İLGİNÇ YAYIN ÖZETLERİ
A m e r i c a n J o u r n a l o f C l i n i c a l N u t r i t i o n , V o l.7 6 , 20 0 2
1. Z h u SK, Wang Z, H eshka S et al. Waist cir- c u m fe re n c e and obesity-associated risk fac to r s a m o n g vvhites in th e T h i r d N a t io n a l H e a lth an d N u tr itio n E x a m in a tio n Survey: clinical action thresholds.p.743.
2. B a y l i n A, K a b a g a m b e E K , S ile s X et al. A d i p o s e t i s s u e b i o m a r k e r s o f f a tty a c id intake.p. 750.
3. V e n n B J , M a n n J I , W i l l i a m s S M e t al. Dietary counseling to increase natural folate intake: a random ized, placebo-controlled trial in fre e -liv in g s u b je c ts to assess effects on s e r u m f o l a t e a n d p l a s m a t o t a l homocysteine.p.758.
4. H e r m a n S, G r i f f i n I J , S u w a r t i S, et al. C o f o r tific a tio n o f iro n -fo rtifie d flour with zin c su lfa te , b ut not zinc o xide, d ecreases iron absorption in Indonesian children.p.813. 5. C h o v v a n a d i s a i W a n d L ö n n e r d a l B . a ,
-A n titry psin and antichym otrypsin in hum an m i l k : o r i g i n , c o n c e n t r a t i o n s , a n d stability.p.828.
6. D e S a n tia g o S, A lo n s o L, Halhali A, et al. Negative calcium balance during lactation in rural M exican wom en.p.845.
7. H e rn e ll O and L ö n n e rd al B .Iron status o f in fa n ts fed lo w - ir o n fo rm ula: no effect o f a d d e d b o v i n e l a c t o f e r r i n o r n u c l e o t i d e s . p. 858.
--- Prof. Dr. Ayşe BAYSAL* —
Editörden
8. Voorrips LE, Brants HAM , Kardinaal AFM. intake o f c onjugated linoleic acid, fat, and o t h e r f a t t y a c i d s in r e l a t i o n to p o s t - m enopausal breast cancer: the N etherland s Cohort Study on Diet and Cancer.p.873. 9. Terry P, Ja in M, M ille r A B , et a l.D ie ta r y
carotenoids and risk o f breast cancer.p.883 . 10. Ham ack L, Nicodemus K, Jacobs DR, et al.
An evaluation o f the Dietary Guidelines for A m e r i c a n s in r e l a t i o n to c a n c e r occurrence.p.889.
İ .I I I. U l u s a l S a ğ l ı k ve B e s l e n m e Araştırmasında Bel Çevresi ve Şişmanlık İlin tili Risk Faktörleri.
Bel çevresi ile şişmanlık ilintili risk faktörlerini b e l i r l e m e k için a r a ş t ır m a y a k a tı la n b i r e y l e r düşük HDL, yüksek LDL, yüksek kan basıncı ve glikoz tolerans bozu klu ğu nu n varlığına göre 2 gruba ayrılarak bu faktörlerin bel çevresi ve BKİ d e ğ e rle r iy le ilin tisi sap ta n m ıştır. E r k e k te bel çevresinin 96 cm olması BKİ 26'ya, kadında bel çevresinin 86 olması BKİ 25'e eşdeğer olduğu belirle n m iş tir. B el ç e v re s i B K İ'd e n d a h a ço k kardiyovasküler risk faktörleriyle ilintili b ulu n muştur. Araştırm aya katılanlarda ortalam a BKİ e rk e k te 2 6.7 , k a d ın d a 26 .2 'd ir. O r t a l a m a bel çevresi erkekte 96.4 cm, kadında 88.2 cm'dir. Bel çevresi erkekte 90 cm, kadında 83 cm, BKİ 25'in riski ile benzerdir. Bel ç evresinin erkekte 100 cm, kadında 93 cm olmasının yarattığı risk BKİ 30 ile eşittir. Bel çevresi, 5 risk faktöründen 4'ü ile ö n e m li ilin ti g ö s te r m e k t e d i r . Bel ç e v re s i erkekte 94 cm, kadında 80 cm m inum um değer lerdir. Bel çevresi erkekte 102 cm, kadında 88
9 6 B A Y S A L A .
c m a z a m i d e ğ e r l e r d i r ve z a y ıf la m a g erek çesi olarak kabul edilmelidir.
