Bazı kiraz çeşitlerinin farklı anaçlar üzerindeki verim ve kalite özellikleri

(1)

ÖZET

BAZI KİRAZ ÇEŞİTLERİNİN FARKLI ANAÇLAR ÜZERİNDEKİ VERİM VE KALİTE ÖZELLİKLERİ

Ahu BOLSU

Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı

Yüksek Lisans Tezi 2007, 69 sayfa

Danışman: Prof. Dr. Yaşar AKÇA

Jüri: Prof. Dr. Yaşar AKÇA Jüri: Doç. Dr. Kenan YILDIZ Jüri: Doç. Dr. Yusuf YANAR

Bu araştırmada Gisel A® 5, Gisel A® 6 ve Mahlep ( Prunus mahalep) anaçları üzerine aşılanmış 0900 Ziraat, Stark Gold, Stella, Vista, Lambert ve Salihli çeşitlerinin performansları 4 yaşlı ağaçlarda Tokat- Turhal ekolojik şartlarında yer alan Vasfi Diren Kazova Tarım İşletmesinde incelenmiştir. Araştırma bahçesinde damlama sulama sistemi kurulmuştur. Mahlep ve Gisel® A 6 ile karşılaştırıldığı zaman Gisel A® 5 anacının önemli derecede ağaç gelişimini azalttığı saptanmıştır. 3. yaş sonunda gövde kesit alanı Gisel A®

5, Gisel A® 6 ve Mahlep anacı üzerine aşılı 0900 çeşidinde sırasıyla 25.51 cm2, 48.99 cm2 ve 30.47 cm2 bulunmuştur. SÇKM miktarı anaçtan etkilenmemiştir. Kirazlarda meyve kalitesi meyve çapı ile belirlenmektedir. İncelenen kiraz çeşitlerinde en yüksek meyve çapı 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 (24.64 mm) kombinasyonunda belirlenmiştir. Gisel A® 5, Gisel

(2)

A® 6 ve Mahlep üzerine aşılı 0900 kiraz çeşidinde en yüksek meyve ağırlığı 7.95 gr (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) olarak saptanmıştır. Entansif meyve yetiştiriciliğinde sadece çeşit seçimine değil anaç seçiminede dikkat etmek gerekir. Araştırma sonuçlarına göre Gisel A® 5 anacının ağaçlarda devrilmeye neden olmasından dolayı sorunlar yaşanmıştır.

(3)

ABSTRACT

EFFECTS OF DIFFERENT ROOTSTOCKS ON THE YIELD AND FRUIT QUALITY OF SOME SWEET CHERRY CULTIVARS

Ahu BOLSU

Gaziosmanpaşa University

Graduate School of Natural and Applied Science Department of Horticultural Science

Master Thesis 2007, 69 pages

Supervisor: Prof. Dr. Yaşar AKÇA

Jury: Prof. Dr. Yaşar AKÇA Jury: Doç. Dr. Kenan YILDIZ Jury: Doç. Dr. Yusuf YANAR

In this study the influence of Gisel A® 5, Gisel A® 6 and Prunus mahalep rootstocks on the growth and fruit quality of 0900 Ziraat, Stark Gold, Stella, Vista, Lambert and Salihli sweet cherry was investigated at the Vasfi Diren Kazova Agricultural Production Center at Turhal from 2005 to 2007. In the research orchard a drip irrigation system was installed. Compared to Prunus mahalep with Gisel A® 5, Gisel A® 6, Gisel A®

5 reduced significantly tree growth. Trunk cross sectional area of sweet cherry 0900 at the

end of the 3 rd year was 25.51 cm2, 48.99 cm2 and 30.47 cm2 on grafted Gisel A® 5, Gisel A® 6 and Prunus mahalep respectively. The soluble solid were not effected by rootstocks. The fruit quality is determined by fruit diameter in sweet cherry. The highest fruit diameter

(4)

was determined in 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 combinations. The highest fruit weight was determined in the 0900 sweet cherry cultivar grafted on Gisel A® 5 as 7.95 gr. In intensive fruit production not only chosen cultivars but also the rootstock should be chosen carefully. The trees that are grafted on Gisel A® 5 collapsed down.

Key Words: Sweet cherry, Rootstock, Gisel A® 5, Gisel A® 6, Prunus mahalep

(5)

TEŞEKKÜR

Bu tezi hazırlamamda bütün aşamalarında benden desteğini ve yardımlarını esirgemeyen danışman hocam Sayın Prof. Dr. Yaşar AKÇA’ya teşekkürlerimi bir borç bilirim. Ayrıca tezin hazırlanma aşamalarında benden yardımlarını esirgemeyen Doç. Dr. Kenan YILDIZ’a, Zir. Müh. Hakan KARADAĞ’a, Arş. Gör. Öznur ÖZ’e ve Zir. Müh. Mehmet Ali ŞAHİN’e teşekkürlerimi sunarım.

(6)

İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET I ABSTRACT III TEŞEKKÜR V İÇİNDEKİLER VI

ÇİZELGELER LİSTESİ VIII

ŞEKİLLER LİSTESİ IX 1. GİRİŞ 1 2. LİTERATÜR ÖZETLERİ 6 3. MATERYAL VE METOT 12 3.1. Materyal 12 3.1.1. Anaçlar 12 3.1.1.1. Gisela 5 12 3.1.1.2. Gisela 6 13 3.1.1.3. Prunus mahalep 13 3.1.2. Çeşitler 13 3.1.2.1. 0900 Ziraat 13 3.1.2.2. Stargold 13 3.1.2.3. Stella 14 3.1.2.4. Lambert 14 3.1.2.5. Vista 14

3.1.3. Deneme Alanının İklim Özellikleri 14

3.1.4. Deneme Alanında Yürütülen Teknik Kültürel İşlemler 15 3.2. YÖNTEM 16

3.2.1. Deneme Deseni 16

3.2.2. Fenolojik Özelliklerin Belirlenmesi 16

3.2.3. Morfolojik Özelliklerin Belirlenmesi 17 3.2.3.1. Ağaç Habitusu 17

3.2.3.2. Anaç Çapı Gövde Çapı 17

(7)

3.2.3.4. Çiçek ve Yaprak Özellikleri 17

3.2.3.4. Pomolojik özellikler 18

3.2.5. Verim 18

3.2.5.1. Meyve Tutumu 18

3.2.5.2. Hasat Edilen Meyve Oranı 18

4. ARAŞTIRMA BULGULARI 19

4.1. Fenolojik Özellikler 19

4.2. Morfolojik Özellikler 21

4.2.1. Ağaç Habitusu 21

4.2.2. Anaç Çapı ve Gövde Çapı Büyümesi 22

4.2.3. Birim Gövde Kesit alanı 40 4.2.4. Çiçek ve Yaprak Özellikleri 40

4.2.4.1. Çiçek Özellikleri 40 4.2.4.2. Yaprak Özellikleri 42 4.3. Pomolojik Özellikler 44 4.4. Meyve Tutumu 49 5. TARTIŞMA 54 LİTERATÜR 64 ÖZGEÇMİŞ

(8)

ÇİZELGELER LİSTESİ

Çizelge Sayfa

No 1.1. 2007 Yılı FAO verilerine göre kiraz üretiminde önemli ülkelerin üretim

alanları ve üretim miktarları

5

3.1. Çeşit/ anaç kombinasyonlarında dikim mesafeleri 12

3.2. Tokat Meteoroloji Müdürlüğünün 2005- 2006 Yılına Ait Meteorolojik Değerleri

15 4.1. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında 2006 yılına ait bazı fenolojik gözlem

sonuçları

19 4.2. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında 2007 yılına ait bazı fenolojik gözlem

sonuçları

20

4.3. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında taç hacim değerleri 21

4.6. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında birim gövde kesit alanı değerleri 40 4.7. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri değerleri 41 4.8. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri değerleri 41 4.9. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri değerleri 42 4.10. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait yaprak özellikleri değerleri 43 4.11. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait yaprak özellikleri değerleri 43 4.12. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait yaprak özellikleri değerleri 44 4.13. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyve özellikleri değerleri 44 4.14. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyve özellikleri değerleri 45 4.15. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyve özellikleri değerleri 46 4.16. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyve sapı özellikleri değerleri 46 4.17. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyve sapı özellikleri değerleri 47 4.18. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyve sapı özellikleri değerleri 47 4.19. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyvelerin kimyasal yapısı değerleri 48 4.20. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait meyvelerin kimyasal yapısı değerleri 48 4.21. Çeşit / Anaç kombinasyonlarına ait meyvelerin kimyasal yapısı değerleri 49 4.22. Çeşit / Anaç kombinasyonlarına ait meyve tutum değerleri 49 4.23. Çeşit / Anaç kombinasyonlarına ait meyve tutum değerleri 49 4.24. Çeşit / Anaç kombinasyonlarına ait meyve tutum değerleri 50

(9)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil Sayfa

No 4.1. 2005 yılı verilerine ait Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında anaç çapı

değişimleri

23 4.2. 2005 yılı verilerine ait Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında anaç çapı

değişimleri

24 4.4. 2005 yılı verilerine ait Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında gövde çapı

değişimleri

27 4.7. 2005 yılı verilerine ait Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında aşı bölgesi çapı

değişimleri

39

(10)

1. GİRİŞ

Kiraz (Prunus avium) Rosales takımının Rosasea familyasının Prunoidea alt familyasından Prunus cinsine aittir. Türkiye’de üretilen sert çekirdekli meyveler gurubunda kiraz üretimi kayısı ve şeftaliden sonra üçüncü sırada yer alır. Kiraz, ilkbaharda meyve türü sayısının az olduğu bir dönemde pazara çıkması, güzel rengi, kendine özgü tadı ile zevkle tüketilmektedir. Türkiye’deki farklı ekolojiye sahip değişik bölgeler ve çeşitlerin olgunlaşma zamanları dikkate alındığında, kiraz meyvesini Mayıs ayı başından Temmuz ayı ortasına kadar soğuk hava depolarında muhafazaya gerek duymadan, pazarlarımızda görmekteyiz (Özçağıran ve Ark., 2003).

