T. C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ SOSYAL BĐLĐMLER ENSTĐTÜSÜ
ĐLKÖĞRETĐM ANA BĐLĐM DALI
SOSYAL BĐLGĐLER ÖĞRETMELĐĞĐ BĐLĐM DALI
YENĐ ÖĞRETĐM PROGRAMINDA ĐLKÖĞRETĐM 4.SINIF
SOSYAL BĐLGĐLER DERSĐ TARĐH KONULARININ
ÇOKLU ZEKA ĐLE ÖĞRETĐMĐ
(AFYONKARAHĐSAR ÖRNEĞĐ)
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
DANIŞMAN
YRD. DOÇ. DR. YAŞAR BEDĐRHAN
HAZIRLAYAN Fidan ŞAHĐN
KONYA 2008
ÖNSÖZ
Toplum olarak çağın gereklerine ayak uydurabilmek için zaman zaman çeşitli kurumlarda ve uygulamalarda değişiklikler yapmamız gerekiyor. Özellikle tüm kurumlara temel teşkil eden eğitim kurumlarında çağın gerisinde kalmamak çok önemlidir. Bu nedenle tüm yeniliklere ve gelişmelere göre eğitim kurumlarında da değişiklikler yapabiliyor. Özellikle öğretim programlarımız günün şartlarına göre değiştirilmesi ve güncellenmesi gereken temel öğelerimizden biridir.
Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu günden bugüne öğretim programlarımızda birçok değişiklik yaşanmıştır. 2004-2005 eğitim öğretim yılında da pilot okullarda uygulanmaya başlanan yeni öğretim programı ilköğretim programlarımızdaki en son değişikliktir. Bu program 2005-2006 öğretim yılında tüm okullarımızda kademeli olarak uygulanmaya başlanmıştır.
Bu araştırmada 3 yıldır uygulanmaya çalışılan bu programın 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersi tarih konuları ile eski öğretim programındaki 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler dersi tarih konuları karşılaştırılmış, 4. sınıf tarih konularının çoklu zeka ile uygulanabilirliği konusunda öğretmen görüşleri alınmıştır.
Bu araştırmanın yapılması ve yazımı aşamasında yardımını esirgemeyen S.Ü. Đlköğretim bölümü hocalarına, özellikle Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümünde Yrd.Doç.Dr. Şahin KESĐCĐ’ye, danışmanım Yrd.Doç.Dr. Yaşar BEDĐRHAN’a, görüşmelerde bana zamanlarını ayıran meslektaşlarıma teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca yüksek lisans çalışmalarıma başladığım günden itibaren bana yardımcı olan ve hiçbir zaman desteğini esirgemeyen sevgili eşim Serkan ŞAHĐN’ e, eğitim hayatım boyunca ellerinden gelen her şeyi yapan ve yapmaya hazır olan Anne ve Babama sonsuz teşekkürler.
Araştırmanın Milli Eğitim camiasına yararlı olmasını diliyor; bundan sonraki yapılacak araştırmalara katkıda bulunmasını umut ediyorum.
ÖZET
Bu çalışma 2004-2005 eğitim- öğretim yılından itibaren ilköğretim okullarında uygulamaya konulan yeni öğretim programındaki 4. sınıf tarih konularının çoklu zeka ile uygulanabilirliğini ortaya koymak amacıyla 2007-2008 öğretim yılı içerisinde Afyonkarahisar ilinde Milli Eğitim Bakanlığına bağlı okullarda görev yapan 22 4. sınıf öğretmeninin görüşleri alınarak gerçekleştirilmiştir.
Görüşmelere geçilmeden önce konunun daha iyi yansıtılabilmesi için eski öğretim programı ve yeni öğretim programındaki tarih konuları karşılaştırılmış ve kısaca çoklu zeka konusunda bilgiler de verilmiştir.
Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup, araştırmanın verileri, 4. sınıf öğretmenlerine uygulamak amacıyla geliştirilen ve 11 soruyu kapsayan bir görüşme formu kullanılarak toplanmıştır. Toplanan veriler, içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir.
Araştırma sonucunda; öğretmenlerle yapılan görüşmeler doğrultusunda öğretmenlerimizin; tarih konularında verilen bilgilerde eksik ve fazla kısımlar buldukları, çoklu zeka yöntemini derslerinde kullanmadıkları, fakat çoklu zeka ile öğretimde birden fazla ders materyalinin ve özellikle üç boyutlu materyallerin kullanımının önemini bildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca öğretmenlerimizin yeni yöntemleri bilmelerine rağmen klasik yöntem olan anlatım yöntemini, klasik akılda tutma yöntemi olan tekrarı kullandığı, farklı uygulamalarla ders işlemedikleri anlaşılmıştır. Öğretmenlerimizin çoklu zeka ile öğretim için yeni programda verilen ders saati sayısını yetersiz bulduğu tespit edilmiştir.
ABSTRACT
This study was performed within 2007-2008 years to display applicability of topics of history lesson for the forth grade in new education programme which were put into practice beginning from 2004-2005 education year in primary schools by using multiple intelligence theory , by taking advices of 22 forth grade teachers in Afyonkarahisar who perform in state schools which are bound Ministry of Education.
Before the conversation ,topics of history lesson which are in old education programme, and in new education programme were compared. And information about multiple intelligence theory was given.
In this research, qualitative research technic was used.And results of research were collected together by using conversation form which was improved to apply for the forth grade teachers,and consisted of 11 questions. Collected results were analyzed by using content analyze technic
According to reseach results, through the meetings with the teachers, it was noticed that according to the teachers there are missing and more than needed parts in the giving information in the history lesson. And also, it was appeared that teachers don't use multiple intelligence theory in their lesson,but they know the importance of using many different materials and especially 3-D materials in the lessons. Besides,it was understood that although teachers know the new teaching technics, they use the classical technics such as expression and repetition which is a clasical methods of keeping in mind, and don't give their lessons by using different applications. Furthermore,it was determined that teachers think the teaching periods aren't enough in the new programme for the using of multiple intelligence theory.
ĐÇĐNDEKĐLER
SAYFA NO: Önsöz……….. i Özet……… ii Abstract………....iii Đçindekiler……….. .ivTablolar Listesi………. vii
Kısaltmalar……….. viii
BÖLÜM I
GĐRĐŞ
1.1. Problem………..1 1.2. Araştırmanın Amacı………...3 1.3. Araştırmanın Önemi………...4 1.4. Tanımlar……….5BÖLÜM II
Đ
LGĐLĐ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR
2.1.KURAMSAL BOYUT………62.1.1. Đlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi ( 4. Sınıflar ) Öğretim Programına Göre Tarih Konuları………...6
2.1.1.1. Eski Öğretim Programında Tarih Konuları………6
2.1.1.2. Yeni Programda Tarih Konuları………13
2.1.1.3. Eski Ve Yeni Öğretim Programının Karşılaştırılması……… 14
2.1.2. Çoklu Zeka Yaklaşımı ………15
2.1.2.1. Sözel- Dilsel Zeka……….17
2.1.2.2. Mantıksal- Matematiksel Zeka……….18
2.1.2.3. Görsel-Uzamsal Zeka………...19
2.1.2. 4. Müziksel-Ritmik Zeka ………20
2.1.2.5.Bedensel- Kinestik Zeka………21
2.1.2.6. Sosyal-Zeka………..22
2.1.2.7.Đçsel Zeka………...22
2.1.2. 8.Doğacı Zeka……….23
2.1.2.9. Farklı Zeka Alanları Đçin Uygulanabilecek Öğretim Yöntemlerine Örnekler ………...24
2.2. TEORĐK BOYUT………..26
BÖLÜM III
METOT
3.1. Araştırma Modeli………303.2. Çalışma Grubu………30
3.3. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Tekniği………..31
3.4. Verilerin Toplanması………..32
3.5. Verilerin Analizi ve Yorumlanması………33
BÖLÜM IV
BULGULAR
4.1. Bulgular………..35BÖLÜM V
TARTIŞMA
5.1. Tartışma………53BÖLÜM VI
SONUÇLAR VE ÖNERĐLER
6.1. Sonuçlar………80 6.2. Öneriler……….84KAYNAKÇA
……….85EKLER
TABLOLAR LĐSTESĐ
Sayfa No:
Tablo 1: Görüşme Yapılan Bireylerin Cinsiyete Göre Dağılımı……….30 Tablo 2: Görüşme yapılan bireylerin hizmet yılına göre dağılımı………..…31 Tablo 3: Görüşme yapılan bireylerin bulundukları okulda çalışma
sürelerine göre dağılımı………...31 Tablo 4: Neler öğretilmesi gerektiği konusunda öğretmen
görüşlerinin dağılımı………35 Tablo 5: Kurtuluş savaşında cepheler konusunda verilen bilgilere
ait öğretmen görüşlerinin dağılımı………..38 Tablo 6:Öğretmenlerin metafor sistemine benzer çoklu zeka
yöntemleri uygulayıp uygulamadıklarına ilişkin görüşlerinin dağılımı…..40 Tablo 7: Kullanılacak kaynaklar konusunda öğretmen görüşlerinin
dağılımı……….42 Tablo 8 :Uygulanabilecek yöntemler konusunda öğretmen görüşlerinin
dağılımı……….43
Tablo 9: Öğretmenlerin cepheler konusunu öğretebilmek için ihtiyaç
duyduğu ders saati dağılımı………..46 Tablo 10 :Yapılabilecek etkinliklere ilişkin görüşlerin
dağılımı……….47 Tablo 11: Öğretilen konunun unutulmaması için yapılacak
etkinliklerle ilgili görüşlerin dağılımı………49 Tablo 12: Öğretmenlerin kullandıkları farklı
KISALTMALAR
A.Ü. :Ankara Üniversitesi bkz :bakınız
C. : Cilt Çev : Çeviren
meb. : Milli Eğitim Bakanlığı
ÖSYM : Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi s. : Sayfa
S. : Sayı
SBE : Sosyal Bilimler Enstitüsü TC : Türkiye Cumhuriyeti TDK : Türk Dil Kurumu tv : televizyon vb. : ve benzerleri
BÖLÜM I
GĐRĐŞ
Bu bölümde problem, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi ve tanımlar yer almaktadır.
