ÖZET
İmajlar, iki ve üç boyutlu olabilen -örnek olarak fotoğraf ve heykel sayılabilir- yapay eserlerdir. Bu görüntüler optik aletlerle veya doğal objelerle kamera, lens ve insan gözü, su yüzeyi gibi nesne-lerle tespit edilebilir. Dijital tek-nolojinin insanlarca suça yönelik amaçlarla kullanımı artmaktadır. Bunun yanında dijital teknoloji
adli bilimcilerin adli
çalışmala-rını yeni bir yolla yapma imkânını vermiştir.. Çalışmada elde edilen verilerle, görüntü analizi çalış-maları yapan şubemizin ve mah-kemelerin adli yönden daha iyi sonuca ulaşabilmesi ve bu ihti-yacı karşılamaya yönelik daha iyi bir hizmetin nasıl yapılabileceğini
tartışmayı amaçlıyoruz.
Çalışmamızda laboratuarımıza görüntü mukayesesi için gönderilen olguların sonuçlarını incelenip Temmuz 2007-Mart 2010 tarihleri arasında görün-tü laboratuarına gelen dosyaları mahkemenin sormuş olduğu so-rular, incelemeye gönderilen rüntü materyalinin durumu, gö-rüntü analizi karar ölçeğine göre nasıl sonuçlara ulaşıldığı
araştı-rılarak mahkemelerin isteğinin karşılanıp karşılanmadığı, ince-leme materyallerinin yeterince faydalı olup olmadığı hususları değerlendirilecektir.
Çalışmamızda 297 olgu incelenmiştir. Bölgelere
göre en sık Marmara bölgesi mahkemelerinden (%34) istek olmuştur. Dosyaların 206 tanesinde (%69,4’ü) inceleme konusu materyal erkek şahsa aitken, 33 tanesinde (%11,1) kadın şahsa aittir. Çalışmamızda en sık hırsızlık (86, % 29,0) olgu-ları tespit edilmiştir.
Adli görüntü analizi çalışması, yapılan görüntü türünü analizi-nin türü ne olursa olsun birkaç farklı konuyu içermektedir. Bu konular yorumlama, inceleme ve teknik hazırlık olarak 3 katego-riye ayrılır. Adli Görüntü Analizi Fizik İhtisas Dairesi Görüntü İn-celeme Laboratuarının en önemli konusudur. Temmuz 2007’den beri Adli Tıp Kurumu Fizik İhtisas Dairesi Görüntü Analizi Labora-tuarı görüntü analizi konusunda hizmet vermektedir. Bu konuda gittikçe artan bir şekilde isteğin olması görüntü analizinin adli bi-rimlerce önemini ortaya koymak-tadır.
A n a h t a r k e l i m e l e r : İ m a j , mukayese, adli bilimler
> Uz.Dr. Gürol BERBER1
1 Adli Tıp Kurumu 2 İ.Ü. Adli Tıp Enstitüsü
> Uz. Dr. Eyüp KANDEMİR1
> Uz.Dr. Selçuk GÜRLER1
> Uz. Dr. Bülent ÖZATA1
> Doç. Dr. Haluk İNCE1
> Prof. Dr. H.Bülent ÜNER1,2
Temmuz 2007’den beri Adli Tıp Kurumu
Fizik İhtisas Dairesi Görüntü Analizi
Laboratuarı görüntü analizi konusunda
hizmet vermektedir.
2007-2010 YILLARINDA ADLİ TIP KURUMU
GÖRÜNTÜ ANALİZİ
LABORATUARINA GELEN
ABSTRACT
Images are two-dimensional and three-dimensional artifact for example photos, and statu-es. They may be captured by op-tic devices and natural objects, such as cameras, lenses and the human eye or water surfa-ces. Digital technology usage by people for criminal purpose is increasing. Besides, forensic scientists enable to do their fo-rensic activities by digital tech-nology. We want to discuss what can be done for better results by the investigators and courts in our study.
In our study, we examine the results of the cases that sent to the Image Laboratory of Council of Forensic Medicine between 2007-2010 years according to questions from judiciary, such as the status of image material that sent to comparison and how to do a comparison according to scale image analysis.
297 cases were evaluated in our study. According to regi-ons, courts of Marmara region were sent most of the cases. 206 (69,4%) of the cases were belong to male person while (33; 11,1%) of the cases were belong to fe-male gender. Robbery was the most frequent case (86; 29,0%) according to origin of the cases.
Forensic image analysis pro-cedure can involve several dif-ferent tasks, regardless of the type of image analysis perfor-med. These tasks fall into three categories: interpretation, exa-mination, and technical prepa-ration. Forensic image analysis
is in the lead subject of the Ima-ge Analysis Laboratory of Spe-cialized Committee of Physics. Since July 2007, Image Analysis Laboratory, Specialized Com-mittee of Physics, the Council of Forensic Medicine provides services in the areas of image analysis. There is an increasing demand for these services and this shows the importance of image analysis for legal institu-tions.
Keywords: Image, comparison, forensic science
GİRİŞ
Günümüzde; suç sayı ve çeşidin-deki artış, adli tabipleri ve adli bilim ile uğraşan bilim adamla-rını insan biyolojisinin pek çok yönü hakkında fikir belirtmek durumunda bırakmaktadır. Ayak
izi analizi, yüz tanıma karşılaş-tırma ve rekonstrüksiyon gibi pek çok konu adli tabiplerin uz-manlık alanı içerisindedir (1-3). Son yıllarda özellikle fotoğrafik karşılaştırmalar önemli hale gelmiştir. Örneğin Amerikan adli antropoloji heyeti bu tip analiz sayısının 1987’de 7’den 1991’de 20’ye yükseldiğini gös-termiştir. Tarama kameraları-nın yaygınlaşması sonucu fo-toğraf karşılaştırması daha da önem kazanmıştır. Bu teknolojik aşama ile işlenen suç hareket
Digital technology usage by people for
criminal purpose is increasing. Besides,
forensic scientists enable to do their
forensic activities by digital technology.
We want to discuss what can be done for
better results by he investigators and
courts in our study.
