T.C.
DÜZCE ÜNĠVERSĠTESĠ
FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ORMAN ÜRÜNLERĠ SANAYĠNDE TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ
(TKY) UYGULAMALARI ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA; DÜZCE
ĠLĠ ÖRNEĞĠ
ĠDRĠS ALBAYRAK
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
ORMAN ENDÜSTRĠ MÜHENDĠSLĠĞĠ ANABĠLĠM DALI
DANIġMAN
PROF. DR. DERYA SEVĠM KORKUT
T.C.
DÜZCE ÜNĠVERSĠTESĠ
FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ORMAN ÜRÜNLERĠ SANAYĠNDE TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ
(TKY) UYGULAMALARI ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA; DÜZCE
ĠLĠ ÖRNEĞĠ
İdris ALBAYRAK tarafından hazırlanan tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından Düzce Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Orman Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı‟nda YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiştir.
Tez DanıĢmanı
Prof. Dr. Derya SEVİM KORKUT Düzce Üniversitesi
Jüri Üyeleri
Prof. Dr. Derya SEVİM KORKUT
Düzce Üniversitesi _____________________
Doç. Dr. Nevzat ÇAKICIER
Düzce Üniversitesi _____________________
Doç. Dr. Abdullah Cemil İLÇE
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
BEYAN
Bu tez çalışmasının kendi çalışmam olduğunu, tezin planlanmasından yazımına kadar bütün aşamalarda etik dışı davranışımın olmadığını, bu tezdeki bütün bilgileri akademik ve etik kurallar içinde elde ettiğimi, bu tez çalışmasıyla elde edilmeyen bütün bilgi ve yorumlara kaynak gösterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine aldığımı, yine bu tezin çalışılması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici bir davranışımın olmadığını beyan ederim.
29 Temmuz 2019
TEġEKKÜR
Yüksek lisans öğrenimim ve bu tezin hazırlanması süresince gösterdiği her türlü destek ve yardımdan dolayı çok değerli hocam Prof. Dr. Derya SEVİM KORKUT‟a en içten dileklerimle teşekkür ederim.
Tez çalışmam boyunca değerli katkılarını esirgemeyen sayın hocam Doç. Dr. Tarık GEDİK‟e şükranlarımı sunarım.
Düzce‟de anket çalışması yaptığım tüm orman ürünleri endüstrisi yöneticilerine gösterdikleri yakın ilgiden dolayı teşekkür ederim.
Bu çalışma boyunca yardımlarını ve desteklerini esirgemeyen sevgili aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
ĠÇĠNDEKĠLER
Sayfa No
ÇĠZELGE LĠSTESĠ ... VII
KISALTMALAR ... IX
ÖZET ... X
ABSTRACT ... XI
1. GĠRĠġ ... 1
1.1. KALĠTE KAVRAMI ... 1
1.2. TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ ... 2
1.2.1.Toplam Kalite Yönetiminin Ġlkeleri ... 3
1.2.1.1. Müşteri Odaklılık ve Müşteri Memnuniyeti ... 3
1.2.1.2. İç Müşterilerin Memnuniyeti ve İç Müşteriye Odaklılık ... 3
1.2.1.3. Çalışan Tüm Personelin Eğitilmesi ... 3
1.2.1.4. Liderlik ... 4
1.2.1.5. Kıyas Yapma (Benchmarking) ... 4
1.2.1.6. Tedarikçilerle Karşılıklı Fayda Prensibi ... 4
1.2.1.7. Hataları Önleyici Biçimde Davranmak ... 5
1.2.1.8. Çalışanların Tam Katılımı ... 5
1.2.1.9. Verilere Dayanılarak Karar Verme ... 5
1.2.1.10. Sürekli İyileştirme ... 5
1.2.1.11. Takım Çalışması ... 6
1.2.2.Toplam Kalite Yönetimi Teknikleri ... 6
1.2.2.1. Pareto Analizi ... 6
1.2.2.2.Histogram ... 6
1.2.2.3.Neden ve Sonuç Analizi ... 6
1.2.2.4.Akış Diyagramı ... 7
1.2.2.5.Serpilme Diyagramı... 7
1.2.2.6.Çetele Diyagramı ... 7
1.2.2.7.Deming Yaklaşımı (PUKÖ Döngüsü) ... 7
1.2.2.8.Kalite Çemberleri ... 7
1.2.2.9.Beyin Fırtınası ... 8
1.2.2.10.Nominal Grup Tekniği ... 8
1.2.2.11.Kontrol Diyagramı ... 8
1.3. TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠNĠN FAYDALARI ... 8
2. MATERYAL VE YÖNTEM ... 10
2.1. MATERYAL ... 10
2.2. YÖNTEM ... 11
2.3. ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI ... 13
3.1. GEÇERLĠLĠK VE GÜVENĠLĠRLĠK ANALĠZĠ ... 14
3.2. KATILIMCILARIN BAZI DEMOGRAFĠK ÖZELLĠKLERĠ ... 15
3.3. ĠġLETME YAPISINA AĠT BĠLGĠLER ... 18
3.3.1. ĠĢletmelerin Faaliyet Alanı ... 18
3.3.2. ĠĢletmelerin Kaç Yıldır Bu alanda Faaliyet Gösterdikleri ... 18
3.3.3.ĠĢletmelerin Hukuki Yapısı ... 19
3.3.4.ĠĢletmelerin ÇalıĢma Alanı Sınırları ... 20
3.3.5.ĠĢletmelerin Ġstihdam Sayıları ... 20
3.3.6.ĠĢletmelerin Üretim ġekli ... 23
3.4. ĠġLETMELERĠN KALĠTE KONTROL FAALĠYETLERĠ ... 23
3.4.1. ĠĢletmelerin Kalite Kontrol Bölümü ... 24
3.4.2. Kalite Kontrol Bölümünün Organizasyon ġeması Ġçinde Yer alması .... 25
3.4.3. Kalite Kontrolün Uygulanma ġekli ... 26
3.4.4. ĠĢletmelerde YaĢanan Kalite Sorunları ... 26
3.4.5. Kalite Yönetim Sistemi Belgeleri ... 27
3.5. ĠġLETMELERĠN TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ ÇALIġMALARI ... 29
3.5.1. ĠĢletmelerin TKY’den Haberdar Olma Durumu... 30
3.5.2. ĠĢletmelerde TKY Uygulanma Durumu ... 31
3.5.3. TKY Uygulanmayan ĠĢletmelerde TKY’ye GeçiĢi Kısıtlayıcı Etkenler . 31 3.5.4. ĠĢletmelerin TKY’ye BaĢlama Nedenleri ... 41
3.5.5. ĠĢletmelerin TKY’ye GeçiĢte Sorun YaĢama Durumu ... 54
3.5.6. ĠĢletmelerin TKY’yi Uygulama Süresi... 55
3.5.7. ĠĢletmelerin TKY’yi Uygulama Sürecinde DanıĢmanlık Hizmeti Alma Durumu ... 55
3.5.8. ĠĢletmelerin TKY’yi Uyguladıkları Bölümler ... 56
3.5.9. ÇalıĢanların TKY Ġçerisinde Yer Alması ... 57
3.5.10. TKY ile Ġlgili ÇalıĢma Ekipleri ... 57
3.5.11. TKY ile Ġlgili Eğitimler ... 58
3.5.12. Uygulanan Kalite Yönetim Ġlkeleri ... 59
3.5.13. Uygulanan Kalite Yönetim Teknikleri... 72
3.5.14. TKY Uygulamalarında Sorun YaĢanma Durumu... 85
3.5.15. TKY Uygulamalarının BaĢarı Durumu ... 86
3.5.16. TKY’nin Uygulanması Sonucunda Elde Edilen Faydalar ... 87
3.5.17. TKY Uygulamasının Gelecekte Sürdürülme Durumu ... 114
4.
SONUÇLAR VE ÖNERĠLER ... 116
5.
KAYNAKLAR ... 119
6.