1.1. PROBLEM
Toplumların ideal olarak benimsedikleri eğitim hedeflerine ulaşabilmeleri, bu alandaki çalışmalarını belli programlara uygun olarak sürdürmelerine bağlıdır(Büyükkaragöz ve Çivi,1997). Bu açıdan öğretim programları, eğitim öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği tüm kurumlar için büyük önem taşımaktadır(Kamber, 2007, s:4). Bu öneminden dolayı ülkemizde öğretim programları çağın ihtiyaçlarına göre zaman zaman yenilenmiştir. Günümüzde 1990 yılından beri kullanılan öğretim programı hızla değişen dünyanın güncelliğinden uzak kaldığı için 2004-2005 eğitim öğretim yılından itibaren pilot okullarda yeni öğretim programı uygulanmaya başlamıştır. Yeni öğretim programının gerçekten çağın ihtiyaçlarına uygun olması ve öğrenciye verilecek bilgilerin tam olarak aktarılabilir olması çok önemlidir. Çünkü eğitim kurumlarının en önemli işlevlerini yerine getirebilmesine yardımcı olan programlar çağdaş ve başarılı bir toplum olmamızı sağlayacaktır.
Eğitim kurumlarının en önemli işlevlerinden biri çocuğu iyi bir vatandaş olarak yetiştirmektir. Eğitim kurumlarının bu işlevi, çocuğun toplumsallaşmasını, içinde yaşadığı toplumun kültürünü, tarihini, kurumları tanımasını sağlayarak; toplumdaki rollerinin gerektirdiği davranışları, toplumun kendisine sağladığı olanakları ve bunlardan yararlanma yollarını kazandırarak yerine getirir. Eğitim kurumları bu işlevi yerine getirerek hem bireyin mutlu ve üretken olmasını hem de toplumun sürekliliği sağlar. Ülkemizde, öğrencilere tüm bu bilgi ve becerilerin önemli bir kısmı, ilköğretim kurumlarında, ilk üç yıl Hayat Bilgisi, 4, 5, 6, ve 7. sınıflarda sosyal bilgiler dersi yoluyla kazandırılmaya çalışılır( Erden, s:4,5).
Görüldüğü gibi sosyal bilgiler dersi eğitim kurumlarının en önemli işlevlerini yerine getirmesinde önemli bir role sahiptir. Bu nedenle sosyal bilgiler dersi açısından yeni öğretim programının incelenmesi çok önemlidir. Aynı zaman da tüm öğrencilerin en iyi şekilde anlayıp davranış haline getirmesi gereken konuların da en etkili yöntemlerle öğrencilere sunulması gerekmektedir. Yeni öğretim programı yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanmış bir programdır. Öğrencilerin farklı yaşantılar yoluyla bilginin farkına varmaları sağlanmıştır. Fakat bunun yanında öğretmenlerin de uygulayabileceği farklı yöntemler vardır. Bunların en önemlilerinden bir tanesi de çoklu zeka yöntemidir.
Çoklu Zeka kuramının insan zekasına bakışında en dikkate değer unsur, herkesin yapması gereken bir kalıp yerine, çoğulculuğu ve bireysel farklılığı temel almasıdır (Summak, 2005, s:33). Zaten eğitim öğretim çalışmalarında da bireysel farklılıkların dikkate alınması çok önemlidir. Bu nedenle yeni öğretim programındaki konuların çoklu zeka ile öğretiminin mümkün olabilmesi öğretim açısından önemli olacaktır.
Tüm bu açıklamalarımız doğrultusunda çalışmamız; hem yeni öğretim programının anlaşılması, hem sosyal bilgiler dersi ile yeni öğretim programının ilişkilendirilmesi, hem de bu yeni öğretim programında çoklu zekanın uygulanmasını kapsayacak bir çalışmadır. Ancak tüm konuların ele alınması tek bir çalışma için mümkün olmayacağından, konu ile ilgili olarak 4. sınıf sosyal bilgiler dersi tarih konularından “Kurtuluş Savaşında Cepheler” konusunu değerlendirilmiştir.
Kendi derslerinde uzmanlaşmış olan öğretmenler yıllardır yaptıkları takrir yönteminin çok dışında yöntemleri uygulamak zorundalar. Bu nedenle öğretmenler öğrencilerin çeşitli öğretim stratejileri geliştirmelerine olanak tanımalı, klasik sınıf ortamındaki kadar rahat bir şekilde iletişime girmelerini sağlamalı ve konuları yanlış anlamalarını engellemelidir. Ayrıca eğitim öğretim görecek öğrencilere düzenli ders çalışma alışkanlığı kazandırmalı ve öğrencilerin öğrenme sorumluluklarını almaları sağlanmalıdır( Kamber, 2007, s:29).
Öğretmenlerimiz yeni öğretim programının bu yönü hakkında farklı düşüncelere sahip olabilir, uygulamalarda sıkıntıya düşebilir, süreleri yetersiz bulabilir, konularda eksik ve ya fazla olan yönler bulabilir. Bunların bilinmesi de yeni öğretim programının
düzenlenmesinde ve değiştirilmesinde etkili olabilir. Bu nedenle konu ile ilgili öğretmen görüşlerini almak gerekmektedir. Aynı zamanda öğretmenlerin çoklu zekayı yeni programda uygulayıp uygulayamadıkları da tüm öğrencilerin öğrenmesi açısından önemlidir.
Bu nedenle bu çalışmada, 2005–2006 eğitim- öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlayan Yeni Öğretim Programındaki 4.sınıf tarih konularının çoklu zeka yöntemi ile nasıl öğretilebileceği 4.sınıf öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmiştir.
1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI
Bu araştırmanın temel amacı 4. sınıf tarih konularından “Kurtuluş savaşında cepheler” konusunun çoklu zeka ile öğretimi ile ilgili öğretmen görüşlerinin belirlenmesidir.
Bu temel amaç doğrultusunda şu temel sorulara cevap aranmıştır:
1. 4. Sınıf öğretmenlerinin “Kurtuluş Savaşında Cepheler “konusunda öğrencilere verilmesi gereken bilgilerle ilgili görüşleri nelerdir?
2. 4. Sınıf öğretmenlerinin “Kurtuluş Savaşında Cephelerle” ilgili yeni programda gördükleri eksik veya fazla yönler nelerdir?
3. 4. Sınıf öğretmenleri kurtuluş savaşında cepheler konusunda metafor sistemi gibi farklı bir yöntem kullanıyor mu?
4. 4. sınıf öğretmenleri Kurtuluş savaşında cepheler konusunu çoklu zekaya dikkat ederek anlatmak için hangi kaynakları ve yöntemleri kullanıyor? 5. 4. sınıf öğretmenleri kurtuluş savaşında cepheler konusunun çoklu
zekaya uygun bir şekilde öğretilmesi için kaç saat gerektiğini düşünüyorlar?
6. 4. sınıf öğretmenleri, öğrencilerin kurtuluş savaşında cepheler konusunu yaparak yaşayarak anlamaları için ne gibi etkinlikler yaptırıyor?
7. 4. sınıf öğretmenleri kurtuluş savaşında cepheler konusunu çoklu zeka ile öğrettikten sonra, öğrencilerin unutmaması için neler yapıyor?
8. 4. sınıf öğretmenlerinin kurtuluş savaşında cepheler konusunu öğretmek için uyguladıkları farklı yöntemler var mı?
1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMĐ
Son yıllarda ekonominin artan etkisi, uluslar arası ilişki ve kontrollerin sıklaşması sonucu eğitimde de global eğilimler arttı. Eskiden egemen olan, sadece dinî, ideolojik ve ulusal devletlerin istediği standart kişilikler ve bu kişilikleri yetiştirmeyi amaçlayan davranışçı (koşullanmacı) öğrenme teorileri önemini kaybediyor. Bunun yerine kişilerin kendi kapasitelerine, zeka ve yeteneklerine, özgür seçimlerine dayalı öğrenme hedeflerini seçmeleri ve istedikleri alanda (kapasitelerinin elverdiği ölçüde) uzmanlaşmaları yolu açılmaktadır( Ergün, 2005, s:29).
Bu açıdan Türkiye’deki eğitim sistemi içerisinde de değişiklikler yaşanmaktadır. Ülkemizde 2005–2006 eğitim-öğretim yılından itibaren Yeni Öğretim Programı uygulanmaya başlamıştır. Yeni öğretim programında yapılandırmacı yaklaşım uygulanmaya çalışılmıştır. Bu yaklaşımla öğrenciler doğruları kendilerinin bulmaları, öğretmenin öğrenciye öğrenmeyi öğretmesi hedeflenmiştir. Bu yeni programda 4. sınıf öğrencilerinin öğrenmesi gereken bazı bilgilerde de değişiklik olmuştur.
4. sınıfta sosyal bilgiler derslerinde geçmişimi öğreniyorum ünitesinde yer alan bilgilerin öğrenciler için yeterli olup olmadığı konusunda öğretmen görüşleri alınarak. Bu konuların öğrencilere çoklu zekayla nasıl aktarıldığı öğrenilecek. Böylece yeni programdaki konuların öğrencilere iyi bir şekilde verilmesi için sınıf öğretmenlerine faydalı olunacak. Ayrıca yapılacak olan yeni öğretim programlarının şekillenmesinde öğretmen görüşleri önem taşıyacak.