EVALUATION OF THE CASES THAT COMES TO
IMAGE LABORATUARY OF COUNSEL OF
FORENSIC MEDICINE BETWEEN 2007-2010
anında yakalanır. Fakat filmde yakalanan imajlar ile suçlu şahıs arasında kraniyometrik noktalar tespit edilip ve antropometrik analiz yapılarak kesin bir bağ-lantı kurulmadıkça yani kimlik-lendirme gerçekleştirilmedikçe çok az değer taşır (4-10). Basit görülmesine rağmen iki ya da daha fazla fotoğrafın karşılaş-tırılması en zor tanımlama tip-lerinden birisidir. Bu zamana kadar fotoğraf analizi ve video görüntüleri için standart kurallar geliştirilememiştir (9-12).
Fotoğrafik mukayese (görüntü mukayesesi); inceleme konusu bir kişiye veya objeye ait görün-tü ile mukayese konusu olan bilinen kişilere veya objelere ait imajların özellikleri arasında karşılaştırma yaparak benzerlik veya farklılık yönünde bir karar oluşturma işlemidir. Fotoğrafik karşılaştırma görüntü analizi-nin önemli bir kısmını oluştur-maktadır. Resmi belgeler, nü-fus cüzdanları, kimlik kartları, sürücü belgeleri, tapu senedi, pasaportlar gibi birçok belge üzerindeki fotoğraflarda yapı-lan sahtecilikler incelenmek-tedir. İnceleme (tetkik) konusu belgeler üzerindeki fotoğraflar ile şüpheli şahısların mukaye-se fotoğrafları arasında yapılan mukayese işlemleri bu doğrul-tuda yapılan incelemelerdendir.
Bunun yanında vücut, kıyafet, araç, silah gibi objeler ve sorgu-lanan imajın gösterilen kamera ile çekilip çekilmediği de fotoğ-rafik karşılaştırma alanlarına girmektedir (9, 13-15).
Yüz insan vücudunun en özel tanınabilir bölümüdür. Yüz; ta-nımlama olarak, alından çeneye ve bir kulaktan diğer kulağa ka-dar olan başın ön bölümüdür (16) Ayrıca yüz çevreden gelen travmaları, fizyolojik yaşlanma belirtileri ve genetik özellikleri
de yansıtır. Bütün bu faktörle-rin yüz fizyonomisinde görülen benzerlikleri ve ayrılıkları or-taya çıkardığına şüphe yoktur. Benzerlikleri ortaya koyabilme-nin öncesinde belirli değişken-lerin saptanmasına gerek var-dır. Bunlar arasında cinsiyet, ırk veya yaş ön plandadır, boy, kilo karşılaştırması, vücudun morfo-lojik değişimi diğer önemli para-metrelerdendir. (5,12-14, 17-21) Yüzdeki yaşlanma hem yumuşak hem de kemik dokuda meydana gelen değişimlerin birleşimidir. Özellikle orta yaşlardan sonra orbita altındaki yaşlanmanın ya-şam boyu kaldığı gösterilmiştir (22,23). Yüzde kullanılan anato-mik referans noktaları olgudan olguya değişmekle birlikte tric-hion, metopion, glabella, nasi-on, midnasal point, pronasale,
subnasale, superior labiale, stomion, inferior labiale, pogo-nion, gnathion, cheilion, alare, superaurale, tragion, subaurale, postaurale noktalarından oluş-maktadır. Bu noktalardan yarar-lanılarak Krogman ve İşcan me-todu, iki tanjant (Rus) Meme-todu, Prokopec ve Ubelaker metodu, George metodu, Macho metodu, Stephan ve arkadaşlarının me-todu gibi farklı metodlar ve he-saplamalar kullanılarak görün-tü mukayesesi yapılmaktadır. (13, 24-26).
Adli görüntü analizi çalışmala-rında mahkemelerce gönderi-len dosyalar mahkeme isteği doğrultusunda incelenmektedir. Dosya içeriğinde görüntü muka-yesesi, fotomontaj olup olma-dığı, kurgu olup olmadığı gibi hususların aydınlatılması isten-mektedir. Fotomontaj birden fazla fotoğraf ve fotoğraf parça-larının kesilmesi ve birleştiril-mesi işlemine dayanır (27). Gü-nümüzde bu işlemi yapabilmek için çeşitli yazılım (software) programları geliştirilmiştir (28). Dijital kurgu (editing) DV (digi-tal video) verilerinin bilgisayar aracılığıyla işlenmesine verilen isimdir. Film montaj programla-rı arasında basit programlardan daha profesyonel programlara kadar farklı türleri vardır. Bu programlar ile nesnel verilere
Fotomontaj birden fazla fotoğraf ve fotoğraf parçalarının kesilmesi
ve birleştirilmesi işlemine dayanır. Günümüzde bu işlemi
ulaşmak mümkün olabilmekte-dir. Görüntü işleme yazılımları arasında bilinen, güvenilirliği ve etkinliği kanıtlanmış «Adobe Photoshop”, “Cognitech Video Investigator”, “Matiab” gibi ya-zılımlar mevcuttur.
Görüntü kayıtlarının adli amaçlı kullanılması durumunda elde edilişi, muhafazası, aktarımı, hazırlanışı ve analizi için gerekli prosedürlerin belirli standart-lara göre yapılması gereklidir. Görüntü analizi, dünyada yay-gın ve yerleşmiş bir disiplindir.
Günümüzde teknolojideki geliş-me ve yaygınlaşması, görüntülü iletişimin çok kolaylaşması, gö-rüntü kayıtlarının kolaylıkla ya-pılıp aktarılabilmesi adli bilim-ler alanında da görüntü analizini gittikçe önemli kılmaktadır. Adli olgularda, görüntü kayıtları ge-rek suç gege-rek delil olarak yer almaktadır.
Tüm sayısal görüntülerin en küçük parçası olan noktacık-lara piksel denir. Görüntünün çok sayıda küçük piksellerden oluşması ile net ve keskin hatlı bir fotoğraf ortaya çıkmaktadır. Görüntü incelemesinde görün-tünün net olması sonucu etkile-mektedir. Bir görüntünün belirli bir alanı içindeki piksel sayısına çözünürlük denir. Bu piksel sa-yısının fazlalığı görüntünün kali-teli olmasını sağlar.Çözünürlük fotoğraf karesinde dikey ve ya-tay olarak bulunan piksellerin çarpımı (640 x 480) şeklinde verilir. PPI, inç başına düşen piksel sayısıdır (pixel per inch).
