â e sle nm e ve D iyet D e rg isi / J . N u tr. and D ie t ., 17 ; i l - 57, 1988
KONYA’DA FA RK LI SOSYO EKONOM İK DÜZEYLERE SAHİP İK İ İLKOKULDAKİ Ö Ğ R EN C İLER İN B ESLEN M E DURUMU
V E F İZ İK S E L G E L İŞ M E L E R İN İN E T K İL E Ş İM İ Ü Z E R İN E B İR ARAŞTIRMA
Uzm. D yt. M e h m e t AKMAN* / Y rd. Doç. Dr. O rh a n D EM İR ELİ** / Doç. Dr. Sclm a ÇİV İ* + *
Bu a r a ş tır m a K o n y a İlin in sosyo-ekono m ik düzeyi fa rk lı ik i ilk o k u lu n a g id en y a ş la n 9 - 1 1 a ra s ı to p la m 148 ilk o k u l ö ğ re n cisin d e , b eslenm e d u ru m la rı ile fizik sel g e liş im le rin in etk ile şim in i s a p ta m a k a m a c ı ile y a p ılm ış tır. S osyo-ekonom ik düzeyi y ü k se k o la n ilk o k u ld a k i ç o c u k la rın kalsiy u m , d em ir ve rib o fla v in tü k e tim d ü ze y le rin in d iğ er ilkokula g ö re ö n e m li ölçüde fa rk lı o lduğ u s a p ta n m ış ır (p < 0.05). B u b esin öğeleri y etersiz lik lerin e bağlı o la ra k ç o c u k la rın % 61.5’in d e diş çü rü k le ri, % 52.7 s in d e k o n jo n k tiv a , cilt, avuçiçi ve d u d a k solukluğu.
% 12.8’in d e de a n g u la r lezyon ve keylozis te s p it e d ilm iş tir. S osyo -ek o n o m ik düzeyi fa rk lı okul ço c u k la r ın ın fiziksel gelişm eleri a ra s ın d a k i fa rk ö n em siz b u lu n m u ş tu r ( p > 0 . 0 5 ) .
G İR İŞ
D ü n y ad ak i tü m ü lk elerd e, sağlık so ru n la rın ın a rtm a sın a ne den o la n en önem li e tm en lerin başın d a yetersiz ve dengesiz bes lenm e g e lm e k te d ir (1). B eslenm e so ru n la rın ın o rta y a çık m asın a yol açan e tm e n le rin b a şın d a ise; toplum un sosyo-kültürel yapısı, eko n o m ik d u ru m u , b e sin ü re tim i, tüketiciye u laştırılm ası ve çevre sağlığı k o şu lları g e lm e k ted ir (2, 3).
T ü m yaş g ru p la rın d a yetersiz ve dengesiz beslenm eye bağlı s o ru n la r az veya çok g ö rü lm ek ted ir. Ancak beslenm e s o ru n la rın
(* ) S. Ü. T ıp F a k . H a sta n e s i B eslenm e ve D iyet U zm anı. (* * ) S. Ü. T ıp F a k . H a lk S ağ lığ ı A nabilim D alı Ö ğ re tim Üyesi. (* * * ) s . Ü. T ıp F ak . H alk S ağ lığ ı A nabilim D alı Ö ğ re tim Üyesi.
4 8 Akman, M., Demireli, O. Çivi, S
d a n en çok etk ilen en g ru p la r o k u l ö n cesi ve o k u l çağı ç o c u k la rı d ır. Ü lkem izde ilk ö ğ retim çağ ın d a 10 m ily o n d a n ço k ç o cu k b u lu n m ak tad ır.
İlk o k u l çağ ın d ak i ç o c u k la r sü re k li, hızlı b ir b ü y ü m e ve geliş me süreci için d ed irler. B ü y ü m e olayı için ö n em li m ik ta r d a en erji ve besin öğelerine ihtiy aç v a rd ır (4).
ARAŞTIRMA YÖNTEM İ V E ARAÇLARI
A raştırm a, d a h a önce y ap ılan b ir ç alışm a (5) ile fa rk lı so sy o ekonom ik ve k ü ltü rel düzeylere sah ip o ld u ğ u s a p ta n a n K o n y a İli İn k ılap ve K arşıy ak a İlk o k u lla rın d a y ü rü tü lm ü ş tü r . B u ra d a ; sos- yo-ekonom ik düzeyi d iğ er ilk o k u ld a n d a h a iyi o la n İn k ıla p İlk o k u lu n d an «B irinci İlkokul», sosyo-ekonom ik düzeyi d a h a d ü şü k olan K arşıyaka İlk o k u lu n d a n ise « İk in ci İlk o k u l» diy e söz e d ile cektir.
