• Sonuç bulunamadı

NORMAL AGING - VASCULAR DEMENTIA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "NORMAL AGING - VASCULAR DEMENTIA"

Copied!
5
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Normal

Ya§

lanm

a-Vaskiiler Demans

Bozluolcay M*, Pelin Z*

*jstanbu/ Universitesi

Cerrahpa§a TIp Fakiiltesi

Nor%ji AnabjJim Dab

jSTANBUL

Ozet

Giiniimiizde ya§am siiresinin uzamaSl, ya§lanma ile birlikte ortaya pkan saglIk

prob-lemlerini

sikilkia giindeme getirmektedir. Demans, ya§ ile birlikte goriilme slklIgl artan ve

ki§ilerin

ya§am kalitesinin azalmasma sebep olan noroJojik hastalIklardan biri olarak

kar§lmlza pkmaktadlr. SaglIklI ya§lanma sirasmda da beyin diJkusunda ortaya ylkan

de-gi§ikliklerin varlIgl ile bunlann ki§ilerin bellek ve

kognitif

fonksiyonlanna yansimalanmn

oImasI, demans tablosu ile sagllkll ya§lanma arasmdaki {:izginin

hangi

a§amada ba§ladigi

sorusunu akla getirmektedir. Demans

hastalan

i{:in giindeme gelen, kendilerine ait i§lerin

vasi

tayin edilerek yaptmlmasl adli tIP giindeminde slkllkla yer alan konulardan biridir. Bu

yazida saglIklI ya§lanma, demans tablosuna yol a{:an sebepler ve ozellikle ya§lI ki§ilerde sik

goriilen vaskiiler demans ele almml§, aymci tamda yardimci olacak bulgular tartl§llml§t1r.

Anabtar

Kelimeler:

Demans, ya§lli1k, vaskiiler demans.

SummaI}'

Normal Aging -

Vascular

Dementia

Prolongation of life time has led to the arousal of

many

health problems in the aging

group. Dementia is a neurological disorder that

is

more frequently met in the older

popula-tion and interferes with the quality of life of

these

people. Pathophsiological changes in the

cerebrum

of

the aging group causes cognitive

impairments.

However sensitive differential

diagnosis

to

be made

at the point where one has

to

draw a

line

between the healthy aging

and

the

demented patients. To evaluate the persons ability to live in the society by

them-selves,

to

test

their awareness of their civil rights and to engage some other

person

to

pro-tect

their rights is one of the subjects of the

forensic medicine.

In this report, the healthy

aging

population,

different etiologies of dementia and vascular dementia which

is

not very

rare in

the

old population is discussed.

Key

Words: Dementia, aging, vascular dementia.

Ya§hhk

ka91mlmaz

biyolojik bir olaydlr.

Ya§am siirecinin farkh donemlerinde degi§ik

beden

doku

lannda ba§lar ve yava§ bir §ekilde ilerler. Ya§lanan beyinde beyin aglrhgl

azal-m

a egilimi gosterir, kortikal sulkuslar geni§1er, derin1e§ir ve giruslar darahr. Bu degi§imlerin

en belirgin ol

arak

gozlendigi bolge

frontallobdur.

Hiicre kaybl, mikro morfolojik diizeyde

saptanan en onemli

bulgudur

ve

tUm beyinde e§it dagIllm gostem1

emektedir.

Hemis

ferler,

serebellum,

limbik

sistem

ve

hipokampusta YlkIm

belirgin olarak ortaya 91kmaktadlr.

Noronal YlkImla birlikte noronal

dentrit1erde ve sinapslarda

da

genel bir azalma meydana

gelmektedir. Noron i9i organellerden "Nissl" cisimleri

ve

ribozomlarda azalma, diger

lipo-fuksin graniillerinde arh§ gorii

lmektedir. Glial hiicrelerde

noronlara oranla artl§,

ADLİ TIP DERGİSİ

Journal of Forensic Medicine

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(2): 79-83

(2)

Ii soru

n

l

annda:l biri bellek

bozuklugu, ozellik

l

e

ya

k

m

bellekte ortaya r;tkan

bozulmadlr.