Görüntü sıkıştırma, belirli bilgi-yi temsil edebilecek şekilde veri
miktarını azaltma işlemine den-mektedir. Aynı fotoğrafın değişik türlerde kaydedilmesi sonucun-da ortaya kayıplı kayıpsız sıkış-tırmadan dolayı kalite ve boyut farklılıkları olmaktadır (27-29).
Kapalı devre video kameralar (CCTV) belirli bir bölgeye sınır-lı miktarlarda monitörle sinyal transferini sağlayan video ka-meralar kullanılan sistemlerdir. Kapalı devre video kameraların insanlarca kullanımı ve video kameraların görüntülerinin adli amaçlarla kullanımı artmakta-dır. Güvenlik amaçlı kullanılan bu sistemler ihtiyacın artması ve teknolojinin ilerlemesiyle karmaşık sistemler halini al-mıştır. Mağazalarda meydana gelebilecek hırsızlıklar, bina ve park alanlarında güvenliğin sağlanması, kaza ve plaka tespit edilmesi, büyük çaplı binalara giriş çıkış yapan personelin, zi-yaretçilerin kimliklerinin belir-lenmesi gibi kullanım alanları-nın yanında her geçen gün yeni kullanım alanları doğmaktadır. CCTV sistemlerinde hareket
al-gılamanın amacı, yüksek güven-lik gerektiren yerlerde sürekli olarak hareket varlığının izlen-mesidir (30-32).
Başlangıç olarak izleme yapı-lacak yer sayısı kadar kamera, monitör ve görüntüleri kaydet-mek için her bir kamera için videokaset kaydedicisine ihtiyaç duyulmaktaydı. Bu durum za-man ilerledikçe oldukça mali-yetli ve zahmetli olduğundan, bir takım çözümler bulunmaya başlandı. DVR (Digital Video Re-corder, Sayısal Video Kaydedici), VCR (Video Casette Recorder, Video Kaset Kaydedici) ve net-work DVR kullanan analog CCTV sistemleri, video sunucu kulla-nan Network video sistemi, net-work kamera kullanan netnet-work video sistemleri mevcuttur ( 30-32).
Güvenlik kamerası kayıtlarından elde edilen görüntülerin yeterli kalitede olması, olayların içinde yer alan şahıs, araç, eşya vb. ob-jelerin tanınabilmesi, tanımla-nabilmesi davaların seyirlerinde
DVR (Digital Video Recorder, Sayısal Video
Kaydedici), VCR (Video Casette Recorder,
Video Kaset Kaydedici) ve network DVR
kullanan analog CCTV sistemleri, video
sunucu kullanan Network video sistemi,
network kamera kullanan network video
sistemleri mevcuttur
oldukça önemlidir. Kaliteli gö-rüntü için yeterli sayıda kamera, kaydedici kayıt alanı, uygun ko-numlandırma, uygun ve dengeli ışık, kullanıcıların bilgili olma-ları ve herhangi bir olay anında nasıl davranacaklarını bilmele-riyle sağlanabilir (32).
Görüntülerin kalitesini etkile-yen faktörlerden biri ışıkla ilgi-li yaşanan sorunlardır. Yüksek kontrastlı ışığın arkadan geldiği olayda inceleme konusu obje gölgede kalabildiği gibi kişilerin tanınması zorlaşabilir ve hatta imkansız hale gelebilir. Ayrı-ca ışığın direkt kişinin yüzüne düşmesi sonucu ton
farklılıkla-rından kaynaklanan yanılgılar meydana gelebilir. Mevcut alan-daki ışık kaynağına göre obje-lerin renkobje-lerinde değişiklikler olabilir(32).
Görüntü netliğini bozan neden-lerden biri de gürültü dür. Ka-liteyi bozan ısı, yüksek voltaj, düşük ışık gibi sebepler görü-lebilir. Gürültülü görüntülerde
detay kaybı olacağından sağlıklı incelemeler yapmak mümkün olamayacaktır (31, 32).
Görüntü incelemesinde ki-şinin kameraya göre pozis-yonu ve mesafesi önemlidir. İncelemenin kaliteli olması ki-şinin önden ve profilden görün-tüleri ile sağlanabilir. Güvenlik kameraları yüksek çözünürlük-te ise, konumları iyi ayarlan-mışsa ve sayısı teşhis ve tespi-te elverişli ise iyi bir mukayese imkânı ortaya çıkaracaktır. Gö-rüntünün çözünürlüğünün yük-sek olması kayıt edilirken fazla yer kaplar fakat teşhise elverişli görüntüler sağlar.
Görüntü işleme, gerçek görün-tülerin dijital bir resim haline getirilip, özelliklerinin ve gö-rüntüsünün işlenerek değiş-tirilmesidir (31, 32). ‘ Eldeki görüntüden temel ve ileri gö-rüntü iyileştirme teknikleri kul-lanılarak daha iyi bir görüntü veya veri elde etmek mümkün-dür. Resim üzerinde parlaklık ayarları, doygunluk ayarları,
zıtlık ayarları, interpolasyon, katmanlara ayırma, kırpma, keskinleştirme, bulanıklık gi-derme, gürültü azaltma, gö-rüntü karelerinin ortalamasını alma, görüntü stabilizasyonu gibi yöntemler kullanılarak ve görüntünün histogramını dü-zenleyerek görüntü üzerinde bir takım değişiklikler ve düzelt-meler yapılabilir (32).
Çalışmamızda 2007-2010 yıl-ları arasında Görüntü Analizi Laboratuarına gelen dosyaları mahkemenin sormuş olduğu sorular, incelemeye gönderilen görüntü materyalinin durumu, görüntü analizi karar ölçeğine
göre nasıl sonuçlara ulaşıldığı araştırılarak mahkemelerin is-teğinin karşılanıp karşılanma-dığı, inceleme materyallerinin yeterince faydalı olup olmadığı hususları değerlendirilecektir. Elde edilen verilerle görüntü analizi ile mahkemelerin ihtiya-cını karşılamaya yönelik daha iyi bir hizmetin nasıl yapılabilece-ğini tartışmayı amaçlıyoruz.
