A. U Veteriner Fakültesi Bakteriyoloji ve Salgın Hastalıklar Kürsüsü Prof Dr. Hasan Başkaya
NEWCASTLE HASTALlGINA KARŞI KLOAKAL YOLLA AŞıLAMA ÜZERİNDE ARAŞTIRMA Mustafa Arda* Hasan Başkaya
* *
Nejat Aydın*** An Investigation on the Inımunization Of 'Chiekens byvent against Neweasde Disease
Sunınıary: In this experiment, Bı and Roakin vaccine strains wcre used for immu-nizing animals. For this purpose, three rnonths old and cross-bred 130 chicks were put into experiment. Of thesc, 22 served as control. Besides vaccination by vent, wing web and int-ranasal routes were alsa investigated and compared with each atlıers. Animals were challen-ged in 20 - 90 and 180 days af ter vaccination. In every challenge, 12 vaccinated and 6 un-vaccinated (control) animals were used.
To vaccinate chickens, Bı strain for intranasal; Roakin strain, as an undilited, for wing web, and ı{20 dilution for cloacal route were used.
According to the results of this experiment, it was understaod that, the vaccination of animals by vent, gave protcetian as good as other routes. Both the cloacal and wing web vaccination gave 100 % protection at the end of 6 months, although the intranasal route showed little drop at the same time (80 %).
Özet: Denemelerde aşı suşu olarak Bı ve Roakin, eprüve suşu olarakta lsrail patogen Newcastıc virusundan yararlanılmış ve bu amaçla 3 aylık 130 adet melez piliç kullanılmış-tır. Üç gruba ayrılan hayvanlar intranazal (Bı ile), kanat zarı (Roakin ile) ve kloakal yolla (I {20 Roakin ilc) aşılanmışlardır.
Aşılamadan önce ve sonra, hayvanların kanları HAl testi ile kontrol edilmiştir. Hay-vanlar, aşılandıktan 20, 90 ve 18~ gün sonra olmak üzere 3 eprüvasyona tabi tutulmuşlar-dır. Aşılamadan önce kontrol edilen 50 hayvanın serumu HAl testinde negatif, aşılandıktan i5 gün sonra, her gruptan kontrol edilen i5 hayvanın serumu ise pozitif bulunmuştur. Hay-vanlar ı75 gün soııra negatif reaksiyon vermişlerdir.
lntranazal aşılamaya ait i. ve 2. eprüvasyonlarda hayvanlar %91.3 oranmda ve G ay sonra uygulanan 3. eprüvasyonda ise %80 nisbetinde bir korunma göstermişlerdir. Bağışık-lıkta, 6 ay sonra bir düşme görülmüştür.
'" A. Ü. Yet. Fak. Bakteriyoloji ve Salgın Hastalıklar Kürsüsü Doçenti.
** A. Ü. Yet. Fak. Bakteriyoloji ve Salgın Hastalıklar Kürsüsü Profesörü. **'" A. Ü. Yet. Fak. Bakteriyoloji ve Salgm Hastalıklar Kürsüsü Asistanı.
300 Mustafa Arda - Hasan Raşkaya - Nejat Aydın
Kanat zarı ve kloakal yolla aşılananlar 6 ay sonraya kadar % 100 oranında bir korun-maya sahip olmuşlardır.
İntranazal aşılama, kanat zarı ve kloakal yollara nazaran daha az bir korunma ver-miştir.
Sonuç olarak, kloakal aşılamanın, 3 aylık melez piliçlerde, 6. ay sonuna kadar % 100 bir bağışıklık sağladığı ve bu yolla elde edilen immunitenin diğer yöntemlerden hiç de düşük olmadığı, kanısıııa varılmıştır.