2 . Yağ A s i d i A l i m i n i n A d i p o z Doku Belirleyicileri (Markerleri)
Adipoz dokunun yağ asidi aliminin belirleyicisi olup o lm a d ığ ın ı sa p ta m ak için yaş ortalam ası 56±11 yıl olan erkeklerin besin tüketim sıklık larına göre yağ asidi alımları ve adipoz doku yağ asitleri b ileşim i ölçülm üştür. A dipoz dokunun doymuş yağ asitleri içeriği süt ürünlerinin tüketi mi, n-3 yağ asitleri balık tüketimiyle korelasyon göstermiştir. Diyetle yağ asitlerinin alımı adipoz do k u yağ a sitleri ile k o re la s y o n gösterm iştir. Adipoz dokunun yağ asitleri içeriği ölçülerek yağ asitlerinin aliminin belirlenebileceği, özellikle n-3 ve n-6 çoklu d oym am ış yağ asitleriyle trans y a ğ a s itle r i a lim in in b e lir le n m e s i n d e a d ip o z d o k u n u n iyi b i r g ö s t e r g e o l d u ğ u s o n u c u n a varılmıştır.
3 . Doğal Folat Alimini Art ırmay a Yönelik Diyet Danışmanlığı: Serum Folat ve Plazma Homosistein Düzeyine Etkisini Ölçmek için Randomize, Plasebo Kontrollü Çalışma
Bu çalışmada bireyler iki gruba ayrılarak 4 hafta süreyle bir gruba folat alimini artırmaya yönelik d i y e t d a n ı ş m a n l ı ğ ı y a p ıl m ı ş , d iğ e ri k o n tro l grubudur. Çalışmanın başında, sonunda ve biti m in de n 17 hafta sonra serum folat ve plazm a homosistein düzeyleri ölçülmüştür. Danışmanlık yap ıla n grup b a ş la n g ıc a göre y ak laşık sebze, kurubaklagil, m eyve özellikle portakal ve p or takal suyu, yağlı tohum ve sert kabuklu meyve tüketimini önemli ölçüde artırarak günlük folat a li m i n i 263 m i k r o g r a m d a n 618 m ik r o g ra m a ç ı k a r m ı ş l a r d ı r . B u n u n s o n u c u s e r u m f o la t d ü z e y i n d e % 3 7 a rtış o lm u ş tu r. H o m o s is te in d ü zeyi 12.0 m ik ro m o l/L 'd en 9.7 m ikrom ol/L düzeyine düşmüştür. Folattan zengin besinlerin tü k etim in in artırılm asıy la plazm a hom osistein düzeyinin düşürülebileceği, böylece aynı zaman da diğer besin öğelerinin alımı da artacağından bu tür uygulamanın, ek folik asit alımına tercih edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
4 . EndonezyalI Çocukl arda Unun Demir ve Ç i n k o ile Z e n g i n l e ş t i r i l m e s i n i n D e m i r Emilimine Etkisi
G e liş m e k te o lan ü l k e le rd e d e m i r y e te r s iz liğ i önem li so ru n la rd a n d ır ve bu so ru n u n ç ö z ü m ü için temel besinlerin demirle zenginleştirilm esi önerilmektedir. Bu ülkelerde çinko yetersizliği de söz k o n u s u d u r. Bu s o r u n u n g i d e r i l m e s i için demirle birlikte temel besinlerin çinko ile zengin leş tirilm e s i ö n e rilm e k te d ir. T e m el b e s in l e r i n çinko ile zenginleştirilmesi ile diyare, solunum yolu ve sıtm a gibi e n fe k s iy o n h a s ta lık la r ın ın morbidite ve mortalitesinin azaldığı bildirilmiştir. Besinlerin çinko ile zenginleştirilm esi gelişmiş ülkelerde de yaygın bir uygulamadır. Bu çalışma da çocuklara 60 mg Fe/kg zenginleştirilm iş un tek başına veya demirle zenginleştirilmiş una 60 mg Zn/kg çinko sülfat veya çinko oksit eklenerek v e rile r e k d a y a n ık lı iz o to p y ö n t e m i y l e d e m i r emilimi saptanmıştır. Tek başına demirle zengin leştirilmiş un alımında demir emilimi %15.9±6.8, çinko sülfatla birlikte alımında %11.5±4.9, çinko oksitle birlikte alımında %14.0±8.9 bulunmuştur. Çinko emilimi çinko oksitten % 24.1±8.2, çinko sülfattan %23.7±11.2 bulunmuştur. Unun demirle birlikte çinko oksitle zenginleştirilmesinin demir emilimini azaltmadığı, çinko sülfat kullanımında ise demir emiliminin olumsuz etkilendiği sonu c una varılmıştır. Ü lk e m iz d e h er iki m in e ra lin yetersizliği sorun o lduğundan tem el b esinim iz olan unun demir sülfat ve çinko oksitle zengin leştirilmesi yararlı olur.