Kirazın anavatanı Güney Kafkasya, Hazar Denizi ve Kuzey-Doğu Anadolu’dur. Kiraz, bu gen merkezlerinden doğuya ve batıya doğru yayılarak dünya üzerinde geniş bir alanı kaplamıştır. Memleketimizde yabani olarak Kuzey Anadolu dağlarında, Toroslarda ve Doğu Toroslarda bol miktarda kiraz ağaçlarına rastlanmaktadır (Özbek, 1978).

Kiraz yetiştiriciliği Türkiye’nin bütün bölgelerine dolayısıyla illerine yayılmış olmakla beraber, yetiştiricilik, uygun iklim şartlarına sahip sınırlı alanlar içerisinde yapılmaktadır (Özçağıran, 1977).

Kiraz sert çekirdekli meyve türleri içerisinde kış soğuklarına dayanıklı türlerden biridir. İyi drene edilmiş, derin, verimli, havalanmaya elverişli ve yaz aylarında devamlı sulanabilen topraklar kiraz yetiştiriciliği için uygundur. Kötü toprak koşullarında ağaç zayıf gelişir, seyrek meyve dalları meydana getirir, meyveler irileşemez ve olgunlaşmadan dökülürler (Öz, 1982). Kiraz aslında mutedil iklim şartlarında daha iyi yetişir. Kiraz iklim isteğinin karşılandığı mikroklima alanlarında yetiştirilmekte, fakat esas üretim alanları Kocaeli, İzmir, Samsun, Zonguldak gibi deniz ikliminin veya Tokat ve Amasya gibi nehir vadilerinin mutedil iklim şartlarının etkili olduğu yerlerde yayılmıştır. Ancak son yıllarda Afyon, Eskişehir, Kahramanmaraş, Çanakkale ve Bursa gibi illerimizde de kiraz yetiştiriciliği gelişmiştir.

(11)

Kiraz üretimi bakımından Türkiye dünyada 310000 ton üretim miktarı ile birinci sırada yer almaktadır. Dünya kiraz üretiminde söz sahibi diğer ülkeler ise İtalya, Rusya, İspanya ve Yunanistan’ dır (Anonim 2007a).

Meyve yetiştiriciliğinde özel ekolojik ve toprak istekleri söz konusu olduğunda anaç önem kazanmaktadır. Anacın önemlerinden biriside ağaçların değişik toprak koşullarına uyum yetenekleriyle soğuklara, kurağa, hastalık ve zararlılara karşı dayanımlarının artırılabilmesidir (Akça 2000).

Meyvecilikte kullanılan gerek anaç ve gerekse çeşidin gelişme kuvveti azaldıkça, bir başka deyişle ağaç bodurlaştıkça yoğun meyveciliğe doğru adım atılmış olur. Yoğun meyvecilikte ise birim alana daha fazla sayıda ağaç kullanıldığı için daha yüksek verim elde edilir (Anonymous 1998). Başta Avrupa ülkeleri ve Amerika olmak üzere bodur meyve ağacı yetiştiriciliği hızla artmaktadır. Bugün modern meyvecilikte iri cüsseli ağaçlar yerini daha erken meyveye başlayan yüksek kaliteli meyve veren küçük boylu ağaçlara bırakmaktadır. Bodur anaç, bodur çeşit sayesinde birim alana daha fazla ağaç dikme imkanı ortaya çıkmıştır. Birim alandan alınan meyve miktarı arttıkça ve işçilik azaldıkça ürünü daha ucuza mal etmek mümkün olmaktadır. Kaliteli ürün ve düşük maliyet, rekabet açısından çok önemlidir (Anonymous 2004a).

Ülkemizde bodur anaçlarla elma yetiştiriciliği çok önceden bilinmesine rağmen, bodur anaçlarla kiraz yetiştiriciliği pek bilinmemektedir. Oysa bodur kiraz yetiştiriciliği dünyada 1969’lı yıllarda başlamış ve 1980’li yıllarda gelişerek yoğunluk kazanmıştır. Bu anaçlardan en önemlileri Gisel A® kiraz anaçlarıdır. Bu anaçlarla yapılan çalışmalarda, deniz seviyesinden 1500 metre yükseklikteki yaylalarda sıcak iklim kuşağında veya dondurucu kışların olduğu ve yılın 3- 4 ayının karlarla kaplı olduğu bölgelerde değişik toprak yapılarında son derece sağlıklı ve bol verim verdikleri görülmektedir. Bu anaçlarla yetiştiricilik yapıldığında; 2- 3 yıl gibi bir sürede erken verim alınabildiği, birim alan çok miktarda fidan dikilebildiğinden yüksek verim, standart ve kaliteli ürün yetiştirilebildiği, ağaç yüksekliklerinin 3,5 metre seviyelerinde olmasından dolayı kolay ve düşük maliyetli bakım ve hasat yapılabildiği, doku kültürü ile üretildiği için virüs ve hastalılardan temiz materyal olmaları nedeniyle anaç kaybı olmadığı (Gisel A® serisi,

(12)

özellikle Gisel A® 5, Gisel A® 6 anaçları), dünyanın birçok ülkesinde yaygın biçimde yapılan çalışmalarda en verimli kiraz anacının Gisel A® serisi ve özellikle tam bodur olan Gisel A® 5 olduğu, modern tarım ve sulama ile kaliteli ve geçirgen her tür topraktan, üstün performanslı yetiştirilebildiği, çeşitli iklim koşullarına adaptasyonu, soğuğa dayanabilmeleri, bölgelere dayanıklılığın üstünlük sağladığı belirtilmiştir (Anonim 2004a).

Besin ihtiyacının hızlı bir biçimde arttığı dünyamızda tüketim için ihtiyaç duyulan miktarın temin edilmesinin yanında bu ürünlerin satımı sonucu en yüksek karlılığın elde edilerek kara dönüştürülmesi, ulaşılmaya çalışılan önemli hedeflerin başında gelmektedir. Günümüz tarımsal üretimde arzu edilen gelirin temini belirli kriterlerin eksiksiz olarak uygulamaya konulması ile ancak hayata geçirilebilir. Bunlar; pazarda talep gören çeşitlerde üretim yapılması, birim alandan en yüksek verimi elde etmeye imkan verecek modern bitki materyal ve yetiştiricilik sistemlerinin etkin halde kullanılabilir duruma getirilmesi, söz konusu hedeflere ulaşmak adına üreticimizin eğitimi ve bilgilendirilmesi ile ilgili olan çalışmaların yoğun bir biçimde organize edilmesi, üretilmiş olan kaliteli ürünlerin pazarda etkin bir biçimde değerlendirilmesine imkan tanıyacak hasat sonrası depolama ve paketleme birimlerinin modern teknolojinin sunduğu fırsatlar ile eksiksiz bir biçimde oluşturulması, üretim sırasında elde edilen ürünün, tüketici güvenliği ile ilgili gerekli olan temel prensiplerini pazarın uygulamakta olduğu sertifika düzenleri ile garanti altına alınmış olduğu başta EUREPGAP ve benzeri sistemlerin üretim birimlerinde oluşturulmasıdır. Bu üretimler içerisinde şüphesiz kirazın yeri son derece farklı olup, uzun yıllardır süren ihracat faaliyetleri de dünya pazarı açısından ‘cazibe ürün’ özelliğini kaybetmeden artan talebe cevap vermeye çalışan bir yapıyı sergilemektedir. Kirazın uzun süre depolamaya uygun olmayışı ve kısa süre içerisinde değerlendirilmek zorunda oluşu onun cazibesini daha da artırmaktadır (Anonim 2004a ).

Kiraz ürününün sahip olduğu ve desteklendiği bu özellikleri yanında ülkemizin mevcut üretim imkan ve potansiyeli de Türkiye’nin pazarda farklı bir noktada oluşunu sağlamaktadır. Ülkemiz sahip olduğu iklim, toprak ve su kaynakları dikkate alındığında kirazın bölgelere göre Mayıs ayından Ağustos ayına kadar geçen 4 aylık dönemde

(13)

üretimi açısından birçok üretici ülkenin gıpta ile baktığı fakat ulaşmayı hayal dahi edemediği imkanları bize sunmaktadır (Anonim 2004 ).

Ürün pazarlaması ilkelerine göre; pazara en erken ürün sunabilecek şekilde organize olup yeterli miktarda ve üstün kalitede ürün ile desteklenen orta ve geççi dönem üretim düzeni pazardaki en üst noktadaki hakimiyet imkanını oluşturmaktadır. Kiraz bu prensiplere uyan ve ülkemiz içerisinde bölgesel olarak pazara sunulabilecek eşsiz bir ürün özelliğindedir (Anonim 2004a).

Tokat ekolojik koşulları kiraz yetiştiriciliği için uygun fırsatlar taşımaktadır. Yetiştiricilik genel olarak mahalli, çeşitler ve Prunus mahalep anacı üzerine aşılı Lambert, Bing, Van ve 0900 Ziraat çeşitleri ile yapılmaktadır. Gisel A® 5 ve Gisel A® 6 anacı üzerine aşılı çeşitlerle kurulu kapama bahçeleri yeni yeni kurulmaya başlamaktadır. Ancak Tokat ekolojik koşullarında Gisel A® 5 ve Gisel A® 6 anacı üzerine aşılı çeşitlerin performanslarına ilişkin araştırmaya dayalı bilgi yoktur. Bu araştırma; bu konuya ilişkin bilgi eksikliğini giderme, en uygun anaç/ çeşit interaksiyonunu belirleme bakımından Tokat kiraz yetiştiriciliği için önem taşımaktadır.