• A raştırm aya alın an ço cu k la rla işb irliğ i sa ğ la n a b ilm e si, b e sin tü k etim in in eksiksiz ve g ü v en ilir o la ra k s a p ta n m a s ı a m a ç la n d ığ ın dan 9 ile 11. yaş g ru b u n d a k i ö ğ re n c iler ö rn e k le m e a lın m ış tır.
A raştırm a, «B irinci İlk o k u l» d a b u yaş g r u b u n d a b u lu n a n 808 çocuktan 1/8 siste m a tik ö rn ek lem e y ö n te m i ile seçilen 101 çocuk, «İkinci İlkokul» da ise m ev cu t 47 ço cu k o lm a k ü z ere to p la m 148 çocuk üzerinde y a p ılm ıştır. Ç o cu k ların % 54.0 ü e rk e k , % 46.0 sı
ise kızd ır (Tablo 1).
T ablo 1 : Ç o cu k ların Y aş, C in siy e t ve Y e rle şim Y erin® G ö re D a ğ ılım ı Yaş G ru p la rı (Yıl) B irin c i İlk o k u l ik in c i İlk o k u l E rkek K ız E rk e k K ız Sayı % Sayı % S ay ı % S a y ı % 9 30 52.6 16 36.4 16 69.1 13 54.2 10 25 43.8 15 34.1 6 26.1 8 33.3 11 2 3.6 13 29.5 1 4.3 3 12.5 T oplam 57 100.0 44 100.0 23 100.0 24 100.0
Ö ğrenciler ve aileleri ile ilgili b ilg ile ri ve b e sle n m e a lış k a n lık la rın ı öğ ren m ek için h a zırlan a n a n k e t fo rm u , a ra ş tır ıc ı ta ra fın d a n h e r çocuğa tek tek u y g u lan m ıştır.
OĞRENCİLER'N BESLENME DURUMU 4 9
A ra ştırm a n ın ik in ci k ısm ın d a, öğrencilerin üç günlük besin tü k e tim in i s a p ta m a k a m acı ile h a zırlan a n besin tü k e tim fo rm ların d an h e r ö ğ ren ciy e 3 e r a d e t d ağ ıtılıp nasıl doldurulacağı an latıl m ıştır. B irey sel b e sin tü k e tim i, b ir günü h a fta sonu tatilin e ra s tla y acak şek ild e b ir b irin i izleyen üç gün boyunca yap ılm ıştır. Çocuk la rd a n k a rış ım la r h a lin d e yenen yiyecekleri (et yem eği, sebze ye m eği, p ilav , m a k a rn a , ç o rb a v.b.) ta b ak , kâse şeklinde belirleyerek k a y d e tm e le ri iste n m iş, d a h a s o n ra s ta n d a rt tarifelerd en y ararlan ı la ra k b e sin ö ğ eleri m ik ta rla rı b u lu n m u ştu r (6). S ta n d a rt tarifesi o lm ay an ve k a rış ım h a lin d e b u lu n m ay an yiyeceklerin (peynir, zey tin , y u m u rta , ek m ek , m eyva, şek e r v.b.) m ik ta rla rın ın , tane, kaşık, b a rd a k şe k lin d e b e lirtilm e si isten m iş, b u n la r d ah a so n ra gram a d ö n ü ş tü rü lm ü ş tü r. E ld e edilen verilere d ay an ılarak h er öğrencinin o rta la m a g ü n lü k e n e rji ve b esin öğeleri tü k etim leri h esap lan m ıştır (7). S ta n d a r tla r a g ö re y etersiz sın ırd a, yeterli ve fazla olm ak üzere d e ğ e rle n d irilm iş tir (8).
A ra ştırm a sü re sin c e d e n ek lerin boy ve ağırlık ları ölçülm üş, T ü rk iy e için g e liştirilm iş s ta n d a rtla ra göre değerlendirilm esi ya p ılm ış tır (8).
BULGULAR
B irey b a ş ın a d ü şen g ü n lü k o rta la m a besin g ru p ların ın çeşit vc m ik ta rla rı T ab lo 2 de v e rilm iştir. T üketilen tah ılların başında 276.2 g ra m ile ek m ek g elm ek ted ir. Pirinç, m ak arn a, şehriye tü k e ti m i B irin c i ilk o k u l ö ğ ren cileri ta ra fın d a n daha fazla olm asına k a r şın, b u lg u r tü k e tim i îk in c i ilk o k u l öğrencilerinde daha fazla b u lu n m u ş tu r.