5 . İ nsan S ü t ü n d e a , - A n t i t r i p s i n ve Antikemotripsin: Kaynağı, Konsantrasyonu ve Dayanıklığı
İnsan sütünde a ,- a n t it r i p s in ve k e m o trip s in in bulunduğu önceki çalışmalarda saptanmıştır. Bu ç a lış m a d a b u n la rın k a y n a k la rı ve e tk i le r in i n belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu öğ elerin insan m e m e d o k u s u n d a o l u ş t u ğ u v e e m z i r m e n i n b aşlangıcında yüksek k o n s a n tra sy o n d a b u l u n d u ğ u ve z a m a n la a z a l d ığ ı in v i tr o s i n d i r i m sırasında yapılarının bozulm adığı saptanmıştır. Bunların insan sütünde bulunan ve
antienfeksi-yon etkinliği olan laktoferrinin yıkımını önlediği sonucun a varılmıştır.
6 . K ı r s a l K e s i m M e k s i k a l I K a d ı n l a r d a Laktasyon Sırasında Eksi Kalsiyum Dengesi
E m z irm e sırasında sütle salgılanan kalsiyumdan dolayı gereksinm e artar. İyi beslenen kadınlarda b ile e m z i r m e s ır a s ın d a eksi k a ls iy u m dengesi oluşur. K adınlarda oluşan kemik kaybı paratroid h o r m o n l a ilintili p e p tid (P T H rP ), p rolaktin ve a n d r o j e n h o r m o n la rın ın seru m k o n s a n tra sy o n larındaki d eğ işm elerle ilintilidir. Bu çalışmada em ziren kadınların 1,3,6 ve 12.aylarda kalsiyum d e n g e s i ve s e ru m k a ls iy u m k o n sa n tra sy o n u n u e t k i l e y e n f a k t ö r le r s a p ta n m ış ve e m z irm e y e n a y n ı y a ş g r u b u k a d ı n l a r l a k a r ş ıla ş tır ılm ış tır . K a l s i y u m d e n g e s i 1,3 ve 6 a y l a r d a e k s i ve e m z i r m e y e n k a d ı n l a r d a n fark lı b u l u n m u ş t u r ( p < 0 . 0 5 ) . S e r u m P T H ve l , 2 5 - ( O H ) 2 - D e m z i r m e y e n l e r d e e m z i r e n l e r d e n y ü k s e k ti r . K a l s i y u m d e n g e s i s e r u m ö s tr o je n d ü z e y i ile d o ğ r u s a l, s e ru m l ,2 5 - ( O H ) 2 - D düzeyi ile ters y ö n d e i li n tilid ir. A n n e sü tü k a ls iy u m d üzeyi serum P T H rP düzeyi ile doğrusal yönde, serum östrojen düzeyi ile ters yönde ilintidir. Emziren M e k s i k a l ı k a d ı n l a r d a e k si k a ls i y u m d e n g e s i görülmektedir. Kadınların günlük kalsiyum alımı o r ta la m a y a k la ş ık l . a y d a 800, 6 .ayda 725 mg, p o s a alım ı 32 ve 33 g'dır. Eksi k a lsiyum d e n g e s in in s a lg ıla n a n sütü n k a ls iy u m ve östrojen düzeyi ile ilintili olduğu serum PTHrP ve östro- j e n i n k a ls iy u m d engesi ve sütün kalsiyum içe
r i ğ i n i n r e g u l a s y o n u n d a rol a ld ığ ı s o n u c u n a varılmıştır.
7.Düşük Demir İçeren Formula ile Beslenen B e b e k l e r i n D e m i r Y ö n ü n d e n B e s l e n m e D u r u m u : L a k t o f e r r i n ya da N ü k l e o t i d Eklenmesi Etkisiz
Bu ç a l ı ş m a d a te k b a ş ın a a n n e sütü ve dü şük d e m ir içerikli (2 m g Fe/L) ya da yüksek demir içerikli (4m g Fe/L) formula ile beslenen bebekler 4 ve 6 a y la r d a a n tr o p o m e t r i k ve h e m a to lo jik gösterg eler yönü n den değerlendirilmişlerdir. İki dö nem arasında fark bulunmamıştır. Hematolojik g ö s t e r g e l e r a ç ı s ı n d a n b e b e k le r a r a s ın d a fark
gözlenmemiştir. Bebeklerin % 34'ünün hemotolo- jik düzeyi 110 g/L altında olmasına karşın demir yetersizliği belirtisi bulunmamıştır. 1.6 mg Fe/L düzeyinde demir içeren formlarının 6 ay ve önce si b e b e k l e r e iç in y e te r li o l d u ğ u , e k d e m i r le zenginleştirilmenin yarar sağlamadığı sonucuna varılmıştır.