Program yeni olduğu için yeni programla ilgili çalışma yapılmış olması bu programın daha iyi kavrana bilmesi açısından da önemlidir.
1.4. TANIMLAR
Öğretim programı: Belli bir öğretim basamağındaki çeşitli sınıf ve derslerde okutulacak konuları, bunların amaçlarını, her dersin sınıflara göre haftada kaç saat okutulacağını ve öğretim metotlarını tekniklerin gösteren kılavuzdur(Büyükkaragöz ve Çivi,1999, s: 190).
Yapılandırmacılık: Bilginin öğrenci tarafından yapılandırılması anlamına gelmektedir(Özden,2005, s:20).
Çoklu zeka kuramı: Zekaya ilişkin yıllardır süregelen anlayış insanları iki ayrı gruba ayırmaktadır; zeki olanlar ve zeki olmayanlar yani, birey doğuştan ya zekidir, ya zeki değildir. Gardner ise, insan zekasının tek bir faktörle açılanamayacak kadar çok sayıda yetenekler içerdiğini söylemektedir. Gardner’in Đnsanların farklı şekillerde sahip oldukları yetenekleri, potansiyelleri veya kabiliyetlerini zeka alanları olarak adlandırdığı kuramına Çoklu zeka kuramı denir.(Saban,2002, s:36).
Sınıf öğretmeni: Đlköğretim I. Kademe sınıflarında görev alan, bu sınıflardan kendisine verilen sınıfın tüm derslerine veren öğretmen.
Sosyal Bilgiler: Sosyal Bilgiler, toplumsal gerçekle kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bunun sonunda elde edilen dirik bilgiler olarak tanımlanabilir. Toplumsal gerçek denildiğinde toplumsal yaşamı düzenleyen her türlü etkinlik akla gelebilir. Sosyal Bilgiler disiplinler arası bir disiplin olarak ele alınabilir(Sönmez, 1986, s: 17). Yani tarih, coğrafya, ekonomi, hukuk, sosyoloji gibi birçok disiplinle ilgisi vardır.
Sosyal Bilgiler; Đlköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaşlar yetiştirmek amacıyla Sosyal Bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgilere dayalı olarak, öğrencilere cemiyet hayatıyla ilgili temel beceri ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanıdır(Erden,1997, s:8).
BÖLÜM II
ĐLGĐLĐ YAYIN VE ARAŞTIRMALAR
2.1.KURAMSAL BOYUT
2.1.1. ĐLKÖĞRETĐM SOSYAL BĐLGĐLER DERSĐ ( 4. SINIFLAR )ÖĞRETĐM PROGRAMINA GÖRE TARĐH KONULARI
Bilindiği üzere Đlköğretimde öğretim programlarında 2004–2005 yılından itibaren bir takım değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerin amacı çağımızın değişen dünyasına ayak uydurabilmek için eğitimi daha kaliteli seviyelere getirmektir elbette. 2004- 2005 eğitim öğretim yılında pilot okullarda, 2005–2006 eğitim öğretim yılında tüm ilköğretim okullarında uygulanmaya başlayan öğretim programı dünyadaki mevcut sistemlerde uygulanan programlar incelenerek ve öğrencilerin öğrenmesini artırıcı öğretim tekniklerinden yararlanarak hazırlanmıştır. Bu çalışmalar yapılırken bazı konularda değişikliklere gidilmiştir.
Eski programda hem 4. sınıfta hem de 5. sınıfta tarih konularıyla ilgili üniteler yer almasına rağmen yeni öğretim programında bu konular azaltılmıştır, özellikle 5. sınıflarda tarihle ilgili bir üniteye yer verilmemiştir. Bu nedenle biz çalışmamızın gereği olarak ilköğretim birinci kademede 4. sınıflarda tarih konularını inceledik. Burada öncelikle eski ve yeni öğretim programındaki tarih konularının verilmesinin uygun olacağını düşündük.
2.1.1.1. ESKĐ ÖĞRETĐM PROGRAMINDA TARĐH KONULARI 4.SINIF
ÜNĐTE IV: TARĐH, TARĐHTE ANADOLU, TÜRKLER VE ĐSLAMĐYET BĐRĐNCĐ BÖLÜM: TARĐHE GĐRĐŞ
A. Tarih ( Tanımı ve Konusu ) B. Tarihin Başlangıcı ve Devirleri C. Takvim
ĐKĐNCĐ BÖLÜM: TÜRKLER’ĐN ANA YURDU VE ANADOLU UYGARLIKLARI
A. Türklerin Anayurdu ve Göçler
1. Türklerin Anayurdu ve Yaşayışları 2. Göçler, Göçlerin Sebepleri ve Sonuçları
B. Orta Asya’da Kurulan Türk Devletleri ( Kuruluşları, gelişmeleri ve yıkılışları ) 1. Hunlar
2. Göktürkler 3. Uygurlar
C. Orta Asya’da Kurulan Đlk Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet
Ç. Türkler Köklü ve Zengin bir Tarihe Sahiptir ( Türk Tarihinin Zenginliği, Türk Milletinin Tarihteki Yeri, Milli Kültürün Temelleri Milli Tarihtir)
D. Anadolu Uygarlıkları
1. Hititlerden Önce Anadolu 2. Hititler ve Hitit Uygarlığı
3. Anadolu’ya Komşu Mezopotamya ve Mısır Uygarlığı
4. Hitit Devletinin yıkılışından sonra Anadolu’da kurulan Uygarlıklar ( Urartulular, Frigyalılar, Lidyalılar, Đyonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar )
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ĐSLAMĐYETĐN DOĞUŞU VE TÜRKLER’ĐN ĐSLAMĐYETĐ KABULÜ
A. Đslamiyet’in Doğuşu
1. Hz. Muhammed’in Hayatı
2. Đslamiyet’in Yayılışı ( Dört Halife Dönemi, Emeviler ve Abbasiler Dönemi )
3. Đslam Kültürü ve Medeniyeti B. Türklerin Đslamiyet’i Kabulü
1. Türklerin Đslamiyet’e Girişi
2. Đlk Türk- Đslam Devletleri ( Karahanlılar, Gazneliler ) 3. Türklerin Đslam Kültürü ve Medeniyetine Hizmetleri
ÜNĐTE V: TÜRKLER’ĐN ANADOLU’YA YERLEŞMESĐ BĐRĐNCĐ BÖLÜM: BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETĐ
B. Oğuzlar
C. Büyük Selçuklu Devleti 1. Devletin Kuruluşu
2. Malazgirt Meydan Savaşı ve Sonuçları 3. Devletin Yıkılışı
ĐKĐNCĐ BÖLÜM: ANADOLU SELÇUKLU DEVLETĐ A. Devletin Kuruluşu ve Yükselişi
B. Devletin Yıkılışı
C. Anadolu’da Kurulan Türk Beylikleri
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: SELÇUKLU UYGARLIĞI A. Devletin Yönetimi
B. Toplum Hayatı ve Ekonomi
C. Bilim ve Güzel Sanatlar(Sönmez, 1999, s:277–279)
5. SINIF
ÜNĐTE I: OSMANLI DEVLETĐ
BĐRĐNCĐ BÖLÜM: OSMANLI DEVLETĐ’NĐN KURULUŞU A. Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu ve Önemli Olaylar
1. Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu
2. Balkanlarda, Bizans Đmparatorluğunda ve Anadolu’da Siyasal Durum 3. Osman Bey, Orhan Bey ve I. Murat Dönemlerinin Önemli Olayları
a. Osman Bey Dönemi
b. Orhan Bey Dönemi ( Bursa’nın Alınışı, Başkent Oluşu, Türklerin Rumeli’ye geçişi )
c. I.Murat Dönemi( Edirne’nin Alınışı, Sırp Sındığı Savaşı, I. Kosova Savaşı )
a. Niğbolu Savaşı
b. Anadolu Türk Birliğinin Yeniden Sağlanması c. Ankara Savaşı, Sebep ve Sonuçları
B. Ankara Savaşından Sonra Anadolu’da Durum 1. Fetret Devri
2. Çelebi Mehmet Dönemi
3. II. Murat Dönemi ve Önemli Olaylar
ĐKĐNCĐ BÖLÜM: OSMANLI DEVLETĐ’NĐN YÜKSELME DÖNEMĐ A. Fatih Sultan Mehmet Dönemi ve Bu Dönemin Önemli Olayları
1. Đstanbul’un Fethi ve Đmparatorluğa Geçiş ( Fetih Sebepleri, Fetih Đçin Yapılan Hazırlıklar, Fetih )
2. Đstanbul’un Fethinin Türk ve Dünya Tarihi Bakımından Önemi 3. Balkanlar’da, Anadolu’da ve Denizlerde Gelişmeler
B. II. Beyazıt Dönemi ve Bu Dönemin Önemli Olayları
C. Yavuz Sultan Selim Dönemi ve Bu Dönemin Önemli Olayları 1. Osmanlı- Đran ilişkileri ( Çaldıran Savaşı )
2. Osmanlı- Memluk Đlişkileri
D. Kanuni Sultan Süleyman Dönemi ve Bu Dönemin Önemli Olayları 1. Batıda Gelişmeler ( Mohaç Meydan Savaşı, I. Viyana Kuşatması ) 2. Denizlerde Gelişmeler ( Preveze Deniz Savaşı )
3. Doğuda Gelişmeler
E. Sokulu Mehmet Paşa Dönemi ( Kıbrıs’ın Fethi, Đnebahtı Savaşı )
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: OSMANLI UYGARLIĞI VE AVRUPADAKĐ YENĐLĐKLER A. Osmanlı Uygarlığı
1. Devlet yönetimi 2. Ordu ve Donanma
3. Sosyal ve Ekonomik Hayat 4. Eğitim ve Öğretim
5. Bilim ve Teknik 6. Güzel Sanatlar