H ay v an sal k a y n ak lı b esin lerd en et ve ü rü n leri, tavuk ve balık tü k e tim i 60.9 g ra m , y u m u rta tü k e tim i ise 26.3 gram dır. E t ve ü rü n leri tü k e tim i B irin c i İlk o k u l öğrencilerinde 89.7 gram , İkinci ilk o k u l ö ğ re n c ile rin d e 31.6 g ra m ile d ü şü k düzeydedir. K urubaklagi! tü k e tim i o rta la m a 15.9 g ram d ır. S ü t ve ü rü n le ri tü k etim i o rtalam a 147.7 g ra m d ır. B irin ci ilk o k u l öğrencilerinin günde 212 gram , îk in c i ilk o k u l ö ğ ren cilerin in günde 83.7 gram sü t ve ü rü n le ri tü k e ttiğ i s a p ta n m ış tır.
E n ço k tü k e tile n sebzeler d ah a çok o lm ay an lard ır yapraklı sebze tü k e tim i 14.8 g ram gibi d ü şük düzeyde sap tan m ıştır.
Turunç-_ . A k m a n , M ., D e m ir e li, O . Ç iv i,
S-3Ü
T ablo 2 : B irey B a şın a D ü şen G ü n lü k O r ta la m a B e sin T ü k e t i m D ü z ey i (g)
B e s i n T ü r ü B irin c i İlk o k u l İk in c i İlk o k u l G e n e l O r ta la m a T a h ılla r E km ek 316.8 235.7 276.2 B ulgur 3.8 2.0 2.9 P irin ç 14.8 22.9 18.8 M a k a rn a - şe h riy e 7 12.2 9.9 T a r h a n a 1.0 1.3 1.1 B isküvi 1.8 3.4 2.6 D iğerleri 7.2 21.6 14.4 E t - Y u m u rta - K u ru b a k la g ille r E t ve ü rü n le r i 20.3 76.6 48.4 T av u k ve b alık 11.3 13.7 12.5 Y u m u rta 16.7 35.9 26.3 K u ru b a k la g ille r 15.0 16.8 15.9 Y ağlı to h u m la r 17.0 14.2 15.6 S üt ve ü rü n le ri S ü t 20.1 122.2 71.1 Y oğurt 20.5 49.8 35.1 P ey n ir 43.1 40.0 41.5 T aze sebzeler Y. Y. sebzeler 9.2 20.4 14.8 P a ta te s 55.3 36.7 46.0 K u ru so ğ a n 12.6 10.1 11.3 D iğerleri 148.3 201.0 174.6 Taze ve k u ru m eyveler T u ru n ç g ille r 47.7 89.8 68.7 D iğerleri 218.0 244.0 221.0 K u ru m eyve 1.8 4.1 2.9 Y a ğ la r M a rg a rin 19.7 28.1 23.9 T erey ağ ı 1.7 2.1 1.9
B itk isel sıvı yağ 12.1 14.2 13.1
Ş ek er ve benzeri Ş eker 28.2 29.3 28.7 B al - reçel 25.2 26.2 25.7 P ekm ez 3.8 8.2 6.0 T a h in helv ası 8.2 7.1 7.6 D iğerleri Z ey tin 15.2 12.2 13.7 Ç ik o la ta vs. 5.1 6.2 5.8
ÖĞRENCİLERİN BESLENME DURUMU 51
g illerin tü k e tim i 68.7 g ra m b u lu n m u ş tu r. D iğer m eyvalarm tü k e ti m i ise 221 g ra m o la ra k te s p it e d ilm iştir.
M a rg a rin le rin tü k e tim i 23.9 gram ile sıvı yağ tü k e tim in d e n fazlad ır. T o p la m ş e k e r tü k e tim i 28.7 gram , bal, pekm ez, reçel tü k e tim i 31.7 g ra m d ır.
Ç ik o la ta ve b e n ze ri b e sin lerin tü k e tim i günde o rta la m a 5.8 g ra m d ır.
A ra ştırm a n ın y ü rü tü ld ü ğ ü iki ilk o k u ld a ço cu k ların e n erji tü k e tim d ü z ey le rin e gö re dağ ılım ı T ablo 3 de v erilm iştir. B irinci İl k o k u ld a k i ç o c u k la rm % 26.7 si y etersiz düzeyde en erji tü k etirk en , İk in c i İlk o k u ld a k i ç o ru k la rın % 27.7 sinin yetersiz düzeyde enerji tü k e ttik le ri s a p ta n m ış tır. H e r iki ilk o k u ld ak i öğrencilerin enerji tü k e tim d ü zey leri a ra s ın d a görü len fark lılık önem li d eğildir (p > 0.05).
