Türkiye’de Yaşlıların Barındırıldığı Altı Kurumda Beslenme Durumu ve Bununla İlgili Bazı Faktörler

T ü r k i y e ’ de Y a ş l ı l a r ı n Barın dırıldığı Altı

K u r u m d a B e s l e n m e D urum u ve Bununla

İlgili Bazı F a k t ö r l e r

Dr. Suna Baykan*

G ir iş

Ç a ğ ım ız d a y a şlılık d ö n e m in d e o rta y a çıkan sağlık, beslenm e ve sos­ y a l s o r u n la r ı, h e r ü lk e k e n d i k o şu lları, anlayışı, k ü ltü rel ve tarihsel g e le n e k le r in e g ö re ç ö z ü m le m e y e ç a lışm a k ta d ır. H e r ülkede ortaK o- la n ö z e llik le r elli y aş ve o n u n ü z e rin d ek i nüfusun genel nüfusa göre h e r g ü n b ir a z d a h a a r t m a s ı d ır .1

Ü lk e m iz d e y a ş lıla r ve a c iz le r için y a p ıla n çalışm aların başında, 1896 s e n e s in d e a ç ıla n ve b u g ü n e d e k b ir çok yaşlıları b a rın d ıra n D a­ r ü la c e z e M ü essesesi g e lm e k te d ir. C u m h u riy e tin ilâ n ın d a n sonra çıka­ r ıla n y a s a l a r d a y in e y a ş lıla rın k o ru n m a sı için ç a b a la ra devam edil­ m iş, S a ğ lık ve S o sy a l Y a r d ım B ak an lığ ı Sosyal H izm etler G enel M ü ­ d ü r lü ğ ü , b u k u r u m l a r a açılış iz n i verm eğe, o n ları denetlem eğe yetki­ li k ılın m ış tır. Ü lk e m iz d e , y a ş lıla rın k a la c a ğ ı y erler iki çeşittir ve bu k u r u m l a r iç in b i r y ö n e tm e lik tasla ğ ı h a z ırla n m ıştır: 1) H u z u r ve D in ­ le n m e y u r d u ; s ü re k li o la r a k y a ta ğ a b a ğ la n m ıy a n beden en ağır bir s a k a tlığ ı, s ü re ğ e n h a s ta lığ ı y a d a ru h sa l yö n d en tehlikeli b ir sakınca­ sı b u l u n m a y a n , o r g a n ik y e te n e k le ri g ü n lü k yaşantısını yardım cısız s ü r d ü r e c e k n ite lik te o la n , 60 yaş ve ü zerin d ek i (60 yaş dahil) kimse­ le rin b a k ıld ık la r ı k u r u m la r . 2) Şifa Y u r tla r ı; süreğen ya d a süreğen ol- m ıy a n b i r h a s ta lığ ı n e d e n i ile h a sta n e c e iyileştirilm esi olanağı b u lu n ­ m a y a n , h a s ta n e c e y a p ıla n te d a v id e n so n ra sürekli o larak y atağ a bağlı k a la n , h a s ta n e te d a v is in d e n so n ra u z u n b ir iyileşme devresine ve re­ h a b ilita s y o n a , m e ş g u liy e tle te d a v iy e ih tiy aç gösteren hastaların, b a ­ k ım v e te d a v ile r in in y a p ıld ığ ı k u r u m la rd ır.2 B ugün için açılan kurum - la r ın b a z ıl a r ı n d a h e r iki b ö lü m b ir a r a d a b u lu n m a k ta , diğer b azıları ise y a ln ız H u z u r v e D in le n m e y u rd u o lara k çalışm aktad ırlar.

Y a ş lılık D önem inde Sağlık ve B eslen m e S o ru n la rı

B irey in y a şla n m a hızı, o n u n g e n e tik y a p ıs ın a ve y a ş a d ığ ı ç e v re y e g ö re değişir. Ç evresel e tk e n lerin en ö n e m lile ri d o ğ u ş ta n iti b a r e n u y g u la ­ n a n d iy e tin özelliği, h a sta lık la r, işin b iç im i ve b ire y in sosy al y a ş a m ı­ d ır. 40 ile 65 yaş a ra sın d a m e ta b o lik ve fiziksel f a a liy e tle r y a v a ş y a ­ vaş azalsa bile b ire y h a y a tın ın en v e rim li b ir d e v re s in d e d ir. B u d e v r e ­ de m e y d a n a gelen b azı fonksiyonel b o z u k lu k la r b ire y in v e r im in i d ü ­ şü rm ek te ve y aşam sü resin i k ıs a ltm a k ta d ır. H ip e r ta n s iy o n , k a lb v e d a m a r, so lu n u m sistem i h a s ta lık la rı, d iy a b e t, s in ir siste m i b o z u k lu k ­ la rı, bö b rek , kem ik v e eklem h a s ta lık la rı, ş işm a n lık b u d e v re y i k ısa l­ t a n belli başlı e tk e n ler a r a s ın d a d ır .1-3-4

A n k a ra E tim esg u t bö lg esin d e y a ş lıla rd a g ö rü le n h a s ta lık la r ın m o rb id ite d u ru m u ile ilgili, y a p ıla n b ir a r a ş tır m a y a g ö re 4 5 - 6 4 y a ş ­ la r ara sın d a, b irin c i sıra d a , a k u t so lu n u m y o lla rı e n fe k siy o n u , 65 yaş ve y u k a rısın d a ise h ip e rta n siy o n y e r a lm a k ta d ı r .5

Başka b ir a ra ş tırm a y a g ö re 65 y aşın ü s tü n d e k i k işile rd e g ö r ü le n kron ik h a sta lık la rd a ise, k a lp ve d o laşım sistem i h a s ta lık la r ı % 23.1 ile b a şta g e lm e k te d ir.1

Bazı a ra ş tırm a s o n u ç la rın a g ö re, y a şla n m ış h ü c r e le r d e ç o ğ a lm a , m eta b o liz m a ü rü n le rin i a tm a , ç e v re d e o lu şa n d e ğ iş ik lik le re d a y a n ­ m a, y a d a u y m a y e te n e ğ i ve d o k u la r d a e sn ek lik a z a lır , k a r a c i ­ ğerin m eta b o lik faa liy e tle ri e n d o k rin sistem in s a lg ıla rı y a v a ş l a r .3 S in d irim ve em ilim zorlaşır, a rtık la r z o r a tılır. D iş le rd e k i ç ü r ü k le r a r t a r , u y g u n y a p ılm a y a n dişler dolayısı ile, ç iğ n e m e g ü ç le şir. B u f a k tö r le r le r in y a n ı sıra, yaşlının ek o no m ik ve sosyal d u r u m u n d a m e y d a n a g e le n değişiklikler, o n u kend isin e g erekli o la n yiy eceğ i se çm e sin i v e y e m e s in i en g eller.6-7 Y aşlılık d ö n e m in d e e n e rji ih tiy a c ı v ü c u t a ğ ır lığ ın ı d e n g e d e tu ta c a k şekilde a y a rla n ır ve a lm a n p ro te in in e n e rji iç in k u lla n ılm a s ı önlenir. P ro te in in ise, iyi k a lite li olm ası is te n ir8. Y u m u ş a k , ta t lı , y e n m e s i kolay ve u cuz b u lu n d u ğ u için, y a şlıla r k a r b o n h id r a tlı y iy e c e k le re d i y e t ­ lerin d e fazla y e r v erm ek isterlerse de, sa k k aro z (ça y şe k eri) tü k e t im i n in arterioskleroz ve d iğ er k a lb d a m a r h a s ta lık la rı ile ilişkisi o lm a s ı y a ş lı­ la rın sakkaroz alim in i a z a ltm a la rı g e re ğ in i o r ta y a k o y m a k t a d ır .9 G ü n lü k tü k etile n y a ğ ın m ik ta rım a z a ltm a k , k o le s te ro ld e n z e n g in y iy e ­ ceklerin faz la a lın m a sın ı ö n lem e k v e b itk isel sıvı y a ğ la r k u l la n m a k y a şlıla ra tavsiy e e d ilm e k te d ir.8