Yakm bellek temporal lobi ann

medial

boliimleri, hipo

kam

pus

septal bolgesi,

korpus mam

il

-l

are, talamusun dorsal ve medial r;ekirdekleri ile ilgili

d

ir. Ogrenme

ve bellek birlikte

e

l

e

ahmrsa limbik

si

ste

m

ve

kortekste

molekiiler

diizeyde

hiicre

ir;i RNA'nm rolii

oldugu

da

ortaya

konm

u§tur

(2).

Normal

ya§

l

a

nm

ada norotransmitterler

ve bunlann sentez

e

nz

imler

i de

azalmaktadlr.

Katekolami

nle

r,

asetilkol

i

n, se

ro

tonin

ve

GAB A

ya§lanmada degi§ime ugrayan onem

l

i

norokimyasal

ma

d

delerdir

.

No

rm

a

l

ya§lanmada asetilko

l

in se

ntezind

e k

u

llam

lan

kolin aseti

l

transferaz ve aset

i

l kolin

esteraz

enz

im

le

r

i

nd

e azalma

o

l

dugu

bi

ldi

ri

lmektedir. B

u

azalma

hipokampus ve kortekste

beli

r

gin

olup,

di

ger bey

in b

olgeleri

nd

e

d

a

h

a az oranda

gOriilmek-tedir

(1).

Ya§h

h

kla goriilen

Ihmh

kog

ni

tif,

mental ve

oze

llik

le ya

km be

llek boz

u

k

luk

lannda

kortikal

ve

hipokampal

presinaptik

k

o

l

inerjik

sistem ye

t

ersizl

i

g

in

in rolii

de

vurgulanmak-ta

dl

r (2).

Saghkh

y

a§h

ki§

i

lere antikoliner

j

ik a

janlan

n

verilmes

i

il

e ortaya r;lka

n

ger;

i

c

i

bellek

ve

ko

gn

i

t

i

f

bozukluklar, ya§

l

anmada

santral

si

n

ir

s

i

stemini ilg

ilend

iren baZl

fonksi-yo

nel

yeteneklerdeki

azalmanm

beyindeki kiLlyasal

degi§me

l

ere

paralellik goster

d

igi

ne

.

dikka

t

r;ek

m

ektedir (2). Ya§

l

anmada

goriilen

seksiiel ve termoregiilasyon bozukluklan

i

le

uyku-uyamkhk

siirecindeki degi§i

m

ler ve

depresyo

n

egi

l

imindeki art

l

§m

h

i

p

otal

amustaki

norotransmitter

d

e

n

ges

ini

n kate

ko

lamin

l

e

r

al

eyhine b

ozulmasmdan

kay

naklandlgl

dii§iiniilmektedir (3).

Sag

h

kh

ya§lanmada tiim

mo

tor davram§

l

arda az

alm

a, duyma, gorme,

ve v

i

b

r

asyon

h

issi

g

i

b

i

duysa

l

i§lev

lerde azalma goriilmekt

edir.

Kogniti

f

i§lerde azalma,

yakm

belle

k

r;ag-n§

l

mmda

g

iir;

le§me ve pr

ak

s

i

k

u

surlan

ortaya

r;

l

kmakta

d

l

r. Emosyonel

labilitede artJ§,

dikkat ve

u

yamkhk

ta

azalma ve

u

yk

u

-uyamkhk

bo

z

uk

l

ukl

anna

slkh

kl

a

rastlanmaktadrr.

