250 G‹R‹fi
Paraziter hastal›klar düflük hijyenik koflullara sahip tropikal ve subtropikal ülkelerin hastal›klar› olarak kabul edilirler (1). ‹nsanda patojen barsak parazitle-rin da¤›l›m› bölgeleparazitle-rin co¤rafi özellikleparazitle-rine, toplum-lar›n sosyal kültürel e¤itim seviyelerine ve ekonomik koflullar›na ba¤l› olarak ülkeden ülkeye farkl›l›k gös-termektedir (2). Türkiye; co¤rafyas›, ekonomisi, top-lum yap›s› ve çevre flartlar› dolay›s›yla barsak proto-zoon ve helmint infeksiyonlar›n›n yer yer s›kça gö-rüldü¤ü bir ülkedir (2, 3). Belirtilen flartlarda
yurdu-muzun ço¤u bölgesinde az da olsa giderek bir düzel-me olmakla birlikte bu infeksiyonlar özellikle baz› bölgelerimizde hala önemli bir sa¤l›k sorunu olmaya devam etmektedir (4).
Çal›flmam›z retrospektif olarak yurdumuzun de¤iflik bölgelerinden tedavi amac›yla gelen kardiyoloji has-talar›ndaki barsak parazitlerin durumunu ortaya koy-mak amac›yla yap›lm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
‹stanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü Mikrobi-yoloji Laboratuvar›’ na hastanemiz klinik ve polikli-niklerinden gönderilen 466 d›flk› örne¤i parazitolojik olarak araflt›r›lm›flt›r. ‹nceleme s›ras›nda biri direkt (fizyolojik tuzlu su, lugol eriyi¤i olmak üzere) di¤e-ri ise formol-eter çöktürme yöntemiyle ayn›
mater-D›flk› Örneklerinin Parazitolojik ‹nceleme Sonuçlar›(*)
Emine KÜÇÜKATEfi(**), Bekir KOCAZEYBEK(**), Hüseyin ÇAKAN(**), Haflim MUTLU(***)
ÖZET
Sindirim sisteminin paraziter infeksiyonlar› Türkiye’de önemli bir sa¤l›k sorunudur. Bu infeksiyonlar›n yay›lma-s›nda sosyo-ekonomik koflullar ve hijyen, alt yap›, beslen-me, iklim koflullar› etkili olmaktad›r. Bu retrospektif çal›fl-mada Ocak 1993 - Haziran 2000 tarihleri aras›nda ‹stan-bul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü Mikrobiyoloji Labo-ratuvar›na gönderilen 466 d›flk› örne¤i parazitolojik ola-rak incelenmifltir. ‹ncelenen 466 örne¤inin 41 (%8.69)’in-de parazit saptanm›flt›r. 41 d›flk› örne¤inin 28’in(%8.69)’in-de(%6,0) Giardia intestinalis beflinde Enterobius vermicularis, dör-dünde (%0,85) Taenia saginata, ikisinde(%0.42) Ascaris lumbricoides , birinde(%0.21) Trichuris trichiura ve birin-de(%0.21) Entamoeba histolytica saptanm›flt›r. Çal›flma-m›zda elde edilen parazitolojik pozitifli¤in Türkiye’nin di-¤er yörelerinden elde edilen sonuçlarla karfl›laflt›r›ld›¤›n-da, daha düflük oranda oldu¤u saptanm›flt›r.
Anahtar kelimeler:D›flk›, parazitolojik inceleme.
SUMMARY
Results of Parasitological Examinations of Stool Samp-les
Gastrointestinal infections are an important health prob-lem in Turkey. These infections are facilitated by socioeco-nomical, environmental conditions, hygiene, urban infras-tructure nourishment, climate conditions. In this study of the ‹nstitute of Cardiology University of Istanbul stool samples have been examined for intestinal parasites. In this retrospective study from January 1993 to June 2000 at the Institute of Cardiology, University of Istanbul, 466 sto-ol samples have been invastigated for intestinal parasites. Parasites have been determined in 41 (8.69%) of the stool samples. Distribution of intestinal parasites in 41 stool samples is as follows: Giardia intestinalis in 28 (6%), En-terobius vermicularis in 5(1%), Taenia saginata in 4(0.85%), Ascaris lumbricoides in 2 (0.42%), Trichuris trichiura in 1 (0.21%) and Entamoeba histolytica in 1 (0.21 %) stoll samples.
In our study parasitological positivity has been established in a lower number of cases compared with results obtained in other studies performed in Turkey.