T a b lo 3 : Ç o c u k la rm E n e r ji T ü k e tim D üzeylerin e G öre D ağılım ı
Y e te rsiz S ın ırd a Y e te rli F a z la T o p lam
i l k o k u l S ay ı % Sayı % Sayı % Sayı % S ayı °/o
1. İlk o k u l 27 26.7 34 33.7 22 21.8 18 17.8 101 100.0
2. İlk o k u l 13 27.7 23 48.9 8 17.0 3 6.4 47 100.0
T o p la n ı 40 27.0 57 38.5 30 20.3 21 14.2 148 100.0
X - = 0.277 p > 0.05
T ab lo 4 de ö ğ re n c ilerin p ro te in tü k e tim düzeyleri gösteı ilmiş- tir. Y etersiz ve s ın ırd a p ro te in tü k e te n çocuk yüzdesi İk in ci İlko- k u l’d a d a h a y ü k s e k tir. P ro tein tü k e tim düzeyi ara sın d a k i fark lılık ö n em siz b u lu n m u ş tu r (p > 0.05).
T a b lo 4 : Ç o c u k la rın P ro te in T ü k e tim D üzeylerine G ö re D ağılım ı
Y e te rsiz S ın ırd a Y e te rli F a z la T o p lam
İ l k o k u l S ayı % Sayı % Sayı % Sayı % S ayı °/e
t —----
---1. İlk o k u l 1 1.0 3 3.0 6 5.9 91 90.1 101 100.0
2. İlk o k u l 1 2.1 4 8.5 4 8.5 38 80.9 47 100.0
T o p la m 2 1.3 7 4.7 10 6.8 129 87.2 148 100.0
İk i ilk o k u l ç o cu k la rın ın k alsiy u m tü k e tim d ü zey leri in celen m iş, sonuç Tablo 5 de g ö s te rilm iştir. İk in c i İlk o k u l ö ğ re n c ile rin den % 70.2 si y etersiz düzeyde k alsiy u m tü k e tirk e n , B irin c i İlk o k u l ö ğ ren cilerin d en % 32.7 sin in y etersiz k a lsiy u m tü k e ttiğ i s a p ta n m ış tır. İk i İlk o k u l ö ğ ren cilerin in k alsiyu m tü k e tim d ü zey leri a ra sın d a görü len fa rk lılık ö n e m lid ir (p < 0.05).
T ablo 5 : Ç o c u k la rın K a lsiy u m T ü k e tim D ü z e y le rin e G ö re D a ğ ılım ı
İ l k o k u l Y etersiz S ayı % S ın ırd a S ayı % Y e te rli S ay ı % F a z la S ay ı % T o p la m S ay ı ° !o 1. İlk o k u l 2. İlk o k u l T o p lam 33 32.7 33 70.2 66 44.6 18 17.8 7 14 D 25 16.9 21 20.8 0 0.0 21 14.2 29 28.7 7 14.9 36 24.3 101 100.0 47 100.0 148 100.0 X - — 16.37 p < 0.05
Tablo 6 d a ö ğ ren cilerin d e m ir tü k e tim d ü zey leri g ö s te rilm iş tir. İk in c i İlk o k u l ö ğ ren cilerin d en % 42.6 sı y e tersiz ve s ın ırd a ' d em ir tü k e tirk e n , B irin ci İlk o k u l ö ğ re n c ilerin d en % 20.8 i y e tersiz ve sı n ırd a d em ir tü k e tm e k te d ir. O k u lla r* a ra sı d e m ir tü k e tim düzeyleri a ra sın d a k i fa rk lılık önem li b u lu n m u ş tu r (p < 0.05).