Eldeki görüntüden temel ve ileri görüntü iyileştirme teknikleri
kullanılarak daha iyi bir görüntü veya veri elde etmek mümkündür.
Resim üzerinde parlaklık ayarları, doygunluk ayarları, zıtlık
ayarları, interpolasyon, katmanlara ayırma, kırpma, keskinleştirme,
bulanıklık giderme, gürültü azaltma, görüntü karelerinin
ortalamasını alma, görüntü stabilizasyonu gibi yöntemler
kullanılarak ve görüntünün histogramını düzenleyerek görüntü
üzerinde bir takım değişiklikler ve düzeltmeler yapılabilir
GEREÇ VE YÖNTEM
2007-2010 yılları arasında ATK Görüntü Analizi Laboratuarına gelen mahkeme dosyaları mah-kemenin sorduğu sorular, olgu-ların illere göre dağılımı, olayın orijini (suçun şekli), incelemeye gelen materyalin durumu (CD, video, fotoğraf vb), görüntü ana-lizi karar ölçeğine göre sonuç-ların değerlendirilmesi, gelen iş sayısının aylara göre dağılımı gibi parametreler esas alınarak incelenecektir. Elde edilen veri-ler istatistiksel metotlarla de-ğerlendirilecektir.
BULGULAR
Laboratuarımızda kullanılan görüntü analizi karar ölçeğinde +3; uyarlık derecesinde benzer-liği, +2; aynı şahsa ait olması kuvvetle mümkün, +1; şahıs-lar benzerlikler göstermekte, 0; verilerin yetersiz olduğu, -1; şahıslar farklılıklar göstermek-te, -2;farklı şahıslara ait olması kuvvetle mümkün, -3; ayrım de-recesinde farklılık şeklinde kul-lanılmaktadır.
Çalışmamızda 297 olgu ince-lenmiştir. Bölgelere göre en sık
Marmara bölgesinden (%34) istek olmuştur. Bunu Ege bölgesi izler-ken (%20,5) en az İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinden (%7,1) istek gelmiştir (tablo 1). Görüntü analizi laboratuarına 121 (%40,7) olgu savcılıklardan, 101 (%34) olgu asliye ceza mahkeme-lerinden, 33 (%11,1) olgu ağır ceza mahkemelerinden gönderilmiştir. Hukuk mahkemeleri (%3, 9 olgu), İş mahkemeleri (%4,7’lik, 14 olgu) ve Aile mahkemeleri (%0,7’lik, 2 olgu) adi suçlardan ziyade hukuki anlaşmazlıklarla ve belgeyle ilgili suçlarla daha alakalı olduğundan gönderilen dosyalardaki payı iti-bariyle alt sıralarda yer aldığı tes-pit edilmiştir (tablo 2). Dosyaların 206 tanesinde (%69,4’ü) inceleme konusu materyal erkek şahsa ait-ken, 33 tanesinde (%11,1) kadın şahsa geri kalan dosyalar her iki cinsiyetinde bulunduğu veya cinsiyeti bildirilmeyen şahısların dosyalara aittir (tablo 3). Yıllara göre gönderilen dosyalar 2007 yılında 13 iken, 2008 yılında 97, 2009 yılında 123, 2010 yılının ilk 4 ayında 64 olmuştur.
Suçun orijini bakımından çalış-mamızda en sık 86 olguyla hır-sızlık nedeniyle (%29,0) mahke-melerden istek gelirken, bunu 31 olguyla evrakta sahtecilik, 25 ol-guyla çete suçu izlemiştir. Suçun nedeni bilinmeyen olgu sayısı 57 (%19,2) olmuştur (tablo 4).
Adli Tıp Kurumu’na gönderilen inceleme konusu materyal açı-sından çoğunlukla sadece CD (171 dosyada, %57,6) ve sade-ce fotoğraf (99 dosyada, %33,3) gönderilen olgular çoğunluğu oluşturmuştur.
Tablo-1. Vakaların bölgelere göre dağılımı
Bölgeler Sıklık (n) Yüzde (%) Marmara 101 34,0 Ege 61 20,5 Akdeniz 47 15,8 İç Anadolu 21 7,1 Karadeniz 35 11,8 Doğu Anadolu 11 3,7 G.Doğu Anadolu 21 7,1 Total 297 100,0
Tablo-2. Adli makamların gönderdiği vakaların dağılımı
Sıklık (n) 121 33 101 7 9 14 10 2 297 Yüzde % 40,7 11,1 34,0 2,4 3,0 4,7 3,4 0,7 100,0
Gönderen adli merci
Savcılık Ağır Ceza M. Asliye Ceza M. Sulh Ceza M. Hukuk M. İş M. Çocuk M. Aile M. Total
Tablo-4. Olayın orijinine göre dağılımı Tablo-3. Cinsiyete göre vakaların dağılımı
Sıklık (n) 54 206 33 4 297 Yüzde % 18,2 69,4 11,1 1,3 100,0 Gönderilen adli merci
Bilgi yok Erkek Kadın Erkek-kadın Total Sıklık (n) 57 25 2 5 7 4 20 8 22 4 86 11 9 1 3 2 31 297 Yüzde % 19,2 8,4 0,7 1,7 2,4 1,3 6,7 2,7 7,4 1,3 29,0 3,7 3,0 0,3 1,0 0,7 10,4 100,0 Orijin Bilinmeyen Çete Parada sahtecilik Sahte kimlik
Silahla adam öldürme Eşyaya zarar
Dolandırıcılık Diğerleri
Suç yok-hukuk mah Uyuşturucu Hırsızlık Cinsel suçlar Kasten yaralama Öldürmeye teşebbüs Gasp Yangın-patlama Evrakta sahtecilik Total
Mukayese materyali olarak da 219 (%73,7) olguda fotoğraf, 7 olguda CD, 3 olguda CD ve fo-toğraf gönderilirken 69 olguda ise herhangi bir materyal bulun-mamıştır. (tablo 5 ve 6).