Giriş
Yurdumuzda tavukçuluk henüz gelişme devresini tamamlamadı-ğı için organize olmuş bilgili ve düzenli bir yetiştiriciliğe çok az sayıda raslanmaktadır. Büyük şehirler civarında yoğunlaşan modern sayıla-bilecek nitelikte bir kaç müessese dışında, yetiştiricilik tamamiyle do-ğanın kucağına bırakılmıştır. Bu bölgcler, gerekli kontrolden uzak ve hayvan hareketlerinin fazla olması nedeni ilc, birer viral ve bakteriyel hastalık kaynağı haline gelmişlerdir. Viral hastalıkların başında, Ya-lancı veba önemli bir yer tutmaktadır. Tavukları bu hastalıktan ko-rumak için, yurdumuzda olduğu gibi, diğer ülkelerde de bir çok çalış-malar yapılmakta ve bulunan uygun sonuçla~ pratiğe aktarılmakta-dır. Savaş metodlarının ağırlığı, genellikle, aktif bağışıklık üzerinde toplanmakta ve bu amaçla hazırlanan aşılar başlıca iki ana gruba ay-rılmaktadır 8, 12, 13, 17, 22, 26,29, 44:
1- tnaktif aşılar: Velojenik karekterdeki suşların çeşitli madde
lerle (Formol " i, 27, 38. Beta-propiolactone
,
2, 20, 21, 39 Ultraviolet,
30.,
Kristal violet, 6, 77, 31 ve Isı, 18 inaktivasyonu suretiyle hazırlanırlar.2- Aktif aşılar: Hayvanları aşılamak gayesi ile kullanılan canlı
suşlar iki kısma ayrılırlar. A-Lenlogenik suşlar: Tavuklar için patogeni-tesi çok zayıf olan suşlardan (BI, F, Losota, vs.) hazırlanırlar. B-Me-zogenik suşlar: Tavuklar için orta derecede patogeniteye sahip suşlar-dan (Roakin, Komarow, Mukteswar, vs.) elde edilirler.
İnaklij aşılar, enfeksiyonun çok az yaygın olduğu veya hüküm sürdüğü ülkelerde ve genellikle kas içi yolla kullanılırlar. İnaktif aşı-lardan ileri gelen ölümlerin olmaması, virusun saçılmaması, yumurta verimini etkilememesi ve doz ayarlama limitlerinin geniş olması gibi avantajlarına karşılık elde edilen immunite ortalama olarak 4-5 aya kadar iyi sayılabilir. Ancak, inaktif aşı ile aşılanmış hayvanlar patogen virusla temasa geldiklerinde kendilerinde hastalık görülmedİği halde bir süre patogen vİrusu çıkarmakta ve etrafı bulaştırmaktadırlar 12, 13, 21, 22, 26, 29, 31, 44
Newcastle ve Klonkal Yolla Aşılama ... 301
Aktif aşılar, kullanılan su~un karakterine (Lentogenik, Mezo-genik ve Doku kültürüne adapte su~lar), inokulasyon yoluna ve dozu-na bağlı olarak deği~ik sürede bağı~ıklık verirler. Bu tarz ~ılar enfek-siyonun yaygın olduğu ülkelerde ve bu arada yurdumuzda da fazla oranda tatbik edilmektedirlcr. Lentogenik su~lardan hazırlanan a~ı-lar genellikle, intranazal-okuler ıs, 16, 23, 24,25, 35, 36, püskürtme
s, 28, 37 ve sulara katılarak 4, 19, 37, 40, 41, 42 kullanılırlar. Pa-togenitelerinin çok zayıf olması nedeni ile, bir günlük civcivlerde bile tatbik ~ansına sahiptirler. Bu su~lardan elde edilen bağı~ıklık ortalama olarak 4-6 ay kadar devam etmektedir. Mezogenik su~lar ise, civciv-ler için patogen olduklarından, 4-5 haftalıktan küçüklerde kullanıl-mamaktadırlar. Elde edilen bağı~ıklık, ortalama olarak, 6-12 ay ara-sındadır 2, 10, 11, 14.
Kanat zarı a~ılama tekniği daha az müracaat edilen bir yöntem olarak ele alınmaktadır. Gerek Lentogenik 32,33,34ve gerekse me-zogenik 9 su~larla yapılan tatbikatta olumlu sonuçlar elde edileme-diği bildirilmektedir.