T ablo 6 : Ç o c u k la rın D e m ir T ü k e tim D ü z e y le rin e G ö re D a ğ ılım ı
İ l k o k u l Y etersiz S ayı % S ın ır d a S ay ı % Y e te rli S ayı % F a z la S ay ı % T o p la m S a y ı °/e 1. İlk o k u l 2. İlkokul T o p lam 11 10.9 9 19.2 20 13.5 10 9.9 11 23.4 21 14.2 24 23.8 16 34.0 40 27.0 56 55.4 11 23.4 67 45.3 101 100.0 47 100 0 148 100.0 X - = 4.04 p < 0.05
Ç ocukların A v ita m in i tü k e tim dü zey leri T ab lo 7 d e g ö s te ril m iştir. İkin ci İlk o k u ld a k i ç o c u k la rın % 53.2 si, B irin c i İlk o k u ld a k i ço cu k la rın ise % 36.6 sı y etersiz A v ita m in i tü k e tm e k te d ir. A v ita m in i tü k e tim düzeyleri a ra sın d a k i fa rk lılık ö n em siz b u lu n m u ş tu r (p > 0.05).
T ab lo 7 : Ç o c u k la rın A V ita m in i T ü k e tim D ü z e y le rin e G ö re D a ğ ılım ı
İ l k o k u l Y etersiz S ay ı % S m ırd a S ayı % Y e te rli S ay ı % F a z la S ay ı % T o p la m S a y ı °/o 1. İlk o k u l 2. İlk o k u l 37 36.6 25 53.2 13 12.9 6 12.8 7 6.9 3 6.4 44 43.6 13 27.6 101 100.0 47 100.0 T o plam 62 41.9 19 12.8 10 6.8 57 38.5 148 100.0 X-’ = 3.47 p > 0.05
ÖĞRENCİLERİN BESLENME DURUMU 53
T ab lo 8 d e ç o c u k la rın rib o flav in tü k e tim düzeyleri g ö sterilm iş tir. B irin c i İlk o k u ld a rib o flav in y ö n ü n d en yetersiz beslenen çocuk la rın o ra n ı % 37.6 iken, İk in c i İlk o k u ld a b u o ra n % 72.3 tü r. Ara d ak i fa rk ö n e m li b u lu n m u ş tu r (p < 0.05)’.
T a b lo 8 : Ç o c u k la rın R ib o fla v in T ü k e tim D üzeylerine G öre B ağılım ı
Y e te rsiz S ın ırd a Y eterli F azla T oplam
i l k o k u l S ayı % S ayı % Sayı % Sayı % Sayı %>
1. İlk o k u l 38 37.6 29 28.7 18 17.8 16 15.9 101 100.0
2. ilk o k u l 34 72.3 9 19.2 3 6.4 1 2.1 47 100 0
T o p lam 72 48.6 38 25.7 21 14.2 17 11.5 148 100.0
X - = 10.67 p < 0.05
H e r iki ilk o k u l ç o cu k la rın ın niasin tü k etim düzeyleri incelen m iş, so n u ç T ab lo 9 da ö zetlen m iştir. İkinci İlkokuldaki öğrencile rin % 87.1 i B irin c i İlk o k u ld a k i öğrencilerin ise % 63.3 ünü n y eter siz n ia sin tü k e ttik le ri sa p ta n m ış, a ra d ak i fark önem siz b u lu n m u ş tu r (p > 0.05).
T ab lo 9 : Ç o c u k la rın N iasin T ü k etim D üzeylerine G öre D ağılım ı
Y ete rsiz S ın ırd a Y eterli F azla Toplam
i l k o k u l Sayı % S ayı % Sayı % Sayı % Sayı °/o
1. İlk o k u l 64 63.3 25 24.8 9 8.9 3 3.0 101 100.0
2. İlk o k u l 41 87.1 2 4.3 2 4.3 2 4.3 47 100.0
T op lam 105 71.0 27 18.2 11 7.4 5 3.4 148 100.0
X - = 0.389 p > 0.05
T ab lo 10 d a ç o cu k la rın C v itam ini tü k etim düzeyleri gösteril m iştir. B irin c i İlk o k u ld a k i öğ ren cilerin % 87.1 i, İkinci İlk o k u ld a ki Ö ğ ren cilerin ise % 87.2 si yeterli ve fazla düzeyde C vitam ini tü k e tm e k te d ir.