EKLER ... 122
6.1. EK 1: ANKET FORMU ... 122
ÇĠZELGE LĠSTESĠ
Sayfa No
Çizelge 3.1. Anketlerin güvenilirlik ve geçerlilik sonuçları. ... 14
Çizelge 3.2. Katılımcıların bazı demografik özellikleri. ... 15
Çizelge 3.3. Katılımcıların çalışma süreleri. ... 17
Çizelge 3.4. İşletmelerin faaliyet alanı. ... 18
Çizelge 3.5. Faaliyet yılı. ... 19
Çizelge 3.6. İşletmelerin hukuki yapıları. ... 20
Çizelge 3.7. İşletmelerin çalışma alanı sınırları. ... 20
Çizelge 3.8. İşletmelerin istihdam sayıları. ... 21
Çizelge 3.9. İşletmelerin kadın ve erkek çalışan sayıları. ... 22
Çizelge 3.10. İşletmelerin beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışan sayıları. ... 22
Çizelge 3.11. İşletmelerin üretim şekli. ... 23
Çizelge 3.12. İşletmelerin kalite kontrol bölümü. ... 24
Çizelge 3.13. İşletmelerin kalite kontrol bölümünde çalışanların eğitim durumu. ... 25
Çizelge 3.14. Kalite kontrol bölümünün organizasyon şeması içinde yer alması. ... 25
Çizelge 3.15. Kalite kontrolün uygulanma şekli. ... 26
Çizelge 3.16. Kalite sorunları. ... 27
Çizelge 3.17. Kaliteye yönelik sorunların çözülmesi. ... 27
Çizelge 3.18. İşletmelerde bulunan kalite yönetim sistemi belgeleri. ... 28
Çizelge 3.19. Kalite yönetim sistemi belgesinin alınmama nedenleri. ... 29
Çizelge 3.20. İşletmelerin TKY‟den haberdar olma durumu. ... 30
Çizelge 3.21. İşletmelerin TKY hakkında bilgiyi öğrendikleri yerler. ... 30
Çizelge 3.22. İşletmelerde TKY uygulanma durumu. ... 31
Çizelge 3.23. TKY uygulanmayan işletmelerde TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler. ... 32
Çizelge 3.24. TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler ile işletmelerin yapısı arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 32
Çizelge 3.25. TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler ile kalite kontrol arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 32
Çizelge 3.26. İşletmelerin TKY‟ye başlama nedenleri. ... 41
Çizelge 3.27. TKY‟ye başlama nedenleri ile işletmelerin yapısı arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 32
Çizelge 3.28. TKY‟ye başlama nedenleri ile kalite kontrol arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 45
Çizelge 3.29. TKY‟ye başlama nedenleri ile TKY arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 50
Çizelge 3.30. İşletmelerin TKY‟ye geçişte sorun yaşama durumu. ... 55
Çizelge 3.31. TKY‟nin uygulanma süresi. ... 55
Çizelge 3.32. İşletmelerin TKY‟yi uygulama sürecinde danışmanlık hizmeti alma durumu. ... 56
Çizelge 3.33. İşletmelerin TKY uyguladıkları bölümler. ... 56
Çizelge 3.34. Çalışanların TKY içerisinde yer alması. ... 57
Çizelge 3.35. TKY ile ilgili çalışma ekipleri. ... 57
Çizelge 3.37. TKY ile ilgili verilen eğitimlerin süresi. ... 58
Çizelge 3.38. TKY ile ilgili eğitimlerin kimler tarafından verildiği. ... 59
Çizelge 3.39. İşletmelerde uygulanan kalite yönetim ilkeleri. ... 59
Çizelge 3.40. TKY ilkeleri ile işletmelerin yapısı arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 61
Çizelge 3.41. TKY ilkeleri ile kalite kontrol arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 63
Çizelge 3.42. TKY ilkeleri ile TKY arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 68
Çizelge 3.43. İşletmelerde uygulanan kalite yönetim teknikleri ... 72
Çizelge 3.44. TKY teknikleri ile işletmelerin yapısı arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 73
Çizelge 3.45. TKY teknikleri ile kalite kontrol arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 76
Çizelge 3.46. TKY teknikleri ile TKY arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 81
Çizelge 3.47. TKY uygulamalarında sorun yaşanma durumu. ... 85
Çizelge 3.48. TKY uygulamalarında yaşanan sorunlar. ... 86
Çizelge 3.49. TKY uygulamalarının başarı durumu. ... 86
Çizelge 3.50. TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalar. ... 87
Çizelge 3.51. TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım derecesi ile işletmelerin yapısı arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 88
Çizelge 3.52. TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım derecesi ile kalite kontrol arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 95
Çizelge 3.53. TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım derecesi ile TKY arasındaki ilişkiyi araştıran ki-kare analizi. ... 105
Çizelge 3.54. TKY‟nin faydalarının işyerlerinde ölçülme durumu. ... 114
KISALTMALAR
KMO ÖD SD SPSS TKYKaiser Meyer Olkin-Örnekleme Yeterliliği Ölçüsü Önem Düzeyi
Serbestlik Derecesi
Statistical Package for the Social Sciences-Sosyal Bilimler İçin İstatistiksel Paket Programı
ÖZET
ORMAN ÜRÜNLERĠ SANAYĠNDE TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ (TKY) UYGULAMALARI ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA; DÜZCE ĠLĠ ÖRNEĞĠ
İdris ALBAYRAK Düzce Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Orman Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi
Danışman: Prof. Dr. Derya SEVİM KORKUT Temmuz 2019, 127 sayfa
Bu çalışmada Düzce ilinde faaliyette bulunan orman ürünleri sanayi işletmelerinin toplam kalite yönetimi (TKY) uygulamaları ile ilgili genel durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Düzce‟de belirlenen 40 adet orman ürünleri sanayi işletmesi ile yüzyüze görüşme yöntemi ile anket çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda, işletmelerin %60‟ında kalite kontrol bölümünün bulunduğu, kalite kontrol bölümünde çalışanların %83,3‟ünün kalite ile ilgili eğitim aldıkları belirlenmiştir. Ayrıca işletmelerin %37,5‟inin TKY çalışmalarından haberdar oldukları, TKY‟nin işletmelerin %42,5‟inde uygulandığı sonucuna varılmıştır.
Anahtar sözcükler: Düzce, Kalite, Orman ürünleri sanayi, Toplam kalite yönetimi, TKY.
ABSTRACT
A RESEARCH ON THE TOTAL QUALITY MANAGEMENT (TQM) APPLICATIONS IN FOREST PRODUCTS INDUSTRY; A CASE OF DUZCE
İdris ALBAYRAK Duzce University
Graduate School of Natural and Applied Sciences, Department of Forest Industry Engineering
Master of Science Thesis
Supervisor: Prof. Dr. Derya SEVİM KORKUT July 2019, 127 pages
In this study, it is aimed to determine general conditions of Total Quality Management (TQM) applications of forest products industrial enterprises operating in Düzce province. For this purpose, 40 forest products industrial enterprises in Düzce were surveyed by face to face interview method. As a result of the study, it was determined that 60% of the enterprises had quality control department and 83,3% of the employees in the quality control department received quality related training. In addition, it was concluded that 37.5% of enterprises were aware of TQM studies and TQM was applied in 42,5% of enterprises.
1. GĠRĠġ
Kalite, bir ürünün ya da hizmetin kullanıma uygunluk derecesi, kullanıcının beklentisini karşılama derecesi olarak tanımlanabilir (Koç, 2007). Kalite kavramı bir sonucu ifade etmekle birlikte değerlendirmenin bir çıktısı olarak da görülmektedir. Tüketiciler, kalite konusunda belirleyici konumunda olup, işletmelerin temel kaynaklarıdır (Çapacıoğlu, 2017). Bu nedenle kalite kavramı, işletmelerin müşterilerini memnun etmeye ve işletmelerde çalışanların “sosyal sorumluluk” bilincinin gelişmesine katkı sağlayan yönetim kavramı ile birlikte anılmaya başlanmıştır. Bunun sonucu olarak Toplam Kalite Yönetimi (TKY) kavramı karşımıza çıkmıştır (Çelik, 2011).
TKY müşteri odaklı, sürekli gelişmeyi sağlayan insana değer veren bir yaklaşımdır (Cavlak, 2010). Bir kuruluştaki tüm faaliyetlerin sürekli olarak iyileştirilmesi ve tüm çalışanların katılımıyla çalışanlar, müşteriler ve toplumun memnun edilmesiyle karlılığa ulaşılması olarak tanımlanır (Çelik, 2011). Kavramın içerisindeki “toplam” kelimesi, kalitenin tüm süreçlerde herkesin katılımıyla gerçekleşeceğini ifade etmektedir (Saçlı, 2007). Herkesin katılımı sadece sürekli gelişim için değil motivasyonu artırması ve eğitici katkısı nedeniyle de önemlidir (Aydın, 2010a).
TKY‟nin uygulanması sonucunda verimlilik, karlılık ve pazar payları artmakta, fire oranları azalmakta, maliyetler düşmekte, yapılan işlem zamanları kısalmakta ve makul kaynak kullanımı sağlanmaktadır (Başkan, 2012).
Bu çalışmada orman ürünleri sanayi işletmelerinin TKY uygulamaları ile ilgili genel durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Düzce ilinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren işletmeler çalışma kapsamına alınmıştır.
1.1. KALĠTE KAVRAMI
Kalite kavramı, Latince “qualis” kelimesinden türetilmiş olup, “gerçekten öyle olmak” anlamındadır. Sözlük anlamı ise herhangi bir bakımdan üstünlük, eksiksizliktir (Koçyiğit, 2010).
Kalite kavramı günümüzde yaşamın her aşamasında kullanılmaktadır. Ancak herkesin genel olarak uzlaşacağı bir kalite tanımı yapılması neredeyse imkansızdır. Kaliteli ürünün çoğu kez pahalı, üstün niteliklere sahip ve dayanıklı mal olarak ifade edilmesi, kalite kavramının yanlış veya olması gerekenden daha dar anlamda kullanılmasına yol açmıştır. Değişik kalite tanımlarının yapılması kalitenin çok boyutlu olmasından kaynaklanmaktadır (Öztürk, 2014).
Kalite teknik bir yöntem değil, işletmenin müşterilerini memnun etmeye ve işletme içinde tüm birimlerin optimizasyonunu sağlamaya yönelik bir işletme aracıdır (Açık, 2006).
1.2. TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ
TKY anlayışı kıt kaynakların verimli kullanılarak, sınırsız insan ihtiyaçlarının karşılanması zorunluluğunun bir sonucu olarak ortaya çıkmış olup, kaynakların en iyi şekilde kullanımı, israfın, duraklamaların ve ara stokların olmaması esasına dayalıdır (Saçlı, 2007).
TKY, herhangi bir işletmedeki çalışmaların verimlilik ve müşteri odaklı bir şekilde yürütülmesi, sürekli gelişim ile müşteri mutluluğunu ve tatminini, kuruluşun bütün üyelerinin katılımına dayanan topluma yarar sağlayan bir yönetim yaklaşımıdır (Öztürk, 2014). Kavramın içerisindeki “toplam” ibaresi, kurumsal anlamda her bir parçanın kalitenin bir ilke olarak benimsenmesi konusunda sorumluluk almalarının önemine işaret etmektedir (Çapacıoğlu, 2017).
TKY‟nin başlıca özelliği, kalitenin sadece bir bölümün değil işletmenin bütün bölümlerinin, bütün elemanlarının görevinin olduğudur. Tepe yöneticilerden aşağıya doğru işletmenin tüm elemanlarını, müşteri ve tedarikçileri kapsayan entegre bir süreçtir (Aydın, 2010a).