(14)

Çizelge 1.1. 2001- 2006 Dünya kiraz üretim miktarları (FAO) 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Arjantin 6,500 6,800 6,800 6,919 7,020 7,020 Avustralya 8,485 6,702 9,460 8,174 8,197 10,000 Belçika 3,000 6,800 6,500 6,400 6,800 6,800 Şili 27,950 29,000 29,500 32,000 33,000 33,000 Macaristan 16,237 6,597 7,108 12,635 6,159 6,158 İtalya 111,000 126,000 102,000 88,970 100,950 110,910 Portekiz 11,981 19,990 14,135 16,149 16,992 14,071 Rusya 88,000 85,000 90,000 100,000 110,000 110,000 İspanya 85,600 115,182 107,975 83,467 92,500 93,900 İsviçre 16,229 15,017 13,977 14,823 11,215 8,299 Türkiye 250,000 210,000 265,000 245,000 260,000 310,254 İngiltere 1,400 1,300 1,000 1,000 1,040 1,040 USA 209,010 164,564 160,844 220,990 253,286 - Yunanistan 40,015 46,808 45,000 46,714 46,352 46,352 Yeni Zelanda 750.00 634.00 806.00 2,017 1,598 1,598

(15)

2. LİTERATÜR ÖZETLERİ

Kiraz (Prunus avium L.) Rosales takımının Rosaceae familyasının Prunoidea alt familyasının Prunus cinsine girer. Anavatanı Kuzey Anadolu ve Güney Kafkasya’ dır. Buralarda 15 metre boya varan büyük ağaçlar teşkil eder. Ağaçlar dikine ve dağınık büyür, dallar düzgün, yapraklar açıldığı sırada yapışkan reçinelidir. Çiçekler beyaz, ikili ve üçlü demetler halindedir. Meyvelerde çekirdek ete yarı yapışıktır. Meyve suyu renkli veya renksiz, meyve eti tatlıdır (Özbek, 1978).

Kirazlarda kendine kısırlık söz konusu olduğundan tek çeşitle kiraz bahçesi kurulması sakıncalıdır (Alhard, 1960., Arasu, 1968., Öz, 1978). Ayrıca kirazlarda geniş ölçüde karşılıklı uyuşmazlıkta bulunduğundan, döllenmenin sağlanması için çeşitler karıştırılırken karşılıklı olarak birbirlerini dölleyecek çeşitler arasında uyuşmazlık olup olmadığı araştırılmalıdır (Öz, 1977).

Kirazlar kendine tozlanınca meyve tutum oranı genellikle sıfırdır. Yani tek çeşitle kurulmuş kiraz bahçeleri kendi kendini dölleyemez ve meyve bağlayamaz. Bazen % 1–2 ve çok az rastlanan % 4 oranında meyve alınabilir. Halbuki ekonomik anlamda bir kiraz yetiştiriciliğinde en az %25’i meyveye dönüşmelidir. %25–40 olursa iyi ve % 40’dan fazla olursa çok iyi olarak kabul edilmektedir. Uygun koşullarda meyve tutuma oranı % 70-80’i bile geçebilmektedir (Öz, 1988). Bütün kiraz çeşitleri pratik olarak kendine kısır kabul edildiğinden tek çeşitle kiraz bahçesi kurulmamalıdır (Güleryüz, 1979).

Kirazlarda iklim faktörleri özellikle yağışın yıl içerisinde dağılışı, aşırı sıcaklık, don olayları, günlük sıcaklık dalgalanması ve buna benzer faktörler belirli bir bölgede ki kiraz yetiştiriciliğinin başarılı olmasında etkili faktörlerdir (Fogle, 1975).

Kirazlarda en çok düşük sıcaklık zararına, ilkbaharda çiçeklenme zamanı meydana gelen geç donlar neden olmaktadır. Çiçek tomurcukları -2,4 0_{C’ ye kadar} dayanabildiği halde, açmış çiçekler -2 0C’ de donmaktadır (Laumonnier, 1960).

(16)

İklim faktörlerinden yağışın, çiçeklenme ve olgunlaşmaya yakın devrede olması zararlıdır. Çiçeklenme zamanındaki yağışlar arıların faaliyetlerini engelleyeceğinden, olgunluk zamanındaki yağışlar ise meyve çatlamasına neden olacağından istenmemektedir (Fogle, 1975). Çatlayan meyveler pazar değerlerini kaybeder ve buralarda kolaylıkla küflenir, çürürler. Çatlamaya karşı dayanım çeşitlere göre değişir. Çatlama kabukları elastiki olmayan çeşitlerde fazla su absorbsiyonu sonunda meydana gelmektedir. Absorbsiyon hızı az ve kabuğu elastiki olan çeşitlerde bu olay ya hiç olmamakta veya nispeten az olmaktadır. Bu nedenlerle olgunlaşma sırasında sık sık yağış alan yerlerde çatlamayan çeşitlerin seçilmesi tavsiye edilmektedir (Özbek, 1978). Meyve çatlaması, sert etli kirazlarda daha fazla görülür. Sert etlilikle yağmurdan dolayı meyve çatlamasına dayanıklılık arasında doğrusal bir orantı olduğu ve sert etli kirazların kendi aralarında da dayanıklılık yönünden farklılıklar gösterdiği bilinmektedir. Lambert kirazı ise daha meyvesi yeşilken bile çatlama eğilimi gösterir (Fogle, 1975).

Yugoslavya’nın Zajear bölgesinde 1986–1988 yılları arasında 8 kiraz çeşidi üzerinde Jonavoniç ve Miletiç (1990), pomolojik ve fenolojik gözlemler yapmıştır. Denemelerde çiçeklenme başlangıcı en erken Primavera ve Majska Rana’ da (erken mayıs) ve en geç Lambert’ te olmuştur. Yine en erken meyve veren Primavera ve en geç meyve veren Lambert çeşitleri olmuştur. Meyve ağırlığı, 3,5 gram (Primavera) ile 6,5 gram (Lambert) arasında, çekirdek ağırlığı 0,29 gram (Kasinova Rana) ile 0,49 gram (Van) arasında, et/ çekirdek oranı da %89,7 (Primavera) ile %93,7 (Starking Hardy Giant) arasında bulunmuştur. Suda çözünebilir kuru madde miktarının %12,2’ den (Primavera), %17,8’ e (Lambert) ve toplam asitliğinde %0,39’ dan (Primavera), %0,67’ ye(Bing) kadar değiştiği belirtilmektedir.

Reina ve Giorgia (1987), adlı araştırıcılar 6 çeşit üzerinde 2yıl süre ile çalışarak çeşitlerde açık tozlama altında; meyve tutumunu, ortalama meyve ağırlığını, SÇKM miktarı, pH ve asitlik değerlerini belirlemişlerdir. Meyve tutumu en yüksek Bismark çeşidinde (%74) olurken, en düşük Colofemmina’da (%31,4) olmuştur. Meyve ağırlığı 5,28 gram ile 8,66 gram arasında değişmiş, SÇKM miktarı %15,28- %19,94, asitlik %0,6- %0,82 ve pH’ da 3,67–3,85 olurken, meyve gelişim sürecinin geççi çeşitlerde erkenci çeşitlerden daha fazla olduğu bildirilmiştir.

(17)

Hollanda da Scholtens ve Goddrie (1988), tarafından yapılan bir çalışmada yedisi yerli on kiraz çeşidinin beş yıllık çalışmalar sonucu elde edilen ortalama ağaç hacmi ve meyve ağırlığına ait verileri Early Rivers çeşidi ile karşılaştırılmıştır. Bu çeşitler arasında Compact Stella, Compact Lambert ve Schneiders Spur gibi üretimi yapılan küçük boylu ağaçlarda yer almıştır. Toplam verim, Venüs çeşidinde en yüksek bulunurken, beş yıllık ortalamalara göre ise taç hacmi 60,9 m3

gibi olan çok yüksek ağaçlardan elde edilmiştir. Bundan sonra en yüksek verimi Frühe Rote Meckenheimer çeşidi vermiştir. Compact Stella, 17,7 m3 hacminde ki en küçük ağaçları oluşturmuştur. Ortalama meyve ağırlığı çeşitlere göre sırasıyla Schneiders spur 8,6 gram, Venüs 8,3 gram ve Castor 6,0 gram olmuştur. Pollux çeşidinin ise ürün aşamasında rüzgardan zararlandığı bildirilmektedir.

Romanya’da 6’ sı yerli 6’ sı yabancı çeşitlerde Toma et al. (1988), tarafından yapılan çalışmalarda yaprak boyutları ve çeşitlere ait karakteristikler belirlenmiş ve araştırma sonucuna göre genellikle yabancı çeşitlerin yerli çeşitlerden daha büyük yapraklara sahip olduklarını saptamışlardır.

Norveç’ te 13 çeşidi içine alan denemeler kirazlarda en önemli üç olgunlaşma periyodunu içine almıştır. Kanada kökenli ve Hedelfinger ile Viktor melezi olan Vista ‘ 0’ uyuşmaz grubuna dahil olan bir tozlayıcıdır. Universal donor (0 grubu) denilen çeşitler, çiçeklenmeleri aynı döneme rastlamak koşuluyla bütün çeşitleri döllerler. Meyveleri iri, eti sert ve yüksek kaliteye sahiptir. Norveç’ te ticari değere sahip orta mevsim bir çeşit olarak dikkate alınır. Vista, ticari yetiştiricilikte Metron Premier’ e göre tercih edilmektedir (Ystaas, 1985).