T ab lo 10 : Ç o c u k la rın C V ita m in i T ü k e tim D üzeylerine G öre D ağılım ı
Y e te rsiz S ın ırd a Y eterli F azla Toplam
i l k o k u l Sayı % S ayı % Sayı % Sayı % Sayı e/o
1. İlk o k u l 7 7.0 6 5.9 6 5.9 82 81.2 101 100.0
2. ilk o k u l 3 6.4 3 6.4 2 4.2 39 83.0 47 100.0
5 4 Akman, M., Dcmireli, O. Çivi, S
U ygulanan b e sle n m e şe k lin in ç o c u k la rın fizik sel g elişim leri ü zerin d e d e e tk ili o ld u ğ u d ü ş ü n ü le re k ö ğ re n c ile rin b o y ve a ğ ırlık
la rı ölçü lm ü ş, s ta n d a r tla r a gö re d e ğ e rle n d irilm iş tir (T ab lo 11 - 12). İk i ilk o k u l a ra s ın d a a ğ ırlık y ö n ü n d e n fa rk ö n em siz b u lu n m u ş tu r (p > 0.05). T ab lo 11 : Ç o c u k la rın V ü c u t A ğ ırlık la rın a G ö re D a ğ ılım ı İ l k o k u l Z ay ıf S ayı % N o rm a l S ayı % Ş işm a n S ay ı % T o p la m S a y ı % 1. İlk o k u l 8 7.9 70 69.3 23 22.8 101 100.0 2. İlk o k u l 8 17.0 30 63.8 9 19.2 47 100.0 T o p lam 16 10.8 100 67.6 32 21.6 148 100.0 X2 = 2.77 p > 0.05
Ö ğ ren cilerin b o y la rın a g ö re d e ğ e rle n d irilm e si T a b lo 12 de ve rilm iştir. O k u lla r a ra sı boy u z u n lu ğ u d e ğ erleri b a k ım ın d a n fa r k lı lık önem siz b u lu n m u ş tu r (p > 0.04). T ab lo 12 : Ç o cu k ların B oy U z u n lu ğ u D e ğ e rle r in e G ö re D a ğ ılım ı K ısa N o rm a l U zun T o p la m i l k o k u l S ayı % S ayı % S ay ı % S ay ı % 1. İlk o k u l 0 0.0 89 88.1 12 11.9 101 100.0 2. İlk o k u l 2 4.3 42 89.4 3 6.3 47 100.0 T o p lam 2 1.4 131 88.5 15 10.1 148 100.0 X - = 0.04 p > 0.05
B eslenm e y etersizliğ in e bağ lı k lin ik b u lg u la r T ab lo 13 d e gös te rilm iştir. T ab lo 13 : Ç o c u k la rın K lin ik B u lg u la rın a G ö re D a ğ ılım ı B irin c i İlk o k u l İk in c i İlk o k u l T o p la m (n : 101) (n : 47) (n : 148) B u lg u la r S ayı % S ayı % S ay ı % X 47 46.5 31 66.0 78 52.7 X X 15 14.9 4 8.5 19 12.8 X X X 62 61.4 29 61.7 91 61.5
X : K o n jo n k tiv a , cilt, d u d a k ve av u ç iç i so lu k lu ğ u . X X : K eylozis, a n g u la r lezyon.
ÖĞRENCİLERİN BESLENME DURUMU 55
TARTIŞM A
K o n y a ’d a fa rk lı sosyo-ekonom ik düzeye sahip iki ilk o k u ld a ya p ılm ış o la n b u a ra ş tır m a d a 9 - 1 1 yaş gru b u çocukların beslenm e d u ru m la rı ve fiziksel gelişm eleri incelenm iştir.
B esin tü k e tim a ra ş tırm a s ın d a n elde edilen b u lg u lara göre kişi b a şın a g ü n lü k o rta la m a 276.2 g ra m ekm ek tüketildiği, ekm ek tü k e tim in in so sy o -ek o n o m ik düzeyi d ü şü k olan ilkokul çocuklarında d a h a fazla o ld u ğ u s a p ta n m ış tır. Diğer tah ıl ü rü n le rin in tüketim i ise g ü n lü k e n e r ji ve b esin öğelerini k arşılayacak m ik ta rla rd a n da h a d ü ş ü k d ü z ey d e d ir. B u so n u çla r çeşitli a ra ştırm a b u lg u la n ile p a ra le llik g ö s te rm e k te d ir (9, 10).
A ra ştırm a s o n u ç la rın a göre hayvansal kaynaklı besinlerden et ve ü rü n le ri, ta v u k ve b a lık tü k etim i o rta la m a 60.9 gram , yum urta tü k e tim i 26.3 g ra m ve k u ru b a k la g ille r tük etim i 15.9 g ram dır. E t tü k etim i so sy o -ek o n o m ik düzeyi d ü şük olan ilkokulda önerilen m ik ta rla rd a n az, d iğ e r ilk o k u ld a ise fazladır. K urubaklagil tüketim i ise h e r iki ilk o k u l ö ğ ren cilerin d e de önerilen m ik tarın yarısı kadar olup, y e te rsiz d ü z ey d e d ir (11).
