B
EYKOZ çay ır m m m isilsiz şiirini ve güzzelliğini a n l a ta n b ir sayfa okum ak için, ne ayıp ve y az ık ki, b ir T ü r k ed ib in e değ il de b ir F ransıza, L o ti’ye b a ş v u rm a k lâzım. B ir çok y erinde h a y ra n olup b a z a n da p ek h id d e tle n e hiddetlene di lim ize n ak lettiğ im b ir rom anına, v a k tiy le (N â şa d la r) diye anılm ış olup benim (B ezgin K ad ın lar) diye tercüm e etm iş olduğum (Les D ésenchantées) y e b u çayırı L o ti sokm uş ve b u ç a y ırd a n uzun uzun, âd e ta mesti içinde b ah setm ek için ram a n m m k a h ra m a n la rın ı bu ç a y ırd a k a sd e n b u lu ştu rm u ş, u - zun uzun v e b irk a ç kere d o la ş- tırm ıştır. B u n a m u k a b il, adı şim di p e k u n u tu lm u ş b u lu n m a k la b e ra b e r y a k in zam ana, (F e c ri A ti) d evrine m en su p olan C em il S üleym an, (S iy a h G özler) isim li rom anm da k a h ra m a n ı genç v e dul k a d ın ı yine b u ç a y ıra b akan e v le rin b irin d e o tu rtu r, bir d e li k an lıy ı gizlice b u eve a ld ırır ve n ih a y et, b ir k ısk a n ç lık b u h ra n ı neticesinde, b u ev d e boğ d u rtu r. H ulâsa, b ü tü n b ir öm ür p a rç a sı nı b u ça y ıra b a k a n evde g e ç irtir de, eserinin içinde çayırım ta r if ve ta v sif için, ç a y ırın m e v sim ler le v e sa a tle rle değişen re n k le rin i ve h a lle rin i ta rif ve tavsif için te k sayfası, h a ttâ te k cüm lesi y o k tu r. B eykoz ça yırından b a h setm eyi ac a b a (şa ira n e ) o lm a k ta n kork u p m u istem em iştir, o d e v ird e henüz (e d e b iy at y a p m a k ta n ), şairan e k o n u şm a k ta n - u ta - m lm adığı için, b u n a ihtim al v e rem iyorum ve, sadece, İstan b u - lun uzak v e eski b ir sem tinde, b ab a y a n i b i r m ahallesinin ö n ü n de açılan b u h a rik u lâ d e ç a y ırın b ah se lâyık b ir şe y olam ıyacağı- na hükm etm iş, o n d an böyle h a re k e t etm iştir diy e düşünüyorum . K ald ı ki, h e r y ıl m u tlak a ik i üç k e re ziy aret ettiğim ^ fa k ira n e k ah v e le rin d e dinlendiğim ve g e çen y az b ir cam baz ailesinin s a çı kırm ızı k u rd e lâ lı ve bir gözü k ö r - fa k a t şen v e b a h tiy a r - k ü ç ü k kızının çeşitli h ü n erin i sey rettiğ im , fe v k a lâ d e yüksek a - ğaçlı uzun yolu n d a y ü rü d ü ğ ü m b u çayır, b u gidişle Cem il S ü le y m a n beyin istih fa fın a lâyık o la cağa benziyor, h e r ta ra fta n yükselm eğe b aşlay a n am ele e v leri o rtasın d a âdi b ir m eydan o l m ağ a âdeta nam ze t görünüyor. B u defa d a b ir eteğinde, Beykoz k u n d u ra fa b rik a s ı işçilerinin iri gaz sa n d ık la rın a benzeyen e v le r d en m ü rek k e p b ir m ahallesi k u - rııluverm iş.B u yeni m a h alley i (keşi) e t m ed en önce de ta m k arşı ta r a f a d ü şe n m inaresiz b ir cam iin k a p ısın d an b a k tım v e içindeki p e rişa n hale üzüldüm . B u rasın ı m esken yapm ış o la n kendi h a lin d e b ir hanım , cam i olm ak ü
14
zere y ap ılışın d an habersiz, (— Ev k a fta n k ira la d ık , b ir eski te k k e d ir.) dedi. H albuki, yan ta r a f t a k i kitabe, II. A bdülham idin son D arü ssa âd e ağası G a n i A ğ a ta r a fın d an 318 de yapıldığını bildi riy o r. Ö n ü n d ek i küçücük m e z a r lık da, ailece küm es ittih a z edil m iş; b irk a ç ta v u k la b ir h o ro z oy naşm ak ta.