İnununızasyonda kloakal yol çok az denenmi~tir. Hayvanları revaksine etmede kullanılan bu tarz a~ılamada, kas içi ve kanat zarı yolu ile yapılan revaksinasyondan daha iyi serolojik reaksiyon verdiği ve hayvanların kanında bulunan birinci a~ılamaya ait nötralizan anti-korlardan, aşı materyalinin, diğer yollara nazaran, daha az etkilendiği bildirilmiştir 43.
Bu çalışmada, üç aylık melez piliçleri Newcastle hastalığına karşı korumada kloakal yolun bağışıklık yönünden durumu araştırıldı ve intranazal, kanat zarı aşılama teknikleri ile de karşılaştırıldı.
Materyal ve Metod
Aşı suş1an: ı-Bı suşu: Kürsümüzde bulunan ve ampullerde ku-rutulmuş olarak -20°C.de saklanan suşlardan yumurta pasajı yapıldı Pozitif HA gösteren allantois-amnion sıvıları alınarak denemelerde
kullanıld(2.Roakin suşu: Bu suş da kürsümüzden temin edildi. Kurutul-mu~ ampullerden elde edilen ve pozitif HA gösteren allantois-amnion sıvıları kullanıldı.
Eprüve suşu: Eprüvelerde patogen İsrail Newcastle su~undan yararlanıldı. Virusun HA titresi, i/160 ve embryo letal dozu da 10_7.30
olarak bulundu (10_7.30ELDso/o.ı cc.). Virus, kullanılmadan önce, yumurtada 3 defa pasajı yapıldı ve eprüvelerde i/2000 oranında fiz.
su ile sulandırılarak, kas içi o.i cc. miktarında kullanıldı (10.000 ELD ~O
302 Mustafa Arda - Hasan Başkaya - Nejat Aydın
Piliçler: Bu amaç için, denemelerde, 3 aylık i30 melez piliç
(Be-yaz plymouth
+
Leghorn+
Cornish+
New Hampshire) kul-lanıldı. Hayvanlar aşağıdaki tarzda guruplara ayrılarak aşılandılar:ı. Grup İntranazal yolla aşılandı (36 piliç)
2. Grup Kanat zarı yolu ile" ""
3. Grup Kloakal yolla " "" 4. Grup Kontrol (aşılanmadı) 22"
Hayvanlar aşılanmadan önce kanları Hİ testine tabi tutuldu ve hepsi negatif bulundu. Kontroller hariç, aşılı gruplar birarada barın-dırıldılar.
Aşılama: 1- intranazal aşılama: Bı aşı suşunun taze
allantois-am-nion sıvısı sulandırılmadan, standart damlalıkla hayvanların burun de-liklerinden birine 2 damla miktarında damlatılarak uygulandı.
2- Kanat zarı aşılaması: Roakin aşı suşu virusunun taze allantois-amnion sıvısı, sulandırılmadan, çift oluklu iğne ile kanat zarına batır-mak suretiyle aşılama yapıldı.
3- Kloakal aşılama: Roakin aşı virusu, fizyolojik su ile i/20
ora-nında sulandırıldıktan sonra, kloakaya 2 damla miktarında damlatıldı. Hemaglutinasyon-tnhibisyon testi (HAl): Aşılamadan önce ve aşılamayı izleyen 6., iı. ve i5. günlerde, ayrıca 2.ve 3.
eprüvasyon-lardan önce hayvaneprüvasyon-lardan kan alınarak alfa usulüne göre (HAl) testi uygulandı.
Eprüvasyonlar: Hayvanlar aşılandıktan 20, go ve 180 günlerde
olmak üzere 3 eprüvasyona tabi tutuldular. Her gruptan i2 aşılı ve
6 kontrol eprüvelerde kullanıldı. (Her eprüvede kontrololarak kulla-nılan 6 aşısız hayvan, aynı eprüvclerde kullanılan 3 gruba ait aşılı hay-vanların ortak kontrolüdürler).