Morfolojik

ve

k

im

yasa

l

degi§iklik

l

ere

ek

o

l

arak dii§iik

m

etabolizma

hlZI

ve

se

r

ebral kan

akl§mdaki

azalma saghkh ya§

l

anmada

goz

l

enen kli

ni

k

bulgulann

se

b

eb

i

olarak

gos

t

eril-mektedir

(4). Saghk

h

ya§lanan

k

i

§i 6lene

ka

da

r

menta

l

ve f

i

zik

kapasi

teleri

ile

kendi

h

aya

tIm

deva

m

ettirebi

lm

ekte ve i

l

aca gereksinim du

ymamak

t

adlr. Bu

nedenle normal

ya§

la

nma

ile

r;e§itli

n

edenlere

ba

gh demans

l

ann

aymcl tamsmm

dikk

atle

yapllmasl

gerek-mek

t

edir.

Oemans

ile saghkll ya§lanma arasmdaki en

onemli

fa

r

k

dem

an

s

ta

beynin

govdeden

once

YlkIma

ugramas

l

dlr. DSM IV

kriterlerine (5)

gore

deman

s, be

ll

e

k

b

ozuk

lu

gu,

afazi,

ap

r

a

k

-si,

ve agnozi

gibi kogn

i

tif

bozu

k

luk

l

ann

en

az birinde ya

da

uygulama

l

ev

l

erinde

bozu

k-l

u

k

olarak

ta

m

mlamnak

t

adlr

.

Ancak

Mesulam'a go

r

e

dem

ans

t

amsl

ko

n

u

l

abi

lm

esi

ir;in

b

ellek bozuk

l

ugunun

m

ut

lak b

ir

kriter olmadlgl

belirti

lmekt

edir.

Fronto-temporal

d

emans

t

a

ve baZl

v

a

skiiler demans ti

p

lerind

e

bellegin nispeten

ko

rundugu

ve

mental

fonk

siyonlann

sadece

b

ir

ozelliginde progresif

k

aY

lp gozlenmes

i

omek olarak

gosterilmektedir

(1).

Oemansh

hast

alarda

ko

g

n

itif defisit

le

r mes

l

e

k

i ya da

toplumsal

i§lev

l

e

rd

e bozulma

o

l

u§tura-cak diizeyde

ortaya

r;lk

mak

tad

l

f (6). Oil

i§levselliginde YlkIm,

(Afazi)

motor

b

eceri

l

er

d

e

yerine

getirme beceris

i

nde

bozukl

u

k (Apraksi)

,

duyu

i§levlerinde

bozukl

u

k

olmamasma

ka

r§m

n

esneleri

tammlayamama

(Ag

n

oz

i

) gi

b

i b

ozuklu

k

l

ar gorii1ebilmektedir. Yonetsel

i§levlerden

soyut dii§iinme

,

tasa

r

la

m

a,

izleme ve

a

rd

l

k hareket1er

i

yapmada

azalma ortaya

r;lkmaktadlr

(3,6).

Yargllama bozu

kl

ug

u

ve

ir;gorii e

k

sik

l

i

gi

ne

slkhkla rastla

nm

aktadlf.

Anksiyete,

uyku

bozukl

ukl

an, persekiisyon hezeyanlan

ve

gorme haliisinasyo

n

lan da

semp

to

m

l

ar arasmda slkhk

l

a

yer

a

lm

aktadl

r.

Oemans

l

an etyo

l

o

ji

k ne

d

en

le

rine gore

aYlrmak, progno

zu

t

ayin

etmek ve ted

av

i

edilebilir

demans

t

ab

lolan

na

tam

k

oyabilmek

(3)

doskopik arteriyel degi§iklikler ve emboli olu§umuna yol ac;:an kardiyak hastahklann

varhgl vaskiHer demans tamsllll peki§tiren klinik bulgulardlr (10). VD tipik olarak degi§ik

zamanlarda ortaya C;lkan birden c;:ok inmenin sonucudur (9). Hastalara vaskUler demans

tamsl

DSM IV'e (5) gore klinik olarak konulmakla birlikte birc;ok klinikte tam ic;:in

Hachinski skalasl (Tablo 2) kullamlmaktadlr

(1).