S in d irim v e çiğn em e g ü ç lü ğ ü n e d e n i ile m a d e n s e l m a d d e , C v e p ro A v ita m in i (k aro ten ) y ö n ü n d e n z e n g in y iy e c e k le rin d i y e t te n çık a rtılm a sı y a şlıla r a ra s ın d a m a d e n se l m a d d e v e v ita m in a lm ım ın ı

T Ü R K İ Y E ’D E Y A Ş L I L A R I N B A R I N D I R I L D I Ğ I A L T I K U R U M D A B E S L E N M E D U R U M U ₁₆₉

e tk ile y e b ilir. G e n e llik le y e tiş k in iç in ö n g ö rü le n ih tiy aç m ik ta rla rı yaş­ lıl a r iç in d e y e te r li o la r a k k a b u l e d ilir.7-8-10

B irç o k y a ş lı su iç m e k te n ç e k in ir v e su lu yiyeceklerin alim im azaltır­ l a r . B u d a h a ls iz lik , b a ş a ğ rıs ı v e h e m o ro id le rin sıkıntı verm esine sebep o l u r . 11 Y a ş lıla r iç in g e re k li e n e rji ve b esin elem entlerin in alınm ası a n c a k o n l a r ı ta ş ıy a n y iy e c e k le ri y aşlıy a y e d irm ek ile sağlanır. Yaşlı­ l a r d a y e m e k p la n la n m a s ı y e tiş k in le rd e n ve ç o c u k la rd a n d a h a zor olup b a z ı d u r u m l a r d a n e le r i y e y ip n e le ri y em em esi gerektiğini yaşlıya kabul e ttir m e k o l a n a ğ ı b u lu n m a z . B irçok h a lle rd e b u sa h ad a yetiştirilm iş e le m a n , y a ş lın ın b e s le n m e s o ru n la rın ın çözüm lenm esinde o n lara y a r­ d ım c ı o l u r . 12 Y a ş lıla rın k a ld ık la rı h u z u r evleri y a d a şifa y u rtla rın d a d iy e tis y e n in g ö re v le n d irilm e s i, o n la r a beslenm e eğitim i yapm ası, yemek p l â n l a m a s ı v e u y g u n p iş irm e y ö n te m le rin i sa p ta y ıp uygu latm ası bak ım ın­ d a n f a y d a lı o l m a k t a d ı r .411-13-14

B u a r a ş t ır m a n ı n a m a c ı, çeşitli n e d e n le rd e n dolayı k u ru m la rd a k a la n y a ş lı la r ın ; p sik o lo jik , sosyal, sağlık ve beslenm e d u ru m la rın ın s a p ta n m a s ı v e b u n l a r ı n b ir b ir i ile o la n ilişkilerinin o rta y a konm ası, g ü n lü k b e s in tü k e t im d ü z e y in i s a p ta y a ra k d iyetteki yetersizlik ve den­ g e s iz lik le ri o r ta y a ç ık a r tm a k v e beslen m e servisi k ap sam ına giren iş le rin , y a ş lıla r ın b e s le n m e s i iç in y e te rli o lu p olm ad ığın ı incelem ektir.

A r a ş t ı r m a Y ö n te m i ve A r a ç la r ı

B u a r a ş t ı r m a y a ü lk e m iz d e ilk d e fa yaşlı ve acizlerin barınm ası için a ç ıla n D a r ü la c e z e M ü e sse sin d e n b a şla n d ı. Ç eşitli yasaların verdiği y e tk iy e g ö r e a ç ıla n d iğ e r k u ru lu ş la rd a n , B elediyelere bağlı olarak ç a lı ş a n l a r d a n , A n k a r a G ü ç s ü z le r Y u rd u , Sağlık ve Sosyal Y ard ım Ba­ k a n lığ ın ın ç a lış tır d ığ ı k u r u m l a ıd a n E skişehir ve K o n y a H uzurevleri, g ö n ü llü k u r u lu ş la r ın ç a lış tırd ığ ı h u z u r e v le rin d e n de İsta n b u l Bah- ç e lie v le r, v e A n k a r a B a h ç e lie v le r H u z u r K ö şkü nd e k alan yaşlılar k a tılm ış tır .

K u r u m l a r a k a b u l 60 yaş ve ü z e ri o ld u ğ u h a ld e sosyal sigorta­ l a r k a n u n u n d a b e lir tile n “ 50 y a ş ta d a em ekli o lu n u r ve yaşlılık aylığı b a ğ l a n ı r ” h ü k m ü esas a lın a r a k elli yaş ve ü z e rin d e soruları cevaplan- d ır a b ile c e k a k lı b a ş ın d a , d u y m a , k o n u şm a bozu klu ğu olm ıyan kişi­ le r a r a s ı n d a n 104 e rk e k 99 k a d ın o lm a k ü zere 203 yaşlı, denek olarak s e ç ilm iştir.

Ç a lış m a y a p ıla n k u r u m la r , özellikleri ve a ra ştırm a y a k a tıla n la r ta b lo 1 d e g ö s te rilm iş tir. D e n e k le rin y a ş a n tı ve beslenm e d u ru m la rım s a p ta m a k iç in kişisel so ru k â ğ ıtla rı, k u ru m u n genel çalışm a düzeyi iç in , k u r u m y ö n e tic ile rin e so ru k â ğ ıtla rı verildi. Y em ek listeleri

kış-« a • o cs * JA ei X Ö g Q 4> > a 1 m S rt >s i w K ■M t f h d fa < w —ttf ö " f i ' O - ■ 3 b d « t ; t o J î etf 5 S 4> S **T^ C/> a - w a . s m :0 ^ ‘> 5 » S " S i ı >M> a C £ O O £ e r - » Ü ^T* D E > 1 X ₁ A fc4 V s N P c /> ■ f 55 c3 _{§ •} > • (A U î T 3 < c 3 S s u O O o g S > İ | S i r ! 0 3 *5 co w - w-* 1—• c C/3 H-ı ı ? h :0:0 _ m S ■S u'H Z & M S e â ■1 & - g > C/î G C3 * o £ P «M * 4 c O ı n t o t n c r . o o o N w» U V o (A 3 9 : g ö 3 s . * l"^ ^ S ( « N £5 < * S - C CJ w C 3 :0 > < C S 3 “ > 5 2 -o .3 <4 £ a -P h >5® c ca Ö " r t - û M S -M J-r J-r C> ^ ^ < J Ö £> »4 Q £ ‘ ? J 3 : d c/î» :© . i * > 3 1» N rtffi -K e « c | > ı S £ ._ _• ( A Ü J M mK H £ . c . u ö " c > J3 T2 I - S ü *5 *> u. ■ S 3 İ -S / O : ° - S & Q tura ^ < n « 5 W > - . > - • « :d rt w «20* fc. O C N bj m d tC S K C g » e > ; â E . H * CO ‘ **^ t/> C/2 £ - t £ :° İri * 00 "Ö E S S I * e t i * ” S V V <2 X J U h-7 U O 3 c-S o o o M s > ' -c/5 S3 u * r > •S3 .>■.'£? c "° "u § - £ S S ~ ~ C CC 4J 00 K S > :fl C v > c~-o ’SP • ü c § - a o -d f l) 1— 1 a S Ü ^ - 3 O CJ ’ = ü • o :0 • S -* CQ öO >s i O O CS > N c o U j r ^ U D a > u > u •S 3 - _{2 ^ 5} S s S t f l £ C 3 • m w ♦ ^ ’c b u *TS .Î3 3 OjJS'O >* QJ o t o c j c < m O ) tu N :3 ^t/5 ' O P ” u P O ı 1e "-; CZ3 O u - j r î « j S 8~ c 1 5 e c rt f a * ? Q c § c : C C c « ^ 3 C O J5 S 'SP-â-S ^ g e d : 3 . fc- t » ^2 : =3 > -c - S ♦-:© ı- u T? O J2 J2-S « J c < -■3 7_ , Ö : o "î3 faC_>s 3 - ö _(«J3 3 m * C S * 3 , f2