B. Avrupa’da Yenilikler
1. Bilim ve Teknik alandaki gelişmeler 2. Rönesans
3. Reform
C. Bilim ve Teknoloji ( Anlamı, önemi ve her alanda esas alınması, insan hayatındaki yeri ve önemi, “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir” prensibi )
ÜNĐTE III : OSMANLI DEVLETĐNĐN DURAKLAMA VE GERĐLEME DEVRĐ BĐRĐNCĐ BÖLÜM OSMANLI DEVLETĐNĐN DURAKLAMA DEVRĐ
A. Osmanlı devletinin genel durumu ( Duraklamayı etkileyen iç ve dış nedenler ) B. Duraklama devrinin önemli siyasi olayları
1. Osmanlı-Avusturya Đlişkileri ( 1593- 1606 Savaşı ve sonuçları, 1662-1664 savaşı ve sonuçları, Osmanlı Leh, Đran ve Venedik Đlişkileri ) 2. II. Viyana Kuşatması ve Karlofça Antlaşması
C. Devletin Durumunu Düzeltmek Đsteyenler ( Genç Osman, IV.Murat, Köprülüler)
ĐKĐNCĐ BÖLÜM OSMANLI DEVLETĐNĐN GERĐLEME DEVRĐ
A. Gerileme Devrinin Önemli Siyasi Olayları ( 1711 Osmanlı –Rus Savaşı ve Prut Antlaşması, 1715-18 Osmanlı Avusturya Savaşı, 1736-39 Osmanlı- Rus ve Avusturya Savaşı, 1768-1774 Osmanlı Rus Savaşı ve Küçük Kaynarca Antlaşması, 1787-1792 Osmanlı- Rus ve Avusturya Savaşı )
B. Gerileme Devrinde Osmanlı Devletinde Islahat Hareketleri ( Lale Devri, I. Mahmut Dönemi, III. Mustafa Dönemi, I. Abdülhamit Dönemi, III. Selim Dönemi, II. Mahmut Dönemi )
C. Fransız Đhtilali ve Sonuçları ( Fransız Đhtilali ile ortaya çıkan yeni fikirler ve sonuçları, Fransız Đhtilalinin Osmanlı Devletine Etkileri, Sırp ve Yunan Đsyanı ) D. Mısır ve Boğazlar Meselesi
E. Kırım Savaşı ve Sonuçları
F. Osmanlı Devletinde Demokratikleşme Hareketleri 1. Tanzimat Fermanı
3. Birinci ve Đkinci Meşrutiyet Dönemi ( I. Meşrutiyetin ilanı, Đlk Anayasa ve Osmanlı Mebuslar Meclisi, II. Abdülhamit Yönetimi, 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı,II. Meşrutiyetin Đlanı )
G. Osmanlı Devletinin Yıkılması
1. 1877-78 Osmanlı – Rus Savaşından Sonra Kaybedilen Yerler 2. Trablusgarp Savaşı
3. Balkan Savaşı
4. I. Dünya Savaşı ve Sonuçları
ÜNĐTE IV : CUMHURĐYETE NASIL KAVUŞTUK
BĐRĐNCĐ BÖLÜM : BĐRĐNCĐ DÜNYA SAVAŞI SONUNDA OSMANLI DEVLETĐNĐN DURUMU
A. Mondros Ateşkes Antlaşması sonunda yurdumuzun durumu 1. Mondros Ateşkes Antlaşmasının Uygulanması ve Đlk Đşgaller 2. Đşgaller Karşısında Mustafa Kemal’in Duruma Bakışı
ĐKĐNCĐ BÖLÜM: KURTULUŞ SAVAŞI
A. Hazırlık Dönemi ( Mustafa Kemal’in Samsun’a Çıkışı, Amasya Genelgesi ve Önemi, Erzurum ve Sivas Kongreleri, Son Osmanlı Mebusan Meclisi, Misak-ı Milli, Đstanbul’un Đşgali )
B. Büyük Millet Meclisinin Açılışı ve Çalışmaları (Büyük Millet Meclisi Hükümetine Karşı Ayaklanmalar, Sevr Antlaşması, Düzenli Ordunun Kurulması)
C. Savaş Dönemi ( Doğu Cephesi, Batı Cephesi, I. Đnönü Muharebesi ve Sonuçları, II.Đnönü Muharebesi ve Sonuçları, Sakarya Meydan Muharebesi ve Sonuçları, Büyük Taarruz ve Başkumandanlık Meydan Muharebesi )
D. Barış Dönemi ( Mudanya Ateşkes Antlaşması, Lozan Barış Antlaşması ve Önemi )
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM : TÜRK ĐNKILABI VE ÖNEMĐ A. Çağdaşlaşma ve Uygarlık
B. Siyasi Alanda Đnkılap ( Saltanatın Kaldırılması, Cumhuriyetin Đlanı, Cumhuriyet Kavramı, Halifeliğin Kaldırılması )
C. Hukuk Alanında Đnkılap ( Anayasanın –Teşkilat-ı Esasiye Kanununun- Kabulü, Türk Medeni Kanunu ve Türk Ceza Kanunu )
D. Eğitim ve Kültür Alanında Đnkılap
1. Milli Eğitim ( Öğretim Birliğinin Sağlanması, Eğitimde Laiklik Đlkesi, Eğitimin Önemi ve Öğretimin Yaygınlaştırılması, Taassubun Zararları, Cehaletten Kaçınma, Karma Eğitim, Milli Eğitim Sisteminin Gözeteceği Esaslar, Yeni Türk Harflerinin Kabulü )
2. Milli Kültür ( Medeniyet -Kültür Đlişkileri , Taklitçilikten Kaçınma ) 3. Milli Ahlak (Ahlakın Kaynağı Millettir, Milli Ahlaka Uygun Hareket
Milli Birliği Sağlar, Milli Ahlakımız Medeni Esaslara Ters Düşemez ) E. Toplumsal Alanda Đnkılap ( Kıyafette Değişiklik, Takvim, Saat ve Ölçülerde
Değişiklik, Soyadı Kanunu )
F. Ekonomi Alanında Đnkılap ( Milli Ekonominin Kurulması , Tarım, Ticaret, Sanayi ve Bayındırlık Alanındaki Gelişmeler )
G. Türk Đnkılabının Önemi, Bize Kazandırdıkları ve Bu Konudaki Sorumluluklarımız
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM : CUMHURĐYETĐMĐZĐN KURUCUSU ATATÜRK
A. Atatürk’ün Hayatı ( Çocukluk Yılları ve Çevresi, Eğitim ve Öğretim, Askerlik Hayatı, Siyasi Hayatı, Karşılaştığı Güçlükler )
B. Atatürk’ün Kişisel Özellikleri ve Çeşitli Yönleri ( Đleri Görüşlülüğü, Açık Sözlülüğü, Çok Cepheliliği, Yöneticiliği, Rehberliği, Birleştirme ve Bütünleştirme Gücü ) (Sönmez, 1999,s: 605–611)
Yukarıda verilmiş olan konu başlıkları incelendiğinde; 4. Sınıfta tarihin tanımıyla başlanıp Đlkçağda Anadolu Medeniyetleri, Türklerin Anayurdu, Türklerin Đslamiyet’e Girişleri ve Anadolu Selçuklu Devletinde sonra Selçuklu medeniyetine kadar
ilerlenmiştir. 5. sınıfta ise Osmanlı tarihinden başlanıp Đnkılap tarihinin sonuna kadar gelinmiştir.
Bu durum öğrencilerin tarihten sıkılmalarının ilk adımlarından biridir. Çünkü bu konular ilköğretim ikinci kademede 6, 7 ve 8. sınıflarda tekrar gösterilecek olan konulardır. Ayrıca konuların yoğunluğu gözler önündedir. Bu konuların bazıları ikinci kademede 3 yıla yayılmış durumdadır. Bazı konular ise hiç anlatılmamaktadır. Oyla birinci kademede 2 yılda çok daha fazla konu öğrencilere aktarılmaya çalışılmaktadır. Đşte bu durumda öğrencinin derslerden soğuması gündeme gelecektir ve tam öğrenme de sağlanamayacaktır.
Yeni programda öğrencilerin aynı konuları tekrar tekrar görmesi dikkate alınmış ve birinci kademede konular büyük ölçüde azaltılmıştır. Aynı zamanda konuların ifade ediliş tarzı da değiştirilmiştir. Yeni programda yer alan konuları başlıklar halinde verdikten sonra durum daha iyi anlaşılacaktır.
2.1.1.2. YENĐ PROGRAMDA TARĐH KONULARI 4.SINIF
ÜNĐTE II : GEÇMĐŞĐMĐ ÖĞRENĐYORUM KONULAR
1. Aile Tarihi Yazıyoruz 2. Kültürümüz
3. Şenliğe Gidiyoruz 4. Atatürk Okulda
5. Trablusgarp’tan Çanakkale’ye 6. Mustafa Kemal Samsun’a Çıkıyor 7. Sevr’e Doğru
8. Cepheler
9. Kahramanlarımız
10. Kurtuluş Savaşında Türk Kadını
11. Cumhuriyet Kuruluyor ( MEB, 4. sınıf ders kitabı, s:74)
Aile tarihi yazıyoruz konusunda öğrencilerin öğrenmesi gereken sözlü tarih nedir? Sorusunun cevabıdır. Kültürümüz ve Şenliğe gidiyoruz konularında ise Türk
milli kültüründe bulunan geleneklerden bahsedilmiştir. Düğünler, kına geceleri, halk oyunları, cirit ve güreş gibi ata sporları bu bölümlerle işlenen konulardır. Buraya kadar genel itibariyle daha önce işlenmeyen fakat öğrencilerin ilgilerini çekebilecek konulara yer verilerek öğrencilerin dikkatleri çekildikten sonra, Atatürk’ün öğrenim hayatı ile başlanarak Cumhuriyetin ilanına kadar olan gelişmeler fazla ayrıntıya girilmeden anlatılmaya çalışılmıştır. Bizim asıl konu alanımıza giren kısım da Atatürk’ün öğrenim hayatından başlayan kısımdır. Bu bölüm eski programda 5. sınıfların konuları içerisinde idi. Osmanlı Devleti’nin duraklama ve gerileme devri (III. Ünite) ünitesinde ve Cumhuriyete Nasıl Kavuştuk ( IV. Ünite) Ünitesinde yer alan bazı konular bu kısımda birleştirilmiş ve öğrenci bilgi yükünden kurtarılmaya çalışılmıştır.