TKY‟nin amacı, piyasanın ihtiyaçlarında yoğunlaşma, tüm alanlarda kaliteyi sağlama, kalite standartları oluşturma, süreçlerin sürekli geliştirilmesi ve iletişimin sağlanmasıdır. (Çelik, 2011).
TKY‟nin uygulanması üretim sürecini, iş organizasyonunu, işgücünü ve endüstri ilişkilerini doğrudan etkilemektedir. Burada sorulması gereken soru: TKY‟nin uygulanmasında işçi ve işçi örgütlerinin, bu değişim içerisinde nerede yer alacağı ve bu değişimin sonucunda üretim sürecinde hangi vasıflara sahip olacağıdır (Aydın, 2010b).
TKY uygulayan işletmeler incelendiğinde verimliliklerinin arttığı, fire oranlarının azaldığı, maliyetlerinin düştüğü, yapılan işlem zamanlarının kısaldığı, kârların arttığı, makul kaynak kullanımı sağlandığı ve pazar paylarının arttığı ortaya çıkmıştır (Başkan, 2012).
TKY uygulamalarında bazı sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu sorunlardan birincisi, kalite konusunda hakim olan yanlış düşünceler, ikincisi ise TKY‟nin uygulanmasında ortaya çıkan yanlışlar ve eksiklerdir. Bu iki sorun işletmelerde TKY felsefesinin çalışmasını engellemektedir. Zira bu durumda başarısız uygulamalara neden olmaktadır. Bu durumda işletme maliyetlerinde yükselmelere neden olarak TKY‟nin uygulanması açısından güvensizlik yaratmaktadır (Açık, 2006).
1.2.1. Toplam Kalite Yönetiminin Ġlkeleri 1.2.1.1. Müşteri Odaklılık ve Müşteri Memnuniyeti
TKY‟nin temel amacı müşteri memnuniyetini gerçekleştirmek olduğu için, “müşteri odaklı yönetim” anlayışı olarak da bilinmektedir (Koçyiğit, 2010). Bu ilke, uzun dönemde en büyük faydayı sağlayan ancak, etkin şekilde uygulanması en zor olan ilkedir (Açan, 2016). İşletmelerin aldıkları kararlarda, yapılan planlamalarda ve bu planların uygulamasına yönelik stratejilerde hep müşteri istek ve beklentileri göz önünde tutulmaktadır (Koçyiğit, 2010). Müşteri ile ilgili bilgilerin sağlanmasında piyasa araştırmaları çok önemlidir. Araştırmalar sürekli yapılarak müşterinin kimliği, ihtiyaç ve beklentileri, müşteri ile ilişkilerin sürekliliği gibi konular ölçüt olarak kullanılır (Öztürk, 2014).
1.2.1.2. İç Müşterilerin Memnuniyeti ve İç Müşteriye Odaklılık
İç müşteri memnuniyeti çalışanların verimliliklerinin artması açısından oldukça önemlidir. İç müşteri memnuniyeti arttıkça dış müşteri memnuniyeti de artacaktır. Kuruluşların ilk olarak ele alması gereken konulardan biri, şirketi ile bütünleşen çalışanların mutluluğudur. Dolayısıyla, kendilerini mutlu hissetmeyen ve mutlu edilmeyen çalışanlar mevcutsa o kuruluşun varlığını sürdürmesi güçleşir (Pekmezci, Demireli ve Batman, 2008).
1.2.1.3. Çalışan Tüm Personelin Eğitilmesi
TKY‟nin ilkelerinden biri de kurum içindeki eğitim faaliyetleridir. Her kademedeki çalışanlara faaliyetlerini içeren eğitimler verilmeli, aynı zamanda yöneticilerin de çalışanlarını eğitmeleri sağlanmalıdır (Çelik, 2011).
İşletmeler her ne kadar bünyelerinde eğitim düzeyleri yüksek çalışanlar istihdam etmeye çalışsalar da eğitim konusunda en ciddi farkı yaratan nokta mutlak olarak mesleki anlamdaki eğitim düzeyidir. Bu konuda bilinçli olan işletmeler çalışanlarının mesleki eğitimi anlamında önemli bütçeler ayırmakta ve bu yolla da çalışanlarına hem iş kolu hem de değişen şartlara uygun olarak eğitmeye çalışmaktadırlar. Eğitim alan çalışanlar için değişime ayak uydurmak ve katkı sağlayabilmek daha kolay hale gelmektedir
(Çapacıoğu, 2017).
Eğitimle çalışanların, müşterilerin istek ve beklentilerini karşılayabilecekleri bilgi ve becerileri artacak, dolayısıyla müşteri tatmini sağlandığında müşterinin o işletmeye bağlılığı artacak, bu da örgütsel performansın yükselmesine neden olacaktır (Koçyiğit, 2010).
1.2.1.4. Liderlik
TKY ilkelerini işletmelerde uygulayabilmek için işletme içinde bir liderin olması çok önemlidir. Lider; güvenilir, tutarlı, sabırlı, özgüveni yüksek olan, karar verme ve risk alma kabiliyeti yüksek, vizyon sahibi biridir. Liderin görevleri arasında; çalışanların gelişmesini sağlamaya yardımcı olma, çalışanları güdüleme, altında çalışan işçiler ile yöneticiler arasındaki bağı kurmak yer alır (Çelik, 2011).
1.2.1.5. Kıyas Yapma (Benchmarking)
Rekabet düzeyinin giderek arttığı ve rekabetin içerisine birbirinden farklı unsurların ve aktörlerin dâhil olduğu mevcut süreçte, işletmelerin hem kendi sektörleri hem de genel olarak iş dünyası içerisinde ayakta kalabilmeleri adına rakiplerini tanımaları gerekmektedir. Bu açıdan sadece rakipleri tanımak yeterli olmamakta, onlarla tarafların birbirlerini karşılaştırması ve buna göre kendisini pazarda konumlandırması gerekmektedir (Çapacıoğlu, 2017). Kıyas yapma; zaman ve maliyet etkinliğini sağlayarak işletmelerin bu etkinliklerden tasarruf ederek işlemelerin maliyetleri düşürür (Öztürk, 2014). Kıyaslama sürecinde karşılıklı olarak iletişim ve anlaşma çok önemlidir. Bilgi paylaşımı yaparken müşteri ile işletme arasında güven ilişkisi içinde hareket etmeleri gerekmektedir. Karşılıklı güven, elde edilen bilgilere göre daha etkin bir kıyaslama yapılmasına olanak sağlamaktadır (Çapacıoğlu, 2017).
1.2.1.6. Tedarikçilerle Karşılıklı Fayda Prensibi
Kuruluşa dışarıdan ihtiyaç duyduğu her türlü girdiyi sağlayan tedarikçilerden eğitim ve teknolojik destek gibi konularda işbirliğine girilmesi ve onların çalışmalarının değerlendirilmesi gerekir. Çünkü ürün ve hizmetlerin kalitesi, maliyeti aynı zamanda
tedarikçilere de bağlıdır. Tedarikçilerin kabiliyetleri ve kendilerini geliştirme çabaları kurumun başarısında anahtar unsurlardır. Tedarikçilerle güvene dayalı bir işbirliği içinde olmak, kurumun rekabet gücünü arttıracaktır. Bu nedenle girdileri kaliteli, ekonomik ve hızlı bir şekilde kuruma sağlaması, tedarikçinin amacı olmalıdır (Çelik, 2011).
1.2.1.7. Hataları Önleyici Biçimde Davranmak
TKY‟nin temel felsefesi, ortaya çıkabilecek muhtemel hataları ve bunların kaynaklarının neler olabileceğini önceden düşünmek ve önlemler almaktır. Buna rağmen tahmin edilemeyen bazı hataların ortaya çıkması durumunda gerekli önlemler alınabilecektir (Eren, 2003).
1.2.1.8. Çalışanların Tam Katılımı
Kurumlar TKY felsefesini oluştururken çalışanların katılımını sağlaması gerekir. Ancak bu şekilde çalışanların deneyimlerini ve önerilerini sisteme yansıtmak ve bunlardan yararlanmak mümkün olabilir. Bu öneri sisteminin ilkesi, işi en iyi bilen o işi yapan kişidir. İşi iyi yapan kimsenin önerileri hataların azaltılması için ve bu kişilerin kurum içinde zamanla yükselmesi açısından önemlidir (Çelik, 2011).
1.2.1.9. Verilere Dayanılarak Karar Verme
TKY‟de etkili kararlar veri ve bilgilerin analizine dayandırılır. Ölçülemeyen şeyin geliştirilmesi de mümkün değildir (Koçyiğit, 2010). İşletmenin her düzeyinde ve her fonksiyonunda performansın geliştirilmesi, ürün veya hizmetin kalitesinin geliştirilmesi amacıyla yapılan mevcut durumun belirlenmesi, mevcut durumun uygun olup olmadığının kanıtlanması, gerçekleşen iyileşmenin tanımlanması, iyileşme sürecinin yönetilmesi, gelişmelerin izlenmesi gibi birçok faaliyeti gerçekleştirebilmek için verilere ihtiyaç vardır. Veriler ise ölçüm yoluyla elde edilir (Açan, 2016).
1.2.1.10. Sürekli İyileştirme
Günümüzde işletmelerin rekabet yetenekleri sürekli gelişmeleri ile doğru orantılıdır. Sürekli iyileştirme sonunda müşteri memnuniyetinin de arttığı yapılan araştırmalarda görülmektedir (Kutlu, 2010). Sürekli iyileştirmenin gerçekleşmesi 3 temel koşulun sağlanması ile mümkündür. Bunlar (Çelik, 2011);
Var olan durumu yetersiz bulmak,
İnsan faktörünü geliştirmek,
1.2.1.11. Takım Çalışması
İşletmelerdeki sürekli iyileştirme faaliyetlerini yürütmek, işletmelerde çalışanları ortak bir amaca ulaştırarak çalışanları gelişme fırsatı sağlayacak bilgi ve kişisel özellikleri kazandırmak için uygulama çalışmasıdır. Takımı oluşturabilmek için bir hedef etrafında birleşen birbirine bağımlı kişiler olmalıdır (Çelik, 2011). Takım çalışmasının yaygınlaştırılması, işletmenin tüm düzeylerinde karar verme ve problem çözme aşamalarında etkili olarak kullanılabilmesi, etkili bir TKY kültürünün oluşturulması için gereklidir (Açan, 2016).