Noble, Karabodur ve Stella çeşitleri; Van, Vista, Bing ve Starking Hardy Giant çeşitleri gibi standart çeşitler arasında yer almaktadır. Noble çeşidi İngiltere çeşidi olup ebeveynleri bilinmemektedir. Bigarreau tipi olup, kendine kısır bir çeşittir. Karabodur çeşidi Anadolu kökenli olup beğenilen yerli kirazlarımızdandır. Stella ise Lambert ile JIS 2420 melezi olup Kanada’ da elde edilmiştir. X ışınlanması ürünüdür. Kendine verimli olup kendisi ile aynı zamanda çiçeklenen bütün çeşitleri döller (Anonymous, 1992).

(18)

Meyvelerin ağaç üzerinde hasat olgunluğuna kadar bırakılmaları kalite yönünden önemlidir. Çünkü kirazlar daldan koparıldıktan sonra artık olgunlaşmaları ilerlemez, yani şeker, asit miktarları ve renkleri değişmez. Ağaç üzerinde olgunlaşan meyveler, bundan sonra da 4- 5 gün ağaç üzerinde kalabilir. Sert etli kirazlar bu bakımdan daha da emniyetli bir durum arz etmektedir. Bu nedenle toplamayı çeşitlere göre tam zamanında yapmanın önemli ve gerekli olduğu belirtilmektedir (Özbek, 1978).

Orta Toroslara verim ve kalite açısından önerilebilecek kiraz çeşitleri ve uygun tozlayıcıları saptamak amacıyla Küden ve Kaşka (1995), tarafından yapılan bir çalışmada 14 yerli ve 20 yabancı olmak üzere 34 çeşit kullanılmıştır. Bu çalışma sonucunda yörede yaygın olarak yetiştirilen kiraz tipleri belirlenerek, bunların içlerinden beş tanesi (Toros– 1, Toros–2, Toros–3, Toros–4, Toros–5) isimlendirilmiştir. Araştırmanın birinci aşamasında; denemede kullanılan kiraz çeşitlerinden en iri meyveliler sırasıyla Larian (8.59 gr), Stella (8.31 gr), 0900 Ziraat (8.02 gr) ve Çorum(7.89 gr) olarak saptanmıştır. Çalışmanın ikinci aşamasında ise, en iri meyveler sırasıyla Toros–3 (9.75 gr), Ömerli (9.38 gr), ve Toros–5 (9.33 gr) tiplerinden elde edilmiştir. Bu tiplerin yer aldığı bahçelerde tozlayıcı olarak Sarı kiraz kullanılmış ve en iyi meyve tutumu Toros–4 kiraz tipinde saptanmıştır.

Van koşullarında yetiştirilen Bing, Van ve Lambert, kiraz çeşitlerinin gelişim periyodu içinde kiraz meyvelerinde meydana gelen fiziksel ve kimyasal değişimler ile optimum derim zamanlarını araştırmak üzere Koyuncu ve ark. (1999), tarafından yapılan çalışmada, Haziran’ın ikinci yarısından itibaren 2- 3 gün aralıklarla alınan kiraz örneklerinde; meyve ağırlığı, meyve en ve boyu, meyve rengi, meyve eti sertliği, suda çözünebilir kuru madde miktarı, meyve suyu pH ‘ sı ve titre edilebilir asit miktarı incelenmiştir. Araştırma sonuçlarından, Van ekolojik koşullarında Bing, Van ve Lambert kiraz çeşitlerinin değerlendirme şekillerine göre değişmekle beraber, 27 Haziran ile 6 Temmuz tarihleri arasında deriminin yapılmasının uygun olacağı belirlenmiştir.

5 kiraz çeşidinin (Kırdar, Akşehir Napolyonu, Salihli, Sapıkısa, Yerli) fenolojik ve pomolojik özelliklerini incelemek amacıyla Erzurum ilinin Uzundere ilçesinde Pırlak

(19)

ve Bolat (2001), tarafından bir araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırmada incelenen çeşitlerde tam çiçeklenmenin Nisan ayının ortasında başlayıp, ortalama bir hafta devam ettiği saptanmıştır. Haziran ayının ortalarında meyve derimine başlanmıştır. En erken derim olumuna gelen çeşit her iki yılda da Kırdar, en geççi çeşit ise Akşehir Napolyonu olmuştur. Kırdar ve Yerli çeşitleri meyve iriliği en fazla olan çeşitler olarak bulunmuştur. Çeşitlerin C vitamini içeriği 6.94–8.10 mg/100 gr, titre edilebilir asitlik %0.65–0.98, suda çözünebilir kuru madde miktarı ise % 12.10–16.90 arasında bulunmuştur. Yapılan araştırma sonuçlarına göre Çoruh Vadisi’nde denemeye alınan çeşitlerden, Akşehir Napolyonu çeşidinin, ilkbaharın geç donlarına karşı geç çiçek açan, meyve iriliği, görünümü, lezzeti ve verimi bakımından bu bölge için öncelikle tavsiye edilmesi gerektiği belirlenmiştir.

Çukurova’ nın yayla kesimlerine verim ve kalite bakımından uyabilecek kiraz çeşitlerini saptamak amacıyla Küden ve Kaşka (1992), tarafından yapılan bir araştırmada denemeye alınan çeşitleri; erkenci, orta ve geççi olmak üzere sınıflandırmışlardır. Bu sınıflandırmaya göre; Turfanda ve Early Burlat çeşitleri erkenci, Akşehir Napolyonu, Van, Vista ve Çorum çeşitleri orta mevsim, Bigarreau Gaucher ve Merton Late çeşitleri ise geç mevsim çeşitleri olarak belirlenmiştir.

Van ekolojik koşullarında yetiştirilen Lambert, Van ve Bing kiraz çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özellikleriyle yıllık sürgün gelişim durumlarını incelemek amacıyla Balta ve Yarılgaç (1996), tarafından yapılan bir araştırmada, çeşitlerin meyve ağırlıkları, suda çözünebilir kuru madde miktarı, meyve suyu pH’ sı, titre edilebilir asitlik değerleri ile çekirdek ağırlıkları saptanmıştır. İncelenen kiraz çeşitlerinde tomurcuk patlaması, çiçeklenme başlangıcı, tam çiçeklenme ve son çiçeklenme tarihleri arasında sadece birkaç günlük farklılık gözlenmiştir. Derim tarihleri ve tam çiçeklenmeden derime kadar geçen gün sayıları arasında ise en fazla bir haftalık farklılık tespit edilmiştir. Bing çeşidi 23 Haziran, Van çeşidi 25 Haziran ve Lambert çeşidi 30 Haziran tarihinde derim olgunluğuna gelmişlerdir. Tam çiçeklenmeden derime kadar geçen gün sayıları ise sırasıyla 37 gün, 40 gün ve 44 gün olarak saptanmıştır. Van ve çevresinde yetiştirilen mahalli kiraz çeşitlerinde derim tarihlerinin 9–12 Temmuz arasında değiştiği bildirilmiştir. Çeşitlerin meyve ağırlıkları Van çeşidinde 6.77 gr, Lambert çeşidinde 6.00

(20)

gr ve Bing çeşidinde 5.68 gr olarak bulunmuştur. Çekirdek ağırlıkları ise sırasıyla 0.442 gr, 0.492 gr ve 0.626 gr olarak tespit edilmiştir. Suda çözünebilir kuru madde miktarının %15,68- %17.63, asitlik değerlerinin ise 0.461 g/ l–0.477g/ l arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir.

Akdeniz Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasıdaki geçit bölgelerinde ve yayla kesimlerinde kiraz yetiştiriciliği için uygun mikroklimaların bulunduğu, İçel- Erdemli Çamlıyayla köyünde (850 m) Güngör ve Sağlamer (1995), 31 kiraz çeşidi kullanarak bir araştırma yapmışlardır. Bu araştırmada çeşitlere ait pomolojik ve fenolojik özellikler saptanmıştır. Çeşitlerin tam çiçeklenme dönemleri 9- 25 Nisan, derim tarihleri ise 22 Mayıs- 15 Haziran olarak belirlenmiştir. Bu sonuçlara göre Edirne, Turfanda, Early Burlet ve S. Hardy Giant çeşitleri erkenci, Akşehir Napolyonu ve Dalbastı çeşitleri ise geçci olarak belirlenmiştir. Çalışmada olgunluk sırasına göre; Turfanda, Early Burlat (Mayıs- 3. hafta), Duranosdi Cesena, Vista (Mayıs sonu), Stella, Van, Noble, Berryessa, Noir de Guben ve Bing (Haziran–2. hafta) çeşitleri bölgeye önerilmiştir.