Rapor sonucuna göre 90 (%30,3) olguda 0 (veriler sonuca ulaş-mada yetersiz), 31 olguda +2 (aynı kişi olması kuvvetle müm-kün) bulunmuş iken 30 olguda gönderilen materyal incelemeye elverişsiz görülmüştür. 38 dosya dairemizin görev alanına girme-yen sorular nedeniyle iade edil-miştir (tablo 7).
Çalışmamızdaki 208 (%70) olgu-da mahkeme görüntü ve fotoğraf mukayesesi istediği tespit edi-lirken, 14 (%4,7) olguda görüntü iyileştirmesi, 68 olguda ise diğer sorular şeklinde sınıflandırılan birbirinden farklı sorular olduğu görülmüştür (tablo 8).
Çalışmamızdaki 32 dosyada “birden fazla kişi” ile ilgili soru sorulduğu tespit edilmişken, bunlardan 26 dosyada kişilerin hepsi erkek, 2 dosyada kadın olduğu, 4 dosyada ise erkek ve kadın şahıslar olduğu görül-müştür. Gönderilen dosyalar içindeki 6 dosyada, 4 ve daha fazla kişi için mukayese iste-nirken ve bunların içinden 4 ta-nesinde de erkek ve kadın cin-siyetlerin birlikte bulunduğu, 5 dosyada ise 3 kişi için mukaye-se istenirken ve hepsinin er-kek cinsiyette olduğu, 2 kişinin mukayesesi istenen 21 dosya-da ise hepsinin erkek olduğu görülmüştür. Çete ile ilgili 25 dosyanın 5 tanesinde birden Tablo-6. Mukayese konusu materyalin niteliği
Sıklık (n) 69 7 3 219 297 Yüzde % 23,2 2,4 1,0 73,7 100,0 Mukayese materyal Bilinmiyor CD CD ve fotoğraf Fotoğraf Total Sıklık (n) 2 171 3 1 1 1 4 5 99 1 1 4 4 297 Yüzde % 0,7 57,6 1,0 0,3 0,3 0,3 1,3 1,7 33,3 ,3 ,3 1,3 1,3 100,0
İnceleme konusu materyal
Bilinmiyor CD CD ve fotoğraf -CD ve hard disk -CD, DVD ve fotoğraf YOK DVD Kaset Fotoğraf Hard disk Disket Hafıza kartı CD ve DVD Total
Sıklık (n) 6 31 28 90 6 23 7 30 29 38 9 297 Yüzde % 2,0 10,4 9,4 30,3 2,0 7,7 2,4 10,1 9,8 12,8 3,1 100,0 Rapor Sonucu
+3 (uyarlık derecesinde benzer)
+2 (aynı şahsa ait olması kuvvetle mümkün) +1 (şahıslar benzerlikler göstermekte 0 (veriler yetersiz)
-1 (farklılıklar mevcut)
-2 (farklı şahıslara ait olması kuvvetle mümkün) -3 (ayrım derecesinde farklılık)
Elverişli değil Diğer
Red Müzekkere Total
Tablo-7. Rapor sonucuna göre vakaların dağılımı fazla kişi var iken, 31 evrakta
sahtecilik suçu içinde 5’inin, hırsızlık ile dolandırıcılık suçu-nu içeren dosyaların 4’er tane-sinde, hukuk mahkemelerinin 3’ünde birden fazla kişi ile ilgili olduğu görülmüştür.
Gönderilen materyal ile so-nuçların mukayesesinde +3 ile -3 olarak belirtilen ve ay-rım derecesinde şeklinde ra-por edilen 6 ve 7 olmak üzere 13 dosyanın hepsinde gön-derilen materyalin fotoğraf olduğu aynı zamanda muka-yesesinin de fotoğraf olduğu görülmüştür. Sonuçlara göre +2 (6CD, 25 fotoğraf), -2(4CD, 17 fotoğraf, 1 disket ve 1 CD-DVD), +1 (15CD, 11 fotoğraf ve 1 cd-dvd, 1 diğer), -1(3CD, 3 fotoğraf), 0 (63CD, 18 fotoğ-raf, 1 DVD, 1 kaset, 1 CD ve fotoğraf, 1 harddisc, 1 CD-DVD, 2 hafıza kartı, disket, 1 CD-DVD-fotoğraf, 1 diğer) şeklinde gönderilen mater-yalle sonuç dağılımının oldu-ğu görülmüştür. 15 CD ve 2 DVD, 1 hafıza kartı, 1 CD-DVD, 2 kaset, 8 fotoğraf, 1 CD-harddisc gönderilen dosyalar incelemeye elverişli olmadığı tespit edilmiştir. Yıllara göre 2008 yılında 19, 2009 yılında 9 dosyada gönderilen mater-yal incelemeye elverişli değil iken, 2010 yılının 4 ayı için bu rakam 2 olmuştur. Mukayese olarak 7 dosyada sadece CD ve 2 dosyada fotoğraf ile be-raber CD gönderilmiştir. 69 dosyada mukayese materyal tam olarak belirlenememiş veya gönderilmemiştir.
Cinsiyet ile rapor sonucu
arasın-da istatistiksel karşılaştırmaarasın-da bir cinsiyete bağlı olarak sonucu etkileyen anlamlı bir parametre bulunamamıştır.
Gönderilen materyal ile orijinin istatiksel değerlendirmesinde sahte kimlik suçu nedeniyle gön-derilen 5 dosyanın tamamında fotoğraf mukayesesi istenmiştir. 20 dolandırıcılık dosyasının 8 ta-nesinde fotoğraf gönderilirken 12’sinde sadece CD gönderilmiş, hukuk mahkemelerinden gelen 22 dosyanın 19’unda, 31 evrak-ta sahtecilik suçunun 30’unda fotoğraf inceleme konusu ola-rak gönderilmiştir. 86 hırsızlık dosyasının 69’unda sadece CD gönderilirken, çete suçu olan 25 dosyanın 15’inde sadece CD, 57 suç nedeni bilinmeyen dosyanın 38’inde sadece CD inceleme ko-nusu olarak gönderilmiştir.