T Ü R K İ Y E ’D E Y A Ş L I L A R I N B A R I N D I R I L D I Ğ I A L T I K U R U M D A BE SL EN M E D U R U M U 1 7 1

lık 1—7 M a r t a ra s ı, y a z lık 1 -7 A ğustos a ra sı ve araştırm an ın yapıldığı g ü n le r d e (15 e y lü l 26 e k im a ra sı) o lm a k ü zere incelendi. Yem eklerin iç in e k o n a n y iy e c e k le r, b e sin d e ğ e rle ri g ıd a konpozisyon cetvelleri ve g ü n lü k i h t i y a ç l a r ise, lis te le rd e n h e sa p la n d ı. Y aşlıların yaşantı ve bes­ le n m e a lış k a n lığ ın ı g ö s te re n so ru k â ğ ıtla rı, H a c e tte p e Üniversitesi B ilg i i ş le m M e r k e z in d e d e ğ e rle n d irild i. Sosyal, Sağlık ve Beslenme s o r u la r ı k a r ş ıla ş tır ıla r a k s o ru la r a ra s ın d a ilgi k u ru lm ay a çalışıldı. B e s le n m e se rv isi işleyişi, g ö z le m ve so ru ştu rm a yöntem i ile saptandı v e k e n d i a r a l a r ı n d a d e ğ e rle n d irild i.

B u lg u la r

D e n e k le r d e y a ş o r ta la m a s ı, 72.8 yaş o lara k b u lu n m u ştu r. M edeni d u ­ r u m in c e le n d iğ in d e 203 d e n e k te n a n c a k 5 tanesi evli olup h uzur evine g e lm iş, g e ri k a la n b ü y ü k b ir kısm ı değişik nedenler ile eşinden ayrıl­ m ış, e şin i k a y b e tm iş y a d a h iç evlenm em iş ve bakacak b ir kimsesi ol­ m a d ığ ı iç in h u z u r e v in e g e lm iştir. D e n ek lerin % 66 sının hiç çocuğu o lm a m a s ı, y in e o n la r ın h u z u r ev in e geliş n ed en lerin in b aşında gelmek­ te d ir . Y a ş lıla r ın % 4 3 .3 ü o k u r y a z a r d eğ ild ir. M esleklerde ise, kadın­ l a r ı n % 6 7 .6 sı ev k a d ın ı o lu p , e r k e k l e r i n % 40.3ü küçük esnaftır, bunu % 1 4 .4 o r a n ı ile k a lite s iz işçiler ta k ip etm ektedir.

T ü m y a ş lıla r ın % 6 4 ü n ü n h iç b ir geliri y o ktu r. T am am en kurum - c a b a k ıl ıp b a r ı n d ı r ı lm a k ta d ır l a r . B ir geliri old u ğ u n u söyliyen yaş­ l ıl a r ı n a y lık g e liri ç o ğ u n lu k la 1 -1 0 0 T L . ara sın d ad ır. Yaşlıların % 5 3 .6 sı y a ln ız y a ş a d ığ ı ev i b ıra k ıp h u z u r evine gelm iştir. H u zu r e v in d e k a lış s ü re s i o r t a l a m a 2 y ıl o la ra k b u lu n m u ştu r ve yaşlıların % 4 9 .9 u n h iç z iy a re tç is i o lm a m a k ta ken d ileri de b ir yere gitm e­ m e k te d ir le r . S a ğ lık v e fiz ik se l d u r u m la rın incelenm esinden elde edilen b u l g u la r is e ; % 7 1 .4 ü k o n tr o l için h e k im e g itm ediğini, sağlığından bir ş ik a y e ti o l m a d ığ ı n ı sö y le m iş le rd ir. Y a şlıla rın % 63.7sinin bedenen h i ç b i r s a k a tlığ ı y o k tu r . D e n e k le rin o rta la m a boy ölçüleri 163.26; a ğ ır lık ö lç ü le r i ise 6 2 .4 k g o la r a k b u lu n m u ş tu r. Boy ve ağırlık ölçü­ le ri, i d e a l a ğ ır lık ö lç ü le rin e g ö re değerlendirildiğinde, kadınların

% 6 6 .7 s i e r k e k le r in ise % 2 8 .9 n u n n o rm a lin üzerinde şişm an ol­ d u ğ u g ö r ü lm ü ş tü r ( T a b lo 2 ).

Y a ş lıla r ın % 6 5 i, a r a s ır a d o laşıp ken d i işlerini kendileri gören­ l e r d e n o lu ş m u ş tu r . 203 d e n e k te n y a ln ız 13 tanesi 4 -8 saat arasında ç a lı ş m a k ta d ı r l a r . Y a ş lıla rın % 6 9 .4 ü yem ek a ra la rın d a hiçbir şey iç­ m e m e k te d ir le r , d iğ e r le r in in ise ç a y y a d a kahve içtiği saptanm ıştır. Bu iç e c e k le ri iç m e sık lığ ı ise, g e n e llik le g ü n d e 1 defa diye cevaplandırılm ış­ tır . S i g a r a iç e n le r 83 kişi o lu p o r ta la m a g ü n d e 1 pakete yakın sigara

T AB L O II

Deneklerin Ağırlık Ölçülerinin İdeal A ğırlık Ö lçülerine G ö re D u r u m u

Erkek Sayı % K ad ın Sayı % Say T o p la m 1 ° ' 1 /o Z avıf olanlar 25 2 4 .0 7 7 .0 32 1 5 .8 N orm al 49 47.1 26 2 6 .3 75 3 6 .9 H a fif derecede Şişman (1) 16 15.4 30 3 0 .3 46 2 2 .7 Şişman (2) 14 13.5 36 3 6 .4 50 2 4 .6 T oplam 104 100.0 99 100.0 203 10 0 .0

(1) Ağırlıkları ideal ağırlıktan % 10.25 o ranında fazla o lan la r (2) Ağırlıkları ideal ağırlıktan % 26 + o ran ın d a fazla o la n la r

içm ek ted irler. G erek ta k m a , gerekse k e n d i d işle ri o lsu n d e n e k le r in % 76.3ü y em eklerin i iyi ç iğ n e d ik le rin i sö y le m işlerd ir. H e k im t a r a f ı n ­ d a n k e n d ile rin e özel d iy et y em ek leri salık v e rile n 39 kişin:in h a s ta lık -la n T a b lo 3 d e gösterilm iştir. TA BLO I I I Y a ş lıla r A r a s ın d a D iy e t Y a p m a y ı G e r e k t i r e n H a s t a l ı k l a r ı n D a ğ ı l ı m ı H astalık Erkek K ad ın T o p la m n = 203 O/_/O Diabetes M ellitus 2 5 7 3 . 4

K araciğer safra hastalıkları - 2 2 0 . 9

M ide barsak ” 6 1 7 3 . 4

H ipertansiyon 6 13 19 9 .3

K alp H astalıkları 3 1 4 1 .4

T oplam 17 22 39 1 9 .2

D iy et u y g u la m a n ın zor y a d a k o lay m ı o ld u ğ u s o r u s u n a v e rile n c e v a p ta y aşlıların yarısı z o r y arısı k o la y d ır d e m e k te d ir . T ü m d e n e k ­ lerin % 32.6sını o lu ştu ra n 66 k işin in ç o ğ u n lu ğ u b a z ı y e m e k le r i ç o ­ c u k lu k la rın d a n b e ri sevm eyip y e m e d ik le rin i, d iğ e rle ri ise y e m e k le r in h a z ırla n m a s ın ın ve y em e k sıcak lığ ın ın y e m e ğ e u y g u n o lm a d ığ ı y a d a a y n ı y em eği sık sık y e m e k te n b ık tık la rın ı b e lir tm iş le r d ir. S e v ilm iy e n y e m e k çeşitleri ise T a b lo 4 d e g ö rü lm e k te d ir.