Yalova’ da yetişen bazı kiraz çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerini incelemek amacıyla Öz ve Burak (1992), tarafından bir araştırma yapılmıştır. Araştırmada Merton Marvel çeşidinin ağacı, zayıf ve yaygın geliştiği, meyvesinin iri (6.23 gr), net meyve eti ağırlığı 5.71 gr, çekirdek çok iri (0.396 gr), net mezokarp oranı 11.0 olduğu, geç olgunlaştığı ve geç çiçeklendiği belirtilmiştir. Karagevrek çeşidinin ağacı, kuvvetli ve yuvarlak bir taç yaparak yaygın geliştiği, meyvesinin çok iri (7.78 gr), net meyve eti ağırlığı 7.33 gr, çekirdek orta iri (0.3 gr), net mezokarp oranı 16.3 olduğu, geç olgunlaştığı ve geç çiçeklendiği belirtilmiştir. Lambert çeşidinin ağacının kuvvetli ve dik geliştiği, meyvesinin çok iri (7.60 gr), net meyve eti ağırlığı (7.14 gr), çekirdek çok iri (0.356 gr), net mezokarp oranının 15.6 olduğu, geç olgunlaştığı ve geç çiçeklendiği belirtilmiştir. 0900 Ziraat çeşidinin ise ağacının kuvvetli ve yaygın dallı geliştiği, meyvesinin çok iri (8.179 gr), net meyve eti ağırlığının 7.645 gr, çekirdeğinin çok iri (0.391 gr), net mezokarp oranının 14.34 olduğu, geç olgunlaştığı ve çok geç çiçeklendiği belirtilmiştir.

(21)

3. MATERYAL VE METOD

3.1. Materyal

Araştırma Tokat ili Turhal ilçesinde bulunan Vasfi Diren Kazova Tarım İşletmelerinde yer alan kapama kiraz bahçesinde yürütülmüştür. Araştırmada 4 yaşlı Gisel A® 5, Gisel A® 6 ve İdris (Prunus mahalep) anaçları üzerine aşılanmış 0900 Ziraat, Stark Gold, Stella, Vista, Lambert ve Salihli çeşitleri kullanılmıştır. Araştırmanın yürütüldüğü kapama kiraz bahçesinin anaç/ çeşit kombinasyonlarına göre dikim mesafeleri Çizelge 3.1.’ de sunulmuştur.

Çizelge 3.1. Anaç/ çeşit kombinasyonlarında dikim mesafeleri

Anaç Çeşit Dikim Mesafesi(m)

Gisel A® 5 0900 Ziraat, Stark Gold 4x2m

Gisel A® 6 0900 Ziraat, Stark Gold 4x4m

Prunus mahalep L. 0900 Ziraat, Lambert, Vista, Stella, Salihli

5x5m

Araştırmada materyal olarak kullanılan anaç ve çeşitlerin bazı özellikleri aşağıda sunulmuştur.

3.1.1.Anaçlar

3.1.1.1. Gisel A® 5

Ağacı Mazzard’ın %45 ‘i kadar gelişim gösterir. Çok erken gelişen ve verimli bodur ağaçlar yapar. Virüs enfeksiyonuna Mazzard ve Mahlepten daha toleranslı olup bu anaçların dip sürgünü verme özelliği azdır. Destek sistemi, toprağa tutunmasını kolaylaştırdığı için tavsiye edilir. Tüm toprak tiplerine adapte olur ve ağır topraklar içinde iyidir (Anonim 2004a).

(22)

3.1.1.2. Gisel A® 6

Yarı bodur anaç olup Mazzard’ ın %60-70’i iriliğinde bir ağaç üretir. Üzerindeki çeşidi bol meyve vermeye ve çok erken çiçek açmaya teşvik eder. Toprak adaptasyonunda geniş bir alana sahiptir ve ağır topraklarda yaşayabilir. Bakteriyel dal kanserine iyi direnir ve virüse toleransı Mazzard ve Mahleple aynı düzeydedir. Terbiye sistemi, erken meyve vermesini dengelemeli, yeni sürgün atmasına teşvik etmelidir (Anonim 2004a).

3.1.1.3. Prunus mahalep L.

Kiraz ağacında standart bir büyüklük oluşturur. Kurağa toleranslı ve son derece verimlidir. Toprağa tutunma gücü mükemmeldir. Mantari hastalıklara dirençlidir. Bakteriyel dal kanserine, kök bozukluğuna ve kök uruna da oldukça dirençlidir. En iyi kumlu killi topraklarda gelişir. Ağır topraklar için başarısızdır (Anonim, 2004a).

3.1.2.Çeşitler

3.1.2.1. 0900 Ziraat

Kuvvetli yaygın dallı gelişir. Eğirdir yöresinde Haziran ayının dördüncü haftası, temmuz ayının ilk haftası olgunlaşır. Meyve sapı ince 45 mm uzunluğunda, sap çukuru geniş ve orta derinliktedir. Meyve geniş kalp şeklinde olup, çok iri, 10–20 gram ağırlığında eni 26 mm, boyu 23 mm’ dir. Meyve kabuk rengi parlak koyu kırmızı, meyve eti çok sert, gevrek, çok lezzetli ve çok iyi kalitededir. Çekirdek ete az bağlıdır. Kendine kısır olup tozlayıcıları Starks Gold, Metron Late, Lambert, Bigarreau Gaucher, Noble ve Jubilee’ dir. Ülkemizde yaygın olarak yetiştirilen ihracat şansı yüksek bir çeşittir. Avrupa’ da Türk Kirazı olarak anılmaktadır. Hiç meyve çatlaması yapmaz (Anonim 2004c).

(23)

3.1.2.2. Starks Gold ( Beyaz Kiraz)

Çok geççidir. Meyvesi yuvarlak, orta iri, sarı renkli, meyve eti serttir. %3 oranında meyve çatlaması yapar ve taşımaya dayanıklılığı azdır. Ağaçları çok verimlidir. Kendine kısır olup dölleyicileri 0900 Ziraat ve Bigarreau Gaucher’ dir (Anonim 2004c).

3.1.2.3. Stella

Ağaç yarı dik yaygın ve kuvvetli gelişir. Eğirdir yöresinde Haziran ayının 3. ve 4. haftası olgunlaşır. Meyve sapı orta kalın 39 mm uzunluğunda, sap çukuru derin ve orta genişliktedir. Meyve şekli silindirik, çok iri, meyve eni 26 mm, boyu 26 mm’ dir. Meyve rengi parlak koyu kırmızı, meyve eti çok sert, gevrek tatlı, çok iyi lezzetli ve kalitelidir. Çekirdek etten kolay ayrılır. Kendine verimli bir çeşit olup aynı zamanda çiçek açan bütün çeşitlerle karşılıklı tozlanır. Kendine verimli olması iyi bir çeşit özelliği olup ağacı bol verimlidir (Anonim 2004c).

3.1.2.4. Lambert

Çok geççidir. Meyvesi kalp şeklinde, iri, parlak koyu kırmızı renkli, çok sert, gevrek ve çok iyi kalitededir. Ağaçları çok verimli olup %18 oranında meyve çatlaması yapar. Bu bakımdan olgunluğa yakın dönemde yağış olmayan bölgelere önerilir. Yola çok dayanıklıdır (Anonim 2004 c).

3.1.2.5. Vista

Erkenci bir çeşittir. Meyvesi geniş kalp şeklinde, iri, parlak koyu kırmızı renkte, sert, sulu ince yapılı ve iyi kalitededir. Ağaçları verimli olup hiç meyve çatlaması yapmaz. Kendisi ile aynı zamanda çiçek açan bütün kirazları döller (Anonim 2004c).

3.1.3. Deneme Alanının İklim Özellikleri

Denemenin yürütüldüğü Tokat il merkezinde 2005 ve 2006 yılları bazı önemli iklim verileri Çizelge 3.2’ de verilmiştir (Anonymous 2007b).

(24)

Çizelge 3.2. Tokat Meteoroloji Müdürlüğünün 2005- 2006 Yılına Ait Meteorolojik Değerleri Aylar Maximum sıcaklık ( 0C) 2005 2006 Minimum sıcaklık ( 0C ) 2005 2006

Aylık top. Yağış ( mm) 2005 2006 Ortalama sıcaklık ( 0C) 2005 2006 Ocak 17.0 12.8 -7.7 -13.3 38.4 34.4 4.5 0.4 Şubat 17.2 18.2 -9.4 -9.4 38.8 25.2 4.3 3.4 Mart 20.9 23.0 -2.8 -2.7 108.7 46.1 7.1 9.6 Nisan 28.9 26.6 -1.2 -1.3 50.6 48.5 13.1 13.1 Mayıs 34.3 34.5 -3.2 -4.5 101.3 91.4 16.2 15.9 Haziran 32.4 36.7 9.0 10.0 12.1 5.8 19.2 21.7 Temmuz 36.3 31.8 12.4 10.0 26.4 0.0 23.7 21.0 Ağustos 39.2 39.7 13.8 11.7 6.8 -- 24.6 26.3 Eylül 31.4 33.2 8.5 8.0 15.8 15.8 19.1 19.0 Ekim 28.9 28.4 0.8 7.5 54.5 59.8 11.9 14.5 Kasım 19.0 22.0 -4.2 -3.0 43.9 35.4 7.0 5.9 Aralık 19.9 -- -8.2 -- 26.1 -- 4.1 --

3.1.4.Deneme Alanında Yürütülen Teknik ve Kültürel İşlemler

Araştırmanın yürütüldüğü bahçede sulama, damlama sulama sistemi ile yapılmaktadır. Gübreleme hastalık ve zararlılarla mücadele gibi teknik ve kültürel işlemler düzenli bir şekilde yürütülmüştür.

(25)

3.2. Yöntem

3.2.1. Deneme Deseni

Deneme, tesadüf parsellerinde deneme desenine göre 5 tekerrürlü kurulmuş ve her tekerrürde 2 ağaca yer verilmiştir.

Aynı anaç-farklı çeşit, farklı anaç-aynı çeşit kombinasyonları dikkate alınarak Duncan istatistik yöntemine göre hesaplanmıştır.

3.2.2. Fenolojik Özelliklerin Belirlenmesi

3.2.2.1. Tomurcukların Patlaması

Çanak yaprakların arasından taç yaprakların görüldüğü devredir (Onur (1977), Özçağıran (1978) ; Karaçalı (1990)).