1.2.2. Toplam Kalite Yönetimi Teknikleri 1.2.2.1. Pareto Analizi
Pareto analizine göre uygunsuzlukların çok büyük bölümü belirli bazı sebeplere dayanmakta olup ve bu sebeplerin tespiti, sorunların giderilmesinde kilit rol oynamaktadır (Koçyiğit, 2010).
Pareto analizi, sorunların tanımlanması ve çözümleri amacıyla kullanılan bir araçtır. Amerika‟da milli gelirin %80‟ini, nüfusun %20‟sinin paylaştığının tespit edilmesiyle ortaya atılmıştır. Kusurlu ürünlerin çoğunun ve onların maliyetlerinin nedeninin göreli olarak çok az olduğu anlayışına dayanır. Kısaca 80-20 şeklinde formüle edilir (Saçlı, 2007).
1.2.2.2. Histogram
Verilerin belli bir dağılım gösterip göstermediğinin anlaşılması bakımından histogramların kullanılması gerekmektedir. Rassal olarak alınmış numuneler mutlaka bir dağılım gösterebilirler. İstatistik proses kontrol tekniklerinin uygulanabilmesi için veriler mutlaka bir dağılım göstermelidirler (Koçyiğit, 2010). Frekans dağılımıyla gruplandırılan verilerin, grafikle gösterilmesine Histogram denilmektedir. Üretilen malların kalite özellikleri arasındaki farkların dağılımının izlenebilmesi açısından histogram uygun bir araçtır. Histogram, çan (normal dağılım) eğrisi şeklinde ise kalite ile ilgili sonuçlar normal kabul edilir (Saçlı, 2007).
1.2.2.3. Neden ve Sonuç Analizi
Neden ve sonuç analizi; belirlenen sorunların nedenlerini, yöntem, malzeme, makine, çevre, işgücü gibi unsurlara göre gruplandırır (Öztürk, 2014). Problemin daha net biçimde tanımlanmasını sağlayarak, temelde yatan nedenlerin anlaşılması konusunda gruba yardımcı olur (Kazan ve Ergülen, 2008).
1.2.2.4. Akış Diyagramı
Akış diyagramlarının amacı karmaşık olguları içeren farklı sorumlulukları ve ilgili görevleri tanımlayarak bunların kolayca anlaşılabilir, şeffaf hale getirmektir (İzgiz, 2011).
1.2.2.5. Serpilme Diyagramı
Serpilme diyagramı, üretilen ürünün kalitesini etkileyen herhangi iki özellik arasında ilişkinin var olup olmadığını belirlemeye yarar. İki bileşik veri kümesi arasında ilişkilerin belirlenmesi, ortaya konulması ve önceden var olduğu sanılan ilişkilerin onaylanması amacıyla kullanılır. Verilerin dağılımı pozitif bir seyir takip ediyorsa ilişkinin doğru yönlü, negatif seyir takip ediyorsa ters yönlü olduğu anlaşılır (Saçlı, 2007).
1.2.2.6. Çetele Diyagramı
İşletmelerde toplanan verilerin ve gözlemlerin kaydedilmesinde kolaylık sağlayan, elde edilen verilerin yorumlanması ve düzenlenmesi kolay olan yaygın bir kalite aracıdır (Saçlı, 2007).
1.2.2.7. Deming Yaklaşımı (PUKÖ Döngüsü)
Deming yaklaşımı bütün yönetim faaliyetlerinde “Planla, Uygula, Kontrol et, Önlem al” sisteminin uygulanmasıyla iyileştirilebileceğini öne sürer (Çelik, 2011). Bu teknikle, planlama aşamasında mevcut durum kontrol edilmekte, sorunun nedenleri araştırılmaktadır. Uygulama aşamasında, iyileştirme planları gerçekleştirilmektedir. Kontrol aşamasında, uygulama sonuçları ile hedefler karşılaştırılmaktadır. Önlem alma aşamasında ise hedeflere ulaşılmışsa standartlaşma yoluna gidilmekte, eğer hedeflere ulaşılamadıysa çark, sonuç alınana kadar dönmektedir (Açan, 2016).
1.2.2.8. Kalite Çemberleri
1950‟li yılların sonlarında Japonya‟da yaşanan kalite sorununa çözüm alternatifi olarak gelişen kalite çemberleri kısaca; işletmedeki üretim, hizmet, örgüt ve yönetimle ilgili olabilecek tüm sorunlara çözüm önerileri getirecek, işletme çalışanlarından gönüllülerin oluşturduğu küçük çalışma grupları olarak tanımlanabilir (Kahveci, 1998). Japonya‟daki başarısından sonra, diğer ülkelerde de yayılmaya başlamıştır. Ülkemizde ise seksenli yılların sonunda yöneticilerin gündeminde yer almaya başlamıştır (Cavlak, 2010). Farklı kesimlerden ve departmanlardan çalışanların bir araya gelmesi ile oluşturulan kalite çemberleri ile farklı tarafların görüşlerinin dile getirilerek sorun ya da eksiklik
olarak görülen noktaların daha iyi şekilde tespitine ve bu şekilde de negatif yöndeki noktaların hızlıca ortadan kaldırılmasına çalışılmaktadır (Çapacıoğlu, 2017).
1.2.2.9. Beyin Fırtınası
Beyin Fırtınası belli bir konuda çok sayıda yaratıcı ve verimli fikir yaratmak için kullanılan genel bir metottur. Osborn tarafından geliştirilen bu yöntem, özel bir grup oturumu şeklinde olup değerlendirme ve geliştirme için bir soruna çok sayıda olası çözüm bulma tekniğidir. Bu tür bir ortamda her üyenin söylediği öneriler bir başka üyede çağırışım yapmaktadır. Böylelikle fikirlerde bir artış olmaya başlar ve çok sayıda öneri üretilmiş olur (Koçyiğit, 2010).
1.2.2.10. Nominal Grup Tekniği
Uygulamada, nominal grup tekniği basamakları şunlardır: konuyu açıklayın ve direktif verin, fikir üretilmesi için elemanlara zaman verin, çember yöntemi yoluyla bir defada fikir toplayın, her fikri tahtaya yazın, fikirleri netleştirin belirli noktaları tartışmak yerine anlamı açığa kavuşturmaya çalışın. Benzer fikirleri birleştirin, ahlaksız olanları eleyin, birtakım öncelikler belirleyin (Kazan ve Ergülen, 2008).
1.2.2.11. Kontrol Diyagramı
Bir prosesin ne zaman ayarlamaya ihtiyaç duyulduğunu ve ne zaman kendi haline bırakılacağını ve proses kararlılığını değerlendirmek için kullanılmaktadır. Aynı zamanda prosesin iyileştiğini de doğrulamaktadır. Bu şemalarda başlıca üç adet çizgi vardır. Kontrol limitlerinin dışındaki özel sebep belirticileridir. Çizgiler arasında kalan bölge prosesin iyi işlediğini, çizgilerin dışına taşınırsa önlem alınması gerektiğini ifade eder (Saçlı, 2007).
1.3. TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠNĠN FAYDALARI
Disipline bir şekilde, planlı ve programlı hareket edildiği süre zarfında TKY özellikle işletmelerin çıkarlarına doğrudan doğruya hizmet etmektedir. Özellikle müşterilerin nezdindeki olumlu imajın yaratılması ve sürekliliğinin sağlanması konusunda kalite algısının yüksekliği ve bunun TKY ile birlikte güçlendirilmesi son derece önemlidir. Böylelikle kalite düşüncesinde bir sürekliliğin sağlanması ve sürecin bu eksende sürdürülmesi mümkün olmaktadır (Çapacıoğlu, 2017)
Bir kuruluşun TKY uygulaması ile elde edeceği faydalar çok çeşitlidir. İşletmelerin elde edeceği faydalar; kâr artısı, etkinlik artısı, maliyetin azalması, verimlilik artısı, çalışma
hayatının kalitesinin artması ve çalışanların morallerinin yükselmesi, rekabet gücü ve pazar payı artısı, kültür değişimi, çevresel kalite anlayışı, ürün ve hizmet kalitesinin
artması ve müşteri tatmini olarak sayılmaktadır (Saçlı, 2007).
İşletmelerin TKY anlayışını benimseyerek başarı elde etmeleri için eski alışkanlıklarını terk etmeleri ve sabırla çalışmaları gerekmektedir. Küçük işletmeler için 2-4 yıl, büyük işletmeler için de 3-5 yıl gibi uzun bir sürede sistemin tam olarak yerleşmesi gerekir. Bu süreçte şu sonuçlara ulaşılabilir; çalışan memnuniyetinin artması, kârlılığın artması, yüksek rekabet gücü, süreçlerin iyileştirilmesi, maliyetlerin azalması, pazar payının artması, ürün kalitesinin artması, kaynakların verimli kullanımı ve müşteri tatmininin artmasıdır (Açan, 2016).
2. MATERYAL VE YÖNTEM
2.1. MATERYAL
Yapılan bu çalışma ile orman ürünleri sanayi işletmelerinin TKY uygulamaları ile ilgili genel durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Düzce ilinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren işletmeler çalışma kapsamına alınmıştır. Düzce Ticaret ve Sanayi Odası 2017 yılı verilerine göre Düzce ilinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren toplam 60 işletme çalışmanın evrenini oluşturmuştur. Evreni temsil edecek örneklem büyüklüğünün belirlenmesinde aşağıdaki formülden yararlanılmıştır (Lemeshow, Hosmer, Janelle ve Lwanga,1990).