Yeni programda 5.sınıf konuları içerisinde tarih konularına yer verilmemiştir.
2.1.1.3. ESKĐ VE YENĐ ÖĞRETĐM PROGRAMININ KARŞILAŞTIRILMASI
Yukarıda iki programdaki konular karşılaştırıldığında eski programın konular açısından ne kadar ağır olduğu göze çarpmaktadır. Bu konular dört ve beşinci sınıf öğrencilerinin (10-11 yaş çocuğunun ) zihinsel ve duyuşsal gelişim düzeyinin çok üstündedir. Bu programda sosyal bilgiler dersi bir sürü soyut, anlamsız bilginin çocuğun kafasına zorla sokulduğu, öğrenci için sıkıcı, yorucu ve yararsız bir etkinliğe dönüşmektedir. Aslında eski programda da öğretmene konuları zevkli hale getirmek için imkan verilmiş olmasına rağmen, konuları yetiştirme ve öğrencileri sınavlara hazırlama telaşı öğretmenin bu imkanları kullanmasına olanak tanımamıştır.(Alıcıgüzel,1999, s:119)
Yeni programda ise eski programa göre çok daha az konuya yer verilmiş ve bu konular öğrencilerin zevkle öğrenebileceği etkinliklerle süslenmiştir. Yeni programda tarih konusu yok denecek kadar azdır. Ancak öğrenci somut işlemler döneminde iken bu soyut konuları öğrenmek zorunda kalmayacağı için sosyal bilgiler dersine olan ilgi ve sevgisi daha fazla artabilecektir.
Yenilenen Sosyal Bilgiler programı, bireyin var olan deneyimlerini dikkate alarak, yaşama etkin katılımını sağlayan, doğru karar vermesini, sorun çözmesini
destekleyici ve geliştirici bir yaklaşımı önemsemektedir. Bu yaklaşımla öğrenci merkezli, sosyal bilgiler açısından bilgi be beceriyi dengeleyen, öğrencini kendi yaşantılarını ve bireysel farklılıklarını dikkate alarak çevreyle etkileşimine olanak sağlayan yeni bir anlayış yaşama geçirilmeye çalışılmaktadır. Yeni program, öğrencinin bilgiyi kendi yaşantısından yola çıkarak yine kendisinin yapılandırmasını hedeflemektedir( Safran,2004, s.54–55).
Elbette öğrencinin öğrenebilme isteğini artırmak için farklı yöntem ve tekniklerin bir arada kullanılması gerekiyor. Yeni programla birleştirebileceğimiz bazı öğrenme yöntemleri hakkında bilgilere ikinci bölümde yer vereceğiz.
2.1.2. ÇOKLU ZEKA YAKLAŞIMI
Öğretim yöntemleri, öğretmen veya öğrenciyi eksen alması durumuna göre öğretmen merkezli ve öğrenci merkezli olmak üzere iki sınıfa ayrılır. Öğretmen merkezli yöntemde aktif olan öğretmendir. Öğretmen bilgiyi aktarır, öğrenci dinler ve öğrenmeye çalışır. Öğrenci pasiftir ve alıcı durumdadır. Öğretmenin derste çok soru sorması ve öğrencilerin derse katılımını sağlaması, onlardan aldığı cevapları toparlayıp özetleyerek sonuca gitmesi dersi öğrenci merkezli hale getirmez. Bu durumda ders yine öğretmen merkezli bir derstir.
Öğrenci merkezli yöntemlerde ise öğrenciler hazırlanmış bulunan öğretim ortamlarında bilgiyi kendileri üretirler. Öğretmene sorular sorar ondan yardım alırlar, ancak bu sorular öğrencinin kendi ihtiyaçlarında doğan sorulardır. Öğretmenin konumu sorulan sorulara cevap vermek, öğrencilerin bir güçlükle karşılaşmaları halinde onlara yol göstermektir. (http://www.metu.edu.tr/~e133313/yontem.htm)
Öğrenci merkezli öğretim öğrencinin yeteneklerinin ön plana çıktığı, öğrencilerin, kendine olan güvenini, sorumluluklarını olumlu olarak destekleyen, öğrenciye yaparak ve yaşayarak öğrenme fırsatı veren bir sistemdir.
Öğrenci merkezli öğretim öğrencilere birçok seçenekler sunar, öğretmen öğrencilerle iç içe olup, onları dinler sorumluluklarını ve yeteneklerini geliştirir,
Öğretmen öğrencileriyle beraber çalışmalı, gerçek hayattan örnekler vermeli, öğrenciyle planları beraber yapmalıdır.
Öğretimde olumsuzluklara neden olan, ceza uygulamasının yanlış uygulanması, katı kuralların bulunması, öğretmene zor ulaşılması gibi olumsuz durumlar bu yöntemle giderilebilir. ( http://www.geocities.com/ualtunay.geo/omo.html)
Öğrenci merkezli öğretimde uyulması gereken dokuz ana ilke vardır (http://www.geocities.com/ualtunay.geo/omo.html).
ĐLKELER ÖĞRETMENĐN ĐHTĐYAÇLARI
1- Öğrenmeye değer vermeyi ve kendine güveni arttırır.
Dinleme ve diğer kişiler arası ilişkileri olumlu olarak geliştirir.
2- En etkili öğrenme kendi sorumluluğunu bilmedir.
Uluslar arası kavram olan sorumluluk sahipliğine,
3- Öğrenmede maksimum gelişme meydana gelmesi, planların organize olması ve öğrenmede seçici olmaları
Grupların yetenekleri, kendine güveni,idari işler ve danışman olma yeteneği.
4- En etkili öğrenme yaparak öğrenmedir. Anlama için öğretmen repertuarında deneyerek öğrenme metodunu bulundurmalıdır.
5- Öğrenme en iyi şekilde güvenli bir çevrede olabilir.
Grup oluşturma yetenekleri, kendine güven, gruplarda ki kuralları gerçekleştirebilme 6- Öğrenme bütün insanları kapsar,
duygularda bu işe girince derinliği kalıcılık sağlar.
Eğitim yöntemlerinde, yetenekleri organize etmede birlikte yapabilmeyi iyi bilme ve tiyatronun kullanılması ve duyguların ve yeteneklerin tanınması
7- Birleşik gruplar etkili bir öğrenmede, diğer öğrenenlerle birlikte, olumlu bir etkileşim sağlar.
Đletişim yeteneği, hareket ve sesin teşvik etmesi.
8- Öğrenmede sosyallik, öğrenmeyi geliştirir, değişiklikler, birleştirme açık deneyimleri devam ettirir.
Açıklık, gönüllülüğü değiştirir güven, değer vermeyi geliştirir, yetenekleri ortaya çıkarma.
9- Eğlence ,komiklik, kendiliğinden olma ve duygular, yaratıcılığı arttırmada etkilidir.
Bilgi ve yetenekleri; tiyatro, müzik, dans ve sanat, eğlence ve komiklikle teşvik eder. Şekil1: Öğrenci merkezli öğretimde uyulması gereken dokuz ana ilke
Gardner’a göre insanlarda tek bir zeka yoktur. IQ ve zeka testleri sadece sözel ve mantıksal-matematiksel yetenekleri ölçmektedir. Oysa bireylerde birbirinden farklı 8 yetenek alanı vardır. Bunlar;
Dilbilimsel, mantıksal/matematiksel, görsel/uzamsal, bedensel/kinestetik, müziksel/ritmik, kişilerarası, içsel, doğa zekasıdır (Selçuk, Kayılı, s:3). Aşağıda, bütün bu zeka alanları tek tek ele alınarak açıklanmaktadır.
Müzik Zekası Đçsel Zeka Sözel Zeka Doğa Zekası ÇOKLU ZEKA Görsel-Uzamsal Zeka KURAMI Bedensel Zeka Sosyal Zeka Mantık-Matematiksel Zeka
Şekil2: Çoklu Zeka
Kuramı(http://www.enocta.com/tr/kaynaklar_makale_detay.asp?url=203 ) 2.1.2.1. Sözel- Dilsel Zeka :
Sözel-dil zekası, bir bireyin kendi diline ait kavramları bir masalcı, bir konuşmacı veya bir politikacı gibi sözlü olarak ya da bir şair, bir yazar, bir editör veya bir gazeteci gibi yazılı olarak etkili bir biçimde kullanabilme kapasitesidir.Bu türdeki zeka, bir insanın kendi dilini gramer yapısına, sözcük dizimine, vurgusuna ve kavramları da kastettikleri anlamlarına uygun olarak büyük bir ustalıkla kullanmayı gerektirir. Dolayısıyla sözel- dil zekası, dili, başkalarını bir işi yapmak için ikna etmek, başkalarına belli bir konuda bilgi sunmak, başkalarına belli bir işin nasıl yapılacağını açıklamak veya bir dilbilimci gibi dilin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmak gibi dil
ile ilgili bütün faaliyetleri içerir (Saban,2003,s:6). Sözel-dil zekasına sahip insanlar, kendi ana dilleri yanında başka bir dilde de kendi düşünce ve duygularını etkili bir şekilde ifade etme kabiliyetine sahiptirler. Sözel-dil zekası kuvvetli olan bireyler işiterek, konuşarak, okuyarak, tartışarak ve başkaları ile karşılıklı iletişime ve etkileşime girerek en iyi öğrenirler(Saban,2003,s:7).