Y a şlıla rın b ü y ü k b ir ç o ğ u n lu ğ u d ış a rıy a y e m e k y e m e ğ e g i tm e m e k ­ te ve ö ğ ü n a ra la r ın d a ise k e n d ilik le rin d e n b ir şe y le r a lıp y e m e m e k ­ te d irle r. K u r u m la r d a y em ek liste le rin in y a p ılm a s ın a ise, d e n e k le r in % 9 1 .i k a tılm a d ık la rın ı ve fik ir v e rm e d ik le rin i s ö y le m iş le rd ir. B u n u n l a

T A B L O IV

T Ü R K İ Y E ' D E Y A Ş L I L A R I N B A R I N D I R I L D I Ğ I A L T I K U R U M D A B ESL EN M E D U R U M U 173

S e v ilm e y en Y e m e k Çeşitlerinin Dağılımı Y em ek çc.şidi Sayı Erkek 0 ' /o Sayı Kadın 0/_{/o Sayı} Toplam % H a y ır yok 77 7 4 .0 60 60.6 137 67.4

T a z e y az seb zeleri, m eyve 7 6 .7 14 14.1 21 10.3

B ulgur, b a k la g il 3 2 .8 5 5 .0 8 3.9 S ü t ve T ü re v le ri 2 1.9 - 0 .0 2 0.9 E t-b alık o 2 .8 4 4 .0 7 3.4 K ış sebzeleri 6 5 .7 6 6 .0 12 5.9 H e r çeşit ç o rb a - 0 .0 1 1.0 1 0.4 B irden fazla g ru p ta n 6 5 .7 9 9 .0 15 7.3 T o p la m 104 9 9 .6 99 99.7 203 99.5

b e r a b e r y a ş lıla r ın % 8 7 .5 i b u y a ş a n tıla rın d a n hoşnut olup kurum larda k a lm a k ta n m e m n u n o ld u k la r ın ı b e lirtm işlerd ir.

B e s le n m e s e rv is in in işleyiş d u r u m u , k u ra m la rın beslenme servi­ s in in y ö n e tim i, işley işi, y iy e c e k le rin sa tın alınm ası, m utfakta kullanılan a r a ç g e re ç , m u tf a k , y e m e k h a n e ve d e p o d u ru m la rı T ab lo 5 ve Tablo 6 d a g ö s te r ilm iş tir .

D a r ü la c e z c M iic sse sc sin d e v e G ü çsü zler Y u rd u n d a hasta y atan ­ l a r y e m e k le r in i y a tt ık l a r ı o d a d a a rk a d a ş la rı ile beraber, İstanbul B a h ç e lie v lc r H u z u r K ö ş k ü n d e k a la n la r ise, o d a la rın d a yalnız yemek­ te d ir le r . D iğ e r k u r u m l a r d a , o d a ö n lerin d ek i koridor, yemek için kul­ l a n ı l m a k t a y a d a ö z e l y e m e k h a n e le r b u lu n m a k ta d ır. Yem ekhane per­ s o n e li d iğ e r iş le rd e d e k u lla n ılm a k ta m u tfa k personeli ise yalnız m ut­ f a ğ ın iş le rin e b a k m a k t a d ı r .

Y a ş lıla r t a r a f ı n d a n tü k e tile n yiyeceklerin taşıdığı besin m adde­ le ri g ı d a k o m p o z is y o n c e tv e lle rin d e n h esap lanm ıştır. D arülaceze M ü- e sse se sin d e , b i r d e h a s ta n e o lm a sı dolayısı ile h e ıg ü n çorba, püre, p ila v m a k a r n a , h a ş la m a e tte n ib a r e t ve tuzsuz pişirilen b ir yemek listesi u y g u l a n m a k t a d ı r . H e r k u r u m için kış ve yaz ayların da tüke­ tile n y iy e c e k le r T a b l o 7 v e 8 d e gösterilm iştir. Bu yiyeceklerin s a ğ la d ığ ı b e s in m a d d e l e r i m ik ta r la r ı 5 0 -7 0 yaş ve 70 yaş üzerinde o la n y a ş lı la r a ta v s iy e e d ile n b esin ih tiy a ç la rı ile kıyaslandığında k a lo r i, p r o te i n , y a ğ , th ia m in , n iasiııin fazla, kalsiyum , A vitam ini, r ib o f la v i n in ise a z a lın d ığ ı b u lu n m u ş tu r. C v itam in i alım m m m fazla­ lığ ı g ö r ü lm ü ş ise d e p iş irm e , d e p o la m a d a k a y ıp la r göz önüne alındı­ ğ ı n d a b u n u n y e te r li o ld u ğ u o r ta y a çık m a k ta d ır. Yem eklerin

plân-K u r u m la n n B e sl e n m e Se r v is i H a k k ın d a B il g il e r V S w < O S m e fi >> O 3 •»—<C/3 ,w >b0 V d İM s < D cd 13 "g CL £ * >< >-fi cd a a > o u fi O !*S cd B d f i +_ı cd co pM •PH O u U CJ 0^ >N 3 > COf i TJ < a s 6 s 3 (d C/D •S -C >N 3 O 3 C /> to e £ > r\. u U’ -o S <U X • ^ J3 ra w2 İS £ . « K c & . >- -C M < < e ^ ►S u ni u hh ^ m -2 i . ffi ^ 3 ü M S pq - 2 co N Cd : 0 X V ÇJ W* aj rt £** *"2 ^5 ,rH ** ı—« +>> ^ N CP 'Sİ SO <u cd Q 3 :0 Q aj 3_C/î 4) "ö _{-fi c} *Ü S #> , ^ N w Cd : f i " J3 (d 73 f i cd .5 n . £ £ ® <î cd 7 3 cd -Q i3 13 cd N cd P* U r _ t) ^ "> *9[rj f i 5 M +H : f i ’jS -Ö Q </> cd s ı S V 3 ^_{^ ’SP-3} TO S Si JtC ‘S! 'u_{CvJ GJ} Ö W3 > U -. d <£ r> ra 'S si c < <î cd .P ^ O* <U _• u 73 d S .2 TJ : f i IS -O d £ w3 c ^5 . - S _flj cd X *> ^ _{<JJ eti} P rS d Si M_co w : f i -i4 :0 Û •fi ü C /> > S * g > > < S N t> P cd S " O X c/f Cd -O .>r S fi "O >>*H c X) fi s s ü qj 03 p ■_{> rfi}< ^ D Q S Cd fi O fi -d i- t- :S ^ • 3 Jfi *C ^ « ö Q M > rt 13 2 -s s fi fi dj *z >* >* & S ^3 jw: ^3 *c (jj o ffl M > | «3 S! 2 ^ c/> . Cd P3 >« <D Jfi_t/> cd « S -S -2 <y *►—I O- h-« • -fi 4h „û cd ^ S ; Q < ^5 ö b <L> Cd >> ^ ^ s JB S_{<u 3} P3 ^4 fi XJ b crj f i (m >< ^ . fi o < B. ev le r P aza rl ık us ulü, Ya şlılar ken dil er i bu iş le ri y a p a rl a r v eri lm ez M e m b a A n k ar a pa z a r ve bakkaldan su yu p a ra ile a lı rn ır