Sonuçlar
Hemaglutinasyon-İnhibisyon testi sonuçlan
1- Aşılamadan önce kontrol edilen 5° hayvanın scrumu negatif
bulunmuştur.
2- Aşılamayı izleyen 6., i1.,i5. ve eprüvasyonlardan önceki
gün-lere ait HAl titreleri aşağıdaki çizelge-I de gösterilmiştir. Bu gaye için her gruptan i5 hayvanın kanı kontrol edilmiş ancak, i75 gün sonra
ya-pılan kontrollerde intranazal için lO, diğerleri için 12 hayvan
Newcastle ve Kloakal Yolla Aşılama ..• Çizelge I. 303 Günler 6. Gün ii. Gün i IS. Gün 85. Gün i 175 Gün
+
-
+
-
+
-
+
-
+
----- -- -- -- --
----
--
---İntranaza! yol 5 10 15 ,- lS - 12 3-
LO--
-- -- -- -- -- -- -- --
---Kanat zarı 13 2 15-
15-
15 ---=-j_12 -4-1-11-Kloaka! yol 13 2 IS 13 2 - 12Çizelge- i den açıkça anla~ılacağı üzere, a~Jlanan hayvanlar 15.
günde hepsi pozitif ve 175. gi¥1de hepsi negatif HAl titresi göstermi~-lerdir. A~ıdan 85 gün sonra, kanat zarı yolu ile a~ılanan 15 hayvanın serumu HAl bakımından pozitif olmasına kar~ılık, kloakal yol 2/15 ve intranazal yolla a~ılama ise 3/i5 oranında negatif reaksiyon
vermi~-lerdir. A~ıdan i i gün sonra, kloakal yol hariç olmak üzere, diğer iki
yolla a~Jlanan hayvanların hepsi pozitif titre göstermi~lerdir. Eprüvelerden Alınan Sonuçlar
1- İntranazal aşı1anıa1arda, 3 eprüvasyondan alınan
sonuç-ların yüzdeleri çizelge-2 de gösterilmi~tir.
Çizclge 2.
I
Aşıblardan: Canlı i ÖlenI
Kontrollerden: Canlı Ölen ı. Eprüvasyon 20. Gün 91.3 ,8.7 O 100 IL. Eprüvasyon 90. Gün 91.3 8.7 O 100 III. Eprüvasyon 180. Gün 80 20 O 100İntranazal a~Jlamaya ait I. ve 2. eprüvasyonlarda hayvanlar
%
9I.3 oranında ve 6 ay sonra uygulanan 3. eprüvasyonda ise
%
80 ora-nında bir korunma göstermi~lerdir. BağJ~ıklıkta 3. aydan sonra hafifte olsa bir dü~me görülmektedir. Kontrollerde ölüm ise%
100 oranındaolmu~tur. Ancak son eprüvasyondan önce i2 hayvandan biri Leukosis
diğeri de iç kanamadan ölmü~ olup denemeye ı o hayvan i~tirak etti-rilmi~tir.
2- Kanat zan aşı1anıa1annda, 3 eprüvasyondan elde edilen
304 Mustafa Arda - Hasan Başkaya - Nejat Aydın Çizelge 3.
I
Aşı1ılardan: Canlı Ölen.I
Kontrollerden: Canlı Ölen ı. Eprüvasyon 20. Gün 100 O O 100 II. Eprüvasyon 90. Gün 100 O O 100 III. Eprüvasyon 180. Gün 100 O o 100Kanat zarı yolu ile ve Roakin suşu ile yapılan aşılamada hayvan-lar, 6 ay sonraya kadar
%
100 oranında korunmuşlardır. Kontrollerdeölüm
%
!oo olmuştur. it3- Kıoakal aşılam.ada, 3 eprüvasyondan elde edilen sonuçların yüzdeleri çizc1ge-4 de gösterilmiştir.