Key Words:Stool, parasitological examination
(*) XXIX. Türk Mikrobiyoloji Kongresi’nde sunulmufltur (08-13 Ekim 2000 Antalya)
(**) ‹stanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü Mikrobiyoloji ve Kan Bankas›, ‹stanbul
(***) ‹stanbul Üniversitesi Kardiyoloji Enstitüsü Kardiyoloji Bi-lim Dal›, ‹stanbul
251 yalden haz›rlanan preparatlar mikroskopta
incelen-mifltir. Klinik olarak helmint flüphesi olan olgular ise hem d›flk› hem de selobantl› lam yöntemiyle karfl›-laflt›rmal› olarak araflt›r›lm›flt›r. Tedavi amac›yla pa-razit saptanan hastalara klinisyen taraf›ndan anti-pa-raziter ilaçlar verilmifltir.
BULGULAR
‹ncelenen 466 d›flk› örne¤inin 248 (% 53.2)’i kad›n, 218 (%46.8)’i erkek olup (Tablo 1), pozitiflik göste-ren 41 (% 8.69) parazitli olgunun ise 19 (% 4.02)’u erkek, 22 (% 4.67)’si kad›n olarak belirlenmifltir.
Bunlar›n inceleme sonuçlar› ile cinsiyete göre da¤›-l›mlar› Tablo 2’de gösterilmifltir.
TARTIfiMA
Yurdumuzun de¤iflik bölgelerinde halk›m›z›n temiz-lik noksanl›¤› ve d›flk›n›n kontrolsüz bir flekilde ya-y›lmas›yla meydana gelen barsak protozoon ve
hel-mint infeksiyonlar› önemli bir sa¤l›k sorunudur (4, 5). Bir çok virüs, bakteri, protozoon ve helmintlerin sebep oldu¤u hastal›klar›n insanlara bulaflmas›na yol açan d›flk›, çeflitli nedenlerle çevreye yay›lan ve ta-mamen ortadan kald›r›lmas› zor olan bir ç›kart›d›r. D›flk›lar›n kontrol alt›na al›nmas› ve özellikle d›flk›-lanmadan sonraki temizlik çok önemlidir. Çevrenin sa¤l›¤a uygun olabilmesinde, d›flk› ve öteki ç›kart›la-r›n tehlikesiz hale getirilmesi, yeterli temiz su, besin havaland›rma, vektörlerin yok edilmesi, ortam›n te-mizlenmesi ev ve yerleflim yerlerinin sa¤l›¤a uygun olmas› gibi etmenleri s›ralayabiliriz. Bir yerde d›flk› tehlikesiz hale getirilemiyorsa, yeterli miktarda te-miz su yoksa orada çevre sa¤l›¤›ndan söz edilemez (4,5). Ülkemizin de¤iflik bölgelerinde, sa¤l›k kuru-lufllar›nda, ilkokullarda, yetifltirme yurtlar›nda, ceza evlerinde ve buna benzer farkl› toplumlarda barsak
parazitleri yönünden bir çok incelemeler yap›lm›flt›r. Tablo 3’de görüldü¤ü gibi yap›lan çal›flmalarda, ge-rek parazitli hasta say›s› gege-rekse protozoon ve hel-mintlerin da¤›l›mlar› aras›nda oldukça farkl› sonuç-lar al›nm›flt›r.
