C í'V rv«*
M/Z/ft
dünyamizd
AN
Cemal Reşid'in öğrencisi olmuştur. Her birisiyle konuştuğunuzda ortak bir yönünü söylerler Cemal Reşid'i': hayatı müzik olan adam. Müzikle birlikte doğmuş ve hayatını müziğe adamış.
Besteci olarak Cemal Reşid'in eserlerini üç, hatta dört ayrı evrede incelemek mümkündür. 1924'e ka dar yazdığı gençlik çalışmaları tü müyle Fransız izlenimciliği etkisinde, sözleri bile Fransızca olan şarkılar dır. Türk halk ezgileriyle tanıştıktan sonra 12 Anadolu türküsü'nü yazar ve bu arada yaptığı çokseslendirilmiş türküleri Fransa'da da ün kazanır. 1931'den sonra Türk halk müziği ol duğu kadar, klasik Türk müziği de, makamsal yapısı ve gizemsel içeriği ile bestecinin ilgisini çekmeye bşalar; böylece çoksesli teknik Türk müzi ğinin inceliği ile birleşir. Enstantane ler başlıklı eserinde İstanbul'un çe şitli görünüşlerini müzikle tasvir eder. Bu örnek kendinden sonra ye tişen nice Türk bestecisine yeni ufuk lar açar. 1930'lu yıllarda ağabeyi Ek rem Reşid ile yazdığı operetleri han gimiz hatırlamayız ki! Lüküs Hayat, Deli-Dolu, Saz-Caz, Üç Saat, Maska ra, Hava Civa.. Geleneksel müzikle batının hafif müziğini birleştirip da ha da geniş kitlelere çoksesli müzi ği alımlı kılmaktır amaç. Safiye Ay la bile kraliçe Mimoza rolüne çıkmış, Aldırma Rövüsüne Cemal Reşid'in çok yönlü renklerini katmıştır. 1950'lerde olgunluk dönemine giren besteci, "artık kendi fantezi dünyam içinde bestelemeye başladım" de miştir. Eski Türk masalları, programlı müziklerine konu olur. Fatih Senfo nisi, Çağarılış, Sazların Sohbeti ve Katibim Çeşitlemeleri hep bu döne min ürünüdür. Mehter davulunun coşkusu ile Mozart'ın Türk marşı bir leşirken, Serencebey yokuşundan inen bir yoğurtçunun sesi Bach tipi bir Prelüd yazmasına yolaçabilir.
Cemal Reşid yalnız besteleri ve öğretmenliği ile değil, konservatua rın gelişmesindeki emekleri, İstanbul Şehir Orkestrasını kurması ve yıllar ca yönetmesi, radyo programcılığı, yurt dışındaki etkinlikleri, kazandı ğı ünvan ve ödüllerle Türk müzik ya şantısına yeni bir biçim vermiştir. Kendine özgü kişiliği, şekilci plma- yan dine bağlılığı ve gerçek bir İstan bul Beyefendisi oluşu Cemal Reşid'i Türk müzik tarihine armağan etmiş tir.
şaiar ve sanatçılar varmış. Edebiyat çılar, ressamlar, mimarlar. Babası Ahmet Reşid bey aynı zamanda Servet-i Fünün dergisindeki Edebiyat- ı Cedide yazarlarındanmış. Bab-ı Ali baskınından sonra Fransa'ya göçen aile, piyanist olan anne ile müzik ça lışmalarını sürdüren küçük Cemal Reşid'i Paris konservatuarına yerleş tirir. Ardından Cenevre Konservatu arı ve Birinci Dünya Savaşı. Yakup Kadri bir yazısında şöyle der: "Avru pa'daki bir Türk çocuğunun bu ka dar takdir ve hayranlık uyandırma sı, orada bulunan bütün Türkler'in medar-ı iftiharı oluyordu. Ben nere de kendisine rastgelsem, bu küçük ve güzel başın önünde hürmetle eğil mek ihtiyacını duyarım."
1923'de İstanbul'dan gelen bir çağrı ile o zamanki Dar-ül E Ihan (Me lodiler Yuvaası anlamında Konserva tuarca öğretmenliği istenir. İstan bul'a geldiğinde fesli beyler ve çar şaflı hanımlara Mozart'ın Requem'- ini çalıştırıp söyletmesi olağanüstü birşeydir. Birçok öğrencisi kendi ya şında, kimi de ondan büyükmüş. Bu gün seksenini aşmış ilk öğrencileri hâlâ onun "Analiz müzikal" dersle rini anarlar. Soluk soluğa bir bütün operayı piyanoda çalarak ve her par tiyi kendi sesiyle seslendirerek, son ra da dönüp anlamını açıklayarak ders verişini . Ülkemizde 1980'lere kadar yetişen nice besteci, piyanist, kompozisyon ve piyano öğretmeni
ÉVIN ILYASOĞLU
CEMAL REŞİD REY, 1985'de bir Ekim günü öldü. Lüküs Hayatla, Onuncu Yıl Marşı ile, Katibim türk üsü üstüne çeşitlemeleri ile, Fatih Senfonisi ve çoksesli müziğimize sunduğu nice yapıt ile herkesin biraz cık olsun gönlüne girebilmiş beste cimiz Ne bir müzesi var, ne yaşadı ğı ev kalmış, ne bir köşesi, ne adına bir sokak, ne de eserleri çoğaltılıp korunmuş... Bugün Atatürk'ün müzik devriminde bir Cemal Reşid gelmiş geçmiş vei belki de unutulmuş.. Ölü münün dördüncü yılında Cemal Re şid ne kadar anılıyor, kaç orkestra eserini çalıyor, kaç kuruluş adına bir müze kurma çabasında? Bir devrin adamı, bir devrin simgesi Cemal Re şid..
1904 yılında babasının mutasarrıf olarak bulunduğu Kudüs'te dünyaya gelmiş Ailede devlet adamları,