Cinsiyet Bildirilmemiş 35 61,4 2 8,0 0 ,0 0 ,0 2 28,6 0 ,0 1 5,0 1 10,0 0 ,0 0 ,0 13 15,1 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 54 18,2 n n n n n n n n n n n n n n n n Erkek 20 35,1 23 92,0 2 100, 5 100, 5 71,4 3 75,0 17 85,0 9 90,0 14 63,6 4 100,0 56 65,1 5 45,5 10 100,0 3 100,0 30 96,8 206 69,4 Kadın 1 1,8 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 1 5,0 0 ,0 8 36,4 0 ,0 16 18,6 6 54,5 0 ,0 0 ,0 1 3,2 33 11,1
Birden fazla kişi -erkek ve kadın mevcudiyeti 1 1,8 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 1 25,0 1 5,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 1 1,2 0 ,0 0 ,0 0 ,0 0 ,0 4 1,3 Total 57 100,0 25 100,0 2 100,0 5 100,0 7 100,0 4 100,0 20 100,0 10 100,0 22 100,0 4 100,0 86 100,0 11 100,0 10 100,0 3 100,0 31 100,0 297 100,0 Orijin * cinsiyet Bilinmeyen Çete Parada sahtecilik Sahte kimlik
Silahla adam öldürme Eşyaya zarar verme Dolandırıcılık Diğer Hukuk mahkemesi Uyuşturucu Hırsızlık Cinsel suçlar Kasten yaralama Gasp Evrakta sahtecilik Total
Tablo-9. Rapor sonucuna göre vakaların dağılımı Tablo-8. Mahkemenin sorusuna göre vakaların dağılımı Mahkemenin sorusu
Görüntü ve Fotoğraf mukayesesi Aletin ne olduğu
Görüntü iyileştirmesi Foto montaj olup olmadığı Diğerleri Total Sıklık (n) 208 4 14 3 68 297 Yüzde % 70,0 1,3 4,7 1,0 22,9 100,0
BÖLGE
Mahkeme Sorusu Marmara Ege Akdeniz İç Anadolu Karadeniz AnadoluDoğu AnadoluG.Doğu Total
Fotoğraf mukayesesi 73 51 37 12 18 6 11 208 35,2 24,5 17,7 5,7 8,7 2,9 5,3 100, Aletin ne olduğu 0 1 0 0 2 1 0 4 ,0 25,0 ,0 ,0 50,0 25,0 ,0 100,0 Görüntü iyileştirilmesi 5 0 2 3 2 0 2 14 35,7 ,0 14,3 21,4 14,3 ,0 14,3 100,0
Foto montaj olup olmadığı 0 1 1 1 0 0 0 3 ,0 33,3 33,3 33,3 ,0 ,0 ,0 100,0 Diğer 23 8 7 5 13 4 8 68 33,8 11,7 10,2 7,4 19,2 6,0 11,7 100,0 Total 101 61 47 21 35 11 21 100,0 34,0 20,5 15,8 7,1 11,8 3,7 7,1 100,0
Tablo-11. Mahkeme sorusuna göre bölgelerin dağılımı
Rapor Sonucu CİNSİYET
Total
Bildirilmemiş Erkek Kadın Birden fazla kişi ve/veya erkek-kadın mevcut
+3 n 0 4 1 1 6 ,0 66,7 16,7 16,7 100,0 +2 n 0 27 4 0 31 ,0 87,1 12,9 ,0 100,0 +1 n 1 21 6 0 28 3,6 75,0 21,4 ,0 100,0 0 n 6 73 8 3 90 6,6 81,1 8,8 3,5 100,0 -1 n 0 5 1 0 6 ,0 83,3 16,7 ,0 100,0 -2 n 0 21 2 0 23 ,0 91,3 8,7 ,0 100,0 -3 n 0 5 2 0 7 ,0 71,4 28,6 ,0 100,0 Red n 33 4 1 0 38 86,8 10,5 2,6 ,0 100,0 Müzekkere n 3 6 0 0 9 33,3 66,7 ,0 ,0 100,0 Elverişli değil n 16,7 5 2376,7 26,7 0,0 30100,0 Diğer n 6 17 6 0 26 20,6 58,8 20,6 ,0 100,0 Toplam n 54 206 33 4 297
TARTIŞMA
VE SONUÇ
Dijital teknolojinin gelişmesiyle birlikte yakın zamanda adli bi-limcilerin fotoğrafik mukayese yöntemini kullanarak adli ça-lışmalar yapması önemli hale gelmiştir (2-5). Bu doğrultuda adli görüntü analizi Fizik İhtisas Dairesi Görüntü Analizi Labora-tuarında en önemli uygulamala-rından biri olarak Temmuz 2007 den beri hizmet vermektedir. Mahkemelerce gönderilen dos-yaların yıllar bazında gittikçe artması ve istenilen soruların gittikçe daha özellikli olması bu konuda mahkemelerin git-tikçe görüntü analizi konusun-da bilinçlendiğini ve bu hususu nasıl daha etkili kullanmaya başladıklarını göstermektedir. Bölgelere göre en sık Marmara
bölgesinden (%34) isteğin olma-sı bu bölgedeki nüfus yoğunlu-ğu ve teknolojinin kullanımına rahat ulaşımının etkili olması ve ATK’nun merkezinin bu böl-gede olması nedeniyle normal olduğunu düşünüyoruz. Adli mercilerden savcılıkların çoğun-lukla dosya göndermesi (%40,7) soruşturma aşamasında ATK Görüntü Analizi Laboratuarına başvuru ihtiyacının doğduğunu göstermektedir. Yine dosyalarda erkek şahıslarla ilgili olanlar ço-ğunluğu oluşturması (%69,4’ü) toplum yapısına ve erkeğin top-lumdaki yeri itibariyle daha sos-yal hayat içinde olmasıyla örtüş-mektedir. Hukuk mahkemeleri (%3, 9 olgu), İş mahkemeleri ve Aile mahkemeleri ( %0,7, 2 olgu) ( %4,7, 14 olgu) olmak üzere daha az bir orana sahip olduğu görül-müştür. Bu hususlarda imza ve belge incelemelerinin yanında
görüntü ve fotoğraf inceleme-lerinin de adli yargı sisteminde önemli yararlar sağlayacağının zamanla daha iyi görülmesiyle ve bilinmesiyle bu oranların da artacağını düşünüyoruz.