TA B L O V I K u r u m d a Y em ek H a z ır la m a Y er i A ra ç G er eç D e p o la m a D u r u m u T Ü R K İ Y E ’D E Y A Ş L I L A R I N ' B A R I N D I R I L D I Ğ I A L T I K U R U M D A B E S L E N M E D U R U M U ₁₇₅ C d w o a -o o Oh c > s C J CJ c3 TD O cx , o ' N 3 |J3 C I <U : 3 C/0 Öiî, • « r E ! >w> ■3 ^ cJ ; 3 1/3 >b£> i -m £ k w g. £ 0J ^ nj -r-C 3 T2 ’5P_{O cj} c/D C o3 C 3 g ün c b e gü n ’tc — ■ — ay ay i | a y co C O j — ay ay 1 > - 1 pj ı m ay C O C O i (M ay ay ay ay C O C O 1 w C :3 fcC G :3 bo ev bC co c a tn c :D bo o Ok c3 Û - O 3 u - r ; "D >fcJ3 ctf N O ^ > 3 C /î w ü - Û . .S ^ ^ " t n CJ c/î ~ «s CJ Ü Pl h G ~ P c3 c3 M Ba 3 m >. c cj 5 t-.CJ CTj > c 3 S D u 3 "0 S 5 ~ F N c C3 ^ 03 rt _{_ıc J* -o} flj -a_c3 C « J ^ N 3 S « h O 6c E « S £*-> C < 1û > a O : 3 6C C :3 bo c :3 bC e :3 b/D G. 03 !&-§ > a W - C . C V _ev o_CJ u :D u, JU CJbo > : D u,_{flj a} £ Q u ‘ w c :3 b o c :3 b0 C :3 to c :3 bc İh N -rt 3 *3 U j 2 *•£ fx . 2 cf fr'o W *w T3 P -* u c : 3 JL> d 2 -3 s-ı CJ3 O l J CJ *"• ^ > ü ü s .9- N rf“' b/) - M £ § ec.£ :3 6 :0 +-> t) _j : ti ' — -4-T C/3 n W J* « a >h pj CC G : 3 M ) C :3 bD :3 bC CL, • -n o w T3 ._ > N 3 .0 - ° ^ H ü J2 r-‘ ^ ü E b s E-S s > s “ 5-« w . w cü .s ^ « g 2 ^ (Ü <d ^

■sı!

I ctj i , a o *6 > s rt >N 01 G : 3 bo G :3 bo c : 3 b/D -T3 > O ü . ? 3 »bO n O O . C/D JD G :3 bo G :3 bo a a *3 — o u "D 03 N o 3 w 1 C ! -3 i b£i ,û Ûh"o TJ_N > 3 Ö O A! u ü s s g 5 S S'PÜ ^ «„• 0 - i j ^ 4 - h o * Cm .S^î — 3 V d n [ O G ti w. a 3 13 b «j 3 Ih £ CJ ■ J c I O < S u sV İH V v bo Ch h ti *j o G ^ ^ , , w D W^5 ü ^ CJ S u ro <* . G 03< (1) Y et er li ta n ım ı: Bü y ü k lü k , ış ık , h a v a la n d ır m a ve fi zi k se l yapıs ını k a p sa r.

TA BLO V II

1-7 M a r t A ra sı Yiyeceklerin Günlük O rta lam a T ü k etim i (K iş i b a ş ın a /n e t g r a m / günde) (1)

K u ru m la r G en el

Yiyecek Adı

Darülaceze

N orm al Özel Eskişehir K onya G. Y u rd u B. E vler

o r ta ­ la m a Ekm ek 500 500 400 295 412 156 377 Bulgur - - - 9 29 - 6 U n ve benzeri 31 73 59 58 67 21 52 Pirinç 58 - 38 115 43 - 42 K . Baklagil 64 - - 31 58 - 26 Et v.b. 140 234 160 141 254 21 159 Y um urta - 52 3 14 6 3 13 Süt - 386 - - - - 64 Yoğurt 14 402 - - - 40 76 B. Peynir 17 24 21 30 11 2 18 Süt tozu - - 10 2 2 T urunçgiller 23 49 153 - 104 100 72 Y. Sarı sebze 67 23 38 - 98 18 41 Patates 5 124 194 49 - 43 69 Diğer sebze 63 16 85 38 63 78 57 Diğer meyve 44 14 38 - 37 11 25 K uru meyve 138 - 17 11 10 - 29 Siyah zeytin 12 - 12 97 4 14 23 Yemeklik yağ 62 68 74 59 91 11 61 Sıvı yağ 3 - - - 11 - 2 Salça 10 - 10 10 10 - 7 Turşu - - - 56 - - 9 Çay 4 2 2 2 2 1 2 Tuz 9 - 8 13 14 7 Şeker 102 58 64 98 36 21 63 Reçel v.b. 15 - 17 38 6 - 13 Fındık, fıstık 19 - - 7 - - 3

(1) İstanbul Bahcelievler H u z u r köşkünden bilgi toplam ak m ü m k ü n olm am ıştır. (-) A nkara Bahçelievler H u zu r K öşkünden 1-7 N isan arası bilgi to p lan m ıştır.

la n m a s ın d a esaslar, y a ta k lı te d a v i k u r u m la n b ü tç e u y g u la m a s ın a g ö re y a p ılm a k ta o lu p , öğ len ü ç k a p , a k şa m ise, a y n ı y e m e k te n ik i k a p v e r il­ m e k te d ir. K u r u m a b ir y iyecek b ağ ışı g e lir ise iki ö ğ ü n a r a s ın d a y a d a y e m e k lere ek o la ra k v e rilm e k te d ir.

T Ü R K I Y I / I J i ; Y A Ş L I L A R I N B A R I N D I R I L D I Ğ I A L T I K U R U M D A BE SL EN M E D U R U M U ₁₇₇ TABLO V III

1-7 A ğ u s to s A r a s ı Y iy e c e k le rin G ü n lü k O r ta la m a T ü k e tim i (K işi b a ş m a /n e t g r a m /g ü n d e ) (1)

K urum lar Genel

Yiyecck. Darülaceze orta­

A dı >iorm al Özel Eskişehir Konya G. Yurdu lam a

Ekm ek 500 500 407 400 490 459 B ulgur - - - - 14 3 U n v.b. 36 78 34 29 56 67 Pirinç 71 - 50 124 63 62 K . Baklagil - - 6 7 21 7 El v.b. 153 352 160 112 254 206 Y ıım ıırla 1 51 3 11 13 16 Süı 29 489 - - - 104 Y oğurt 57 339 - 12 - 82 B. Peynir 19 29 21 28 - 20 S üt tozu 7 - 3 - 19 6 T u ru n çg iller 5 58 3 - - 13 D om ates 1(59 - 56 41 86 70 Y. S aıı sebze 18 - 2 17 6 86 P atates 46 124 121 32 61 77 D iğer sebze 227 114 113 178 157 158 D iğer meyve 225 26 157 205 159 154 K u ru meyve - - - - 6 1 Siyah zeytin 18 - 15 9 - 5 Yemeklik yağ 34 8 66 94 61 53 Sıvı yağ 31 - 7 7 - 9 Salça - - - 7 - 1 T u rşu - - - -Ç ay 4 1 2 o 1 2 .'jeker 79 59 34 43 30 49 Reçel - 17 33 17 13 T u z 10 - 10 12 14 7

! 1 ' İstan b u l Bahçel iveler H uzur Köşkünden bilgi toplamak mümkün olmamıştır A n k ara Balv;eliveler H uzur Köşkünden bu devre için bilgi toplanamamıştır.