8 . M e n a p o z S o n r a s ı K a d ı n l a r d a M e m e Kanserine İlişkin Olarak Konjuge Linoleik A s i d , Yağ ve D i ğ e r Yağ A s i t l e r i A l ım ı : H o l l a n d a D i y e t ve K a n s e r Top lu m Araştırması
Süt ve süt ürünleri ile işkembeli hayvan etlerinde bulunan konjuge linoleik asidin deney hayvan
ları ve in v itro ç a lış m a la r d a a n tik a rs in o je n ik etkiye sahip oldu ğu saptanmıştır. A n cak b u n a ilişkin yeterli epidem iyolojik araştırma verileri bulunmamaktadır. Bu çalışmada Hollanda Diyet ve Kanser Araştırması kapsamında besin tüketim sıklığı verilerinde konjuge linoleik asit, yağ ve d i ğ e r y a ğ a s i t l e r i n i n a lım ı v e b u n u n m e m e k a n s e r i i n s i d a n s ı y l a i l i n t i s i i n c e l e n m i ş t i r . Konjuge linoleik asit alımı m em e kanseri insi- dansı ile z a y ıf p o z itif ilişki göstermiştir. Trans yağ asitleri ile önemli pozitif ilişki saptanmıştır. M e m e kanseri ile tekli d o y m a m ış ve cis f o r mundaki yağ asidi alımı arasında ters ilişki sap tanmıştır. Bunun yanında konjuge linoleik asit içeren besin gruplarının alımı m eme kanseri ile ilintili bulunmamıştır. Deney hayvanları ve doku k ü l t ü r ü ç a l ı ş m a l a r ı n d a g ö s t e r i l e n k o n j u g e lin o leik a sid in a n ti k a r s i n o je n i k ö z e lliğ i e p i demiyolojik çalışmayla desteklenmemiştir.
9.Diyet Karotenoidleri ve Meme Kanser Riski
Sebze ve meyve tüketiminin m eme kanseri riski ni azalttığı bildirilm iştir.Bu çalışm ada Kanada Meme Kanseri Tarama grubuna giren kadınların bireysel besin tüketimiyle çeşitli karotenoid alım- ları saptanarak meme kanseri insidansı ile ilintisi i n c e l e n m i ş t i r . A r a ş t ı r m a s o n u ç l a r ı d e ğ i ş i k karotenoid alım düzeyi ile meme kanseri arasın d a i l i n t i o l m a d ı ğ ı n ı i ş a r e t l e m e k t e d i r . A ra ş tırıc ıla ra göre bu k o n u d a y a p ıla n ileriy e dönük araştırmaların sürdürülmesi g erekm ekte
9 8
B A Y S A L A .
dir. K a n s e rin uzu n sürede o lu ştuğu göz önüne alınırsa 40 yaş üstü kadınlarda böyle bir ilintinin o lm a m a sı beklenebilir. K aroteno id lerin kanser k o r u y u c u e tk is in in s a p ta n a b ilm e s i için erken y a ş l a r d a n i t i b a r e n b e s l e n m e b i ç i m i n i n ve k a ro te n o id le rin tü k e tim in in d e ğ e rlen d irilm e s i gerekir. Ayrıca besinlerin hazırlanması, pişirilme si ve saklanması sırasında karotenoidlerin antiok- sidan niteliklerinde oluşan kayıplar da önem taşı maktadır.
1 0 .K a n ser O lu ş u m u n a İlişkin O la r a k ABD Beslenme Rehberinin Değerlendirilmesi
ABD 1980'den beri halkın sağlıklı beslenmesine y ö n e li k b e s le n m e re h b e r i y a y ın la n m a k ta d ır . Araştırma bulguları ışığında bu rehberler belirli y ı l l a r d a r e v i z e e d i l m e k t e d i r . B u ç a l ı ş m a d a beslenme rehberi kanser riski yönünden gözden geçirilerek puanlandırılmış ve bir indeks saptan mıştır. Örneğin BKİ 25 altında olmaya iki puan verilirken, 25-29.9 bir puan ve 30 üstü 0 puandır. Her gün m eyve tüketiliyorsa bir puan, haftada 4'den az tüketiliyorsa 0 puandır. Bu puanlamaya g ö r e y a k l a ş ı k 3 5 . 0 0 0 0 k i ş i n i n B e s l e n m e R e h b e r i n e u y g u n d a v r a n ı ş l a r ı d e ğ e r l e n d ir ild iğ in d e y ü k s e k p u a n a lim in in k a n s e r riskini azalttığı sonucuna varılmıştır.
European Journal of Clinical Nutrition, Vol. 56, 2002.
1. Davies PSW, Erskine JM, Hambidge KM, et al. L o n g i tu d i n a l i n v e s t ig a t io n o f e n e rg y expenditure in infants with cystic fıbrosis. p.940.
2. V a n h a r a n ta M, M u rs u J, N u r m i T, et al. Ph lo em fortification in rye bread elevates serum enterolactone level. p.952.