(1)
n: Minimum örnek büyüklüğü.
Z: Güven katsayısı (%95‟lik güven için bu katsayı 1,96 olarak alınmıştır) N: Ana kütle büyüklüğü.
P: Ölçmek istenilen özelliğin ana kütlede bulunma ihtimali (%50-%50) Q: 1-P
D: Kabul edilen örnekleme hatası (Çalışma için %10‟luk bir örnekleme hatası öngörülmüştür)
Formül üzerinde veriler girildiğinde %95 güven düzeyi ve %10 hata payı dikkate alınarak 37 işletmeye ulaşılması gerektiği belirlenmiştir. Çalışma kapsamında anket çalışması Mayıs-Aralık 2018 döneminde 45 işletmeye uygulanmıştır. Ancak elde edilen anketlerin incelenmesi sonucunda bazı soruların eksik ya da hatalı cevaplandırılması nedeniyle 5 adet anket değerlendirme dışında tutularak toplam 40 anket değerlendirmeye alınmıştır.
2.2. YÖNTEM
Çalışmada veri elde etme aracı olarak anket yöntemi kullanılmıştır. Hazırlanan anket formunun oluşturulması aşamasında literatürde yer alan çalışmalar (Pirecioğlu ve Koç, 2001; Değerli Özdemir, 2007; Aydın, 2010a; Cavlak, 2010; Koçyiğit, 2010; Kutlu, 2010; Çelik, 2011; Sezen Kışlalıoğlu, 2011; Başkan, 2012; Öztürk, 2014; Çil, 2015; Karapınar, 2015; Bozkurt Küçük, 2016; Shoshan, 2016; Sevim Korkut ve Saraç, 2016) incelenmiş ve çalışma amacına uygun bir anket formu hazırlanmıştır (EK - 1).
Anket formu 40 soru, 80 yargı ve 4 bölümden oluşturulmuştur. Anket formunun;
Birinci bölümünde; katılımcıların bazı demografik özelliklerini (yaş, eğitim durumu, çalışma süreleri) belirlemeye yönelik sorular verilmiştir.
İkinci bölümünde; işletmelerin yapısı (faaliyet alanı, hukuki yapı, çalışma alanı sınırları, üretim şekli, çalışan durumu) hakkında veriler elde edilmeye çalışılmıştır.
Üçüncü bölümünde; işletmelerin kalite kontrol faaliyetleri (kalite kontrol bölümü varlığı, kalite kontrolün uygulanma şekli, yaşanan kalite sorunları, kalite yönetim sistem belgeleri) sorgulanmıştır.
Dördüncü bölümünde; işletmelerin uyguladıkları TKY faaliyetlerini (işletmelerin TKY‟den haberdar olma durumu, TKY‟nin uygulanma durumu, TKY uygulanma nedenleri, işletmelerde TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler, TKY‟ye geçişte yaşanılan sorunlar, TKY uygulanması sonucunda kazanılan faydalar vb.) belirlemeye yönelik sorulara yer verilmiştir.
Bu gruplandırma, anket formundaki soruların kolay değerlendirilebilmesi amacıyla yapılmıştır. Bu bilgiler sorgulanırken hem likert tarzı (1: Kesinlikle katılmıyorum, 2: Katılmıyorum, 3: Kararsızım, 4: Katılıyorum 5: Kesinlikle katılıyorum) sorulardan hem de açık uçlu sorulardan yararlanılmış, soruların anlaşılır olmasına dikkat edilmiştir. Araştırmada elde edilen anket verileri SPSS (2003) istatistik paket programına girilmiş ve bir veri tabanı oluşturulmuştur. Bu veri tabanı yardımıyla anket formunda yer alan sorular, tanımlayıcı istatistikler ve güvenilirlik analizleri yapılarak değerlendirilmiştir. Sorular arasındaki ilişkiler ki-kare analizi ile ortaya konulmuştur.
Araştırma kapsamında 14 hipotez kurulmuş ve test edilmiştir. Kurulan bu hipotezler aşağıdaki gibidir.
Ho1: İşletmelerin yapısı ile TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler arasında ilişki yoktur.
H11: İşletmelerin yapısı ile TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler arasında ilişki vardır.
Ho2: İşletmelerin yapısı ile TKY‟ye başlama nedenleri arasında ilişki yoktur.
H12: İşletmelerin yapısı ile TKY‟ye başlama nedenleri arasında ilişki vardır.
Ho3: İşletmelerin yapısı ile TKY ilkeleri arasında ilişki yoktur.
H13: İşletmelerin yapısı ile TKY ilkeleri arasında ilişki vardır.
Ho4: İşletmelerin yapısı ile TKY teknikleri arasında ilişki yoktur.
H14: İşletmelerin yapısı ile TKY teknikleri arasında ilişki vardır.
Ho5: İşletmelerin yapısı ile TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım
derecesi arasında ilişki yoktur.
H15: İşletmelerin yapısı ile TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım
derecesi arasında ilişki vardır.
Ho6: Kalite kontrol ile TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler arasında ilişki yoktur.
H16: Kalite kontrol ile TKY‟ye geçişi kısıtlayıcı etkenler arasında ilişki vardır.
Ho7: Kalite kontrol ile TKY‟ye başlama nedenleri arasında ilişki yoktur.
H17: Kalite kontrol ile TKY‟ye başlama nedenleri arasında ilişki vardır.
Ho8: Kalite kontrol ile TKY ilkeleri arasında ilişki yoktur.
H18: Kalite kontrol ile TKY ilkeleri arasında ilişki vardır.
Ho9: Kalite kontrol ile TKY teknikleri arasında ilişki yoktur.
H19: Kalite kontrol ile TKY teknikleri arasında ilişki vardır.
Ho10: Kalite kontrol ile TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım
derecesi arasında ilişki yoktur.
H110: Kalite kontrol ile TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım
derecesi arasında ilişki vardır.
Ho11: TKY ile TKY‟ye başlama nedenleri arasında ilişki yoktur.
H111: TKY ile TKY‟ye başlama nedenleri arasında ilişki vardır.
H112: TKY ile TKY ilkeleri arasında ilişki vardır.
Ho13: TKY ile TKY teknikleri arasında ilişki yoktur.
H113: TKY ile TKY teknikleri arasında ilişki vardır.
Ho14: TKY ile TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım derecesi
arasında ilişki yoktur.
H114: TKY ile TKY‟nin uygulanması sonucu elde edilen faydalara katılım derecesi
arasında ilişki vardır.
2.3. ARAġTIRMANIN SINIRLILIKLARI
Bu çalışma, Düzce ilinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren işletmeler ve hazırlanan anket formundan elde edilen sonuçlarla sınırlıdır. Anket sorularının katılımcılar tarafından doğru anlaşıldığı ve soruların içtenlikle yanıtlandığı varsayılmıştır.
3. BULGULAR VE TARTIġMA
Bu bölümde orman ürünleri sanayinde TKY uygulamalarını belirlemek amacıyla Düzce ilinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren işletmeler ile yapılan anket çalışmasından elde edilen verilerin değerlendirilmesi yapılmıştır.
3.1. GEÇERLĠLĠK VE GÜVENĠLĠRLĠK ANALĠZĠ
Çalışmada açıklayıcı faktör analizi kullanılmıştır. Kullanılan anket formunun faktör modeline uygunluğu konusunda karar verebilmek için değişkenler arası korelasyon matrisi elde edilmiş ve Kaiser Meyer Olkin (KMO) Örnekleme Yeterliliği Ölçüsüne bakılmıştır (Çizelge 3.1). KMO‟nun Örnekleme Yeterliliği Ölçüsü=0,509 ve Bartlett‟in Küresellik testi= 813,785 bulunmuştur. Elde edilen bu sonuç veri grubunun faktör analizine uygun olduğunu ve geçerlilik açısından bir sorun teşkil etmediğini göstermektedir.
Gözlenen korelasyon katsayılarının kısmi korelasyon katsayıları ile kıyaslanmasında kullanılan bir indeks olan KMO ölçüsü 0,5 ve altına düştüğünde değişkenlere faktör analizi uygulanması önerilmemektedir (Kalaycı, 2010).
Çizelge 3.1. Anketlerin güvenilirlik ve geçerlilik sonuçları.
Çalışma Türü Cronbach Alpha Katsayısı KMO Değeri Bartlett Değeri
TKY‟ye geçişi kısıtlayan nedenler 0,716
0,509 813,785
TKY‟ye başlama nedenleri 0,834
Uygulanan kalite yönetim ilkeleri 0,907 Uygulanan kalite yönetim teknikleri 0,912 TKY uygulanması sonucu elde edilen faydalar 0,928
Araştırmada kullanılan ölçeğin güvenilirlik analizi sonucunda verilerin genel güvenilirlik değeri (Cronbach Alpha Katsayısı) 0,965 olarak tespit edilmiştir. Elde edilen bu sonuç dikkate alındığında, anketin yüksek derecede güvenilirliğe sahip olduğu görülmüştür.
Alfanın 0,40‟dan küçük olması ölçeğin güvenilir olmadığını, 0,80-1,0 arası ise yüksek güvenilirliğe karşılık geldiğini göstermektedir (Özdamar, 2002).
3.2. KATILIMCILARIN BAZI DEMOGRAFĠK ÖZELLĠKLERĠ
Düzce ilinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ile yapılan bu çalışmaya katılanların yaş aralığının 23 ile 63 arasında değiştiği, ortalama yaşın 37 olduğu belirlenmiştir. Çizelge 3.2‟de görüldüğü üzere katılımcıların %40‟ı 25-34 yaş, %37,5‟in 35-44 yaş, %10‟u 45-54 yaş aralığında toplanmaktadır.