3.2.2.2. Çiçeklenme Başlangıcı

Çiçeklerin %5’ inin açtığı devredir (Onur (1977); Özçağıran (1978); Karaçalı(1990)).

3.2.2.3. Tam Çiçeklenme

Çiçeklerin %60-70’inin açtığı devredir (Onur (1977); Özçağıran (1978) ; Karaçalı(1990)).

3.2.2.4. Çiçeklenme Sonu

Çiçeklerin %95’ inin açtığı ve taç yaprakların dökülmeye başladığı devredir (Onur(1977); Özçağıran (1978) ; Karaçalı (1990)).

3.2.2.5. Hasat Tarihi

Meyvelerin hasat olgunluğuna geldiği devredir (Onur(1977); Özçağıran(1978) ; Karaçalı(1990)).

(26)

3.2.2.6. Yaprak Dökümü

Yaprakların sararmaya başlaması ve %90’ ının döküldüğü devredir (Onur (1977); Özçağıran (1978) ; Karaçalı(1990)).

3.2.3. Morfolojik Özelliklerin Belirlenmesi

3.2.3.1. Ağaç Habitüsü

Ağaçların taç genişliği (m) ve taç yükseklikleri (m) ölçülmüştür. Taç hacmi V=  r2h/ 2 formülüne göre hesaplanmıştır (Yıldırım ve Çelik, 2003).

3.2.3.2. Anaç Çapı ve Gövde Çapı

Anaç çapı toprak seviyesinden, gövde çapı ise aşı bölgesinin 20 cm üzerinden 30 gün aralıklarla 0.01 mm duyarlıklı dijital kumpas ile ölçülmüştür.

3.2.3.3. Gövde Kesit Alanı

Birim gövde kesit alanı= r 2 formülü esas alınarak hesaplanmıştır (Soylu ve ark, 2003).

3.2.3.4. Çiçek ve Yaprak Özellikleri

Çiçek çapı (mm), taç ve çanak yaprak boyutları (mm) , çiçek sapı uzunluğu (mm) dişi organ ve erkek organ uzunluğu (mm) ve erkek organ sayısı tespit edilmiştir.

Olgun yapraklarda, yaprak uzunluğu (mm), yaprak eni (mm), yaprak sapı uzunluğu (mm) ve yaprak alanı (cm2_{) belirlenmiştir. Ölçümler 0.01 mm duyarlıklı dijital} kumpas ile yapılmıştır.

(27)

3.2.4. Pomolojik Özellikler

Çeşit/ anaç kombinasyonlarında hasat zamanında 0.01 mm duyarlı dijital kumpas ile meyvede boy, yanak, karın ve meyve sapı ölçümleri yapılmış, elektronik 0.01 gr duyarlı hassas terazi ile meyve ağırlığı, çekirdek ağırlığı ve meyve sapı ağırlığı tespit edilmiştir (Koyuncu ve ark., 2003). Çeşit/ anaç kombinasyonlarında hasat zamanında meyve etinde suda çözülebilir kuru madde miktarı (%) el refraktometresi ile, titre edilebilir asitlik (%) titrimetrik yöntemle, pH değeri pH metre ile belirlenmiştir (Koyuncu ve ark., 2003, Burak ve ark., 2003, Soylu ve ark., 2003, Soylu ve Ertürk 1999).

3.2.5 Verim

3.2.5.1. Meyve Tutumu

Meyve tutum oranı aşağıdaki formül esas alınarak hesaplanmıştır (Polat,1997). Meyve Tutumu(%) =(Meyve Tutan Çiçek Sayısı/ Açan Toplam Çiçek Sayısı) x100

3.2.5.2. Hasat Edilen Meyve Oranı

Hasat edilen meyve oranı aşağıdaki formül esas alınarak belirlenmiştir(Polat, 1997).

(28)

4. ARAŞTIRMA BULGULARI

Turhal ekolojik koşullarında farklı 9 adet çeşit/ anaç kombinasyonundan oluşan anaç x kiraz çeşitlerine ait kombinasyonlarda, fenolojik, morfolojik ve pomolojik özellikler aşağıda sunulmuştur.

4.1. Fenolojik Özellikler

2006 ve 2007 yılı itibariyle araştırmada incelenen kombinasyonlara ait bazı fenolojik gözlem sonuçları Çizelge 4.1. ve Çizelge 4.2.’ de sunulmuştur.

Çizelge 4.1. İncelenen çeşit/anaç kombinasyonlarında 2006 yılına ait bazı fenolojik

gözlem sonuçları

Çeşit/Anaç Tomurcuk

Patlaması Çiçeklenme Başlangıcı Tam

Çiçeklenme Çiçeklenme Sonu

Yaprak Dökümü 0900 Ziraat/Gisel A® 5 30 Mart 7 Nisan 10 Nisan 19Nisan 12 Kasım Stark Gold / Gisel A® 5 28 Mart 2 Nisan 5 Nisan 15 Nisan 14 Kasım 0900 Ziraat / Gisel A® 6 31 Mart 6 Nisan 8 Nisan 16 Nisan 16 Kasım Stark Gold / Gisel A® 6 29 Mart 5 Nisan 8 Nisan 15 Nisan 12 Kasım 0900 Ziraat / Mahlep 31 Mart 8 Nisan 10 Nisan 17 Nisan 10 Kasım

Stella / Mahlep 28 Mart 7 Nisan 9 Nisan 16 Nisan 11 Kasım

Vista / Mahlep 31 Mart 6 Nisan 8 Nisan 16 Nisan 13 Kasım

Lambert / Mahlep 30 Mart 7 Nisan 9 Nisan 18 Nisan 15 Kasım

(29)

Çizelge 4.2. İncelenen çeşit/anaç kombinasyonlarında 2007 yılına ait bazı fenolojik gözlem sonuçları Çeşit/Anaç Tomurcuk Patlaması Çiçeklenme Başlangıcı Tam Çiçeklenme Çiçeklenme Sonu Hasat

0900 Ziraat/Gisel A® 5 22 Mart 30 Mart 1 Nisan 9 Nisan 12 Haziran

Stark Gold / Gisel A® 5 21 Mart 26 Mart 28 Mart 6 Nisan 12 Haziran

0900 Ziraat / Gisel A® 6 23 Mart 30 Mart 1 Nisan 9 Nisan 12 Haziran

Stark Gold / Gisel A® 6 23 Mart 29 Mart 1 Nisan 8 Nisan 12 Haziran

0900 Ziraat / Mahlep 22 Mart 31 Mart 2 Nisan 9 Nisan 12 Haziran

Stella / Mahlep 19 Mart 29 Mart 1 Nisan 7 Nisan 12 Haziran

Vista / Mahlep 23 Mart 28 Mart 30 Mart 8 Nisan 18 Haziran

Lambert / Mahlep 23 Mart 31 Mart 2 Nisan 10 Nisan 18 Haziran

Salihli / Mahlep 23 Mart 30 Mart 1 Nisan 8 Nisan 18 Haziran

2006 yılı verilerine göre tomurcuk patlaması 28 Mart (Stella/ Mahlep), 31 Mart (0900 Ziraat / Gisel A® 6, 0900 Ziraat / Mahlep, Vista / Mahlep) tarihleri arasında, çiçeklenme başlangıcı 2 Nisan (Stark Gold/ Gisel A® 5) – 8 Nisan (0900 Ziraat / Mahlep) tarihleri arasında, tam çiçeklenme 5 Nisan (Stark Gold/ Gisel A® 5) ve 10 Nisan (0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Mahlep) tarihleri arasında, çiçeklenme sonu 15 Nisan (Stark Gold/ Gisel A® 5, Stark Gold / Gisel A® 6, Salihli / Mahlep) - 19 Nisan (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) tarihleri arasında, yaprak döküm tarihleri ise 10 Kasım (0900 Ziraat/ Mahlep)- 16 Kasım (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) tarihleri arasında saptanmıştır (Çizelge 4.1.).

2007 yılı verilerine göre tomurcuk patlaması 19 Mart (Stella / Mahlep), 23 Mart (0900 Ziraat / Gisel A® 6, Stark Gold / Gisel A® 6, Vista / Mahlep, Lambert / Mahlep, Salihli / Mahlep) tarihleri arasında, çiçeklenme başlangıcı 26 Mart (Stark Gold / Gisel A® 5) 31 Mart (0900 Ziraat / Mahlep, Lambert / Mahlep ) tarihleri arasında, tam çiçeklenme 28 Mart (Stark Gold / Gisel A® 5) ve 2 Nisan (0900 Ziraat / Mahlep, Lambert / Mahlep) tarihleri arasında, çiçeklenme sonu 6 Nisan (Stark Gold / Gisel A® 5) 10 Nisan (Lambert / Mahlep) tarihleri arasında hasat tarihleri ise 12 Haziran (0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold / Gisel A® 5, 0900 Ziraat / Gisel A® 6, Stark Gold / Gisel A® 6, 0900 Ziraat /

(30)

Mahlep, Stella / Mahlep) 18 Haziran (Vista / Mahlep, Lambert / Mahlep, Salihli / Mahlep) tarihleri arasında gözlemlenmiştir (Çizelge 4.2.).

4.2. Morfolojik Özellikler

4.2.1 Ağaç Habitusu (m3 )

Gisel A® 5, Gisel A® 6 ve Mahlep anaçlarına aşılı 0900 Ziraat çeşidinin taç hacim değerleri Çizelge 4.3.’ de sunulmuştur. Bu kombinasyonlarda taç hacim değerleri; 6.30 m3 (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) ile 9.94 m3 (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında bulunmuştur. 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonları arasında taç hacmi değerleri yönünden önemli fark bulunmuştur (Çizelge 4.3.).

