm K:ltkl M:llldrsi Ol:mlk ...

Kaynaklar

Castoldo, O.

J.

(1991). Antibiotics and Probiotics. Feed

lntemational. 12,20-26.

Chesson, A. (1991). Use of Bacteria in Oisease Control and Growth Promotion in Pigs and Poultry. Summaries of "Anlibacterials and Bacteria~. Seminar lecture, Ha· nover.

Dafwang, I. I., Bird, H. R., Sunde, M. l. (1984). Broiler Chick Growth Response To Antibiotics. Poultry Sci., 63, 1027·1032.

Danielson, A. D., Peo, E. R., Shahani, K. M., lewis, A. J .. Whalen. P. J., Amer. M. A. (1989). Anticholesteremic Property of lactobacillus Acidophilis Yogurt Fed to Ma-ture Boars. J. Animal. Sci., 67, 966-974.

Dicks, l. M. T. (1993). lachc Acid Bacteria: Un·

derstanding the Microorganism. The Keys 10 Successfull

Use in Maximising Anti·Coliform and Anti-Salmonella Ac·

tivity. in: Biotechnology in The Feed Industry. Pro· ceeding of Alltech's 9th Annual Sympossium, 151·168. Eroogan, Z. (1995). Broyler Rasyonlannda Anlibiyolik ve Probiyotik Kullamlmasl. Ankara Universites; Sagllk Bi· limleri EnstitOsu.

ErgOn. A. (1992). Probiyotikler. Yem Magaz.n. 1,2. 18.

Fox, S. M. (1988). Probiolics: Intestmal lnoculanls for Production Animals. Vel. Med., August. 806·830. Fukata, T., Hadare, Y., Babo. E., Arakawa, A. (1991). Influence of Bacteria on Clostridium Pertringens In· fections in Young Chickens. Avian Dis., 35, 224·227. Gomes. AM., Malcata. FX. (1998). Development 01 Pro·

biotic Cheese Manufaclured From Goat Milk: Response

Sur/ace Analysis Via Technological Maniplation. J.

Dairy. Sci., 81, 1492·1507.

Fukushima, Y., Kawata, Y., Hara. H., Terada, A .. Mit·

suoka. T. (1998). Effect 01 a Probiotic Formula on In·

testinallmmunoglobulin A Production in Healty Children.

Int J Food Microbiol.. 42,1-2,39-44.

Fuller, R. (1977). The Importance 01 lactobacilli in Ma·

intaining Normal Microbial Balance in The Crob. Br. Po·

ultry Sci., 18,85-94.

Fuller,

R.

(1989). A Aeview. Probiotics in Man and Ani·

mals. J. App. Bacteriol., 66, 365·378. .

Jemigan, M. A., Miles, R. D., Araf-'l, A. S. (1985). Pro· biolics in Poultry Nutrition. A Review.

J.

World's Poultry Sci., 41, 99·107.

Jin. lZ., Ho, YW., Abdullah, N .. Jalaludin, S. (1998).

Growth Perlormance, Intestinal Microbial Populations

and Serum Cholesterol 01 Broilers led Diets Containing lactobacillus Cultures. Poult Sci .. 77,9, 1259-1265.

Kahraman, R., Alp, M., Kocabagh, N., lrmak. G., :;>enel.

HS. (1996). The Ellects of FastracA and Sodium Bi·

carbonate on Perlormance 01 Broilers. Tr. J. of Ve·

terinary and Animal Sciences, 20, 383·386.

lyons, T. P. (1988). Probiotics: An Altemative to An·

tibiotics. Bovine Pract.. 23, 64·69.

Majamaa, H., lsolauri, E. (1997). Probiotics: A Novel App·

roach in the Management of Food Allergy. J. Altegy Clin.

Immunol., 99, 179·185.

Mohan, B .. Kadirvel, A .. Natarajan, A, BhaSkaran. M.

(1996). Effect of Probiotic Supplementation on Growth, Nitrogen Utilisation and Serum Cholesterol in Broilers. Br. Poult. Sci., 37. 395·401.

Montes, A. J., Pugh, D. G. (1993). The Use of Probiotics

in Food·Animal Practice. Vet. Med .• March, 282·288.

Mulder,

R.,

A.,

w.

(1991). Probiotics As a Tool Against

Salmonella Contamination. Misset • World Poultry, 7,3,

36·37.

Aani, B .. Khetarpaul, N. (1998). Probiotic Fermented

Food Mixtures: Possible Applications in Clinical Anti·

Diarrhoea Usage. Nurt. Health. 12.97·105.

Sainsbury, D. B. W. (1991). Protecting Against Stress. Missel· World Poultry. 8,10,47·49.

Sandlne, W. (1979). Roles of lacobacillus in the In·

testinal Tract. J. Food Protect., 42, 259·262.

Shahani, K. M., Ayebo, A. D. (1980). Role 01 Dietary lac· lobacilli in Gastrointestinal Microecology. Am. J. Clin. Nutr .. November, 2448·2457.

Sogaard, H., Jessen. T. S. (1990). Beyond lactic Acid Bacteria. Feed InternatIOnal, 11.4,32·38.

Sorokulova, IB .. Beliavskaia, VA., Smirnov, VV .. Smirnov. VV. (1997). Recombinant Probiotics: Problems and Pros· pects of Their Use lor Medicine and Veterinary Practice.

Vestn Ross Akad Med Nauk., 3, 46·49.

Stavric, S .• Gkeesan, T. M., Buchanan, B., Blanchfield, B.

(1992). Experience 01 the Use 01 Probiotics for

Sal-monella Control in Poultry. lett. Appl. Microbiol., 14,69· 71.

Sirus. M. (1997). The Significance of lactic Acid Bacteria in Treatment and Prophylaxis 01 Digestive Tract Di· sorders. Postepy. Hig. Med. Dosw., 51. 605·619.

Teller, E., Vanbelle, M. (1990). New Developments in Bi·

otechnology lor Crop Production and Preservation, and

Efficiency 01 Nutrient Utilization in Animal Feed. In: Bi· otechnology in the Feed Industry. Proceedings 01 All·

tech's Sixth Annual Symposium. (Ed. T. P. lyons). Altech

Publications, Kentucky.

Vanbelle, N., Teller, E .. Focant,

M.

(1990). Probiotics in Animal Nutrition: A Review. Arch. Anim. Nutr .. 40. 543· 567.

Wu, J. F. (1987). The Microbiologist's Function in De·

veloping Action·Specilic Microorganisms. in: Bi·

otechnology in the Feed Industry. Ed. T. P. lyons, Attech Technical Publications, Kentucky.

Yeo, J .• Kim, K1. (1997). Effect of Feeding Diets Con· taining an Antibiotic. a probiotic or Yucca EKtract on

Growth and Intestinal Urease Activity in Broiler Chicks.