B u a ra ş tır m a y a a lm a n ço cu k ların günlük o rta la m a 71.1 gram sü t ve 35.1 g ra m y o ğ u rt gibi çok d ü şü k düzeylerde besin tü k e ttik leri g ö rü lm ü ş tü r . Sosyo-ekonom ik d u ru m u ile doğru o ran tılı olarak y ü k selen s ü t ve y o ğ u rt tü k e tim in in y aııısıra h er iki ilkokuldaki ço c u k la rın g ü n lü k p e y n ir tü k e tim le ri kişi b aşın a o rtalam a 41.5 gram o lu p , y e te rli d ü z e y d e d ir (11).
B esin tü k e tim b u lg u la rın a göre sebzelerden en fazla p atates vc h a v u cu n , m ey v elerd en elm a ve üzüm ün tüketildiği görülm üştür. A ra ştırm a n ın y ap ıld ığ ı m evsim e bağlı o larak yeşil yap rak lı sebze lerin tü k e tim i y e tersiz , tu ru n ç g ille rin tü k etim i ise yeterli sayılabi lir.
A ra ş tırm a so n u ç la rı yağ tü k e tim in in önerilen tü k etim m ik ta rı n a y a k ın m ik ta rd a o ld u ğ u n u o rta y a ç ık arm ıştır. Ç ocukların şeker ve şe k e rli b e sin le ri tü k e tim le ri n o rm al m ik ta rla rd a d ır.
A ra ştırm a b u lg u la rı, b esin tü k e tim düzeyinin sosyo-ekonomik düzeyle ilişk ili o ld u ğ u n u g ö sterm ek ted ir. Sosyo-ekonom ik düzeyi y ü k sek o la n ilk o k u ld a k i ço cu k ların kalsiyum , dem ir, riboflavin tü k etim d ü z ey le rin in d ü şü k sosyo-ekonom ik düzeydeki ilkokul ço
5 6 Akman, M., Oemlreli, O. Çivi, 3
cılk la rın d a n ön em li ölçüde fa rk lı o ld u ğ u s a p ta n m ış tır (p < 0.05). B u b u lg u la r çeşitli a ra ş tır m a b u lg u la rı ile p a ra le llik g ö s te rm e k te d ir (3, 9, 10, 12).
A raştırm ay a a lm an ç o cu k la rın so syo-ekonom ik d ü z ey le ri ile fiziksel gelişm eleri a ra sın d a k i fa rk ö n em siz b u lu n m u ş tu r (p > 0.05).
Ç o cu k lard a s a p ta n a n klin ik b u lg u la rd a ç eşitli b e sin ö ğ elerin in y etersizlik lerin i d e ste k le m e k ted ir. B u k o n u d a k i d iğ e r a ra ş tır m a b u lg u ları ile p a ra lellik g ö s te rm e k te d ir (9, 10, 13).
SONUÇ
Sonuç o la ra k a ra ş tır m a n ın b u lg u la rı ü lk e m iz d ek i ilk o k u l ço cu k ların ın beslenm e d u ru m u h a k k ın d a sın ırlı d a o ls a b i r f ik ir v e reb ilm ek ted ir.
A ra ştırm a so n u cu n d a b esin tü k e tim d ü zey in in so syo-ekonom ik düzeyle ilişkili olduğu s a p ta n m ış tır.
SUMMARY
A RESEARCH ON T H E PHYSICAL D EV ELO PM EN T AND NUTRİTİONAL H A BITS OF STU D EN TS FROM T H E TWO
D IF F E R E N T PRIMARY SCHOOLS IN KONYA W H O S E SOCIO-ECONOMICAL LEV ELS ARE D IF F E R E N T
Akman, M., D em ireli, O., Çivi, S.
T his re sea rc h vvas c a rrie d on 148 p rim a ry sch o o l s tu d e n ts aged betvveen 9 - 1 1 y ears fro m d iffe re n t socio-econom ical levels. The aim vvas to d e term in e th e re la tio n s b e tw e e n th e p h y sica l de-
v elop m en t an d th e n u tritio n a l h a b its o f th e s tu d e n ts. I t vvas o b ser- ved th a t th e calcium , iro n an d rib o flav in c o ıısu m p tio n levels vve- re sig n ifican tly h ig h e r in th e h ig h e r socio-econom ic level p rim a ry school (p < 0.05). Due to th e lack o f th e se n u tritio n a l e le m e n ts, to o th decay (61.5% ), c o n ju c tio n a l p a llo r, p a llo r o f th e sk in , p a lm a n d lips (52.7 %), keylozis a n d a n g u la r lesion (12.8 %) vvere fo u n d . N o sig n ifican t re la tio n vvas fo u n d in th e p h y sica l d e v elo p m en t b e t vveen th e tw o p u p ils o f tvvo sch o o ls (p > 0.05).
