T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ
ĠKĠNCĠ ÜRÜN ĠÇĠN UYGUN OLAN YEM BEZELYESĠ HATLARININ BELĠRLENMESĠ
Burcu ÖZDEMĠR
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
Tarla Bitkileri Anabilim Dalı
Eylül-2019 KONYA Her Hakkı Saklıdır
TEZ KABUL VE ONAYI
Burcu ÖZDEMĠR tarafından hazırlanan “Ġkinci Ürün Ġçin Uygun Olan Yem Bezelyesi Hatlarının Belirlenmesi” adlı tez çalıĢması 02/09/2019 tarihinde aĢağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LĠSANS TEZĠ olarak kabul edilmiĢtir.
Jüri Üyeleri Ġmza
BaĢkan
Prof. Dr. Adnan ORAK ………..
DanıĢman
Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ ………..
Üye
Doç. Dr. Mehmet Ali AVCI ……….
Yukarıdaki sonucu onaylarım.
Prof. Dr. Mustafa YILMAZ FBE Müdürü
TEZ BĠLDĠRĠMĠ
Bu tezdeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edildiğini ve tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada bana ait olmayan her türlü ifade ve bilginin kaynağına eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm.
DECLARATION PAGE
I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not original to this work.
Ġmza
Burcu ÖZDEMĠR 02/09/2019
iv ÖZET
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ ĠKĠNCĠ ÜRÜN ĠÇĠN UYGUN OLAN
YEM BEZELYESĠ HATLARININ BELĠRLENMESĠ
Burcu ÖZDEMĠR
Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı
DanıĢman: Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ 2019, 30 Sayfa
Jüri
DanıĢman: Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ Prof. Dr. Adnan ORAK Doç. Dr. Mehmet Ali AVCI
Bu araĢtırma Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Deneme tarlasında, 2017 yılı ikinci ürün yetiĢtirme döneminde, sulu Ģartlarda yürütülmüĢtür. AraĢtırma F6 generasyonuna gelmiĢ 22 farklı saf hat ve 4 tane kontrol amaçlı tescilli yemlik çeĢit (Özkaynak, TaĢkent, Furkan, Bilgehan) olmak üzere toplam 26 adet yem bezelyesi materyali kullanılarak ikinci ürün için uygun olan yem bezelyesi hatlarının belirlenmesi amacıyla yapılmıĢtır. Tarla denemesi “Tesadüf Blokları Deneme Desenine” göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuĢtur. AraĢtırmada yem bezelyesinin çiçeklenme gün sayısı, bitki boyu, yeĢil ot için hasat olum gün sayısı, yeĢil ot verimi, kıĢa dayanım özelliklerine ait veriler belirlenmiĢtir. AraĢtırma sonucunda, çiçeklenme gün sayısı 51.6-72.0 gün arasında, bitki boyu 43.3-105.0 cm arasında, yeĢil ot için hasat olum gün sayısı 73.6-88.3 gün arasında ve yeĢil ot verimi 1-9 skalasına göre 3.6-9.0 arasında değiĢmiĢtir. KıĢa giriĢte ilk dondan zarar görme durumu (3-9) ve kıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumu (1-9) yem bezelyesi genotiplerinde 1-9 skalasına göre farklılıklar göstermiĢtir.
v ABSTRACT MS THESIS
THE DETERMINATION OF FIELD PEAS LINES SUITABLE FOR THE SECOND CROP PRODUCTION
Burcu ÖZDEMĠR
THE GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE OF SELÇUK UNIVERSITY
THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE IN DEPARTMEN OF FIELD CROPS
Advisor: Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ 2019, 30 Pages
Jury
Advisor: Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ Prof. Dr. Adnan ORAK
Doç. Dr. Mehmet Ali AVCI
This research was carried out in Konya-Central ecological conditions in the Experimental Field of Selcuk University Faculty of Agriculture in 2017 summer crop cultivation period in the irrigated conditions. The research was done to the purpose of determining the field pea lines suitable for the second crop pea material by using 22 different pure lines of F6 generations and four control proprietary feed type (i.e., Özkaynak, Taskent, Furkan, Bilgehan) a total of 26 field genotypes. The field experiment had been established with three replications according to the “Randomized Experimental Block Design’’. In the research were determined to winter durability characteristics such as 50 percent number of flowering days, plant height, green grass for harvest date, green grass yield on field pea. At the end of the research, the number of flowering days between 51.6-72.0 days, the plant height between 43.30-105.0 cm, fresh forage for harvest date 73.6-88.3 days, fresh forage yield between1-9 the scale varies. Winter from first frost damage situations and end of the winter frost damage situations ranged from the 1-9 scale..
vi ÖNSÖZ
Ülkemiz de yem bitkileri bakımından hayvanların kaba yem ihtiyacını karĢılamada büyük öneme sahip yem bezelyesi konusunda çalıĢmamda araĢtırmamın her aĢamasında bana yardımlarını esirgemeyen çok değerli danıĢman hocam Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ’a, yazım aĢamasında yardımlarını esirgemeyen mesai arkadaĢım Mustafa Fehmi KARABAY’a, tez yazımında yardım eden arkadaĢım Ziraat Yüksek Mühendisi ġemsi TAMYÜKSEK’e, sürekli yanımda olan annem Hatice ÖZDEMĠR, babam ġener ÖZDEMĠR’e kardeĢim Rasih ÖZDEMĠR’e ablalarım Hediye BODUROĞLU ve Filiz BARUTÇU’ya sonsuz teĢekkür ederim.