ÇizeIge 4.
I
Aşı1ılardan: Canlı ÖlenI
Kontrollerden: Canlı Ölen i. Eprüvasyon 20. Gün 100 O O 100 II. Eprüvasyon 90. Gün 100 O O 100 III. Eprüvasyon 180. Gün 100 O O 100Çizelgeye göre, 6 ay sonra hayvanlarda
%
100 bağışıklık eldeedilmiştir.
4- Kanat zan, intranazat ve kloakat yolla aşılanan hayvanla-rın 3 eprüvasyonda alınan sonuçların yüzdeleri toplu olarak çizelge-5 de gösterilmiştir.
Çizelge 5.
İnıranaza! Kanat zarı
i
Kloakalaşılama aşılama aşılama
EprüvasyonalIar Eprüvasyonlar
I.
Eprüvasyonalari. i II. i III. i. II. Iil. i. II. III.
i
Canlı 91.3i
91.3i
80 100 100 100i
100 100 100ölen 8.7 8.7 20 O O O O O O
İntranazal aşılama, kanat zarı ve kloakal yola nazaran daha düşük bir bağışıklık meydana getirmiştir. Kanat zarı ilc kloakal yol, 6 ay sonra, ayni derecede koruma sağlamışlardır (% !Oo).
Newcastle ye Kloakal Yolla Aşılama ... 305
Kloakal yolla a~ılamanın, 3 aylık melez piliçlerde, 6. ay sonuna kadar
%
ıoo bir bağı~ıklık sağladığı ve bu yolla temin edilen immunite-nin, diğer yöntemlerden hiç de dü~ük olmadığı kanaatine varılmı~tır.Tartışma
Yurdumuz Newcastıc enfeksiyonu ile bula~ık olduğundan daha ziyade canlı a~ılar tercih edilmektedir. İntranazal yolla a~ılamalar ge-nellikle lentogenik su~larIa yapıldığından, bir günlük civcivIeri bile a~ılamak kabilolmakta ve ortalama olarak 4-6 ay süren bir bağı-~ıklık elde edilmektedir 12, 15, 16, 23, 24, 29, 35. Buna kaqılık bazı ara~-tıncılar bir seneye 2S ve hatta piliçlerde ı 6 aya kadar sürebilen bir
immuniteye raslamı~lardır 36. Denemelermizde, intranazal yolla 3 ay-lık melez piliçlerde yapılan a~ılamada, bağı~ıklığın 6. ayda
%
80 ora-nına dü~tüğü tesbit edilmi~tir. Bu bakımdan elde edilen sonuçlar, adı geçen ara~tırıcıların çalı~maları ile paralellik göstermektedir.Kanat zarına yapılan ~ılamalarda, kullanılan su~un karakterine göre deği~mek üzere, ara~tırıcılar, farklı sonuçlar elde etmi~lerdir. Ni-tekim Roakin su~u ile yapılan çalı~mada, bağı~ıklığın ı6 aya kadar de-vam ettiğini bildiren ara~tırma 9 yanısıra, (F) su~u ile immunitenin çok daha kısa olduğunu açıklayan bir deneme de bulunmaktadır 34.
Eğer civcivierde maternal immunitc varsa, kanat zarı ile yapılan a~ı-lamanın diğer yollardan daha zayıf etkiye sahip olacağı da açıklanmı~-tır 32. Denemelerimizde Roakin su~u ile yapılan kanat zarı a~ılama-sında 6 ay sonra da hayvanların
%
ı00bir bağı~ıklığa sahip olduğutes-pit edilmi~tir.
Bu ara~tırmada, kloakal yolun, kanat zarı ve intranazal yollardan elde edilecek bağı~ıkIık kadar bir koruma sağladığı ve hatta intranazal-den daha iyi sonuçlar verdiği gerçeği anla~ılmı~ bulunmaktadır. Bu nedenle de, birinci a~ıları yapılmı~ hayvanların kloakal yolla revaksi-nasyonlarının yapılmasının uygun olacağı kanaatindeyiz. Alınan so-nuçlar, bu konuda daha önce yapılan bir ara~tırmayı destekler mahi-yette bulunmaktadır 43.