Çizelge 3.2. Katılımcıların bazı demografik özellikleri.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%) Yaş Grubu 20-24 1 2,5 25-34 16 40 35-44 15 37,5 45-54 4 10 55-64 2 5 Yanıt yok 2 5 Toplam 40 100 Eğitim Durumu Ortaokul 2 5 Lise 19 47,5 Önlisans 5 12,5 Lisans 13 32,5 Yüksek lisans 1 2,5 Toplam 40 100
Aydın (2010a) tarafından Türkiye genelinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren işletmeler ile yapılan çalışmada; katılımcıların %22,5‟inin 30-34 yaşları arasında, %20,4‟ünün 25-29 yaşları arasında, %13,3‟ünün 35-39 yaşları arasında, %5,8‟nin 40-44 yaşları arasında, %5‟inin 20-24 yaş arasında, %4,8‟inin 40-44 yaş arasına ve %0,8‟inin 50 yaş üzerinde olduğu belirtilmiştir. Sevim Korkut ve Saraç (2016) Düzce ilinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ile yaptıkları çalışmada katılımcıların %59,5‟inin 25-34 yaş, %18,9‟unun 35-44 yaş, %8,1‟inin 45-54 yaş, %8,1‟inin de 55-64 yaş, %5,4‟ünün 20-24 yaş aralığında olduğunu belirtmiştir.
Katılımcıların eğitim düzeyleri incelendiğinde; %47,5‟inin lise, %32,5‟inin lisans, %12,5‟inin önlisans mezunu oldukları belirlenmiştir (Çizelge 3.2). Sevim Korkut ve Saraç‟ın (2016) çalışmasında katılımcıların %13,5‟inin lise, %21,6‟sınin ön lisans, %51,4‟ünün lisans, %10,8‟inin yüksek lisans ve %2,7‟sinin de doktora mezunu olduğunu belirlemiştir. Delihasanoğlu (2018) İstanbul ilinde mobilya sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ile yaptığı çalışmasında katılımcıların %47,7‟sinin lisans, %23,1‟inin lise, %16,9‟unun önlisans, %4,6‟sının yüksek lisans mezunu olduklarını belirtmiştir.
Katılımcıların çalışma süreleri değerlendirildiğinde; %10‟unun orman ürünleri sektöründe 1-5 yıl arasında, %17,5‟inin 6-10 yıl arasında çalıştıkları belirlenmiştir (Çizelge 3.3). Delihasanoğlu (2018) çalışmasında, mobilya sektöründe katılımcıların %43‟ünün 1-5 yıl arasında, %24,6‟sının 6-10 yıl arasında, %10,8‟inin 11-15 yıl arasında, %12,3‟ünün 16-20 yıl arasında, %6,2‟sinin ise 21 yıl ve üzeri çalıştıklarını belirtmiştir.
Katılımcıların bulunduğu işyerinde çalışma süresi olarak; %50‟si 1-5 yıl arasında, %25‟i 6-10 yıl arasında, %10‟u 11-15 yıl arasında aynı firmada çalıştıklarını belirtmişlerdir (Çizelge 3.3). Sevim Korkut ve Saraç (2016) çalışmalarında katılımcıların %37,8‟inin 1-5 yıl arasında, %27,1‟inin 6-10 yıl arasında, %13,1-5‟inin 11-11-5 yıl arasında, %8,1‟inin 16-20 yıl arasında ve %13,5‟inin 21 yıl ve üzerinde aynı işyerinde çalıştığını belirtmiştir.
Çizelge 3.3. Katılımcıların çalışma süreleri.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%)
Kaç yıldır bu sektörde çalışıyorsunuz?
1-5 yıl 4 10 6-10 yıl 7 17,5 11-15 yıl 8 20 16-20 yıl 6 15 21-25 yıl 6 15 26-30 yıl 5 12,5 30 yıl ve üzeri 4 10 Toplam 40 100
Kaç yıldır bu firmada çalışıyorsunuz?
1-5 yıl 20 50 6-10 yıl 10 25 11-15 yıl 4 10 16-20 yıl 1 2,5 21 yıl ve üzeri 5 12,5 Toplam 40 100
Katılımcılar mesleklerini; muhasebe, insan kaynakları uzmanı, inşaat mühendisi, mobilya ustası, orman endüstri mühendisi, orman mühendisi, kalite kontrol uzmanı, bakım uzmanı, satın alma uzmanı, operatör olarak belirtmişlerdir.
Katılımcılar işletmelerde; bakımcı, genel müdür yardımcısı, genel idare amiri, insan kaynakları, işçi, kalite kontrol şefi, makine operatörü, muhasebe müdürü, üretim planlama mühendisi, satın alma sorumlusu, yönetici, işletme sahibi gibi pozisyonlarda bulunmaktadır. Aydın (2010a) Türkiye genelinde orman ürünleri sanayinde faaliyet gösteren işletmeler ile yaptığı çalışmasında; katılımcıların %48,5‟inin mühendis, %40,3‟ünün ustabaşı pozisyonunda bulunduğunu belirtmiştir. Delihasanoğlu (2018) çalışmasında katılımcıların işletmelerde; orta kademe yönetici (%58,5), üst yönetici (%18,5), işletme sahibi (%20) gibi pozisyonlarda bulunduklarını belirtmiştir.
3.3. ĠġLETME YAPISINA AĠT BĠLGĠLER
Bu bölümde işletmelerin faaliyet alanları, kaç yıldır bu alanda faaliyet gösterdikleri, hukuki durumları, personel sayıları ve üretim şekli olmak üzere çeşitli durumları belirlenmeye çalışılmıştır.
3.3.1. ĠĢletmelerin Faaliyet Alanı
Katılımcı işletmelerin faaliyet alanları incelendiğinde; işletmelerin %37,5‟inin mobilya sektöründe faaliyet gösterdikleri belirlenmiştir. Katılımcılar diğer seçeneği altında tüfek dipçiği, kaplama, parke, okul sırası, masif panel, sandalye endüstrisi alanında faaliyet gösterdiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 3.4).
Çizelge 3.4. İşletmelerin faaliyet alanı.
Seçenekler Frekans Yüzde (%) Mobilya 15 37,5 Kereste 8 20 Levha 8 20 Diğer 9 22,5 Toplam 40 100
Karapınar (2015) tarafından Kırklareli, Tekirdağ ve Edirne illerinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerle yapılan çalışmada, işletmelerin %30‟unun mobilya, %16,7‟sinin kağıt, %8,3‟ünün levha, %45‟inin ambalaj, parke, palet, kereste, yalıtım malzemesi ve kapı alanında faaliyet gösterdikleri belirtilmiştir. Çil (2015) tarafından Batı Karadeniz Bölgesinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerle yapılan çalışmada, işletmelerin %46‟sının mobilya, %30‟unun kereste, %12‟sinin levha, %10‟unun kapı imalatı ve %2‟sinin kağıt endüstrisi alanında faaliyet gösterdikleri belirtilmiştir.
3.3.2. ĠĢletmelerin Kaç Yıldır Bu alanda Faaliyet Gösterdikleri
Katılımcı işletmelerin %17,5‟i 6-10 yıl arasında, %20‟si 11-15 yıl arasında orman ürünleri alanında faaliyet gösterdiklerini belirtmişlerdir (Çizelge 3.5). Çil (2015)
tarafından Batı Karadeniz Bölgesinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerle yapılan çalışmada, işletmelerin %40,8‟inin 30 yıldan daha fazla, %22,4‟ünün 6-10 yıl arasında, %8,2‟sinin 1-5 yıl arasında, %8,2‟sinin 11-15 yıl arasında, %8,2‟sinin 21-25 yıl arasında, %6,1‟inin 16-20 yıl arasında ve %6,1‟inin 26-30 yıl arasında orman ürünleri alanında faaliyet gösterdikleri belirtilmiştir.
Çizelge 3.5. Faaliyet yılı.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%) 1-5 yıl 4 10 6-10 yıl 7 17,5 11-15 yıl 8 20 16-20 yıl 6 15 21-25 yıl 6 15 26-30 yıl 5 12,5 30 yıl ve üzeri 4 10 Toplam 40 100
3.3.3. ĠĢletmelerin Hukuki Yapısı
Bu soruya yanıt veren işletmelerin %52,5‟inin anonim şirket, %37,5‟inin limitet şirket, %7,5‟inin ise şahıs şirketi olduğu belirlenmiştir (Çizelge 3.6). Karapınar (2015) tarafından Kırklareli, Tekirdağ ve Edirne illerinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerle yapılan çalışmada, işletmelerin %51,7‟sinin anonim şirket, %40‟ının limitet şirket ve %8,3‟ünün ise şahıs şirketi olduğu belirtilmiştir. Sevim Korkut ve Saraç (2016) tarafından Düzce ili orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerle yapılan çalışmada, işletmelerin %54,5‟inin anonim şirket, %36,4‟ünün limitet şirket %9,1‟inin şahıs şirketi olduğu belirtilmiştir. Karagöz (2019) Kocaeli ilinde orman ürünleri sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ile yaptığı çalışmasında katılımcı işletmelerin %30‟unun anonim şirket, %46‟sının limitet şirket, %18‟inin şahıs şirketi, %2‟sinin ise adi ortaklık olduğunu belirlemiştir.
Çizelge 3.6. İşletmelerin hukuki yapıları.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%) Anonim şirket 21 52,5 Limitet şirket 15 37,5 Şahıs şirketi 3 7,5 Kooperatif 1 2,5 Toplam 40 100
3.3.4. ĠĢletmelerin ÇalıĢma Alanı Sınırları
Katılımcı işletmelerin çalışma alanı sınırları incelendiğinde; işletmelerin ulusal, uluslararası ve bölgesel çalıştığı belirlenmiştir (Çizelge (3.7). Karapınar (2015) tarafından yapılan çalışmada, işletmelerin %58,3‟ünün uluslararası, %25‟inin ulusal,
%16,7‟sinin bölgesel çalıştığı belirtilmiştir.
Çizelge 3.7. İşletmelerin çalışma alanı sınırları.