Toplarn skoru 18 olan Hachinski

skalaslllda skoru 4'un altlllda bulunan hastalarda slkhkla primer dejeneratif tipte

demanslar du§iiniilmekle birlikte skorun Tnin iizerinde oimaSI VD lehine

de-gerlendirilmektedir (11). Tam kriterlerinin varhgma ragmen VD lIe Alzheimer demanSl

aymcl tamsmm giic;liikle yapIldlgl durumlar slktIr (3). VD vakalanmn iic;te birinde inme

oncesinde de ha!:'lza bozuklugunun varhgl (2) bu vakalarda Alzheimer hastahgl Be VD'm

birlikteliginin olasl oldugunu dii§undurmektedir. Bir c;:ok vakada tam ancak otopsi He

konulabilmektedir. <::ah§malar (12,l3) serebrovasktiler hastahk varhgmm gosterildigi

demans vakalanna yapllan otopsilerde VD, Alzheimer ya da norodejeneratif bi.r siirec;le

(4)

ara§tInlmasmm gerekl

iligi

v

u

rgulanm

l

§hr. Vaskiiler demansm tammlanmasl ic;:i

n

kul-lamlan testlerde (6) A

l

zheimer hastalannda

be

ll

egin, VD'

h

la

rd

a

ise konstrliksiyonun

da

h

a

bozuk

oldugu

bul

unmu§tur

(14). VD'

l

arda ba§latma ve tekrar Al

zheimer

hastalanna gore

daha bozuktur.

"Vizyospasiya

l

"

fonks

i

yon

ve

dikkat

olc;:mede kullamlan testier,

VD'h

h

astalarda Alzhe

im

er has

t

alanna gore fonksiyon

bozuklugunun

daha

f

azla

olu§una dikkat

c;:ekmektedir (3).

Tabla

2: Hachinski'nin iskemik skorlamasl

Ozellik

Ani

ba§langl":

BasamaklI seyir

HastalIk seyrinde

dalgalanma

Noktiimal konfiizyon

Ki§iligin rolatif olarak korunmasl

Depresyon

Somatik §ikayetler

Emosyonel degi§kenlik

Hipertansiyon anamnezi

inme anamnezi

Ateroskleroza ili§kin bulgular

Fokal

norolojik

semptomlar

Fokal norolojik

bulgular

Skor

2

1

2

1

1

1

1

1

2

1

2

2

K

lini

k degerlendirme ve kranya

l

gorlintiileme i

l

e

l

okalizasyonu anlamak

vaskiiler

nedene

bagh kognitif

bo

zuklugun patofizyolojisini anlamaya da yardlmcl olmaktadlr (13).

Serebrovaskiiler

bulgular

i

l

e seyreden

birc;:ok klinik

tablo

vaskiiler

demans

olarak

de-gerlend

i

rilmek

t

edir. Patofizyolojik aC;:ldan ele a

lmdlgmda

mii

l

t

i

enfarkt demans,

tek

e

nfar

kt

demans

,

klic;:lik damar

ha

stahgma

bagh

demar.s, hipoperfiizyon

demansl ve

h

emorajik

demans

bu

hetero

j

e

n

tablo ic;:

ind

e

yer

a

l

maktad

l

r (9,

1

5). B

i

nswange

r

hastahg

l

da

vaskiiler

demansa yo

l

ac;:an

sebeplerden biridir (16).

Serebral

arteriollerin

kahnla§masl ve

hiyaliniza-syonu beyaz cevherde demiyelinizan

ve

is

k

em

i

k lezyonla

r

ortaya C;:lkarmakta,

periven-trikiiler

b

eyaz

cevherde

16

koareosis ad

l

veri

l

en patolojik

degi§ime

neden olarak kognitif

fonks

iyon

larda aksamaya

yol

ac;:maktadlr.