Yurdumuzda intranazal a~ılamalar genellikle günlük civcivIerde tatbik edilmektedir. Fakat, hayvanların çok genç ya~ta canlı Newcast-le virus u iNewcast-le enfekte edilmeNewcast-leri, bunları bazı solunum yolu hastalıkla-rına (Kronik solunum yolu hastalığı; infeksiyöz koriza; infeksiyöz bron~itis ve infeksiyöz laringotraheitis) predispoze kılmakta ve bu ne-denle de hayvanlarda adı geçen hastalıklara fazlaca raslanmaktadır 12. Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için, hayvanlarda cinsiyet tayini ya-pılırken, aynı anda da kloakal yolla a~ılamanın uygulanması, hem
hay-306 Mustafa Arda - Hasan Başkaya - Nejat Aydın
vanları ikinci defa hırpalamamak ve kanlarında bulunacak passif im-muniteye ait antikorIardan aşı materyalini korumak ve hemde kloakal yolla aşılamanın civcivlerdeki durumunun araştırılması yönünden uy-gun olacağı kanaatindeyiz.
Her ne kadar bu denemelerinıizde günlük civciv kuIlanılmamışsa da elde edi-Ien bağışıklık kloakal metodun başarılı olacağı kanısını ver-miştir. Bundan sonraki denemelerin günlük civcivler üzerinde uygulan-ması öngürülmüştür.
Literatür
i - Akat, K. (I 96I): Formol ve beta-propiolaktone' la inative edilmiş yerli Patogen Newcastle Virusunun Vaksinan ve AntiJenik değeri üzerinde çalış-malar. Etlik Vet. Bak. Enst. Derg. I, 247-263.
2- Akat, K. (1961): Bir Newcastle Aşısı ile Husule Gelen Muafiyet üze-rinde Deneme. Etlik Vet. Bak. Enst. Derg. I, 331-335.
3- Akat, K. (1962): Beta-propiolakton'la inaktive ,edilmiş Newcastle aşısı
üzerinde muafiyet denemeleri. Etlik Vet. Bak. Enst. Derg. I, 442-449.
4- Akat, K., Sipahioğlu, A. ve Berber, R. (1963): Bı' F, La Sota
ve Haifa Newcastle suşlarını içme suyuna. katmak suretiyle tatbik edilen aşılamalarda, bu Virusların Immunojen, AntiJenik ve Patogen tesirlerinin mukayesesi. Etlik Vet. Bak. Enst. Der. 2, 76-:-86.
5- Andre, V. (1966): <ur Sprayimmunizierung der Hühner gegen New-castle-Disease. Dtsch. tierarztl. Wsch. 73, 279-28ı.
6- Bankowski, R. A., Corsvet, R. and Fabricant,
J.
(1958): ATissue Culture-Modified Newcastle Disease virus~ III. The Immunity Induced by the Modified virus and Crystal Violet lnactivated vaccines in Laying Birds. Avian dis, 3, 466-494.
7- Bankowskı, R. A. and Corsvet, R. (1960): Immunity and the
Reproductive Tract of Laying Hens Vaccinated with the Tissue culture Newcastle Disease vaccine. Am.
J.
Vet. Res. 21, 610-618.8- Başkaya, H. (1952): Tavuk vebası aktif ve passif immunizasyonu ve
tedavi metodları üzerinde araştırmalar A. Ü. Vet. Fak. Yayın. 26,
Ça-lış. 10., Ankara Üniversitesi basım evi.
9- Başkaya, H. (1953): Newcastle (ralancı Veba) ya karşı canlı
(Roa-kin) Newcastle suşu ile aşılama denemeleri. Türk Vet. Hck. Dem. Derg. 23, 86-87, II35-II58.