Seçenekler Ortalama* Standart Sapma
Ulusal 1,475 0,505
Uluslararası 1,475 0,505
Bölgesel 1,675 0,474
*1: Evet, 2: Hayır
3.3.5. ĠĢletmelerin Ġstihdam Sayıları
Çalışma kapsamında toplam çalışan sayısı dikkate alındığında katılımcı işletmelerde en az 10, en fazla 400 çalışanın olduğu belirlenmiştir. İşletmelerde ortalama çalışan sayısı 71 olarak hesaplanmıştır. Katılımcı işletmelerin %32,5‟i 20-59 kişi, %30‟u 10-19 kişi ve %22,5‟i 60-99 kişi arasındaki dilimde yer almaktadır (Çizelge 3.8). Çil (2015) çalışmasında işletmelerin %50‟sinin 20-59 kişi, %22,9‟unun 60-99 kişi, %10,4‟ünün 200 kişiden daha fazla, %8,3‟ünün 150-199 kişi, %6,3‟ünün 100-149 kişi ve %2,1‟inin 10-19 kişi arasındaki dilimde yer aldığını belirtmiştir. Karapınar (2015) tarafından yapılan çalışmada, toplam çalışan sayısı dikkate alındığında katılımcı işletmelerin
%13,3‟ünün 20-29 kişi, %20‟sinin 30-39 kişi, %11,7‟sinin 40-49 kişi, %13,3‟ünün 50-99 kişi, %38,4‟ünün 100 kişi ve üzerindeki dilimde yer aldığı belirtilmiştir.
Çizelge 3.8. İşletmelerin istihdam sayıları.
Çalışan Sayısı Frekans Yüzde
(%) 10-19 kişi 12 30 20-59 kişi 13 32,5 60-99 kişi 9 22,5 100-149 kişi 1 2,5 150-199 kişi 1 2,5 200 kişi ve üzeri 4 10 Toplam 40 100
Katılımcı işletmelerde çalışan kadın sayısı en az 1, en fazla 65 bulunurken, ortalama kadın çalışan sayısı ise 16‟dır. Katılımcı işletmelerin %25‟inde kadın çalışan bulunmazken, %30‟unda 1-5 kişi, %22,5‟inde 16 kişi ve üzerinde kadın çalışan bulunmaktadır (Çizelge 3.9). Çil (2015) çalışmasında katılımcı işletmelerde çalışan kadın sayısının en az 1 en fazla 60 olduğunu, ortalama kadın çalışan sayısının 11 olduğunu belirtmiştir. Delihasanoğlu (2018) tarafından yapılan çalışmada katılımcı işletmelerin %76,9‟unda 1-5 arasında, %7,7‟sinde 6-9 arasında, %6,2‟sinde 10-15 arasında kadın çalışan bulunduğu, %1,5‟inde ise kadın çalışan bulunmadığı belirtilmiştir.
Katılımcı işletmelerde çalışan erkek sayısı en az 9, en fazla 350 bulunurken, ortalama erkek çalışan sayısı ise 59‟dur. Katılımcı işletmelerin %70‟inde 16 kişi ve üzerinde erkek çalışan bulunmaktadır (Çizelge 3.9). Çil (2015) çalışmasında katılımcı işletmelerde çalışan erkek sayısının en az 16, en fazla 375 olduğunu, ortalama erkek çalışan sayısının 73 olduğunu belirtmiştir. Delihasanoğlu (2018) tarafından yapılan çalışmada katılımcı işletmelerin %56,9‟unda 20-50 arasında, %13,8‟inde 16-19 arasında, %10,8‟inde 51-99 arasında, %9,2‟sinde 10-15 arasında, %3,1‟inde 6-9 arasında, %3,1‟inde 1-5 arasında erkek çalışan bulunduğu belirtilmiştir.
Çizelge 3.9. İşletmelerin kadın ve erkek çalışan sayıları. Seçenekler Kadın Erkek Frekans Yüzde (%) Frekans Yüzde (%) Çalışan yok 10 25 - - 1-5 kişi 12 30 - - 6-10 kişi 6 15 7 17,5 11-15 kişi 3 7,5 5 12,5 16 kişi ve üzeri 9 22,5 28 70 Toplam 40 100 40 100
Katılımcı işletmelerde çalışan beyaz yakalı (yönetici) sayısı en az 1, en fazla 35 bulunurken, ortalama beyaz yakalı çalışan sayısı ise 6‟dır. İşletmelerin %60‟ında 1-5 arasında, %25‟inde 6-10 kişi, %10‟unda 16 kişi ve üzerinde beyaz yakalı (yönetici) bulunmaktadır (Çizelge 3.10). Çil (2015) çalışmasında katılımcı işletmelerde beyaz yakalı çalışan sayısının en az 1, en fazla 50 olduğunu; Karagöz (2019) çalışmasında katılımcı işletmelerde beyaz yakalı çalışan sayısının en az 1, en fazla 139 olduğunu belirtmiştir.
Çizelge 3.10. İşletmelerin beyaz yakalı ve mavi yakalı çalışan sayıları.
Seçenekler Beyaz yakalı (yönetici) Mavi yakalı (İşçi) Frekans Yüzde (%) Frekans Yüzde (%) 1-5 kişi 24 60 1 2,5 6-10 kişi 10 25 7 17,5 11-15 kişi 2 5 1 2,5 16 kişi ve üzeri 4 10 31 77,5 Toplam 40 100 40 100
Katılımcı işletmelerde mavi yakalı (işçi) çalışan sayısı en az 5, en fazla 365 bulunurken, ortalama mavi yakalı çalışan sayısı ise 64‟tür. İşletmelerin %2,5‟inde 1-5 arasında, %77,5‟nde 16 kişi ve üzerinde mavi yakalı (işçi) çalışan bulunmaktadır (Çizelge 3.10). Çil (2015) çalışmasında katılımcı işletmelerde mavi yakalı çalışan sayısının en az 17, en fazla 325 olduğunu; Karagöz (2019) çalışmasında katılımcı işletmelerde mavi yakalı
çalışan sayısının en az 4, en fazla 569 olduğunu belirtmiştir.
3.3.6. ĠĢletmelerin Üretim ġekli
Katılımcı işletmelerin üretim şekli incelendiğinde; işletmelerin %27,5‟inin sipariş üretimi, %12,5‟inin seri üretim, %60‟ının bazı ürünler için seri bazı ürünler için sipariş tipi üretim yaptıkları belirlenmiştir (Çizelge 3.11). Karapınar (2015) çalışmasında, işletmelerin %38,3‟ünün sipariş üretimi, %35‟inin bazı ürünler için seri bazı ürünler için sipariş üretimi, %26,7‟sinin ise seri üretim yaptığını belirtmiştir. Sevim Korkut ve Saraç (2016) çalışmalarında işletmelerin %24,3‟ünün seri üretim, %21,6‟sının sipariş üretimi ve %54,1‟inin bazı ürünler için seri bazı ürünler için sipariş üretimi yaptığını belirlemiştir. Karagöz (2019) çalışmasında işletmelerin %46‟sının sipariş üretimi, %36‟sının bazı ürünler için seri bazı ürünler için sipariş üretimi ve %18‟inin ise seri üretim yaptığını belirtmiştir.
Çizelge 3.11. İşletmelerin üretim şekli.
Seçenekler Frekans Yüzde (%)
Seri üretim 5 12,5
Sipariş üretimi 11 27,5
Bazı ürünler için seri, bazı ürünler için sipariş üretimi 24 60
Toplam 40 100
3.4. ĠġLETMELERĠN KALĠTE KONTROL FAALĠYETLERĠ
Bu bölümde işletmelerin kalite kontrol bölümü, kalite kontrol bölümünde çalışanları, kalite kontrol işleminin nasıl yapıldığı, kalite ile ilgili yaşanılan sorunlar, sahip olunan kalite yönetim sistemi belgeleri olmak üzere çeşitli durumları belirlenmeye çalışılmıştır.
3.4.1. ĠĢletmelerin Kalite Kontrol Bölümü
Katılımcı işletmelerin kalite kontrol bölümlerinin varlığı sorgulandığında; işletmelerin %60‟ında kalite kontrol bölümü bulunduğu, %40‟ında ise bulunmadığı belirlenmiştir (Çizelge 3.12). Cavlak (2010) Kocaeli‟nde faaliyette bulunan işletmeler ile yaptığı çalışmasında; işletmelerin %81,4‟ünde kalite kontrol bölümünün bulunduğunu, %18,6‟sında kalite kontrol bölümünün bulunmadığını belirlemiştir. Karapınar (2015) çalışmasında işletmelerin %51,7‟sinde kalite kontrol bölümünün bulunduğunu, %48,3‟ünde ise bulunmadığını; Sevim Korkut ve Saraç (2016) çalışmalarında işletmelerin %64,9‟unda kalite kontrol bölümünün bulunduğunu, %35,1‟inde bulunmadığını belirtmiştir.
Kalite kontrol bölümü bulunan işletmelerin %75‟inde kalite kontrol bölümünde 1-5 arasında çalışan bulunmaktadır (Çizelge 3.12).
Çizelge 3.12. İşletmelerin kalite kontrol bölümü.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%)
Kalite kontrol bölümünüz var mı?
Evet 24 60
Hayır 16 40
Toplam 40 100
Cevabınız Evet ise kalite kontrol bölümünde çalışan sayısı
1-5 kişi 18 75
6-10 kişi 3 12,5 11 kişi ve üzeri 3 12,5
Toplam 24 100
Kalite kontrol bölümünde çalışanlara kalite ile ilgili eğitim verilme durumu irdelendiğinde; kalite kontrol bölümünde çalışanların %83,3‟ünün kalite konusunda eğitim aldığı, %16,7‟sinin ise eğitim almadığı belirlenmiştir. Katılımcı işletmeler kalite eğitimlerinin %62,5 oranında işletme bölüm çalışanları, %37,5 oranında danışmanlık şirketi tarafından verildiğini belirtmişlerdir (Çizelge 3.13). Sevim Korkut ve Saraç (2016) çalışmalarında kalite kontrol bölümünde çalışanların %51,4‟ünün kalite konusunda eğitim aldığı, %18,9‟unun ise eğitim almadığı belirtilmiştir.