Bümen, bu zekanın dilin tüm formlarını içerdiğini ifade eder. Gazete, roman, hikaye, şiir okuma; deneme, makale, mektup vb. yazma; bir kitleye karşı konuşma yapma, tiyatro çalışmalarında rol yapma, çevresindeki insanlarla konuşma, onları dinleme ve özellikle karşıdaki kişinin hem söylediklerini hem de söylemeye niyetlendiklerini anlama gibi davranışlar bu zekada yer alır(Bümen,2002, s: 10).
Sözel-Dil zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır(Yavuz,2005, s: 13).
1. Her hikayeyi, masalı, fıkrayı anlatır. 2. Đyi bir hafızası ve kelime hazinesi vardır.
3. Sözel olarak iyi iletişim kurar. Diğer insanların seslerini, dil üslubunu, okumasını ve yazmasını taklit edebilir.
4. Dinleyicileri, konuşmaları ile etkiler. Etkili dinleme becerilerine sahiptir. 5. Kelime oyunlarını sever. Hikaye şiir yazma gibi etkinliklerden zevk alır.
Hemen her öğrenme alanında kitaplardan sıklıkla faydalanır. 6. Gürültüden rahatsız olurlar, gürültülü ortamda konsantre olamazlar. 7. Resimler ve resimli anlatımlar onları rahatsız edebilir.
8. Dersin farklı ses tonlarıyla anlatılması hoşlarına gitmez. 9. Okumaktansa dinlemeyi severler.
10. Yüzleri hatırlamakta zorluk çekerler.
2.1.2.2. Mantıksal- Matematiksel Zeka :
Bu zeka biçimi gelişmiş olan insanlar nesneleri tanımlamada, analiz etmede ve problem çözmede başarılıdırlar. Rakamlarla araları iyidir. Bulmacalar, şekiller ilgilerini çeker( http://www.enocta.com/tr/kaynaklar_makale_detay.asp?url=203 )
Mantıksal- Matematiksel zeka bir bireyin bir matematikçi, Bir vergi memuru veya bir statikçi gibi sayıları etkili bir şekilde kullanabilmesi ya da bir bilim adamı, bir bilgisayar programcısı veya bir mantık uzmanı gibi sebep- sonuç ilişkisi kurarak olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili bir şekilde mantık yürütebilmesi kapasitesidir (Saban,2003,s:7). Bu tür zekaya sahip insanlar, mantık kurallarına, neden sonuç ilişkilerine, varsayımları oluşturmaya ve sorgulamaya ve bunlara benzer soyut işlemlere karşı çok hassas ve duyarlıdırlar. Mantıksal-Matematiksel zekası güçlü olan bireyler, nesneleri belli kategorilere ayırarak, olaylar arasında mantıksal ilişkiler kurarak, nesnelerin belli özelliklerini niceliksel olarak sayılaştırarak ve hesaplayarak ve olaylar arasındaki bir takım soyut ilişkiler üzerinde kafa yorarak en iyi öğrenirler.
Mantıksal-matematiksel zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır (Yavuz,2005, s: 51).
1. Nesnelerin nasıl çalıştığına dair sorular sorar. Hızlı bir şekilde zihinsel matematik yapar.
2. Zeka oyunlarında başarılıdır. Deney yapma sınama sorgulama ve araştırmaktan zevk alır.
3. Matematik aktivitelerini strateji oyunlarını, mantık bulmacalarını sever.
2.1.2.3. Görsel-Uzamsal Zeka:
Resimler, imgeler, şekiller ve çizgilerle düşünme, üç boyutlu nesneleri algılama ve muhakeme etme becerisidir. ( Yavuz, 2005, s:23).
Bu zeka alanı, bir bireyin çevresini objektif olarak gözlemlemesi, algılaması ve değerlendirmesi ve bunlara bağlı olarak da dış çevreden edindiği görsel ve uzamsal fikirleri grafiksel olarak sergilemesi kabiliyetlerini içerir(Saban,2003,s:9). Bu zeka, kişinin kendi görsel yaşantılarını yeniden yaratma kapasitesidir. Şekil, renk, biçim ve dokunuşu “Zihin Gözü” ile görme ve bunları resim olarak somut temsillere dönüştürme yeteneğini kapsar(Yılmaz,2004, s:12). Görsel-uzamsal zekaya sahip insanlar, ter, zaman, renk, çizgi, şekil, biçim ve desen gibi olgulara ve bu olgular arasındaki ilişkilere
karşı aşırı hassas ve duyarlıdır. Dolayısıyla, görsel- uzamsal zekası güçlü olan kişiler, varlıkları, olayları veya olguları görselleştirerek ya da resimlerle, çizgilerle ve renklerle çalışarak en iyi öğrenirler.
Görsel- uzamsal zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır(Yavuz,2005,s: 23).
1. Harita, tablo ve diyagramları anlayabilir.
2. Çok hayal kurar.
3. Kolaylıkla yön bulma becerisine sahiptir.
4. Dinlediklerinden zihinsel objeler, hayaller, resimler üretir. 5. Öğrendiği bilgileri hatırlamada bu zihinsel resimleri kullanır. 6. Sanat ve proje aktivitelerini, görsel sunuşları sever.
7. Okurken kelimelerden çok resimlerden anlar. 8. Duyduklarını uzun süre bellekte tutamaz.
2.1.2. 4. Müziksel-Ritmik Zeka :
Sesler, notalar, ritimlerle düşünme, farklı sesleri tanıma ve yeni sesler, ritimler üretme becerisidir. ( Yavuz, 2005, s: 133). Müzik, üç temel öğeyi kullanarak konuşulan bir dildir: ses uzunluğu, ritim ve ton. Gardner, düzenli olarak müzikle bir arada olan her insanın, bu üç öğeyi kullanarak beste yapma, şarkı söyleme ve enstrüman çalma gibi müzikal etkinliklere sahip olduğu bazı becerilerle başarılı olacağını söylemektedir( Bümen, 2005,s:13).
Müziksel-ritmik zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır(Saban, 2003, s:7)
1. Şarkıların melodilerini çok iyi hatırlar.
2. Güzel şarkı söyleyebilme sesine ve yeteneğine sahiptir. 3. Bir müzik aletini çok iyi çalar veya çalmayı çok ister. 4. Müzik dersini çok sever.
5. Konuşurken veya hareket ederken elleri ve ayakları ile ritim tutar. 6. Farkında olmadan kendi kendine mırıldanır.
7. Ders çalışırken farkında olmadan masaya vurarak ritim tutar. 8. Çevresindeki seslere karşı aşırı duyarlı ve hassastır.
9. Bir şarkı duyduğunda farkında olmadan ona eşlik eder.
10. Ders çalışırken veya bir şey öğrenirken müzik dinlemekten çok hoşlanır 2.1.2.5.Bedensel- Kinestik Zeka:
Gardner, zeka ile bedenin birbirinden ayrı olarak incelenmesinin yüzyılımızın geleneği olduğunu ve bunun yanlış bir yaklaşım haline geldiğini savunmaktadır. Bu zekası gelişmiş bireylere aktörler, sporcular ve dansçılar örnek verilebilir.Bu zeka tüm vücut ve eller ile ilgili zekadır. Başka bir deyişle bu zeka, vücut hareketlerini kontrol etmeyi ve yorumlamayı, fiziksel nesneleri manipule etmeyi ve vücut ile zihin arasında bir uyum oluşturmayı sağlar( Bümen, 2005, s: 14).
Gardner, kinestezinin altıncı duyumuz olduğunu söyler. Kinestezi, nazikçe hareket edebilme ve nesnelerin hareketlerini doğrudan kavrayabilme ile ilgilidir. Bu zeka alanını kullanmayı seven öğrenciler akademik konularda en düşük başarıyı gösteren öğrencilerdir. Bunun başlıca nedeni, bu tip öğrencilerin akademik konulara pek yatkın olmamalarıdır. Bir başka neden ise, bu zeka alanı önde olan öğrencilere uygun öğretim stratejilerinin göz ardı edilmesidir (Selçuk,2002,s:63).
Bedensel-kinestik zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır( Öztürk, 2005, s: 23).
1. Duygularını beden diliyle ifade ederler.
2. El becerisi gerektiren etkinliklerde çok başarılıdırlar. 3. Koşmayı, atlamayı ve güreşmeyi çok severler.
4. Oturdukları yerde duramazlar elleri ve ayakları kıpır kıpırdır. 5. Merak ettikleri şeyleri ellerine alarak incelemek isterler.
6. Başkalarının jest, mimik ve yüz hareketlerini kolaylıkla taklit ederler. 7. Boya ve hamurla oynamayı severler.
8. Nesneleri parçalayıp bütünleştirmeyi severler. 9. Bir ve ya daha fazla sporla uğraşırlar.
2.1.2. 6. Sosyal-Zeka:
Bu zeka, çevredeki bireylerle iletişim kurma, onları anlama, bu kişilerin ruh durumlarını ve yeteneklerini tanıma gibi davranışlara işaret eder. Politikacılar, dini liderler, öğretmenler, psikologlar bu yetileri ustalıkla kullanırlar. Bu zekası gelişmiş olan bireyler, moral, mizaç, güdüler ve eğilimleri fark eder ve ayrıştırabilirler. Bu zeka sözel ve sözel olmayan iletişim becerilerini, işbirliği becerilerini, çatışma yönetimini, uzlaşma becerileri ile ortak fayda amacına ulaşmak için gereken güven, saygınlık, liderlik ve diğerlerini güdüleme yeteneği ile ilgilidir( Bümen, 2005,s:15).