Newcastle ve Kloakal Yolla Aşılama ... 307
10- Başkaya, H. ve Arda M. (1969): Newcastle Roakin suşu ile Doku
kültüründe hazırlanan aşının Bağışıklık değeri üzerinde denemeler. A. Ü.
Vet. Fak. Derg. 16, 180-19°.
i 1- Başkaya, H. ve Arda, M. (19io): Patogen İsrail Newcastle suşu üzerinde Immunolojik ve serolojik araştırmalar. Vet. Fak. Derg. ii,
35-46. •
i2- Başkaya, H. (I9io): Kümes hastalıkları ders notları. (VIII-IX.
sö-mestre) A. Ü. Vet. Fak. Bak. Salgınlar Kürsüsü.
13- Beaudette, F. R. (I 948): The İmmuııization of Birds against
New-, castle Disease. 52 nd. Annual Meet. U. S. Livestock Sanit. Asso. 254-265.
14- Bingöl, M. (1968): Roakin Aşı Suşu ile Newcastle Aşısının Hazırlan~
ması velOyıllık tatbikat neticeleri. Pendik Vet. Kont. Araşt. Enst.
Derg. i, iO-i4"
i5- Bingöl, M. (I968): Newcastle göz-burun damla aşısı. Pendik. Vet.
Kont. Araşt. Enst. Derg. i, 121-125.
i6- Bingöl, M. ve Babila, A. (I 9iO): Newcastle burun, göz damla aşısı ile meydana gelen bağışıklık üzerinde denemeler. Pendik V ct. Kont. Araşt. Enst. Derg. 3, i00-1°4.
I7- Brandly, G. A. and Hanson, R. P. (1965): Newcastle disease. p. 633-674. Site. Biester H.E. and Schwartc, L.H. (1965):
Dise-ases of Poultry. fifth ed. The lowa statc University press). 18- Dutscher, R. M., Read, R. B. and Litsky, W. (1960): The.
İm-munological antigenicity of Rapid heat inactivated Viruses. ı.N ewcast-le Disease Virus. Avian dis. 4, 2°5-2 ii.
19- Geissler, H. und Krüger, R. (I 963): Die lmmunizierung gegen Newcastle-Krankheit mit lebend vakzine. Dtsch. ticrazı. Msch. iO,
52-56.
20- Gill, E. and Stone, H. D. (I 960) : Preliminary field test of
beta-pro-piolactone-killed vaccine. 32 nd North eastem Conferance on avian disea-se. (Abstrak.) Avian dis, 4, 543-544.
21- Gill, E. and Stone, H. D. (1964): Newcastle disease: Jmmune
res-ponse in chickens to a beta-propiolactone-killed virus vaccine. Avian dis. 8, 6I-iı.
22- Gratol, E. und Köhler, H. (1968): Spezielle pathologie und therapie
der geflügelkrankheiten. S. 202-255. Ferdınand Erikc. Verlag, Stuttgart.
308 Mustafa Arda - Hgsan Başkaya - Nejat Aydın
23- Güley, M., Akat, K. ve Sipahioğlu, A. (1960): Newcastle
Hasta-lığına karşı burun-göz yolu ile tatbik edilen yeni bir aşı. Etlik Vet. Fak.
Enst. Derg. i, 17-23.
24- Güley, M., Akat, K. ve Sipahioğlu, A. (1961): Newcastle
Hasta-lığına karşı Burun-göz yolu ile tatbik edilen aşı üzerinde denemeler. E
t-lik Vet. Fak. Enst. Derg. ı. 189-195. •
25- Bitehner, S. B. (195°): Further observations on a üirus of law
viru-lence for immunizing F'owls Against Newcastle disease (Avian pneumo encephalitis). Cornel Vet., 40, 60-70.
26- Bitehner, S. B. (1964): Control of Newcastle Disease in the United
States by vaccinatıon. S. 85-97. The University of Wisconsin press.
27- Hofstad, M. S. (1953): Jmmunization of chickens Against Newcastle
Disease by Formalin Inactivated Vaccine. Amer.