Çizelge 4.3. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında taç hacim değerleri (m3 )

Çeşit/ Anaç Taç hacim değerleri(m3

)

0900 Ziraat/ Gisel A® 5 6.30b

0900 Ziraat/ Mahlep 7.94b

0900 Ziraat/ Gisel A® 6 9.94a

P<0.05

öd: Önemli değil

0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonlarına ait taç hacim değerleri Çizelge 4.4.’ de sunulmuştur. Taç hacim değerleri 5.66 m3

(Stark Gold/ Gisel A® 5) ile 9.94 m3 (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında saptanmıştır (Çizelge 4.4.).

(31)

Çizelge 4.4. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında taç hacim değerleri( m3 )

)

0900 Ziraat/ Gisel A® 5 6.30öd Stark Gold/ Gisel A® 5 5.66öd 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 9.94öd Stark Gold/ Gisel A® 6 6.97öd P<0.05

öd: Önemli değil

Mahlep anacına aşılı çeşitlerin taç hacim değerleri Çizelge 4.5.’ de sunulmuştur. Ortalama taç hacim değerleri 7.20 m3

(Vista/ Mahlep) ile 10.32 m3 (Salihli/ Mahlep) arasında bulunmuştur. Kombinasyonlar arasında taç hacim değerleri yönünden fark bulunmamıştır (Çizelge 4.5.).

Çizelge 4.5. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında taç hacim değerleri (m3 )

) 0900 Ziraat/ Mahlep 7.94öd Vista/ Mahlep 7.20öd Stella/ Mahlep 8.30öd Lambert/ Mahlep 6.34öd Salihli/ Mahlep 10.32öd P<0.05 öd: Önemli değil

(32)

4.2.2 Anaç Çapı ve Gövde Çapı Büyümesi

4.2.2.1. Farklı anaçlar üzerine aşılı çeşitlerin anaç çapı değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonlarında anaç çapı değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması anaç çapı değeri değişimini göstermektedir. Anaç çapı değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 kombinasyonu üzerinde gözlenmiştir (Şekil 4.1.).

3 4 5 6 7 8 9 10

0900 x Gisela5 Stark gold x Gisela5 0900 x Gisela6 Stark gold x Gisela6

Çeşit/ Anaç kombinasyonu

A na ç ça pı de ğe rl er i (c m ) 2005 2006 2007

(33)

4.2.2.2. Farklı anaçlar üzerine aşılı çeşitlerin anaç çapı değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonlarında anaç çapı değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması anaç çapı değeri değişimini göstermektedir. Anaç çapı değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 kombinasyonunda gözlenmiştir (Şekil 4.2.).

2 3 4 5 6 7 8 9 10

0900 Ziraatx Gisela5 0900 Ziraatx Gisela6 0900 Ziraat x Mahlep

A na ç ça pı de ğe rl er i (c m ) 2005 2006 2007

(34)

4.2.2.3. Mahlep Anacına Aşılı Çeşitlerin Anaç Çapı Değişimleri

Mahlep anacına aşılı çeşitlerin anaç çapı gelişimini takip etmek amacıyla yapılan ortalama yıllık anaç çap ölçüm değerleri Şekil 4.3.’ de verilmiştir. 0900 / Mahlep, Vista / Mahlep, Stella / Mahlep, Lambert / Mahlep ve Salihli / Mahlep kombinasyonlarında en fazla gelişim Lambert/ Mahlep kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonunda tespit edilmiştir (Şekil 4.3.).

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0900 Ziraat x Mahlep

Vista xMahlep Stella x

Mahlep

Lambert x Mahlep

Salihli x Mahlep Çeşit/ Anaç kombinasyonu

A n aç ç ap d eğ er le ri (c m ) 2005 2006 2007

(35)

4.2.2.4. Farklı anaçlar üzerine aşılı çeşitlerin gövde çapı değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonlarında gövde çapı değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması gövde çapı değeri değişimini göstermektedir. Gövde çapı değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 kombinasyonu üzerinde gözlenmiştir (Şekil 4.4.). 0 2 4 6 8 10 0900 Ziraat x Gisela5 Stark gold x Gisela5 0900 Ziraat x Gisela6 Stark gold x Gisela6

G öv de ç apı de ğe rl er i ( cm ) 2005 2006 2007

(36)

4.2.2.5. Farklı anaçlar üzerine aşılı çeşitlerin gövde çapı değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, , 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonlarında gövde çapı değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması gövde çapı değeri değişimini göstermektedir. Gövde çapı değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 kombinasyonu üzerinde gözlenmiştir (Şekil 4.5.).

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

0900 Ziraat x Gisela5 0900 Ziraat x Gisela6 0900 Ziraat x Mahlep

G ö vd e ça p ı d eğ er le ri ( cm ) 2005 2006 2007

(37)

4.2.2.6. Mahlep anacına aşılı çeşitlerin gövde çapı değişimleri

Mahlep anacına aşılı çeşitlerin gövde gelişimini takip etmek amacıyla yapılan yıllık ortalama gövde çapı değerleri Şekil 4.6’ da sunulmuştur. 0900 Ziraat/ Mahlep, Vista/ Mahlep, Stella/ Mahlep, Lambert/ Mahlep ve Salihli/ Mahlep kombinasyonlarında gövde çapı değerleri değişimine bakıldığında en fazla gelişim Stella/ Mahlep kombinasyonunda, en düşük gelişim ise Vista/ Mahlep kombinasyonunda bulunmuştur (Şekil 4.6.). 0 2 4 6 8 10 0900 Ziraat x Mahlep

Vista xMahlep Stella x Mahlep

Lambert x Mahlep

Salihli x Mahlep

G öv de ç apı de ğe rl er i (c m ) 2005 2006 2007

(38)

4.2.2.7.Farklı anaçlar üzerine aşılı çeşitlerin aşı bölgesi çap değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonlarında aşı bölgesi çap değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması aşı bölgesi çap değeri değişimini göstermektedir. Aşı bölgesi çap değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 kombinasyonu üzerinde gözlenmiştir (Şekil 4.7.). 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0900 Ziraat x Gisela5 Stark gold x Gisela5 0900 Ziraat x Gisela6 Stark gold x Gisela6

Çeşit / Anaç kombinasyonu

A şı b ö lg es i ç ap d eğ er le ri (c m ) 2005 2006 2007

(39)

4.2.2.8.Farklı anaçlar üzerine aşılı çeşitlerin aşı bölgesi çap değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonlarında aşı bölgesi çap değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması aşı bölgesi çap değeri değişimini göstermektedir. Aşı bölgesi çap değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 kombinasyonu üzerinde tespit edilmiştir (Şekil 4.8.).

3 4 5 6 7 8 9 10 11

0900 Ziraat x Gisela5 0900 Ziraat x Gisela6 0900 Ziraat x Mahlep

A şı bö lge si ç ap de ğe rl er i (c m ) 2005 2006 2007

(40)

4.2.2.9.Mahlep anacına aşılı çeşitlerin aşı bölgesi çap değişimleri

2005–2007 yılları arasında 0900 Ziraat / Mahlep, Vista / Mahlep, Stella / Mahlep, Lambert / Mahlep ve Salihli / Mahlep kombinasyonlarında aşı bölgesi çap değerlerinin değişim grafiği aşağıdaki gibi tespit edilmiştir. Her yıl aylık olarak yapılan ölçümlerin ortalaması aşı bölgesi çap değeri değişimini göstermektedir. Aşı bölgesi çap değerleri değişimlerine bakıldığında en fazla gelişim Lambert/ Mahlep kombinasyonunda, en düşük gelişim ise 0900 Ziraat/ Mahlep kombinasyonu üzerinde bulunmuştur (Şekil 4.9.).

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0900 Ziraat x Mahlep Vista x Mahlep Stella x Mahlep Lambert x Mahlep Salihli x Mahlep

A şı b ö lg es i ç ap d eğ er le ri (c m ) 2005 2006 2007

(41)

4.2.3. Birim gövde kesit alanı (cm2)

Çizelge 4.6. Çeşit/ anaç kombinasyonlarında birim gövde kesit alanı değerleri Çeşit/ Anaç Birim gövde kesit alanı (cm2

)

0900 Ziraat / Gisel A® 5 29.31

Stark Gold / Gisel A® 5 25.51

0900 Ziraat / Gisel A® 6 48.99

Stark Gold / Gisel A® 6 37.05

0900 Ziraat / Mahlep 30.47

Stella / Mahlep 35.56

Vista / Mahlep 30.66

Lambert / Mahlep 27.88

Salihli /Mahlep 31.45

İncelenen kombinasyonlarda birim gövde kesit alanı 25.51 cm2

ile (Stark Gold / Gisel A® 5) 48.99 cm2 (0900 Ziraat / Gisel A® 6) arasında saptanmıştır (Çizelge 4.6.).

4.2.3. Çiçek ve yaprak özellikleri

4.2.3.1. Çiçek özellikleri

0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Mahlep ve 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri Çizelge 4.7’ de sunulmuştur. Ortalama çiçek çapı 27.00 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) ile 31.99 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) arasında, ortalama taç yaprak boyu 14.52 mm ( 0900 Ziraat/ Mahlep) ile 16.41 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında, çanak yaprak boyu 7.47 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) ile 8.44 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında, ortalama dişi organ boyu 10.11 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) ile 13.29 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında, ortalama erkek organ boyu 6.84 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) ile 9.69 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında, ortalama erkek organ sayısı 32.00 adet (0900 Ziraat/ Mahlep) ile 40.33 adet (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında ve ortalama çiçek sapı uzunluğunun 19.99 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) ile 28.76 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.7.). Çiçek çapı, çanak yaprak boyu, taç yaprak boyu ve erkek organ sayısı özellikleri bakımından 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Mahlep ve 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 kombinasyonları arasında istatistiki anlamda fark bulunmazken; dişi organ boyu, erkek organ boyu ve çiçek sapı özellikleri arasında fark bulunduğu saptanmıştır (Çizelge 4.7.).