Çalışmamızda en sık 86 olguyla hırsızlık nedeniyle (%29,0) ve 3. Sıklıkla 25 olguyla (%8,4) çete suçu mahkemelerden istek gel-mesi iş hayatında gittikçe ar-tan şekilde güvenlik kamerası kullanımının bir sonucu olarak görülmektedir. Bu olgularda kameradaki şahsın kimliğinin tespiti hemen düşünülmektedir. Adli Tıp Kurumu’na gönderilen inceleme konusu materyalle-rin çoğunlukla sadece CD (171 dosyada, %57,6) olması, ka-mera kaydı yapılmış olayların olduğu dosyaların gönderilen tüm olgular içinde çoğunluğu oluşturduğunu göstermektedir.
Rapor sonucu * yıl ilşkisi YIL
2007 2008 2009 2010 Total +3 1 2 2 1 6 +2 3 10 13 5 31 +1 1 9 11 7 28 0 3 24 52 14 87 1 0 2 2 2 6 -2 2 3 13 5 23 -3 1 5 1 0 7 Ret 0 18 6 14 38 Müzekkere 0 0 2 7 9 Elverişli değil 2 19 7 2 30 Diğer 0 5 14 7 26 13 97 123 64 297
Mahkemelerin laboratuarımıza yönelik istekleri arasında 208 ( %70) olguda görüntü ve fo-toğraf mukayesesi, 14 ( %4,7) olguda görüntü iyileştirmesi, 68 olguda ise diğer sorular şeklinde sınıflandırılan birbi-rinden farklı sorular olduğu görülmüştür. Görüntü ve fotoğ-raf mukayesesi laboratuarımı-zın çalışması içinde en önemli kısmını teşkil etmektedir.
Rapor sonucuna göre 87 ( 29,3) olguda 0 (veriler sonuca ulaş-mada yetersiz), 31 olguda +2 (aynı kişi olması kuvvetle müm-kün) bulunmuş iken 30 olguda gönderilen materyal incele-meye elverişsiz görülmüştür. 38 dosya ise dairemizin görev alanına girmeyen sorular ne-deniyle iade edilmiştir (tablo 7). Yıllara göre incelendiğinde sonuca ulaşmada yetersiz veri-lerin kayıtlı olduğu rapor sayısı-nın azaldığı görülmektedir. Bu-nun gelişen teknoloji ve buBu-nun kullanımının artması ile doğru orantılı olduğunu düşünüyoruz. Çalışmamızdaki 32 dosyada “birden fazla kişi” ile ilgili soru sorulduğu tespit edilmiştir. Bu-nun özellikle çete, hırsızlık,
do-landırıcılık, sahtekârlık suçla-rında dosyada birden fazla kişi olduğu görülmüştür.
Gönderilen materyal ile sonuç-ların mukayesesinde +3 ile -3 olarak belirtilen ve ayrım dere-cesinde şeklinde rapor edilen 6 ve 7 olmak üzere 13 dosyanın hepsinde gönderilen materya-lin fotoğraf olduğu aynı zaman-da mukayesesinin de fotoğraf
olduğu görülmüştür. Fotoğraf çekimlerinin kaliteli olması, uy-gun açıda olması ve kişinin ana-tomik ve morfolojik özelliklerini daha iyi yansıtması mukayese-nin daha iyi olmasını sağlamış-tır. Kamera çekimlerinin çözü-nürlüğü yüksek, uygun açıda, konumda ve yeterli sayıda ol-ması durumunda daha iyi kim-liklendirmenin yapılabileceğini göstermektedir. Çalışmamızda 2008 yılında 24, 2009 yılında 52, 2010 yılı ilk 4 ayında 14 olmak üzere toplam 90 (%30,6) olgu-da “görüntü tespit için yetersiz” anlamında (0) verilmiştir. Gön-derilen materyaldeki görüntü-nün çözünürlüğü, kameranın yerleşim yeri ve sayısı, gelen ışığın yönü, çekim mesafesi gibi görüntü analizini olumsuz
et-kileyen nedenler arasında gö-rülmüştür. Kameranın görüntü analizini olumsuz etkileyen bu şartlara dikkat edilmesi yani özellikle topluma açık alanlara, işyerlerine, banka gibi kamu hizmeti veren birimlere görün-tü çözünürlüğü yüksek, uygun yerleşimli ve yeterli sayıda ka-meraların sağlanması, ışık kay-nağının önde konumlanmama-sına dikkat edilmesi ve uygun mesafenin ayarlanarak kayde-dilen görüntülerle tatmin edici sonuçlara ulaşmak hem bilim-sel yönden hem de yargılama sürecine katkı sağlayacaktır. Gönderilen materyalin suçun karakterine ve niteliğine uy-gun olarak CD, DVD veya fo-toğraf olduğu görülmüştür. Çalışmamızda sahte kimlik düzenleme suçu nedeniyle gönderilen 5 dosyada fotoğ-raf mukayesesi istenmiştir. 20 dolandırıcılık dosyasının 8 ta-nesinde fotoğraf gönderilirken 12’sinde sadece CD gönderil-miş, hukuk mahkemelerinden gelen 22 dosyanın 19’unda, 31 evrakta sahtecilik suçunun 30’unda fotoğraf inceleme ko-nusu olarak gönderilmiştir. 86 hırsızlık dosyasının 69’unda sa-dece CD gönderilmiştir.
Çalışmamız adli görüntü analizi üzerine ülkemizde yapılan en-der çalışmalardan biri olması nedeniyle bu konuda gelecek çalışmalara ve adli mercilere önemli katkıları olacağını ve daha kaliteli hizmet verilebil-mesi için gerekli önlemlerin alınmasında faydalı olacağını düşünüyoruz.