Çal›flmalar›n yap›ld›¤› bölgelerin co¤rafi özellikleri,
Cinsiyet Kad›n Erkek Toplam Say› 248 218 466 % 53.2 46.8 100 Tablo 1.D›flk›lar› incelenen 466 hastaya ait hastan›n cinsiyete göre da¤›l›m› Parazitler G.intestinalis E.vermicularis T.saginata Alumbricodies T.trichiura E.histolytica Toplam Kad›n Say› % 14 3.00 2 0.40 4 0.85 1 0.21 0 0.00 1 0.21 22 4.67
Tablo 2. 41 d›flk›n›n incelenme sonuçlar› ve cinsiyete göre da¤›l›m›
Erkek Say› % 14 3.0 3 0.6 0 0.0 1 0.21 1 0.21 0 0.00 19 4.02 Toplam Say› % 28 6.00 5 1.00 4 0.85 2 0.42 1 0.21 1 0.21 41 8.69
Tablo.3 1990-1999 y›llar›nda Türkiye’nin de¤iflik yerlerinde yap›lan d›flk› parazitlerine ait baz› araflt›rma sonuçlar›
Unat ve ark.1990 Cumayan›(4)
Durmaz ve ark. 1991 Malatya(6)
Ay ve ark. 1992 Elaz›¤(7)
Özbilgin ve ark. 1993 Kars(8)
Koltafl ve ark. 1994 Adana(9)
Ak ve ark. 1995. ‹zmir(10)
Özcan ve ark.1997 Adana(11)
Alim ve ark. 1998 Sivas(12)
P olat ve ark.1999 Silivri(5)
Hasta say›s› 510 523 475 120 582 207 242 544 1200 Parazitli say› % 454 89.0 143 27.3 263 55.4 76 63.3 177 21.8 46 22.2 55 28.0 250 46.4 90 7.5 A.lumbricoides say› % 412 80.8 27 5.5 5 1.0 - 8 1.4 1 0.5 2 1.0 28 5.1 1 0.1 T.trichiura say› % 404 79.2 17 3.3 - - 2 0.3 3 1.4 - 22 4.0 2 0.2 G.intestinalis say› % 192 37.6 31 5.9 73 15.3 40 33.3 47 8.1 6 2.9 23 11.7 5 9.2 69 5.7 Di¤erleri say› % 299 58.6 40 7.7 360 75.6 37 32.5 70 12.0 27 13.0 30 15.5 150 27.8 15 1.3 Araflt›rma
252
yöre halk›n›n gelenek, görenek temizlik ve beslenme al›flkanl›klar› toplumun e¤itim, kültür ve ekonomik yap›s› gibi faktörler barsak parazitlerinin yay›lma ve bulaflmas›n› etkileyebildikleri için sonuçlar›n birbiri-ne uymamas› do¤ald›r. Yap›lan çeflitli araflt›rmalar yurdumuzda barsak parazitlerinin k›rsal alanlardaki oran› %97’ye kadar ç›karken alt yap› koflullar›n›n tam ve sosyo-ekonomik düzeyin yüksek oldu¤u böl-gelerde bu oran % 1-2’ye düfltü¤ünü bildirmifllerdir (2, 13, 14). Bizim çal›flmam›zda sanitasyon noksanl›-¤›n›n bir göstergesi kabul edilen A. lumbricoides iki (% 0.42), T. trichiura bir (% 0.21), T. saginata dört (% 0.85) temizlik noksanl›¤›n›n göstergesi kabul edilen G. intestinalis 28 (% 6.0), E. histolytica bir (% 0.21) ve E. vermicularis befl hastada (% 1.0) bulunmufltur. bu oranlar›n yurdumuzun di¤er bölgelerinde tespit edilen oranlardan oldukça düflük oldu¤u saptanm›flt›r. Fakat burada birkaç noktay› aç›klaman›n daha da ya-rarl› olaca¤› inanc›nday›z. Çal›flmaya al›nan hastala-r›n yurdumuzun de¤iflik bölgelerinden gelmifl oldu-¤unu, laboratuvar›m›z›n rutin parazitolojik araflt›rma-lar›n yap›ld›¤› bir sisteme sahip olmad›¤›, hastaaraflt›rma-lar›n bir k›sm›n›n ayaktan tedavi gördü¤ünü, parazit flüp-heli durumlarda bile ço¤u zaman tetkiklerin tekrar edilememesi, ayr›ca yatan hastalarda ise cerrahi mü-dahale öncesi uygulanan rutin laksatif ilaçlar›n ve yo-¤un bir flekilde uygulanan proflaktik tedavinin yapa-ca¤› olumsuz etkileri de gözard› etmemekte yarar vard›r. Çal›flmam›zda önemsenmeyecek derecede az say›daki selobantl› lam örne¤i hariç tutulursa, genil-likle d›flk› örnekleri üzerinde çal›fl›lm›flt›r. Pek çok araflt›r›c› kopro-parazitolojik incelemelerde direkt, selofanl› lam, konsantrasyon yöntemleri ve parazito-lojik EL‹SA yöntemlerinin uygulanabilirli¤i ile so-nuçlar›n duyarl›l›¤›n› ve özgüllü¤ünün art›rabilece¤i-ni vurgulam›fllard›r (15, 16).
Sonuç olarak, ço¤unlu¤uyla alt yap›s› henüz tamam-lanmam›fl, sosyo-ekonomik ve e¤itim düzeyleri yur-dumuzun pek çok bölgesinde farkl›l›k gösteren bir ül-kede, sanitasyon ve temizlik noksanl›¤› ile bulaflan barsak parazitozlar›n›n say›s›ndaki düflük gibi görü-len bu oran yurdumuz genelinde temizlik ve sa¤l›k e¤itimine verilen önemin ne ölçüde yetersiz oldu¤u-nu 21. yüzy›la girerken bir kez daha ortaya koymufl-tur.