Karapınar (2015) çalışmasında, çalışanlara kalite eğitimlerinin işletmedeki bölüm çalışanları ve danışmanlık şirketi tarafından verildiğini belirtmiştir.
Çizelge 3.13. İşletmelerin kalite kontrol bölümünde çalışanların eğitim durumu.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%) Kalite kontrol bölümünde çalışanlara kalite ile ilgili
eğitim verildi mi?
Evet 20 83,3
Hayır 4 16,7
Toplam 24 100
Kalite eğitimleri işletmemiz bölüm çalışanı tarafından veriliyor.
Evet 15 62,5
Hayır 9 37,5
Toplam 24 100
Kalite eğitimleri danışmanlık şirketi tarafından veriliyor.
Evet 9 37,5
Hayır 15 62,5
Toplam 24 100
Katılımcı işletmeler kalite kontrol bölümünde çalışanların eğitim düzeylerini; ilkokul, lise, ön lisans, lisans, yüksek lisans olarak belirtmişlerdir. Kalite kontrol bölümünde çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği, ISO, TSE, kalite yönetim sistemi ile ilgili çeşitli eğitimler almışlardır.
3.4.2. Kalite Kontrol Bölümünün Organizasyon ġeması Ġçinde Yer alması
Katılımcı işletmelerin %65‟inde kalite kontrol bölümünün bağımsız bir bölüm olarak organizasyon şeması içinde yer aldığı belirlenmiştir (Çizelge 3.14).
Çizelge 3.14. Kalite kontrol bölümünün organizasyon şeması içinde yer alması.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%) İşletmenizde kalite kontrol bölümü bağımsız bir
bölüm olarak organizasyon şeması içinde yer alıyor mu?
Evet 26 65
Hayır 14 35
3.4.3. Kalite Kontrolün Uygulanma ġekli
Katılımcı işletmelerde kalite kontrolün çoğunlukla; “gözle yüzeysel kontrol”, “kalite kontrol test aletleri yardımı” ile yapıldığı belirlenmiştir. İşletmeler diğer seçeneği altında ustabaşıların kalite kontrolü yaptıklarını belirtmişlerdir (Çizelge 3.15). Cavlak (2010) Kocaeli‟nde faaliyette bulunan işletmeler ile yaptığı çalışmasında kalite kontrol işlemlerinin çalışmaya katılan işletmeler tarafından, gözle yüzeysel kontrol (%38,2), kalite kontrol test aletleri (%71,6), müşteri denetimi (%21,6), danışman şirketler (%87) yardımı ile uygulandığı belirtilmiştir.
Çizelge 3.15. Kalite kontrolün uygulanma şekli.
Seçenekler Ortalama* Standart Sapma
Gözle yüzeysel kontrol 1,300 0,464
Kalite kontrol test aletleri yardımı ile 1,550 0,503
Diğer 1,975 0,158
Müşteri denetimi ile 2,000 0,000
Danışman şirketler yardımı ile 2,000 0,000
*1: Evet, 2: Hayır
3.4.4. ĠĢletmelerde YaĢanan Kalite Sorunları
Katılımcı işletmelerin %35‟inde kalite sorunu yaşandığı belirlenmiştir (Çizelge 3.13). İşletmeler yaşadıkları kalite sorunlarını; kalınlık, renk hataları, gönye, üretim hataları, proje hataları olarak belirtmişlerdir.
Kalite sorunları yaşayan işletmelerin %57,2‟si bu sorunları nadiren, %35,7‟si bazen, %7,1‟i ise her zaman yaşadıklarını belirtmişlerdir (Çizelge 3.16).
Çizelge 3.16. Kalite sorunları.
Seçenekler Frekans Yüzde
(%)
İşletmenizde kalite sorunu yaşanıyor mu?
Evet 14 35
Hayır 26 65
Toplam 40 100
Kalite sorunlarını hangi sıklıkla yaşıyorsunuz?
Hiç - - Nadiren 8 57,2 Bazen 5 35,7 Sık sık - - Her zaman 1 7,1 Toplam 14 100
Katılımcı işletmelere yaşadıkları kaliteye yönelik sorunların kim tarafından çözüldüğü sorulduğunda işletmeler en fazla “yöneticiler” tarafından çözüldüğü yanıtını vermişlerdir (Çizelge 3.17).
Çizelge 3.17. Kaliteye yönelik sorunların çözülmesi.
Seçenekler Ortalama* Standart
Sapma
Yöneticiler tarafından 1,200 0,405
Yöneticilerin belirlediği çalışan şefleri tarafından 1,775 0,422
Çalışanlar tarafından 1,975 0,158
*1: Evet, 2: Hayır
3.4.5. Kalite Yönetim Sistemi Belgeleri
Katılımcı işletmelerde bulunan kalite yönetim sistemi belgeleri sorgulandığında, işletmelerde “ISO 9001 kalite yönetim sistemi belgesi”, “OHSAS 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi belgesi”, “ISO 14001 çevre yönetim sistemi belgesi” ve “ISO 50001 enerji yönetim sistemi belgesi” bulunduğu belirlenmiştir. İşletmeler diğer seçeneği altında ISO 10002 müşteri memnuniyeti yönetim sistemi belgesi, ISO/TS
16949 otomotiv kalite yönetim sistemi belgesi, TSE marka tescil belgesine sahip olduklarını belirtmişlerdir (Çizelge 3.18).
Çizelge 3.18. İşletmelerde bulunan kalite yönetim sistemi belgeleri.
Seçenekler Ortalama* Standart Sapma ISO 9001 kalite yönetim sistemi 1,500 0,506
Diğer 1,600 0,496
OHSAS 18001işçisağlığı ve iş güvenliği yönetim
sistemi 1,775 0,422
ISO 14001 çevre yönetim sistemi 1,825 0,384 ISO 50001 enerji yönetim sistemi 1,975 0,158
*1: Evet, 2: Hayır
Öztürk (2014) TKY‟nin üretim işletmeleri üzerindeki etkisinin belirlenmesine yönelik Adıyaman ilinde yaptığı çalışmasında, ankete katılan işletmelerin %60,2‟sinin ISO belgelerinden birine sahip olduğu, %39,8‟inin ise sahip olmadığı belirtilmiştir. Çil (2015) çalışmasında katılımcı işletmelerin %88‟inde ISO 9001 kalite yönetim sistemi belgesi, %74‟ünde OHSAS 18001 işçi sağlığı ve güvenliği sistemi belgesi, %38‟inde ISO 14001 çevre yönetim sistemi belgesi ve %2‟sinde enerji yönetim sistemi belgesi bulunduğunu belirtmiştir. Karagöz (2019) çalışmasında katılımcı işletmelerde sırasıyla ISO 9001 kalite yönetim sistemi belgesi, OHSAS 18001 iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi belgesi, ISO 50001 enerji yönetim sistemi belgesi, ISO 14001 çevre yönetim sistemi belgesi bulunduğunu belirlemiştir.
Alınan kalite yönetim sistemi belgelerinin yeterliliğinin katılımcı işletmelerin 21‟inde (%52,5) denetlendiği belirlenmiştir.
Katılımcı işletmelere “Kalite yönetim sistemi belgesine sahip değilseniz almayı düşünüyor musunuz?” sorusu sorulduğunda, işletmelerin %50‟si almayı düşünmediklerini, %20‟si almayı düşündüklerini belirtmişlerdir. Bu soruya katılımcı işletmelerin %30‟u yanıt vermemiştir. Karapınar (2015) çalışmasında kalite yönetim sistemi belgesi bulundurmayan işletmelerin %38,7‟sinin belgeyi almayı düşündüklerini, %61,3‟ünün almayı düşünmediklerini belirtmiştir.
Kalite yönetim sistemi belgesi almayı düşünmeyen işletmeler bunun nedenleri olarak en fazla “Müşterilerin, belge olmadan da firmamızdan alışveriş yapması” yargısına katıldıklarını belirtmişlerdir. Katılımcı işletmelerin “Belgenin dayandırıldığı felsefeye inanılmaması” ve “İhracatımızın olmaması” yargılarına ise daha az katılım gösterdikleri belirlenmiştir (Çizelge 3.19). Karapınar (2015) çalışmasında belge almayı düşünmeyen işletmelerin tamamının “müşterilerin, belge olmadan da firmamızdan alışveriş yapması” ifadesine katıldıkları belirtilmiştir.
Çizelge 3.19. Kalite yönetim sistemi belgesinin alınmama nedenleri.
Seçenekler Ortalama*
Standart Sapma Müşterilerin, belge olmadan da firmamızdan
alışveriş yapması 1,100 0,307
Belgenin alınma maliyetinin çok yüksek olması 1,750 0,444
Bürokrasinin çok olması 1,800 0,410
Belgenin dayandırıldığı felsefeye inanılmaması 1,850 0,366
İhracatımızın olmaması 1,950 0,223
Diğer 1,950 0,223
*1: Evet, 2: Hayır
3.5. ĠġLETMELERĠN TOPLAM KALĠTE YÖNETĠMĠ ÇALIġMALARI
Bu bölümde katılımcı işletmelerin TKY‟den haberdar olma durumu, TKY‟yi uygulama durumları, TKY‟ye başlamayı kısıtlayıcı nedenler, TKY‟ye başlama nedenleri, TKY‟yi uyguladıkları bölümler, uyguladıkları TKY ilkeleri, uyguladıkları kalite yönetim teknikleri, TKY‟yi uygulamada yaşadıkları sorunlar olmak üzere çeşitli durumları belirlenmeye çalışılmıştır.