3. Karatas F. An investigation o f orotic acid lev- els in the breastm ilk o f sm oking and non- smoking mothers. p.958.
4. Liggins J, M ulligan A, R un sw ick S, et al. Daidzein and genistein content o f cereals. p. 961.
5. Wang Y, Wang JQ. A comparison o f interna- tional references for the assessment o f child and adolescent overweight and obesity in dif- ferent populations. p.973.
6. Karamanos B, Thanopoulou A, A ngelico F. N u t r i t i o n a l h a b i t s in th e M e d i t e r r a n e a n Basin. The macronutrient composition o f diet a n d its r e l a t i o n w i t h th e t r a d i t i o n a l Mediterranean diet. Multi-centre study o f the M e d i t e r r a n e a n G r o u p f o r th e S t u d y o f Diabetes (MGSD). p.983.
7. Kebler T, Jansen B, Hesse A. Effect o f black- currant-, cranberry-and plum juice consum p tion o f risk factors associated with k idney stone formation. p.1020.
8. Hankey CR, Lean MEJ, Lowe GD. Effects o f moderate vveight loss on anginal sym ptom s and indices o f coagulation and fıbrinolysis in overvveight p a tie n ts w ith a n g in a p c c to ris . p. 1039.
9. Karvonen HM, Tapola NS, Uusitupa MI, et al. The effect o f vegetable oil-based cheese on serum total and lipoprotein lipids. P. 1094. 10. de L u is D A , A l l e r R, I z a o l a O, et al.
P o stsu rg e ry en te ral n u tritio n in h e a d and neck cancer patients. p. 1126.
11. Hodgson JM, Watts GF, Playford DA, et al. Coenzym e Q [ s u b l0 ] im proves blood pres- sure and glycaemic control: a controlled trial in subjects with type 2 diabetes. p. 1137. 12. Su Q, R o w le y K G , I t s i o p o u l o s C, et al.
I d e n t i f i c a t io n a n d q u a n t i t a t i o n o f m a j ö r carotenoids in selected co m p o n e n ts o f the Mediterranean diet: green leafy vegetables, fıgs and olive oil. p. 1149.
l . K i s t i k F i b r o s i z l i B e b e k l e r d e E n e r j i Harcamasının Uzunlamasına İncelenmesi
D oğum da kistik fibrosiz tanısı konm uş b e b e k lerin toplam enerji harcamaları bir yıl boyunca
ölçülmüştür. İkinci ayda kistik fibrosizli bebek lerin kilogram başına ya da günlük yağsız kitle b a şın a enerji harcam aları kontrollerden farksız bulunmuştur. B una karşın 6.ayda kistik fibrosizli b e b e k le rin to pla m enerji h a rcam ası/k g, yağsız kitle/gün kontrollerden %25 daha yüksek bulun m u ş t u r . B e b e k l e r 1 2 .a y a g e l d i k l e r i n d e a rtış % 3 0 'u b u lm u ş tu r. K is tik fibrosizli bebe k le rin b ü y ü m e ve g e l i ş i m l e r i n i n n o r m a l s ın ı r la r d a sü rm e s i için b e s le n m e le rin e özel ö n e m v e ril m esin in gerektiği s onu cun a varılmıştır. Bunun n e d e n i d e lta F508 m u ta s y o n u n a bağlı genetik f a r k l ıl ık t a n k a y n a k la n a b ilir . K is tik fib ro siz li çocuklarda sitokinlerin salınımı artar ve akciğer inflamasyonu görülür.
2 . Ç a v d a r E k m e ğ i n i n P h l o e m ile Z e n g i n l e ş t i r i l m e s i S e r u m E n t e r o l a k t o n Düzeyini Yükseltir
P h l o e m u n u ç a m a ğ a ç l a r ı n ı n iç t a b a k a s ı n ı n ay rılarak e z ilm e siy le elde edilir. Finlandiya'da 2 0 . yy b a ş la r ın d a k i k ıtlık y ılla r ın d a e k m e k lik unun miktarını artırmak için kullanılmıştır. Buna b e n z e r u y g u l a m a 2 . D ü n y a S a v a ş ı y ı ll a r ı n d a ü l k e m iz d e a h la t m e y v e le ri ve m ısır koçanları ezilerek çavdar ununa katılıp ekmek yapılmıştır. P hloem unu ligninlerden, dolayısıyla çözünmez p o s a d a n zen g in d ir. B azı a ra ş tır m a la r ligninin k o l o n b a k t e r i l e r i t a r a f ı n d a n e n t e r o l a k t o n e dönüştürülerek kana emildiğini, serum ve idrarda ö lç ü le b ild iğ in i gösterm iştir. L ig nin d en zengin p h l o e m u n u k a tılm ış ç a v d a r ek m eği a lim inin s e ru m e n te ro la k to n d üze y in e etkisini saptam a amacıyla yapılan bu çalışmada yetişkin bireylere 4 hafta süreyle yüksek phloem, düşük phloem ve p h l o e m s u z ç a v d a r e k m e ğ i v e r i l e r e k s e r u m enterolakton düzeyi ölçülmüştür. Phloem içeren ekm ek alımında phloemsuz ekmeğe göre serum enterolakton düzeyi önemli şekilde yükselmiştir. Ç ö z ü n m e z p o s a k o m p o n e n t le r in d e n lig n in in kalınbarsak bakterileri tarafından enterolaktona dö nüştürülerek m etabolize edilebildiği, phloem u n u n u n iyi bir lig nin k a y n a ğ ı o lara k işlevsel b e s in ü re tim in d e yararlanılab ileceğ i sonucuna varılmıştır. Araştırmacıların daha önce yaptıkları çalışm alarda serum enterolakton düzeyi yüksek
olan bireylerde akut koroner olay riskinin düşük olduğu belirlenmiştir.