Yıllara göre incelendiğinde sonuca
ulaşmada yetersiz verilerin kayıtlı olduğu
rapor sayısının azaldığı görülmektedir.
Bunun gelişen teknoloji ve bunun
kullanımının artması ile doğru orantılı
olduğunu düşünüyoruz
KAYNAKLAR
1. George R.M. “ Anatomic and Ar-tistic Guidelines for Forensic facial Reconstruction. Forensic Analysis of the skull, s:215-227, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993).
2. Grüner O. “Identification of skulls: A Historical Review and Practical Applications. Forensic Analysis of the skull, s:29-45, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993)
3. Polat 0, inamci MA, Aksoy ME. Adli Tip Ders Kitabı, istanbul, 1997; 48.
4. Rocha SS, Ramos DLP, Cavalcan-ti MGP. Applicability of 3D-CT Facial Reconstruction for Forensic individu-al identification. Pesqui Odontol Bras, 2003; 17(1): 24-8.
5. Taylor KT. Forensic Art and illustrati-on. New York, 2001; 12:361- 72.
6. Moore LK, Dalley FA. Klinige Yonelik Anatomi. Çeviren: Sahinoglu K. Nobel Tıp Kitabevleri, 2007; 832-50.
7. Burns RK. Forensic Anthropology Tra-ining Manual. illustartion by Wallington J. Prentice Hall, Upper Saddle River, New Jarsey, 1999; 36-48.
8. Lebendinskaya G.,V., Balueva T.S. and Veselocskaya E.V. “Principles of Facial Reconstruction. Forensic Analysis of the skull, s:184-198, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993)
9. İşcan M.Y. “Introduction of Techniques for Photographic Comparison: Potential and Problems Forensic Analysis of the skull, s:57-70, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993)
10. İşcan M.Y.” Craniofacial Image sis and Reconstruction. Forensic Analy-sis of the skull, s:1-9. Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993)
11. Krogman WM, and İşcan MY. The Human Skeleton in Forensic Medicine, Springfield Charles C, Thomas, 1986. 12. Novotny V., İşcan M.Y. and Loth S.R “Morphologic and Osteometric Asses-ment of Age, sex and Race From the
Skull. Forensic Analysis of the skull, s:71-88, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993) 13. Schultz HA. Relation of the External Nose to the Bony Nose and Nasal Carti-lages in Whites and Negroes. American Journal of Physical Anthropology. vol1. no.3:329- 38.
14. Y, Edynak G.J. and İşcan M.Y. Krani-ofacial Evaluation and Growth. Forensic Analysis of the skull, s:11-27, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993)
15. Seta S., Yoshino M. “Acombined Ap-paratus for photographic an video su-perimposition. Forensic Analysis of the skull, s:161-169, Ed. İşcan M.Y., Helmer R.P First Ed. Wiley-Liss Inc New York (1993)
16. Clement J, Ranson D. Craniofacial identification in Forensic Medicine. Great Britain, Arnold, 1998.
17. Kadunce DP. Burr R, Gress R, Kanner R, Lyon JL, and Zone JJ (1991) Cigarette smoking: Risk factor for premature fa-cial wrinkling. Ann Intern Med 114( 10): 840- 844.
18. Ferrario FV, Sforza C, Serrao G. A Three-Dimensional Quantitative Analy-sis of Lips in Normal Young Adults. Cleft Palate-Craniofacial Journal, 2000 Jan; Vol.37, No. I.
19. Graw M. Significance of the Classi-cal MorphologiClassi-cal Criteria for Identifying Gender Using Recent Skulls. Forensic Science Communications, 2001 Jan; Vol.3, No. I.
20. Al Wazzan K. The Relationship Bet-ween intercanthal dimension and the Widths of Maxillary Anterior Teeth. The Journal of Prosthetic Dentistry.2001;86: 608- 12.
21. Evcuman D. iki Boyutlu Kraniyofasi-yal RekonstrUksiyonun (Yeniden Yuzlen-dirmenin) Kimliklendirmede Degerlen-dirilmesi. Adli TIp Kurumu Başkanlığı, Tıpta Uzmanhk Tezi, istanbul, 2004; 2-6. 22. Pessa JE, Chen Y. Curve Analysis of the Aging Orbital Aperture. Plastic and Reconstructive Surgery. Feb 2002; vo1.109.no.2:751- 55
23. Pessa JE, Desvigne DL, Lanb-ros SV, Nimerick J, Sugunan B, Zadoo PV.Changes in Ocular Globe-to-Orbital rim Position with Age: Implications for Aesthetic Blepharoplasty of the Lower Eyelids. Aesthetic Plastic Surgery,1999; 23:337-42.
24. Rynn C, Wilkinson MC. Appraisal of Traditional and Recently Proposed Re-lationships Between the Hard and Soft Dimensions of the Nose in Profile. Ame-rican Journal of Physical Anthropology, 2006; 130:364-73.
25. Hoffman BE, McConathy DA, Coward M, Saddler L. Relationship Between the Piriform Apertura and interalar Nasal Widths in Adult Males. Journal of Foren-sic Sci, Jully 1991; Vo1.36, No.4:1152- 16I.
26. Latta GH, Weaver JR, Conkin JE. The Relationship Between the Width of the Mouth, interalar width, Bizygoma-ic Width, and interpupillary Distance in Edentulous Patiens. J Prosthet Dent. 1999; 65:250--4.
27. David Geelan. Undead Theories: Constructivism, Eclecticism And Re-search in Education. Sense Publis-hers. (2006).
28. Dawn Ades. Photomontage (World of Art series) by Dawn Ades. Thames & Hudson publication, 1989. 29. Herbert L Blitzer, Jack Jacobia. Forensic Digital Imaging and Pho-tography 2002. İlker Canikligil. Dijital Video ile Sinema. 2007.
30. Herman Kruegle. CCTV Surveil-lance, Second Edition: Video Practi-ces and Technology 2007.
31. Alan R. Matchett. CCTV for Secu-rity Professionals 2003.
32. Herbert L. Blitzer, Jack Jacobia. Forensic Digital Imaging and Pho-tography. Legal consid erations, Academic Press. 2002: 201-219.