Ö Ğ R E N C İLER İN BESLENM E DURUMU 57
K A Y N A K L A R
1 — L ibbey, J. : N u tr itio n a l P ro b le m s in M od ern Society, C om pany Lim i-m ite d , B o n d w a y . L o n d o n , 80 - 84, 1981.
2 — A rsla n , P., K u tlu a y , T. : T ü rk Ç o c u k la rın ın B eslenm e S o ru n la rın a Ç ö zü m Y o lla rı P a n e li, B e sle n m e ve D iyet D ergisi, 8 - 9 : 1, 1979 - 1980. 3 — İlç in , E., T oksöz, P., M ete, Ö„ Çelik, Y. : F a rk lı Sosyo-ekonom ik D ü zeyde B u lu n a n İk i İlk o k u ld a Ç o c u k la rın B eslen m e D u ru m la rı Ü zeri n e B ir A ra ş tır m a , B e sle n m e ve D iyet D ergisi, 16 : 7 - 16, 1987.
4 — E g e m e n , A. : O k u l Ç ağ ı Ç o c u k la rın d a B e slen m en in Ö nem i, «T ü rk i y e ’d e A n a o k u lu ve İlk o k u l Ç ağ ı Ç o c u k la rın ın B eslenm e S o ru n la rı ve Ç özüm Y o lları» k o n u lu S e m in e r N o tları, A nk ara, 1984.
5 — A k m a n , M. : K o n y a ’d a İk i İlk o k u l’d a D okuz Y aş ve Üzeri Kız ve E rk e k Ç o c u k la rd a B e sle n m e A lışk an lık la rı, D em ir Y etersizliği A ne m isi ve P a r a z i t le r i n İlişk isi Ü z erin e B ir A ra ştırm a , Selçuk Ü niversi te s i S a ğ lık B ilim le ri E n s titü s ü Y üksek L isans Tezi, K onya, 1987. 6 — K u tlu a y , T. : T o p lu B e sle n m e Y a p ıla n K u ru m la r İçin S ta n d a rt Ye
m ek T a r if e le ri, C ih a n M a tb a a sı, A n k a ra, 1977.
7 — B a y sa l, A. (e d itö r) : B e s in le rin B ileşim leri, T ü rk iy e D iyetisyenler D e rn e ğ i Y a y ın ı : 1, A n k a ra , 1985.
8 — B ay sal, A. : G e n e l B eslen m e B ilgisi, H atib o ğ lu Y ayınevi, A nkara, 1986.
9 — P e k c a n , G. : İlk o k u l Ç o c u k la rın d a B eslenm e A lışkanlıkları, D em ir Y e te rsiz liğ i A n e m isi, E n fe k s iy o n ve O kul B aşarısı A rasın d ak i E tk i le ş im le r Ü z e rin d e B ir A ra ş tırm a , H a c e tte p e Ü n iv ersitesi S ağ lık T ek n o lo jis i Y ü k se k O k u lu B eslen m e v e D iy etetik B ölüm ü, D oçentlik T ezi, A n k a ra , 1982.
10 — G ü n e y li, U. : A n k a r a ’n ı n S osyo-E k onom ik Y ö nd en F a rk lı S e m tle rin de B u lu n a n İlk o k u l Ç o c u k la rın ın B eslenm e D u ru m ları K o n u su n d a B ir A r a ş tır m a II , B e sle n m e ve D iyet D ergisi, 15 : 31 - 45, 1986. 11 — B a y sa l, A. : B e sle n m e , H a c e tte p e Ü n iv ersitesi Y ay ınları, A/13, A n
k a r a , 105 - 306. 1977.
12 — G ü n e y li, U. : A n k a r a ’n ın S osyo-E konom ik Y önden F a rk lı S e m tle rin de B u lu n a n İlk o k u l Ç o c u k la rın ın B eslenm e D u ru m ları K o n u su n d a B ir A r a ş tır m a , B e s le n m e ve D iy et D ergisi, 13 : 35, 1984.
13 — Ö z g ü r, S., Ö z g ü r, T. : O k u l Ç o c u k la rın d a A v itam iııo zlar ve Ö nlem e Ç a re le ri, E g e Ü n iv e rs ite s i T ıp F a k ü lte s i M ecm uası, 7 : 259, 1968.