T a r t ış m a

B u a r a ş t ı r m a d a n e ld e e d ile n b u l g u l a r , tiirlü n e d e n i ' r ile eşinden ayrı yu d a eşini k a y b e t m i ş h a y a t t a b a k a c a k kimsesi o l m ıv a n yaşlı k im sele­ r i n t e k b a ş l a r ı n a k a l m a k t a n s a k e n d i y a ş ıtla rı ile b i r a r a d a b u l u n m a k

isted ik lerin i g ö ste rm e k te d ir. Dış ü lk e le rd e b u ko n u ü z e rin e y a p ıla n a ra ş tırm a la r b u b u lg u y u d e s te k le m e k te d ir.1’6-15

A ra ş tırm a y a a lın a n y a ş lıla rın % 54.6 sın ın h iç o k u la g itm e d iğ i g ö zlenm iştir. E lli yaş ü z e rin d e o k u la g itm em işle rin o r a n ı 1965 say ım s o n u ç la rın a g ö re % 78.2 d ir. Bu fark lılık, k u r u m la r d a k a la n la r ın ö ğ ­ re tim d ü z e y le rin in g en el n ü fu sa g ö re d a h a iyi o ld u ğ u n u g ö s te rm e k te ­ d ir. Bu d a y a şlıla r iç in a ç ıla n h u z u r e v le rin in gen ellik le b ü y ü k ş e h irle rd e o lm asın ın, ü c re tli o la ra k k u r u m la ra g ire n le rin ise e ğ itim d u r u m la r ın ın yüksek o lu p böyle b ir y e ri istem esin d en o lab ilir. M e sle k le rin d a ğ ılım ­ ın d a cinsiy etin etkisi o lm a k ta d ır. K a d ın la r ın % 67.6 sini ev k a d ın la r ı o lu ş tu rm a k ta b ir m esleği o la n k a d ın la r ise % 32.4 o r a n ın d a b u l u n ­ m a k ta d ır.

G e lir d u r u m la rı in c e le n d iğ in d e , % 64 ü n ü n h iç b ir g e liri o lm a d ığ ı g ö rü lm ü ş tü r. B ir g eliri o ld u ğ u n u sö y liy e n le rd e ise g e lir m ik ta r ı ç o ğ u n lu k ­ la a y d a 100 T L . d a n a z d ır. D e rn e k le re b a ğ lı k u r a m la r ın ta m a m e n ü c ­ re tli olm ası, k a m u k u ru lu ş la rın d a ise b a z ı o d a ü c re tle r in in a y d a 4 0 0 , 450 lira c iv a rın d a o lm ası, g eliri o lm ıy a n y a şlın ın k a la c a ğ ı y e ri se çm e ö z g ü rlü ğ ü n ü o r ta d a n k a ld ırm a k ta m a d d i y ü k ü d e v le tin o m u z la r ın a y ü k lem ek ted ir. M a d d i o la n a k eksikliği b ir çok k u r u m la r d a k a la ­ b alık k o ğ u şla ra yol a ç m a k ta d ır. B u n u n d a y a ş lıla r d a sü re k li sos­ yal ve psikolojik so ru n la rın o lu şm a sın a se b e p o la c a ğ ı b ild irilm e k te d ir .1.15-16-17.18

K u r u m la r d a h e n ü z ta m b ir re h a b ilita s y o n m e rk e z in in k u r u l ­ m am ış o lm ası y a şlın ın b ü tü n g ü n ü n ü a m a ç sız b ir şek ild e y a ta r a k geçirm esine y ol a ç m a k ta d ır. Y a şlıla ra k e n d i d u r u m la r ın a g ö re b i r iş v erm ek ve b u n d a n az d a olsa b ir g e lir s a ğ la m a k o n la r ı h a y a ta d a h a çok b a ğ la m a k ta ru h ve sağlık d ü z e n le rin in d a h a o lu m lu b ir y o la g ir ­ m esi b a k ım ın d a n gerek li g ö rü lm e k te , b ir işe y a r a d ığ ın a in a n a n y a ş ­ lın ın ise d a h a m u tlu ve sağlık lı o ld u ğ u b ilid iıim e k te d ir .15'18 K u r u m la r a geliş seb eb i in c e le n d iğ in d e % 55.6sı h a y a tt a y a ln ız k a ld ık la r ın ı ve b e ra b e r k a la c a k b ir to p lu lu k a ra d ık la r ın ı % 3 3 .4 ü ise iyi b a k ım g ö rm e k için g eld ik le rin i sö y lem işlerd ir. D e n e k le rin % 2 6 .0 s ın ın h iç ­ b ir fizyo lojik k u su ru y o k tu r. S u h a ld e y aşlı iyi b a k ım g ö re re k a ile y e , a k ra b a y a y ü k o lm a m a y ı a rz u e tm e k te d ir. Bu g e rç e k le r d a h a ö n c e y a p ıla n a ra ş tır m a la r d a d a g ö s te rilm iş tir.1’4’6’17 K u r u m d a k a la n y a şlıla rın sosyal y a ş a n tıla rı özellikle k u ru m iç in d e o lm a k ta d ır . Y a ş ­ lıla rın % 53.6sı y a ln ız y a ş a d ık la rı ev d e n g e ld ik le rin e g ö re b u s o n u c u b e k le m ek n o rm a ld ir. Sosyal re fa h a la n ın d a ç a lışa n g ö n ü llü le r iy i o r ­ g a n iz e ed ilirse y a ş lıla rın sosyal y a ş a n tıla rı ü z e rin e ço k o lu m lu e tk ile ri o ld u ğ u iz le n m iş tir.19

G e n e llik le b e lli b ir y a ş ta n so n ra yaşlın ın sağlığı ile ilgisi azalır v e h e k im in ta v s iy e le rin i y e rin e g e tirm e k için b ir ç a b a gösterm ez­ l e r . 3-6-1‘-20 A r a ş tı r m a y a a lm a n y a ş lıla rın % 63.7si k e n d i görüşlerine g ö r e s a ğ lı k la r ın d a n h o ş n u t o lu p h iç b ir sıkıntısının o lm ad ığ ın ı söyle­ m iş tir . B u n e d e n le d e h e k im e g itm e m e k te d irle r. H a lb u k i yaşlıların p e r io d ik o l a r a k sa ğ lık k o n tro lle rin in y a p ılm a sı z o ru n lu d u r.