3 . S i g a r a İ ç e n v e İ ç m e y e n A n n e l e r i n Sütlerinde Orotik Asit Düzeyinin İncelenmesi
İnsan sütündeki kimyasal öğelerden biri de orotik asittir. Orotik asit, pirimidin biyosentezinde ara üründür, m em elilerin sü tünde bulunur. D eney hayvanlarındaki araştırm a sonuçları diyete %1 oranında orotik asit eklenmesinin pürin:pirimidin o r a n ı n ı d ü ş ü r d ü ğ ü , k a r a c i ğ e r y a ğ l a n m a s ı , DNA'da hasar ve kanser riskini artırdığını göster m iştir. F ıra t Ü n iv e rs ite s i K im y a B ö lü m ü n d e yapılan bu araştırmada sigara içen ve içm eyen emzikli kadınların sütlerinin orotik asit düzeyi saptanm ıştır. Sigara içen a n ne le rin sü tle rin in orotik asit düzeyi ortalam a 3.92±0.20 m ikro- gram /m L iken içm eyenlerin 1.66±0.15 m ikro- gram/mL bulunmuştur (p<0.005). Sigarada bulu nan nikotin, ağır metal ve nitrosamin türevlerinin p i r i m i d i n s e n t e z i n d e ro l a la n U M P e n z im aktivitesini azaltarak ya da arginin düzeyinin a z a l m a s ı n a n e d e n o l a r a k s ü tü n o r o ti k a s it düzeyinin yükseldiği sonucuna varılmıştır. Bu çalışmanın sonuçları gebe ve emziklilikte sigara içiminin bebeğin sağlığını olumsuz etkileyen fak törlere bir yenisinin eklenmesi açısından önem taşımaktadır.
4.Tahılların Daidzein ve Genistein İçeriği
Daidzein ve genistein flavonoidlerin alt grubu izoflavonlardandır. İzoflavonlar yapı bakımından östrojene benzedikleri ve bitkisel kaynaklı olduk larından fitoöstrojenler olarak anılmaktadırlar. Bu ç a l ı ş m a d a A v r u p a ü l k e l e r i n d e s ı k l ı k l a tüketilen 75 tahıl ve 3 soya ürününün daidzein ve g enistein içeriği saptanm ıştır. Soya u n ların ın daidzein ve genistein içeriği 1639-2117 mg/kg b u l u n u r k e n , 18 t a h ı l u n u n d a h iç v e y a e s e r d ü z e y d e , geri k a la n ü r ü n le r d e 0 .0 3 8 -1 1 .8 7 3 mg/kg düzeyinde saptanmıştır. Saflaştırılmamış ta h ıl u n la r ı ve b u n l a r d a n y a p ıl a n ü r ü n le r in daidzein ve genistein içerikleri daha yüksektir. Yazıda analiz edilen ürünlerin listesi verilmiştir.
1 0 0 B A Y S A L A.
5 . D e ğ i ş i k T o p lu m la r d a Ç o c u k ve A d o le s a n Ş i ş m a n l ı ğ ı D e ğ e r l e n d i r m e d e K u l l a n ı l a n Uluslararası Standartların Karşılaştırılması
A BD, Rusya ve Çin'de 6-18 yaş grubu çocuklar daki ş işm a n lık prevelansı Uluslararası Obesite Çalışm a Grubu (IOTF) W H O ve ABD standart larına göre değerlendirilmiştir. IOTF'ye göre şiş manlık ve obezite prevelansı Çin'de %6.4 ve 6.5, Rusya'da % 15.7 ve 15.0, ABD'de %25.5 ve 24.4 bulunmuştur. W H O standardı obeziteyi çocuklar da daha yüksek, adolesanlarda daha düşük tah min etmektedir. IOTF standardının daha kolay ve daha güvenilebilir olduğu sonucuna varılmıştır.