"Lokoareosis"

normal ki§

i

le

r

de

de

%1-10

or

an

mda

kranyal

BT'de saptanab

ilen

bir bulgu

olup (17)

demans

t

ams

l

koyabilmek ic;:in

yeterli degildir. Tamda dige

r kriterlerin

varhgl ge

r

eklidi

r

(

1

8).

Vaskiiler

d

emans tams

l

ic;:ine

a

lman

hastahklarm

c;:ogunda arteryel hipertansiyon, kalp

h

astahg

l

,

diyabet

ve hiperlipidemi risk

faktOrii

o

larak saptanmakta

d

lr

(19)

.

<;a

h

§malar

ateroskl

eroza

n

eden

olan

r

i

sk faktOrler

i

nin tedav

i

si

ve antiagregan ajanlann

kullamml ile

klin

i

k iyile§me

sag

l

andlgml ve VD'm

ilerlemesinin

onlendigini

gos

t

ermektedir (20)

.

Tekrarlayan inmeler sonucu olu§an

demans kogni

tif

bozuklugun terminal

donemi o

la

bilirse

de

birc;:ok hastada

i

nmenin tedavi edilebil

d

ig

i

unutulmamahd

l

r. Ancak 2000 yllmda

aC;:lklanan

Cochrane ara§

t

lrmasl (19) sonuc;:l

annda

"Aspirin"

in VD'daki

yerini gosteren bir

veriye

rastlanmasa da

antiagreganlar

klinisye

n

le

r

ce

kullamlmaktad

l

r. Ya§am kalitesi,

davram§ ve

kogni

ti

ffonksiyonlar

lizerine "Aspi

rin"

in

et

k

isini ileri c;:ah§ma

l

a

rla

ortaya

koy-m

ak gerek

ir

(5). Tedavide

ba§ka

c;:ah§malann yap

ll

amamasmda VD'm etio

lo

jik ve

klinik

olarak

he

teroj

en bir grup

olmasmm

etkis

i

bliyiiktiir (21)

.

(5)

Normal Ya§lanma-Vaskiiler Demans

Kaynaklar

1. Mesulam MM. Principles of Behavioral and Cognitif Neurology: Aging Second edition Newyork,Oxford 2000: 439-507.

2. Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, et al. Neurology in clinical practice: Vascular dementia. 3rd ed Woburn MA, Heinemann-Butterworth 2000: 1721-1729.

3. Matsuda 0, Saito M, Sugishita M. Cognitive deficits of mild dementia: A comparison between dementia of the Alzheimeris type and vascular dementia. Psychiatry Clin Neurosci; 52:87 -91.

4. Chui H. Vascular dementia: A new beginning shifting focus from clinical phenotype to ischemic brain injury Neurol Clin 2000;18 (4): 951 - 978 Devasenapathy A, Hachinski VC.Vascular cognitive impairment. Curr Treat Options Neurol 2000;2 (1): 61-72.

5.

Ertugrul Koroglu. Mental bozukluklann tamsal ve saytmsal el kitabt: DSM IV. Dordiincii baskt, 1994: 163 - 170. 6. Lukatela KA, Cohen RA, Kessler HA, et al. Dementia rating scale performance: A comparison of vascular and

Alzheimerfs Dementia. J Clin Exp Neuropschol 2000;22 (4): 445-454.

7. Wallin A, Blenow K. The clinical diagnosis of vascular dementia Dementia 1994;5 (3-4): 181-184. 8. Forette F, Rigaud AS, Morin M. Assessing vascular dementia. Neth J Med 1995;47 (4): 185-194. 9. Konno S, Meyer JS, Terayama Y. Clasification, diagnosis and treatment of vascular dementia. Drugs Aging

1997:11 (5): 361-373.