J.
Vet. Res. 14, 586-589.28- Jokson, E. P. and Gross, W. B. (1951): Vaccination
againstNew-castle Disease by Atomization with Bı Vet. Med. 46, 55-59.
29- Lancaster, J. E. (1964): Newcastle Disease-Control by Vaccination. Vct. Bul!. 34, 57-78.
30- Legenhausen, D. H. and Sinkiewiez, R. J. (1959): Studies of
Newcastle disease. II. Evaiuatian of two killed Newcastle disease Vaccines.
Avian dis. 3, 3-1I.
31- Leganhausen, D. U., Sınkiewiez, R. j. and SulHvan, J. F. (1959): Studies of Newcastle disease. III. }turther studies of a killed Newcastle disease Vaccines. Avian dis. 3, 12-22.
32- Markham, S. F., Cox. R. H. and Bottorff, C. A. (1954):
New-castle disease: A Serologic Study in Vaccination and Revaccination.
Cor-neI Vet. 44, 324-345.
33- Nilakantan, P. R., Sakkubai, P. R. and Dhanda, M. R. (1960):
Observation on the effect (if Immunization of fowls with dijJerent Vaccine strains of Ranihet (Newcastle) disease Virus. Indian Vet.
J.
37, 503-5°8.34- Rao, S. B. V. and Agarwal, K. K. (I 960) : Studies in the
Immuniza-tion of dayold chicks with (U. K.) Newcastle disease F.
ı.
Strain oj Virus against (Asiatic) Mukteswar strain of Newcastle disease. IndianVet.
J.
37, 6-14.35- Raggi, L. G. and Lee, G. G. (1960): Response of birds to one
inira-naJ'al vaccination with Bı strain of Newcastle disease Virus. Avian dis.,
Newcastıc ve Kloakal Yolla Aşılama ... 309
36- Raggi, L. G. and Lee, G. G. (I 962) :Further observations on the res-ponse of birds to one intranasal Vaeeination with the Bı strain of New-castle disease Vaeeine. Avian dis., 6, 297-301.
37- Sipahioğlu, A. (197°): Neweastle Hastalığına Karşı Civeiv ve Piliç-lerin Püskürtme vrya içme Suyu Vasıtasryle Aşılnamaları. Etlik V ct. Bak. Enst. Derg. 3, 4°-52.
38- WaUer, E. F. and Gardiner, M. R. (1953): Neweastle disease: Response to formalized Vaeeine. Poultry. Sei. 32, 405-41 ı.
39- WinmıU, A.
J.
and Weddel, W. (1961): A Newcastle disease Vae-cine lnactivated by Beta-propiolaetone. Res. Vet. Sei. 2, 38i-386.40- Winterfield, R. W. and Seadale, E. H. (1957): Neweastle Dise-ase Immunization Studies. 2. the Immune Response of ehiekens Vaeeinated with BıNeweastle disease Virus administered through the drinking water. Poultry Sei. 36, 54-64.
41- Winterfield, R. W. and Seadale, E. H. (1957): Neweastle Dise-ase Immunization Studies. 3. The Immune Response of ehiekens Vaeeina-ted at an early age with BıNewcastle disease Virus administered through the drinking water under fied eonditions. Poultry Sei. 36, 65-70. 42- Winterfield, R. W., Goldnıan. C. L. and Seadale, E. H.
(1957): Newcastle disease immunization Studies. 4. Vaceination of chie-kens with B!, F and Lasota Strains of Newcastle disease Virus adminis-tered through the drinking water. Poultry Sei. 36, 1076-1088.
43- Winterdield, R. W. and Bitehner, S. B. (1961): Revaeeination of ehiekens against Newcastle disease by vent, wing-web, and intramuseu-lar routes. Avian dis. 5, 18-24.
44- Zuijdauı, D. M. (I 953): Poultry disease with sepieial referenee to Neweastle Disease Researeh and Production of Vaeeine. (Rijksserrum inreehting-Rottcrdem): 1-12.