6 . A k d e n i z H a v z a s ı n d a B e s l e n m e Alışkanlıkları: Akdeniz diyetine ilişkin olarak makro besin öğeleri bileşimi
Çoklu merkezli Akdeniz diyabet çalışma grubu t a r a f ı n d a n Y u n a n i s t a n , İ t a l y a , C e z a y ir , Bulgaristan, Mısır ve Yugoslavya'da diyetlerin makro besin öğeleri açısından önerilen Akdeniz diyetine uy gunluğu incelenmiştir. Enerji alımı erkekte 1825 kkal ile İtalya'da en düşük, 3322 kkal ile Bulgaristan'da en yüksek bulunmuştur. Makro besin öğelerinin enerjiye katkısı y önün d e n ü l k e l e r a r a s ı n d a ö n e m l i f a r k l ı l ı k l a r g ö r ü lm ü ş tü r . G e l e n e k s e l A k d e n i z D i y e tiy le karşılaştırıldığında meyve tüketiminin çok düşük, et tüketiminin yüksek olduğu, bununda batılılaş m anın e tkisinden kaynaklan d ığı belirtilmiştir. Diyabet ve Beslenme Çalışma Grubunun öneri lerine en yakın olarak Mısır'lıların diyeti göste rilmiştir. Mısır'da posa tüketimi, Yunanistan'ın 4 katıdır.
7 . K a r a ü z ü m , K ı z ı l c ı k , E r ik S u y u Tüketiminin Böbrek Taşı Oluşumuna Etkisi
B öbrek taşı oluşumu çoklu faktörlerle ilgilidir. B unlardan biri de beslenmedir. Çok sıvı alımı riski azaltır. Bu çalışmada karaüzüm, kızılcık ve erik suyunun idrar yolları taş oluşum riskine etki si incelenm iştir. Ç alışm ad a normal diyet alan bireylere nötr maden suyu yerine 330 mL meyve s u y u v e rilm iştir. K ız ılc ık suyu idrar p H 'sını düşürm üş, okzalik asit atımını artırmış ve ürik
asidin d o y m u şlu ğ u n u g öreceli o la ra k y ü k s e lt miştir. Karaüzüm suyu idrar pH'sını yükseltmiş, sitrik asit alimini azaltmıştır. Aynı zamanda okza lik asit atımı da artmıştır. Erik suyu idrar bileşi mini etkilememiştir. Karaüzüm suyunun alkalize e d i c i e t k i s i y l e ü r i k a s i t taş h a s t a l ı ğ ı n ı n te d a v i s in d e ya ra rlı o ld u ğ u , k ız ı lc ı k s u y u n u n a s i t l e ş t i r i c i e t k i s i y l e b r u ş i t ve s t r u i t ta ş tedavisinde yararlı olduğu sonucuna varılmıştır.
8.A ngina Pektorisli Şişman H astalarda Orta D ü z e y d e A ğ ı r l ı k K a y b ı B e l i r t i l e r ile Pıhtılaşma ve Fibrinolisis Göstergelere Etkisi
Bu çalışmada 12 haftalık, haftada 0.5 kg zayıfla ma programı uygulanan şişman (BKİ 29.3±4.3) ve anjina pektorisisli bireylerin plazm a fıbrino- jen, eritrosit agregasyonu (RCA), viskosite, fak
tör VII aktivitesi ve benzer göstergeleri ile kan lipitleri ve insulin düzeyi ölçülmüştür. Zayıflama s o n u n d a b ire y ler o rta la m a % 4.3 a ğ ırlık y i ti r m iş l e r d ir . K a n l i p i t l e r i n d e ö n e m l i d e ğ i ş m e olmazken pıhtılaşma faktörlerinde düşüş ve angi- nal belirtilerde iyileşme gözlenmiştir. Diyetisyen g ö z e t i m i n d e o r t a d ü z e y d e z a y ı f l a m a n ı n aterosklerotik ve trombotik riski azalttığı ve anji- nal b e li r ti le r d e iy ile ş m e s a ğ la d ığ ı s o n u c u n a varılmıştır.