Sosyal zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır (Saban,2003,s:12).
1. Arkadaşlarıyla ya da akranlarıyla sosyalleşmeyi çok sever. 2. Grup içerisinde doğal bir lider görünümündedir.
3. Problemi olan arkadaşlarına her zaman yardım eder. 4. Dışarıda iken kendi başının çaresine bakabilir.
5. Başkaları ile birlikte ders çalışmayı veya oyun oynamayı çok sever. 6. En az iki veya üç yakın arkadaşı vardır ve onları sık sık arar. 7. Başkaları daima onunla birlikte olmak ister.
8. Başkalarına selam verir, onların hatırlarını sorar ve onları önemser. 9. Empati yeteneği çok iyi gelişmiştir.
10. Bir şeyi başkaları ile iş birliği yaparak, onlarla paylaşarak ve onlara öğreterek öğrenmeyi sever.
2.1.2.7.Đçsel Zeka:
Gardner, bu zeka alanının insan hayatındaki en önemli zeka olduğunu söyler. Kişinin kendisiyle ilgili, yaşamı ile ilgili sorumluluk almasına dikkat çeken zekadır (Yılmaz, 2004, s:15). Đçsel zeka, bir kişinin kendisini tanıması, kim olduğunu, ne yapmak istediğini ve neyi yapmak istemediğini veya çeşitli durumlarda nasıl davranması, nelere yönelmesi veya nelerden uzak durması gerektiğini bilmesi ve bütün bunlara bağlı olarak da hayatında doğru kararlar almasıdır (Saban,2003,s:13).
Đçsel zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır:
1. Bağımsız olma eğilimindedir.
2. Kendisinin güçlü ve zayıf yanları hakkında gerçekçi bir görüşe sahiptir. 3. Yalnız oynamaya veya ders çalışmaya bırakıldığında daha başarılıdır. 4. Hakkında çok fazla bahsetmediği en az bir ilgisi veya hobisi vardır. 5. Hayattaki amacının ne olduğuna ilişkin iyi bir anlayışa sahiptir.
6. Duygularını,hislerini ve düşüncelerini açık ve net bir şekilde dile getirir. 7. Hayattaki başarılarından ve başarısızlıklarından ders almasını bilir. 8. Kendine güveni yüksektir.
9. Yaptığı işin bilincindedir ve başkalarına pek fazla akıl danışmaz 10. Kendine saygısı yüksektir.
2.1.2. 8.Doğacı Zeka:
Gardner tarafından açıklana son zekadır ve doğal çevreyi anlama, tanıma ile ilgilidir(Yılmaz,2004, s:13).
Doğacı zeka ile bir kişinin bir biyolog yaklaşımı ile hayvanlar ve bitkiler gibi yaşayan canlıları tanıma, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırma ve diğerlerinden ayırt etme kabiliyeti veya bir jeolog yaklaşımıyla dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olması kastedilmektedir. Doğacı zekası güçlü olan insanlar, sağlıklı bir çevre oluşturma bilincine sahiptirler ve çevrelerindeki doğal kaynaklara, hayvanlara ve bitkilere karşı çok meraklıdırlar. Nitekim, Gardner (1995) doğacı zekası gelişmiş bir kişiyi doğal kaynaklara ve sağlıklı bir çevreye yoğun ilgisi olan, flora ve faunayı tanıyan, canlı ve cansız varlıkların ayırımını doğal dünyada yapabilen ve bu alandaki yeteneklerini üretken olarak kullanabilen bir birey olarak tanımlamaktadır(Saban,2003,s:14).
Doğacı zekası güçlü olan bir öğrencinin bazı özellikleri şunlardır( Öztürk, 2005, s:26)
2. Doğa ile ilgili araştırmalar yapmayı sever. 3. Farklı bitki ve hayvanlara ilgi duyar. 4. Bahçe işlerini sever.
5. Çevre kirliliğine duyarlıdır.
6. Doğa dergilerini ve belgeselleri izler. 7. Doğayla baş başa kalmayı sever. 8. Çevre bilinçleri gelişmiştir.
2.1.2.9. FARKLI ZEKA ALANLARI ĐÇĐN UYGULANABĐLECEK ÖĞRETĐM YÖNTEMLERĐNE ÖRNEKLER
1. Sözel- Dilsel Zeka Alanı için Öğretim Stratejileri
• Hikayeleştirme
• Gezi raporları
• Biyografiler
• Diyalog Hazırlama Etkinlikleri
• Gazeteler ve Dergilerle Çalışmak
2.Mantıksal-Matematiksel Zeka Alanı Đçin Öğretim Stratejileri
• Balık Kılçığı Yöntemi
• 6 Şapka ile Düşünme Yöntemi
• Benzerlik nedir? Fark nedir?
3. Görsel- Uzamsal Zeka Alanı Đçin Öğretim Stratejileri
• Flaş kartlar
• Kavram Haritaları
4. Müziksel- Ritmik Zeka Alanı için Öğretim Stratejileri
• Ritimler, melodiler ve şarkılar
• Müziksel Koleksiyonlar
• Vurgular
• Müziksel Ton
• Fon Müzikleri Kullanma
5. Bedensel- Kinestik Zeka Alanı Đçin Öğretim Stratejileri
• Sınıf Tiyatrosu
• Drama etkinlikleri
6. Sosyal-Kişilerarası Zeka Alanı için Öğretim Stratejileri
• Düşün, Tartış, Yaz, Paylaş
• Eşli Öğrenme Yöntemi
7. Đçsel Zeka Alanı için Öğretim Stratejileri
• Sessizliği dinle kendini değerlendir etkinlikleri
• Günlük yazma etkinlikleri
• Bir dakika düşün etkinlikleri
• Öz Değerlendirme etkinlikleri
8. Doğacı Zeka Alanı için Öğretim Stratejileri
• Doğa Yürüyüşleri
• Alan Gezileri
• Doğa ile Đlişkilendirme etkinlikleri (Yavuz, 2005, s:5)
Çoklu zeka teorisi, insan zekasının tek bir yapıdan oluşmadığı görüşünü savunarak, her insanın birbirinden bağımsız sekiz zeka alanına da sahip olabileceği ve bütün bu zeka alanlarının geliştirilebileceği düşüncesini vurgulamaktadır. Diğer bir deyişle, çoklu zeka teorisi, problemleri çözmek veya değerli ürünler ortaya koyabilmek için bireylerin çeşitli zeka alanlarını nasıl kullandıklarını açıklayan zihinsel bir modeldir(Saban,2003,s:25). Kısaca Çoklu zeka kuramına göre bireylerin bir zeka alanı ön plana çıksa bile her insanda bu zeka alanlarının hepsi bulunmaktadır. Yaşanılan çevre insanların diğer zeka alanlarını da kullanmayı gerekli kılmaktadır.
Öğrencilerimizin farklı zeka alanlarına sahip bireyler olduğunu biliyoruz ve bazı özelliklerine dikkat ederek onların zeka alanları hakkında yorum yapabiliyoruz; ancak sadece bu şekilde değil aynı zaman da bazı tablolarla ve sorularla da öğrencilerin zeka alanları belirlenebilir.
2.2. TEORĐK BOYUT
Kılıç, “Đlkokul 5. sınıf Sosyal Bilgiler Dersinin Öğretmenlerin Görüşleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi( Erzurum ilinde bir inceleme)”adlı bir araştırma yapmıştır. Tez Çalışmasında 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders programını amaç, muhteva, araç-gereç, süre, yöntem ve değerlendirme unsurlarını incelemiş ve sonuçlara ulaşmıştır. Öğretmenlerin %80’inin Sosyal Bilgiler dersinin Milli Eğitim ve dersin özel amaçlarını gerçekleştirdiğine kısmen katıldığını belirtmiştir. Öğretmenlerin %24’ü program muhtevasını dengeli bulurken, %48’i kısmen dengeli bulmuş, %24’ü ise dengesiz bulmuştur. Programın öğrencilerin psikolojik gelişimlerine uygunluğuna, öğretmenlerin % 69’u kısmen uygun derken, %17’si tamamen uygundur demiş, %12’si ise uygun değildir görüşünü belirtmiştir(Kılıç, 1994,s: 98-102).
Piriçdane, “Đlköğretim I. Kademe Sosyal Bilgiler Ders Programının Değerlendirilmesi” adlı araştırmasında, programın amaç, muhteva, araç-gereçler, yöntem ve teknikler, süre ve değerlendirme durumlarını öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirmiştir. Bu doğrultuda, Sosyal Bilgiler programının, bir programda bulunması gereken ihtiyaçlara yeterince uygunluk göstermediği sonucuna ulaşmıştır. Araştırmasında, öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersini ayrı ayrı okutma eğiliminde oldukları, programı istenilen düzeyde bilmedikleri, en çok kullanılması gereken öğretim yöntemlerini çok düşük oranda kullandıkları ya da hiç kullanmadıkları, çağdaş eğitim teknolojisi araçlarında çok az yararlandıkları ve geleneksel öğretim yöntemlerinden kurtulamadıkları sonuçlarına ulaşmıştır. Araştırmacı, programa uygun hedef-davranış analizinin yapılması, hedeflerin gözlenebilir ve ölçülebilir öğrenci davranışlarına dönüştürülecek şekilde ifade edilmesi, değişik araç gereçlerden yaralanılması, ders kitaplarının yenilenmesi, konuların öğrenci seviyesine uygun olarak yeniden düzenlenmesi gerektiği sonuçlarına ulaşmıştır( Piriçdane,1997, s: 70).