KAYNAKLAR
1. Köksal F:Parazitolojik tan›da ileri teknolojinin kullan›lmas›. T Parazitol Derg 18:151 (1993).
2. Ayy›ld›z A, Keskinler D, Aktafl O, Çelebi S:Atatürk Üniver-sitesi T›p Fakültesi mikrobiyoloji laboratuvar›na baflvuran hasta-larda barsak parazitlerinin da¤›l›m›. Türk Mikrobiyol Cem Derg 27: 132 (1997).
2. Unat EK, Yücel A, Altafl K, Samast› M:Unat’›n T›p Parazi-tolojisi. ‹nsan›n Ökaryonlu Parazitleri ve Bunlarla Oluflan Hasta-l›klar›. 4. bask›. ‹st Cer T›p Fak Yay›n no: 162 ‹stanbul (1991). 4.Unat EK, Yücel A, Polat E, Çal›fl›r B, Vural S, Türker M: Cumayan› köyünde yap›lan kopro-epidemiyolojik araflt›rma so-nuçlar›n›n befl y›l öncekilerle karfl›laflt›r›lmas›. T Parazitol Derg 21: 273 (1997).
5.Polat E, Özdemir H, ‹senkul R, Sa¤lam MG, Güney G, fien-gül H, Aks›n NE, Bilgehan H, Altafl K, Çal›fl›r B, Ak›nc› DT: Silivri ilçesi ve köylerindeki ‹lkö¤retim okullar›ndaki çocuklarda barsak parazitlerinin yay›l›fl›n›n belirlenmesi. T Parazitol Derg 4: 38 (2000).
6.Durmaz B, Durmaz R:‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi Mik-robiyoloji Laboratuvar›na gelen 523 hastada barsak parazitlerinin da¤›l›m›. T Parazitol Derg 15:61 (1991).
7.Ay S, Y›lmaz M, Aflç› Z, Barlas H:475 d›flk› ve selofan band örne¤inin parazitolojik inceleme sonuçlar›. Klimik Derg 2:176 (1992).
8.Özbilgin A, Atambay M, Sal› A:Kars’ta barsak parazitleri üze-rine bir araflt›rma. T Parazitol Derg 17:43 (1993).
9.Koltafl S, Özcan K, Sadr YE:Adana Yüzüncü Y›l ‹lkokulunda ba¤›rsak parazitleri araflt›rmas›. T Parazitol Derg 18:456 (1994). 10.Ak M, Ok ‹, Gürüz Y, Turgay N, K›ra¤› D, Özcel MA: ‹z-mir fiirinyer Çocuk Islahevi hükümlü ve personelinde barsak pa-razitlerinin araflt›r›lmas›. T Parazitol Derg 19:X243 (1995). 11.Özcan K, At›lgan A, Kara H, Tanr›verdi S, Koltafl S, Gözü-büyük MR, Aras D, Çulha G:Adana Ruh Sa¤l›¤› ve Hastal›kla-r› Hastanesinde ba¤›rsak parazitlerinin da¤›l›m› T. Parazitol Derg 2:163 (1997).
12.Alim A, Aktafl AD, Vural H, Aygan Ç, Kahraman Ö, Kefl-kek Z, Öztürk S:Sivas çocuk yuvas›nda 6-12 yafl grubu çocuk-larda ba¤›rsak parazitlerinin da¤›l›m›. T Parazitol Derg 3:268 (1998).
13.Sayg› I:Son 21 y›lda barsak parazitleri ile ilgili olarak yap›lan yay›nlar›n irdelenmesi. T Parazitol Derg 16:161 (1997). 14.Çetin ET, An¤ Ö, Töreci K:T›bbi Parazitoloji. 3. bask› s. 25 ‹st. T›p Fak. Yay›n no: 146 ‹stanbul (1995).
15.Büyükbaba Ö, Babao¤lu G, Katranc› H, Uyar A, K›rkoyun H, Büget E:d›flk› örneklerinde Entamoeba histolytica “Galacto-se-‹nhitable-Adherence Protein (GIAP) antijeninin ELISA ile aranmas› ve sonuçlar›n mikroskopi ile karfl›laflt›r›lmas›. Klimik Derg 10:57 (1997).
16.Büyükbaba Ö, Uyar A, Babao¤lu G, Katranc› H, K›rkoyun H, Büget E:D›flk› örneklerinde Giardia intistinalis antijeninin ELISA ile araflt›r›lmas› ve sonuçlar›n mikroskopi ile karfl›lafl-t›r›lmas›. Klimik Derg 10:63 (1997).