10. DeReuck JL. Evidence for chronic ischemia in the pathogenesis of vascular dementia: From neuroPATH to neuroPET. Acta Neurol Belg 1999;96(3): 228-232.

11. Swanwick GR, Coen RF, Lawlor BA, et al.Utility of ischemic scores in the differential diagnosis of Alzheimerfs disease and ischemic vascular dementia. Int Psychogeriatr 1996; 8 (3): 413 -424.

12. Nolan KA, Lino MM, Seligmann A W. Absence of vascular dementia in an autopsy series from a dementia clinic. J Am Geriatr Soc 1998:46 (5): 597 - 604.

13. Pametti L. Pathophysiology of vascular dementia and white matter changes. Rev Neurol 1999; 155: 754-758. 14. Bentham PW, Jones S, Hodges JR. A comparison of semantic memory in vascular dementia and dementia of

Alzheimeris type. Int J Geriatr Psychiatry 1997: 12 (5): 575 - 580.

15. Bowler JV, Hachinski V. Vascular cognitive impairment: A new approach to vascular dementia. Baillieres Clin Neurol 1995; 4 (2) :357-376.

16. Olsen CG, Clasen ME. Senile Dementia of the Binswangerfs type. Am Fam Physician 1998; 58:2068-2074. 17. Breteler MMB, Van Swieten JC, Bots ML, et al. Cerebral white matter lesions vascular risk factors and cognitive

function in a population-based study. The Rotterdam Study. Neurology 1994:44: 1246-1252.

18. Erkinjuntti T, inzitari D, Pantoni L, et al. Research criteria for subcortical vascular dementia in clinical trials. J Neurol Transm Suppl 2000; 59: 23-30.

19. Williams PS, Rands G, Orrel M, et al. Aspirin for vascular dementia (Cochrane Review) Cochrane Database Syst Rev 2000;4: CDoo1296.

20. Lechner H. Status of treatment of vascular dementia. Neuroepidemiol 1998: 17( I): 10-13.

21. Rockwood K, Bowler J, Erkinjuntti T, et al. Subtypes of vascular dementia. Alzheimer Dis Assos Disord 1999; 13: 59-65.

iIeti§im Adresi: istanbul Oniversitesi

to.

Cerrahpap Ttp FakUltesi Noroloji Anabilim Dalt, Cerrahpa§a, istanbul; Tel: 0212 5884800/1835; E-mail:melda56@turk.net

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(2): 79-83

Referanslar

Benzer Belgeler

Otopsi tutanakları ve adli soruşturma değerlendirilerek evsiz ölümü olduğu belirlenen 34 olgu çalışma kapsamına alındı.. Bulgular: Çalışma kapsamındaki 10

Bu nedenle araştırmanın amacı, 50-72 aylık, okul öncesi eğitim kurumlarına devam etmekte olan çocukların ego sağlamlık düzeylerinin yaşlarına, cinsiyetlerine,

The participants were 32 children of the higher level of age in preschool education (5-6 years old), picked up from 2 different public kindergartens, equally separated in terms

In this study, the views of a small group of pre-service teachers on practice process of child assessment and their levels of knowledge and skills related to child assessment

Basınç ülserli hastaları yattıkları kliniklerde branş ve tanılarına göre değerlendirdiğimizde Cerrahi kliniklerde yatan hastaların toplam basınç ülseri

- Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre toplumda kişisel/sosyal ve eğitim alanında önemli role sahip olan çocuk gelişimi uzmanlarının yetiştirilmesinde, bu bölümde

David Davis: Aslına bakarsanız, bundan sonra ortaya çıkan tek eğilim, uygulamalı tiyatro çalışmaları ve John’ın çalışmalarına benzeyen çalışmaların

Bilgi dü- zeyi art›fl› ile afl› olma aras›nda anlaml› bir iliflki gözlenirken düzen- li afl› yapt›ran hekimlerin: sa¤l›k çal›flanlar›n›n düzenli