Akar, “ilköğretim Sosyal Bilgiler Programının Değerlendirilmesi” adlı çalışmasında 2 Mart 1998 de Milli eğiti Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu tarafından hazırlanan sosyal bilgiler programını değerlendirmektedir. Programın değerlendirilmesinde sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin yazılı program hakkındaki
görüşleri kullanılmıştır. Öğretmenlerden programın hedefleri, içeriği, öğretim metotları ve öğretim materyalleri hususlarını içine alan sorulara cevap vermeleri istenmiştir. Çalışmaya katılan öğretmenlerin yaklaşık yarısı programı desteklemiştir. Diğer yarısı programın hedeflerinin gerçekleştirilemediğine inanmaktadır. Öğretmenlerin yaklaşık %71’i programın uygulanmasında güçlüklerin yaşandığını belirtmiştir. Yine öğretmenlerin %73’ü programın geliştirilmeye ve değişikliklere ihtiyaç gösterdiğini belirtmiştir.( Akar,2001, s: 10)
Venç, “Sosyal Bilgiler Öğretimine dair Sorunlar ve Çözüm Önerileri” adlı makalesinde sosyal bilgiler derslerinde karşılaşılan sorunları program, öğrenci tutumları, öğretmen ve araç-gereç açısından incelemiştir. Emrah Venç’in makalesindeki bulgular şu yöndedir; program tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgisi alanlarına ait gereksiz ayrıntılarla doludur. Bu durum yıl sonuna kadar programı yetiştirmek isteyen öğretmene ezberci eğitimden başka bir yol bırakmamaktadır. Ayrıca öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersine karşı tutumları da daha çok sosyal bilgiler dersinin ezber dersi olduğu yönündedir. Sosyal Bilgiler programının sürekli değiştirilmesi öğretmenlerin bu konuda bilgi ve deneyim sahibi olmaları, yeni gelişmelere uyum sağlamaları zaman almakta, bu
da eğitim kalitesinin düşmesine neden
olmaktadır.(http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi59/venc.htm)
Venç, bu sorunlara karşı şu önerilerde bulunmuştur. Programdaki konula öğrencilerin yaş ve gelişim seviyeleri dikkate alınarak düzenlenmeli, konuların seçiminde öğrencilerin ilgisi ile geliştirilmek istenilen bilgi, beceri ve tutumlar göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencinin gösterdiği çaba ve geliştirdiği tutumları da dikkate alan çok yönlü değerlendirmeler yapılmalı. Ders kitaplarında resim ve şekiller öğrencilerin ilgisini çekmeli, dil ve anlatım öğrenci seviyesine uygun sade ve anlaşılır olmalıdır. Geleneksel eğitim materyalleriyle yetinilmemeli; Bilgisayar, televizyon gibi bilgi ve iletişim teknolojilerinde yararlanılmalıdır.(
http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/sayi59/venc.htm)
Kamber; “ 2005-2006 yeni öğretim programında Sosyal Bilgiler Dersi Etkinliklerinin Uygulanabilirliğinin Đncelenmesi” adlı tezinde yeni öğretim programı ile eski öğretim programını karşılaştırmış, yeni öğretim programı hazırlanmasını gerektiren
sebepleri açıklamış ayrıca yapılandırmacı yaklaşım ile davranışçı yaklaşımı karşılaştırmıştır. Ayrıca öğretmenlerin yeni öğretim programının uygulanabilirliğine ilişkin görüşleri alınmıştır.( Kamber,2007, s: 90).
Aykaç ve Başar “ Đlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi öğretim Programının Değerlendirilmesi” adlı çalışmasını Samsun ili Atatürk Đlköğretim Okulu ve Ankara ili Keçiören ilçesi Hacı Mustafa Tarmanlar Đlköğretim Okullarında görev yapan 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinden 25 öğretmen ile görüşme yaparak gerçekleştirmişlerdir. Öğretmen görüşlerinden elde edilen verilere göre deneme uygulaması yapılan yeni Sosyal Bilgiler Eğitim programının yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak hazırlandığı, programdaki ders yükünün azaltıldığı, programın kazanımlara dayalı olarak ünite ve öğrenme alanlarına ayrıldığı, sadece yazı sözlü değerlendirmelerle değil, süreç içerisinde değişik ölçme teknikleri kullanılarak değerlendirme yapılması sonucu çıkartılmıştır.(Aykaç ve Başar, 2005, s: 343-361).
Gömleksiz ve Bulut’un “ Yeni Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programının Uygulamadaki Etkililiğinin Değerlendirilmesi” adlı çalışmasını, 2004-2005 eğitim-öğretim yılında pilot olarak uygulanan ilkeğitim-öğretim I. Kademe Sosyal Bilgiler dersi Öğretim Programının uygulamadaki etkililiği belirlemek amacıyla yapmıştır. Araştırma, tarama modeli niteliğindedir. Araştırmanın evreninin Yeni Sosyal Bilgiler programının uygulandığı Đstanbul, Ankara, Đzmir, Kocaeli, Van, Hatay, Samsun ve Bolu ilindeki 64 deneme okulundan toplam 383 sınıf öğretmeni oluşturmuştur. Veriler, il, sınıf, cinsiyet, kıdem, eğitim düzeyi ve sınıf mevcudu değişkenleri açısından analiz edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, programda öngörülen kazanımlar, kapsam, eğitim durumu ve değerlendirmenin uygulamada “çok” düzeyinde etkili olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, il değişkeni bakımından öğretmen görüşleri arasında anlamlı farklılıklar ortaya çıkarken, sınıf, cinsiyet, kıdem, eğitim düzeyi ve sınıf mevcudu değişkenlerine göre ise anlamlı farklar çıkmamıştır(Gömleksiz ve Bulut,2006, s: 393-421).
Koçak , “Đlköğretim Okulları 4. ve 5. Sınıflar Sosyal Bilgiler Dersi Öğretiminde Öğretmenlerin Öğretim Materyalleri Kullanımı Konusunda Bir Değerlendirme” adlı çalışmasını öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersi öğretiminde materyal kullanımında karşılaştıkları güçlükleri ve neler yapılabileceğini ortaya koymak amacıyla 2004–2005
Öğretim yılı içerisinde Konya Đli Meram Đlçesinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı 3 okulda görev yapan 26 sınıf öğretmeni üzerinde gerçekleştirmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda; öğretmenlerle yapılan görüşmeler doğrultusunda 4. ve 5. sınıflar Sosyal Bilgiler dersinin öğretiminde öğretmenlerin materyalleri kullanımı konusunda, plânlamada gerekli açıklamalara yer verdikleri fakat bunu sadece isim olarak kullanıldığı, öğretmenlerin öğretim sürecinde en çok ders kitabını kullandığı, öğretmenlerin gerekli hizmet içi eğitimi almadıkları, bu konuyla ilgili yayınları takip etmedikleri, gezi, gözlem ve incelemeleri maddi olanaksızlıklar ve yapılan bürokratik işlemler doğrultusunda gerçekleştirmedikleri, sınıfların kalabalık oluşu ve programın yüklü olduğu neticesine ulaşılmıştır. Bu durumun ise materyallerin yeterince ve etkin biçimde kullanılmasını engellediği tespit edilmiştir(Koçak,2005, s: 3).
BÖLÜM III
METOT
ARAŞTIRMA MODELĐ
Araştırma, nitel araştırma modeli ile yapılmıştır. Nitel araştırma; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma olarak tanımlanabilir( Yıldırım- Şimşek,2005, s:39).
3.2. ÇALIŞMA GRUBU
4. sınıf öğretmenlerinden oluşan bir örneklem seçilmiştir. Afyonkarahisar ilinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı resmi ilköğretim kurumlarında görev yapan ve görüşmeyi kabul eden 4.sınıf öğretmenleriyle çalışılmıştır.
Görüşme yapılan 4. sınıf öğretmenlerinin cinsiyet, hizmet yılı ve bulundukları okulda çalıştıkları süreye göre dağılımı
Tablo 1: Görüşme Yapılan Bireylerin Cinsiyete Göre Dağılımı
KADIN ERKEK
7 15
Görüşme yapılan öğretmenler 7’si bayan, 15’i erkek olmak üzere toplam 22 kişidir.
Tablo 2: Görüşme yapılan bireylerin hizmet yılına göre dağılımı
Hizmet Yılı Kadın Erkek TOPLAM
0- 5 2 3 5 6- 10 - 3 3 11- 15 2 1 3 16- 20 - 2 2 21- 25 - - - 26-üzeri 3 6 9
Görüşme yapılan öğretmenlerin beşi 0 ile 5 yıl, üçü 6- 10 yıl, üçü 11 ile 15 yıl, ikisi 16 ile 20 yıl, dokuzu 26 ve daha fazla hizmet yılına sahiptir.
Tablo 3: Görüşme yapılan bireylerin bulundukları okulda çalışma sürelerine göre dağılımı
Bulunduğu Okulda Hizmet Süresi
Kadın Erkek TOPLAM
0- 5 3 11 14
6- 10 2 3 5
11- 15 2 1 3
Görüşmeye katılan öğretmenlerin ondördü bulunduğu okulda 0 ile 5 yıl, beşi 6 ile 10 yıl, üçü 11 ile 15 yıl çalışmıştır.
3.3. YARI YAPILANDIRILMIŞ GÖRÜŞME TEKNĐĞĐ
Araştırma sırasında veri toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme tekniği uygulanmıştır. Görüşme formunun geçerliliğinin sağlanması için görüşme formu Selçuk Üniversitesi Eğitim fakültesinde doktora yapmış bir öğretim üyesine verilmiş, öğretim üyesinin görüşleri doğrultusunda yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuştur.