E s k id e n a lışıla g e lm iş b ir şekilde beslenm ek ve fiziksel faaliyet­ le r in b i r ç o ğ u n d a n v a z g e ç m e k şişm an lığ a yol a ç m a k ta d ır.3 T a b lo 2 d e k a d ı n l a r ı n % 66 .7 erk e k lerin % 28.9 n u n n o rm a lin üzerind e ş iş m a n o l d u ğ u g ö r ü lm ü ş tü r . G ü n lü k fiziksel u ğ ra şla rın ın incelenm esin­ d e % 2 7 .4 -ü n ü n d e v a m lı y a ttığ ı % 65 in in ise yaln ız kişisel işleri iç in e n e r ji h a r c a d ığ ı g ö z ö n ü n d e tu tu lu rs a b u so n u cu beklem ek gere­ k ir. Y e m e k le r in p lâ n la n m a s ı y a şlın ın fiziksel d u ru m u n u göz önü ne a la c a k ş e k ild e o lm a lıd ır. Y a ş lıla rd a çay, k a h v e içen lerin tü m yaşlının % 2 2 .0 si k a d a r d ı r az m ik ta r d a a lın a n b u içeceklerin yaşlının sinir s is te m in e o lu m lu y ö n d e etki e ttiğ i b ild irilm e k te d ir.3-7-14 S ig aranın s a ğ lığ a k ö tü e tk i e ttiğ i r a p o r e d ilm e k te ise d e y a şlıla ra b u alışkanlığı b ı r a k t ı r m a k g ü ç o lm a k ta d ır .20

B e sle n m e d u r u m u n u etk iliy en etk e n lerin b a şın d a yaşlıların kendi y a d a t a k m a d iş in in r a h a t o lm a m a sı n e d e n i ile iyi yem ek yiyem edik­ le r i b i r ç o k k im se ta r a f ın d a n ile ri sü rü lm ek le b e ra b e r b u a ra ştırm a d a b i r s o r u n o la r a k g ö r ü lm e m iş tir.3-11-21

Ö z e l b i r d iy e t y a p m a y ı g e re k tire n h a sta lık la rın hızı, k u ru m d a k a la n y a ş lıla r d a çok d ü ş ü k o la ra k b u lu n m u ş tu r (to p lam % 19.8). E tim e s g u t b ö lg e s in d e y a p ıla n b ir a ra ş tırm a d a 40 yaşın ü zerind e y al­ n ız h ip e r ta n s iy o n hızı, % 22.7, k a lp h a sta lık la rı hızı ise % 8.29 o larak b u l u n m u ş t u r .5 İ k i a ra ş tır m a a ra s ın d a k i b u b ü y ü k fark, k u ru m la rd a k i y a ş lıla r ın m u n ta z a m d o k to ra g itm em e le ri dolayısı ile hastalığın be- lirle n m e y iş i s o n u c u n a b a ğ la n m a k ta d ır.

Y a ş lıla rın b a z ı y e m e k leri sevm em e n e d e n in in çocukluk ve g enç­ lik y ılla r ın a d a y a n d ığ ın ı söylem esi; b azı a ra ştırıc ıla rın b e lirttiğ i ü zere ç o c u k lu k ta , g e n ç lik te ve y etişkin likte y a p ıla ca k beslenm e eğ itim in in ö n e m in i o r ta y a k o y m a k ta d ır. 12-i4-21 Y em ek sev m em en in d iğ er b ir n e d e n i o la r a k d a y e m e k lerin y e n m e sıcaklığının, h a z ırla m a ve p işirm e y ö n te m in in iy i o lm a m a sı ve y em ek listeleri m o n o to n lu ğ u o lu p , b u d a k u r u m l a r d a b e sle n m e servisi ile u ğ ra ş a n la rın bilgili ve d ik k atli o lm a ­ d ık la r ın ı g ö ste rm e k te d ir. B en zer so n u ç la r b a şk ala rı ta ra fın d a n d a r a p o r e d ilm iş tir.8-13-15-21

B ir g e liri olsa d a h i k a d ın la r, erkeklere n a z a ra n d a h a az b ir o r a n ­ d a d ış a r ıd a y e m e k y e m e k ted irle r, b u d a to p lu m u m u z d a k i k a d ın erkek

d a v ra n ış fa rk ın a ve yaşlı o lm a sın a ra ğ m e n k a d ın la rın lo k a n ta ve b e n z e ri y e rle re g itm e k iste m e m ele rin e b a ğ la n m a k ta d ır.

Bir çok y a şlın ın m a d d i o la n a k la rın ın az o lm ası iki ö ğ ü n a ra sı b ir şey a lıp y iy em e d ik le rin i g ö sterm iştir. A n k a ra B a h ç e lie v le r H u z u r K ö şk ü n d e y a p ıla n b ir a n k e tte y a şlıla r y em ek a d la rın ın z a m a n z a m a n k e n d ile rin c e k o n m asın ı iste m işle rd ir.22 D iğ e r ü lk ele rd e y a ş lıla rın y e ­ m ek seçm e ve p lâ n la m a y a k a tılm a la rın ın b eslen m e y ö n ü n d e n o lu m lu etkisi o ld u ğ u r a p o r e d ilm e k te d ir.3-12-23 Bu a ra ş tır m a d a ise, y a ş lıla rın % 91i yem ek listeleri y a p ılırk e n b ir k a tk ıd a b u lu n m a d ık la rın ı sö yle­ m işlerd ir. B u n u n b ir n e d e n i k u ru m la rın k a la b a lık o lm ası, b a z ı y a sa, y ö n etm elik ve u y g u la m a la rın b u isteğe engel o ld u ğ u ve b e sle n m e ko- n u s u d a y aşlıları a y d ın la tıp eğitecek b ir k işinin k u r u m la r d a g ö re v - len d irilm ey işi o la b ilir.2-16 Y a şlıla rın k a ld ığ ı k u r u m la r için b ir işle t­ m e y ö n e tm e liğ in in h e n ü z ç ık a rılm a m ış o lm ası n e d e n i ile y iy ecek s a ­ tın alın m ası, tek n ik ş a rtn a m e le rin h a z ırla n m a s ı, p işirm e y ö n te m le ri ve yiyeceklerin s a k la n m a sın d a b ir b e ra b e rlik y o k tu r. S e rv iste ç a lış a n ele m an la rın iş çizelgeleri, giysileri vc tem iz lik k u ra lla rı a ç ık la n m a m ış o lup yalnız D a rü la c e ze M üessesesinde, h a s ta n e d e y a ta n h a s ta la r a h e r g ü n ay n ı çeşit ve tuzsuz o la ra k p işen y e m e k ler v e rilm e k te d ir. B eslen m e se rv i­ sini yönetecek yem ek listelerin i h a z ırlıy a c a k , özel d iy e tle ri d o k to r iste ğ in e göre düzenleyecek d iy etisy en in y a şlıla rın k a ld ık la rı k u r u m la r d a ço k fa y ­ d alı o ld u k la rı b ir çok a ra ş tırıc ıla r ta r a fın d a n o r ta y a k o n m u ş tu r .6-8’12-13-15-23

K işi b a şın a d ü şen g ü n lü k o r ta la m a k a lo ri m ik ta r ı y a ş lıla r için tavsiye e d ile n d en d a h a yüksek, k alsiy u m ve rib o fla v in g ib i b esin m a d ­ d eleri ise d ü şü k b u lu n m u ş tu r.

Y aş ilerlem esin d en d o lay ı fiziksel u ğ ra ş ıla r a z a la c a ğ ın d a n k a lo ­ rin in k ısıtlan m ası, y a şlıla rd a s in d irim sa lg ıla rın ın a z a lm a s ı ile b i r ço k m a d d e le rin em ilm e le rin in z o rla şac a ğ ı g ö z ö n ü n e a lın a ra k d iy e tte b a sit yiyeceklerin k u llan ılm ası, sü t v e tü re v le rin e k a lsiy u m v e r ib o f la v in ih tiy ac ım k a rşıla m ak için bo l y e r v erilm esi, k a lp h a s ta lık la r ı ile o la n ilişkisinden d o lay ı şeker ve d o y m u ş y a ğ a sitle ri a lim in in k ıs ıtla n m a s ı g e re k m ek te d ir. Y em ek listeleri h a z ırla n m a s ın d a y a ş lıla rın d a g r u p o- la ra k fik irle rin i a lm a k , b eslen m e ilk e le rin i göz ö n ü n d e t u ta r a k o n l a r a h a n g i y iy eceklerin v ü c u d a n e k a z a n d ırd ığ ın ı g ö ste rm e k ve e ğ itim y a p a ­ ra k y em e k listeleri h a z ır la m a n ın b ir çok k u r u m la r d a o lu m lu s o n u ç ­ l a r v e rd iğ i o rta y a k o n m u ş tu r .1-6-12-18-22-23

Ö zet ve Sonuç

T ü r k iy e ’d e y a şlıla rın b a rın d ırıld ığ ı çeşitli k u r u lu ş la r a a it ü ç a y rı il­ d eki a ltı k u r u m d a 203 y a şlın ın öz g eçm işleri, a lış k a n lık la rı, sa ğ lık ve b e sle n m e d u r u m la rı s o ru ş tu rm a ve g ö zlem y ö n te m le ri ile a r a ş tır ılm ış tır .