K u n d u ra işçileri m ahallesinin p e k y a k n ın d a k i kahvede oturup çay ırın sessizliğine daldığım sı rad a , b ir ân geçen yaz h ü n e r le r in i se y re ttiğ im kırm ızı k u rd e lâ lı k ü çü k c a n b az k ız ın ı h a tırla d ık -f
v
-ta n so n ra b ird e n h afız am uzun m esafeler k a te d iv e rd i v e çayırı ilk görüşüm ü, ilk görüşüm deki başım ı dön d ü rm ü ş m anzarasını, velvelesini, kalabalığını v e şe n liğ in i s a n k i dünm üş gibi h a t ır la y ıp yaşadım . On yaşında v a r y o k tu m ve h e n ü z 10 Tem m uz in k ılâ bı olm am ıştı. (D e v r-i istib d at) di y e adlandırdığım ız zam andı. G ü n ü n b irin d e evim ize sa rık lı ola r a k çıkagelen ve b ü y ü k b a b a m ın m e n su p lu ğ u n d a n b a b a m ın ah b ap lığ ın a in tik a l etm iş olan. - D i y a rb a k ır M a arif m ü d ü rlü ğ ü n d e nm ü te k a it - N ecip B eyin B eykoz- d ak i evine, b ü y ü k an n e m v e a b la m la gece y atısın a gitm iş v e ıs r a r üzerine b ir gece d ah a k a l m ıştık. G aliba b ir b ay ra m , b ir genlik g ünleriydi ve b u Beykoz çayırı uçsuz bucaksız, içinden yer y e r d ere ler ak a n b ir y em y e şil m em leketti. Ö bek öbek to p lanm ış in sa n la ra şu rasın d a sa z la r çalm ıyor, b u ra sın d a h o k k a b azlar m a rife t gösteriyor, ötesin de m e d d ah la r h ik â y e anlatıyordu. Y üzlerce, h a y ır b in le rce sarıklı, asker, sivil, ih tiy a r ve çocuk v a r dı v e ren g â re n k yeld irm eler, m aş
-
--- ---
/
la h la r giyinm iş h a n ım la r k e n d i lerine ayrılm ış y erle rd e saz din liyor, h o k k ab az seyrediyor, m e d d a h la ra h a y ra n o luyorlardı. S on ra, akşam olunca, h e r ta ra fta ışılar, h an ım la rın y e ld irm ele ri ve m a şla h la rı gibi re n g â re n k , sarı, yeşil, pem be ve m or ışık la r n e ş red e n fen e rle r y anıyordu.
Bom boş ve ilerlem iş b a h a r m evsim ine rağm en, p e k se rin ça yırı b u h â tır a la r öyle can lan d ırıp do ld u rd u ve alabildiğine, bütün" bir âlem k a d a r genişletip b ü y ü t tü ki, L oti’n in ipek y u m u şa k lı
ğında çim enler ü zerin d e s ırtla rın da m a şla h larla ağır ağır yürüyen ve k endisine p e k benzeyen F r a n sız rom ancısına ra n d e v u verm iş otan üç h an ım ı - k a ld ı ki, h a k i k a tte b iri m adam a, ö te k i ik isi de m ad am a ve h a n ım h a lita sı üç k ad ın - h afızam d ak i b u şehâyin- d en ra h a tsız olup k a ç tıla r ve b e n i uzak çocukluğum un h â tıra la - riy le b aşb aşa b ıra k tıla r. Y eld ir m eli h a n ım la r ortasında, b ü y ü k annem H asibe S alih a H anım ın dizi d ibinde o eski sazları, m ed d a h la rı â d e ta y en id en dinledim , h o k k ab a zları sey rettim , ve elim N ecip b ey in re fa k a tim e m em ur ettiğ i haylâz, p ek sık te k d ir ed i lir to ru n u n u n elinde, yollarda dolaştım , b ir k ü ç ü k ta h ta köprü aştığım sıra d a da ayağım kayıp b ir d ereye y u v a rla n m a k te h li kesi geçirdim . V elhasıl akşam ın serinliği ta h am m ü l edilm ez b ir ha le gelinceye ve herk es, öteki m a sa la rd a o tu ra n la rın hepsi a y rı lıp gidinceye k a d a r, dirseklerim ta h ta iskem leye dayalı, a y a k la rım y a rı ıslak b ir to p rağ ın üze rinde, geçm iş zam anı yaşadım , ve b ir gün, d u ru p d u ru rk e n , hiç de nam azlı oruçlu b ir insan ol m adığı h ald e b aşın a sa rık sarıp ilm iye sınıfına g iriv e re n Necip beyden, N ecip b eyin evine benim le b e ra b e r gelen b ü y ü k an nem le ab lam dan, N ecip b eyin B eykozdaki y erin i h a tırlıy am ad ığ ım ev in d e k i in sa n la rd a n v e o çayırı yarım a sra y ak ın b ir ta rih te şen len d ir m iş’ sazendelerden, .m eddah ve h o k k ab a zlard an hiç b irin in , hiç b irin in a rtık h a y a tta o lm adıkla rım , ben im d e b u çay ıra belki a rtık a n c a k ' ik i üç k e re v e b ir ik i m evsim gelebilecek k a d a r öm rü m k alm ış olduğunu düşündüm ... B u düşüncenin hüznü, dönüşte sa ra y ın eteğine düşen y o llardan Y alıköyü - B eykoz caddesine iner k en ikinci b ir k eşfin zevki u n u t- tu rm ıy a ca k tı. İçle rin e hen ü z k â r- g ir k ü b ik ev ler sokulm am ış m ah alled e b ir yol dönem eci eski İsta n b u lu n en sessiz sem tlerin d e k i eski zam an ev le rin in - a rtık k alm am ış, ebediyen u çup gitm iş - şiirin i b ird e n b ire kargım a b ir çı k arış çık ard ı ki, kend im d en ge çer gibi oldum ve a rk a la rın d a hiç b ir gölgenin kım ıldanm adığı k a fesli p en c erelerd en ne aradığım ı, n e bekleyip böyle u zu n uzun d u r duğum u so rm aları endişesi ak lı m a gelm eden, b u âd e ta b ir m uci ze ile b u ra y a ko n m u ş eski so k a - ğin m a n za ra sın ı doya doya, içime sincHre sin d ire seyrettim .
Semtler ve hâtıralar:
Beykoz
Çayırında...
Nahid Sırrı ÖRİK
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