9. B i t k i s e l Yağ E s a s l ı P e y n i r i n S e r u m Lipitlerine Etkisi
Bu çalışmada serum kolesterolü yüksek bireylere 4 hafta süre ile normal diyetlerine günlük 65 g normal ya da yağı kolza yağı ile d e ğiştirilm iş peynir verilerek serum lipitlerine etkisi sap tan m ıştır. D o ğ a l p e y n i r l e r l e y a ğ ı d e ğ i ş t i r i l m i ş peynirin bazı bileşenleri sırasıyla şöyledir (100 gram için): Enerji 335-282 kkal, yağ 2 4 -1 7g, doymuş 15.6-0.7 g, tekli doym am ış 5.0-10.1g, çoklu doymamış 0.5-5.5 g, kolesterol 70-0 mg, bitkisel steroller 0-153 mg, A vitamini 210-38 mcg, E vitamini 0.4-5 mg. Norm al peynirlerle k a r ş ı l a ş t ı r ı l d ı ğ ı n d a b i t k i s e l y a ğ l ı p e y n i r t ü k e t i l d i ğ i n d e t o p la m ve L D L - k o l e s t e r o l d e önemli düşüş gözlenmiştir. Düşüş toplam koles terolde %5, LDL-kolesterolde %6.4'dür. Bireyler yağı değiştirilmiş peyniri kolaylıkla tüketmişler
ve olu m su z bir tepki göstermemişlerdir. Peynir tüketimi yüksek olan bireyler için bu tür peynir k u lla n ım ın ın kan lipitlerini dü şürm e açısından yararlı olduğu sonucuna varılmıştır.
1 0 . B a ş v e B o y u n K a n s e r l i H a s t a l a r d a A m e liy a t S o n rası A rginin Eklenm iş Enteral Beslenm enin Etkisi
Baş ve boyun bölgelerindeki kanserli hastalarda ameliyat sonrası fıstül, yara iyileşmemesi enfek siyon gibi çeşitli komplikasyonlar görülmektedir. Bu çalışmada bu tür ameliyatlı bireylere normal enteral beslenm e ya da arginin ve posa eklenmiş enteral b e sle n m e uygulanmıştır. Her iki enteral beslenm e hastalar tarafından iyi tolere edilmiştir. A r g i n in e k le n m iş ü r ü n le b e s le n e n h a s ta la rd a a m e l i y a t s o n r a s ı k o m p l i k a s y o n l a r d a h a az g ö r ü lm ü ş tü r . H a s ta la rın b a ğ ış ık lık iyileştirici besin öğesi eklenmiş beslenmeden yarar gördük leri sonucuna varılmıştır.
l l . K o e n z i m Q ]0 K a n B a s ı n c ı ve G lis e m ik Kontrolü İyileştirir: Tip 2 diyabetli bireylerde kontrollü bir çalışma
K o e n z i m Q 10 ( C o Q ) y a ğ d a ç ö z ü n ü r b ir m o l e k ü l d ü r ve g e n e ld e iç k a y n a k lı s e n te z le ortaya çıkan mitokondriyadaki oksidatif fosfori- lasyonda elektron taşınmasında rol alır ve antiok- sidan etkinliği vardır. Diyete CoQ eklenmesinin glisemik kontrole etkisini ve bu etkisinin antiok- sid a n n ite liğ iy le ilintisini sa p ta m ak için tip 2 diyabetli bireylere 12 hafta süreyle sabahları 100 m g CoQ, 200 mg fenofıbrat, her ikisi birlikte ya da hiç biri olm ayan plesebo verilerek glisemik kontrol, H b A l c , kan basıncı ve oksidatif stresi belirleyen plazm a F2-ısoprostanlar ölçülmüştür. Fenofıbrat ölçülen parametreleri etkilememiştir. C o Q e k le n m e s i y le p la z m a C oQ düzeyi 3 kat yükselmiştir. CoQ eklenmesiyle kan basıncında ve H b A l c de önemli düşüşler olmuş, plazma F2- ısoprostanların düzeyleri ise değişmemiştir. Tip 2 d iy ab e tlile re C oQ ek lenm esinin glisemik k on trolü iyileştirdiği, fakat bu etkinin oksidasyon stresi ile ilintili olmadığı sonucuna varılmıştır.
12.A kdeniz D iyetini O luşturan Besinlerdeki Önemli Karotenoidlerin Tanımı
A v usturalya'da y a şay a n Yunanlı G ö ç m e n le rin diyetlerindeki yeşil sebze ve otlar ile incir ve zeytinyağının karotenoid içerikleri saptanmıştır. K anda en çok bulunan k arotenoid türevleri 6- karoten ve luteindir. Bunların kandaki düzeyleri yeşil yapraklı sebze ve yabani otların tüketimiyle artmıştır. Sızma zeytinyağı lutein ve B-karoten içermesine karşın, rafine zeytinyağı içermemek tedir. İn cir tüm k a ro t e n o id l e r i iç e rm e k te d ir. A k d e n i z d i y e t i t ü k e t e n l e r i n d o l a ş ı m d a k i k a r o t e n o i d d ü z e y l e r i İ n g i l i z k ö k e n l i Avusturalyalılarınkinden yüksek bulunmuştur.