(42)

Çizelge 4.7. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri değerleri Çeşit/ Anaç Çiçek

Çapı (mm) Taç Yaprak Boyu ( mm) Çanak Yaprak Boyu (mm) Dişi Organ Boyu (mm) Erkek Organ Boyu (mm) Erkek Organ Sayısı (adet) Çiçek Sapı (mm)

0900 Ziraat/ Gisel A®5 28.11öd 14.68öd 7.47öd 13.29a 9.69a 36.67öd 28.76a 0900 Ziraat/ Mahlep 27.00öd 14.52öd 7.51öd 10.11b 6.84b 32.00öd 19.99b 0900 Ziraat/ Gisel A®6 31.99öd 16.41öd 8.44öd 10.64b 9.07ab 40.33öd 28.34a

P<0.05

öd: Önemli değil

0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri Çizelge 4.8.’ de sunulmuştur. Ortalama çiçek çapı, 21.94 mm (0900 Ziraat/ Stark Gold) ile 31.99 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında, ortalama taç yaprak boyu, 12.31mm (Stark Gold/ Gisel A® 5) ile 16.41 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında, ortalama çanak yaprak boyu 6.47 mm (Stark Gold/ Gisel A® 5) ile 8.44 mm (0900 Zirat/ Gisel A® 6) arasında, ortalama dişi organ boyu, 9.74 mm (Stark Gold/ Gisel A® 6) ile 13.29 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında, ortalama erkek organ boyu 6.13 mm (Stark Gold/ Gisel A® 6) ile 9.69 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında, ortalama erkek organ sayısı 35.67 adet (Stark Gold/ Gisel A® 6) ile 42.33 adet (Stark Gold/ Gisel A® 5) arasında ve ortalama çiçek sapı uzunluğu 18.83 mm (Stark Gold/ Gisel A® 6) ile 28.76 mm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında saptanmıştır (Çizelge 4.8.).

Çizelge 4.8.Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri değerleri Çeşit/ Anaç Çiçek

Çapı (mm) Taç Yaprak Boyu ( mm) Çanak Yaprak Boyu (mm) Dişi Organ Boyu (mm) Erkek Organ Boyu (mm) Erkek Organ Sayısı (adet) Çiçek Sapı (mm)

0900 Ziraat/ GiselA®5 28.11 öd 14.68 öd 7.47 öd 13.29a 9.69 öd 36.67 öd 28.76 öd Stark Gold/ Gisel A® 5 21.94 öd 12.31 öd 6.44 öd 11.14b 8.85 öd 42.33 öd 21.51 öd 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 31.99 öd 16.41 öd 8.44 öd 10.64b 9.07 öd 40.33 öd 28.34 öd Stark Gold/ Gisel A® 6 28.41 öd 14.15 öd 7.81 öd 9.74c 6.13 öd 35.67 öd 18.83 öd

P<0.05

(43)

Mahlep anacına aşılı çeşitlerin çiçek özellikleri Çizelge 4.9.’da sunulmuştur. Ortalama çiçek çapı 23.91mm (Stella/ Mahlep) ile 28.16mm (Vista/ Mahlep) arasında, ortalama taç yaprak boyu 11.70 mm (Stella/ Mahlep) ile 14.57 mm (Vista/ Mahlep) arasında, ortalama çanak yaprak boyu 6.22 mm (Stella/ Mahlep) ile 7.81 mm (Vista/

Mahlep) arasında, ortalama dişi organ boyu 8.95 mm (Stella/ Mahlep) ile 11.81 mm (Salihli/ Mahlep) arasında, ortalama erkek organ boyu 6.84 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) ile

8.60 mm (Salihli/ Mahlep) arasında, ortalama erkek organ sayısı; 30.00 adet (Lambert/

Mahlep) ile 33.67 adet (Salihli/ Mahlep) arasında ve çiçek sapı uzunluğu 15.42 mm (Lambert/ Mahlep) ile 19.99 mm (0900 Ziraat/ Mahlep) arasında bulunmuştur. Çiçek

çapı, çanak yaprak boyu, erkek organ boyu, erkek organ sayısı ve çiçek sapı özellikleri yönünden 0900 Ziraat/ Mahlep, Vista/ Mahlep, Stella/ Mahlep, Lambert/ Mahlep, Salihli/ Mahlep kombinasyonları arasında istatistiki anlamda fark bulunmazken, taç yaprak boyu ve dişi organ boyu özellikleri yönünden önemli farklılıklar bulunmuştur (Çizelge4.9.) .

Çizelge 4.9. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait çiçek özellikleri değerleri Çeşit/ Anaç Çiçek

Çapı (mm) Taç Yaprak Boyu ( mm) Çanak Yaprak Boyu (mm) Dişi Organ Boyu (mm) Erkek Organ Boyu (mm) Erkek Organ Sayısı (adet) Çiçek Sapı (mm)

0900 Ziraat/ Mahlep 27.00öd 14.52a 7.51 öd 10.11b 6.84 öd 32.00 öd 19.99 öd Vista/ Mahlep 28.16 öd 14.57a 7.81 öd 9.17b 6.98 öd 32.67 öd 19.03 öd Stella/ Mahlep 23.91 öd 11.70b 6.22 öd 8.95b 7.15 öd 30.67 öd 18.69 öd Lambert/ Mahlep 28.05 öd 12.99ab 6.52 öd 8.99b 7.23 öd 30.00 öd 15.42 öd Salihli/ Mahlep 26.21 öd 14.18a 7.29 öd 11.81a 8.60 öd 33.67 öd 18.98 öd

P<0.05

öd: Önemli değil

4.2.3.2.Yaprak Özellikleri

Çeşit/ Anaç kombinasyonlarında incelenen yaprak özelliklerine ait veriler Çizelge 4.10.‘ da sunulmuştur. Ortalama yaprak uzunlukları; 13.1cm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) ile 13.52 cm (0900 Ziraat/ Mahlep) arasında, ortalama yaprak eni; 6.41cm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) ile 6.80cm (0900 Ziraat/ Mahlep) arasında, ortalama yaprak sapı uzunluğu 4.32cm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) ile 4.54cm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında ve

(44)

ortalama yaprak alanı ise 59.89 cm2

(0900 Ziraat/ Gisel A® 5) ile 66.46cm2 (0900 Ziraat/ Mahlep) arasında bulunmuştur. Çizelge incelendiğinde; yaprak uzunluğu, yaprak eni, yaprak sapı uzunluğu ve yaprak alanı özellikleri yönünden 0900 Ziraat/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Mahlep ve 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 kombinasyonlarında istatistiki anlamda fark bulunmamıştır (Çizelge 4.10.).

Çizelge 4.10. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait yaprak özellikleri değerleri

Çeşit/ Anaç Yaprak

uzunluğu ( cm) Yaprak eni (cm) Yaprak sapı uzunluğu ( cm) Yaprak alanı (cm2) 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 13.1 öd 6.44 öd 4.54 öd 59.89 öd 0900 Ziraat/ Mahlep 13.52 öd 6.80 öd 4.39 öd 66.46 öd 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 13.12 öd 6.41 öd 4.32 öd 60.25 öd P<0.05 öd: Önemli değil

0900 Ziraat/ Gisel A® 5, Stark Gold/ Gisel A® 5, 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 ve Stark Gold/ Gisel A® 6 kombinasyonlarına ait yaprak özellikleri Çizelge 4.11.’ de sunulmuştur. Çizelge’ de ortalama yaprak uzunluğu; 13.01cm (Stark Gold/ Gisel A® 5) ile 13.12cm (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) arasında, ortalama yaprak eni; 5.87 (Stark Gold/ Gisel A® 5) ile 6.46cm (Stark Gold/ Gisel A® 6) arasında, ortalama yaprak sapı uzunluğu 3.89cm (Stark Gold/ Gisel A® 6) ile 4.54 cm (0900 Ziraat/ Gisel A® 5) arasında ve yaprak alanı 51.94

cm2 (Stark Gold/ Gisel A® 5) ile 60.25 cm2 (0900 Ziraat/ Gisel A® 6) olarak verilmiştir (Çizelge 4.11.).

Çizelge 4.11. Çeşit/ Anaç kombinasyonlarına ait yaprak özellikleri değerleri

Çeşit/ Anaç Yaprak

uzunluğu ( cm) Yaprak eni (cm) Yaprak sapı uzunluğu ( cm) Yaprak alanı (cm2) 0900 Ziraat/ Gisel A® 5 13.10 öd 6.44 öd 4.54 öd 59.89 öd Stark Gold/ Gisel A® 5 13.01 öd 5.87 öd 3.97 öd 51.94 öd 0900 Ziraat/ Gisel A® 6 13.12 öd 6.41 öd 4.32 öd 60.25 öd Stark Gold/ Gisel A® 6 12.88 öd 6.46 öd 3.89 öd 57.62 öd

P<0.05

öd: Önemli değil

Mahlep anacına aşılı çeşitlerin yaprak özellikleri Çizelge 4.12.’ de sunulmuştur. Kombinasyonlarda ortalama yaprak uzunluğu 13.00 cm (Salihli/ Mahlep) ile 14.29 cm