T Ü R K . İ Y i : i ) i : Y A Ş L I L A R I N B A R I N D I R I L D I Ğ I A L T I K U R U M D A B E S L E N M E D U R U M U ₁₈₁

Y a ş lıla r ın ç o ğ u h a y a tta y a ln ız k a ld ığ ın d a n ve d ev a m lı b ir geliri o l m a d ığ ı n d a n k u r u m l a r d a k a lm a y ı istem ek ted irler. K u r u m la r ise yaş­ l ıl a r ı n g ü ç le r in i d e ğ e rle n d ire c e k , o n la rı m eşgul e d ip az d a olsa b ir g e lir te m in e d e c e k re h a b ilita s y o n m e rk e zin d e n yok su n d u r.

B ir ço k y aşlı b e lirli s ü re d e k linik m u a y e n e d e n geçm em ekte, şiş­ m a n lık ise ö n e m li b i r s o ru n o la ra k o rta y a çık m a k ta d ır. Y ine yaş­ lıla r ın % 4 1 i s ig a r a tiry a k is id ir.

K u r u b a k la g ille r , seb zeler, çok y a ğ lı e tle r y aşlıların sevm edikleri y e m e k le r a r a s ın d a o lu p ö zel d iy e t a la n la r b u n u çok yeknesak b u lm a k ­ t a v e u y g u la m a k iste m e m e k te d irle r. Y em ek lerin iyi h azırlan m am ası v e m e n ü le r in m o n o to n lu ğ u b u k a n ıy a yol a ç m a k ta d ır. Besin tü k etim a r a ş tır m a s ı k a lo r i, p ro te in , y ağ , th ia m in ve niasin in tavsiye edilen s t a n d a r t l a r ı n ü z e rin d e , k alsiy u m , rib o fla v in ve A v itam in in ihtiyacın a l t ı n d a o ld u ğ u n u g ö s te rm e k te d ir.

A r a ş tır m a d a , ü lk e m iz d e b u tü r k u ru m la ra çok ih tiy aç olduğu b u k u r a m l a r la ilgili b ir y ö n e tm e liğ in b ir an önce y ü rü rlü ğ e konm ası z o r u n lu lu ğ u s o n u c u n a v a rılm ıştır. Y aşlın ın gereği gibi beslenmesi, b e s le n m e se rv isin in ek o n o m ik ve sağlık k u ra lla rın a göre işleyebilmesi iç in s ta n d a r tl a r ı n g eliştirilm esi ve b u k o n u d a eğitim görm üş persone­ lin (d iy e tis y e n v .b ) ç a lıştırılm a sı g ereğ i o rta y a k o n m u ştu r.

K A Y N A K LA R

1 . B aşsipahi, E . : Yaşlılık vc Tedavisi Ü stüne T ıp ta Yenilikler, Eczacıbaşı İlâç F abrikası Y ayını, 8 : 113, 1964.

2 . Y aşlılar H u z u r ve D inlenm e Evleri- ve Şifa Y urtları Yönetmeliğinin Gerekçesi, (teksir) S a k atlar ve Yaşlılar Şubesi, Sosyal Hizm etler Genel M üdürlüğü, Sağlık ve Sosyal Y ardım Bakanlığı, 1970.

3. Bogeı t, L. J . Briggs, G. M. Callovvay D. H . : N utrition of O lder Persons, Ch. 23: 440, N u tritio n and Physical Fitness W. B. Saunders and Company, Philadelphia, L o n d o n , 1966.

4 . Stein R . C. C ohen N. L. W alsh H. E. Resuı vey of Aging Population Fourteen Y ear Fallow -up, J . A m erican Dietetic Association 46: 103, 1965.

5 . E tim esgut Sağlık Bölgesi 1970 yılı Faaliyet R aporu ve M orbidite-M ortalite- F crtilite İstatistikleri, H acettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Toplum Hekimliği E nstitüsü, H acettepe, A nkara, 1971.

6 . K e n t, D. P . : Aging Fact and Fancy OAYV 224 U. S. Office of Aging, Washington D. C ., 1965.

7 . Bceuvvkes, A. M .: Studying T h e Food H abits of Elderly, J . American Dietetic A ssociation, 37: 215, 1960.

8 . Pelcorits J . : N utrition for O lder American, J . American Dietetic Association 58: 17. 1971.

9 . Iru in I. M. Staton A. J . : D ietary W heat S tarch and Sucrose, T h e A m erican Jo u rn a l of Clinical N utrition, 22: 70, 1969.

10. F. A. 0 ./W . H. O. R equirm ents of Ascorbic asid, V itam in D, V itam in B 12 Folate and Iron, VVorld H ealth O rganization, T echnical R ep o rt Series N o 452, C eneva,

1970.

11. Bortz, E.L. Beslenme Kifayetsizliği ve Vakitsiz ih tiy a rla m a J. G erontoloji m üsaadesi ile E. R. Squibb ve Sons tarafından basılmıştır, 1951.

12. Troll L. E .: E ating and Aging, J A m erican D ietetic Association 59: 456, 1971. 13. Robinson, W. F . : Dietitians Role in N ursing Hom es an d R elated Facilities,

Jo u rn al Am erican Dietetic Association, 51: 130, 1976

14. H eend, S.: Food H abits of the Aging an d Aged, N utrition Revievvs 21: 7, 1958. 15. Savitz H. A .: H üm anizm Institutional Care for the Aged, J o u rn a l A m erican

Geriatric Society 15: 203, 1967.

16. Bayçın, F .: Yaşlı Hizm etleri Şubesi, Sosyal H izm et Dergisi, cilt 3, sayı 1-4, 1968. 17. H andy, I. A., Fifty Agingmen, A D em onstration Project in Social Services to

Psychiatric Geriatric Patients, J . A m erican G eriatric Society 15: 295, 1967. 18. O nul, H ., Erdoğdu H . : Bakıma M u h taç Y aşlılar ile îlgili Bir Ç alışm a, Sosyal

Hizm et Dergisi 4: sayı 5,6,7, 1970.

19. T uran, N .: Sosyal H izm et A lanında G önüllüler, Sosyal H izm et dergisi, C ilt 2, sayı: 7, 2, 1967.

20. Stare J . : N utrition and VVorld H ealth, J . A m erican D ietetic Association, 57: 107, 1970

21. Current Comment, N utrition an d E ating Problems of Elderly, J . A m erican Dietetic Association, 58: 43, 1971.

22. Başağa Z., (Tebliğ) Yaşlıların Problem leri, A nkaradaki G önüllü ve Sosyal H izm e t Ö rgütleri Arasındaki İlişki Sem ineri, Sosyal H izm etler A kadem isi, 9-11 M a rt, 1972.

23. W aterm an T. L. Education Program For N ursing Homes. 105, Selected A rticles on Nursing Homes. Public H ealth Service Publication, 372, U . S. G overm ent Printing OfTice, W ashington D. C., 1960.