Burcu ÖZDEMĠR KONYA-2019
vii ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET ... iv ABSTRACT ... v ÖNSÖZ ... vi ĠÇĠNDEKĠLER ... vii
SĠMGELER VE KISALTMALAR ... viii
1. GĠRĠġ ... 1 2. KAYNAK ARAġTIRMASI ... 5 3. MATERYAL VE YÖNTEM ... 11 3.1. Materyal ... 11 3.2. Yöntem ... 11 3.3. Gözlem ve Ölçümler ... 12
3.4. AraĢtırma Yeri ve Özellikleri ... 13
3.4.1. AraĢtırma yeri genel özellikleri ... 13
3.4.2. AraĢtırma yeri iklim özellikleri ... 13
3.5. Verilerin Değerlendirilmesi ... 14
4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA ... 15
4.1. Bitki Boyu ... 15
4.2. Çiçeklenme Gün Sayısı (gün) ... 16
4.3. YeĢil ot verimi (1-9 skalası) ... 17
4.4. YeĢil Ot Ġçin Hasat Olum Gün Sayısı (gün) ... 18
4.5. KıĢ Öncesi Ġlk Dondan Zarar Görme Durumu (1-9 skalası) ... 19
4.6. KıĢtan ÇıkıĢtaki Zarar Görme Durumu (1-9 skalası): ... 21
5. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER ... 23
5.1 Sonuçlar ... 23
5.2 Öneriler ... 23
KAYNAKLAR ... 25
viii
SĠMGELER VE KISALTMALAR
Simgeler
CaCO3: Kalsiyum Karbonat 0 C: Santigrat derece cm: Santimetre Cu: Bakır da: Dekar Fe: Demir kg: Kilogram m: Metre m2: Metrekare mm: Milimetre Mn: Mangan %: Yüzde Zn: Çinko Kısaltmalar
BBHB: BüyükbaĢ Hayvan Birimi KO: Kareler Ortalaması
KT: Kareler Toplamı Ort. Ortalama
SD: Serbestlik Derecesi Top. Toplam
1. GĠRĠġ
Bir ülkedeki hayvansal ürünün nicelik ve niteliğini hayvanlara sağlanan kaba yemin kalitesi ve miktarı belirler. Hayvanların gereksinimi olan kaba yemler, yem bitkileri, çayır ve mera alanları ve tarla tarımı artıklarından oluĢan sap samanlarla endüstri bitkilerinin yan ürünleri olmak üzere genellikle üç ana kaynaktan sağlanır (Karaca ve Çimrin, 2002).
Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin kiĢi baĢına yıllık kırmızı et tüketimi ortalama 57 kg (16 kg büyükbaĢ ve küçükbaĢ eti + 41 kg domuz eti) ve Türkiye’de 15 kg (büyükbaĢ ve küçükbaĢ eti) kadardır. AB ülkelerinin kırmızı et tüketimi bizim tüketimimizin yaklaĢık dört katıdır. Dünya kırmızı et üretimi açısından geliĢmeler domuz üretimi yönüne doğru kaymaktadır. Sığır eti üretimi 1990 yılından 2017 yılına kadar % 10 artarken, domuz eti üretimi ise % 70 artmıĢtır (Anonim, 2017). Dini inançları gereği domuz eti yemeyen insanların çoğunlukta olduğu ülkelerin kırmızı et ihtiyacını sığır, koyun, keçi, manda gibi hayvanlardan sağlama zorunluluğu vardır. Türkiye’nin 17 milyon büyükbaĢ hayvan ve 46 milyon küçükbaĢ hayvan varlığı bulunmaktadır. Mevcut hayvan varlığı BBHB (1BBHB=500 kg canlı ağırlık) biriminden 21 milyon adettir. Bir BBHB karĢılığı yıllık tüketilecek kuru kaba yem miktarı yaklaĢık 4.4 ton olup, toplamda 92 milyon tondur. Bu ihtiyaca karĢılık üretilen kaba yem miktarı (yonca=17.5milyon ton; korunga=1.9 milyon ton; fiğ=4.2milyon ton; silajlık mısır=23.1milyon ton ve meralar (çayır dahil) =6.1milyon ton /yıldır. Toplam kaba yem üretimi= 53 milyon ton +5 milyon ton diğerleri (TÜĠK, 2018a; 2018b). Geri kalan yem açığı ise dane mısır, arpa, küspe, pancar posası, değirmencilik atıkları ve ithal edilen yağlı tohumlar ve küspesi ve beslenme değeri çok az olan samandan karĢılanmaktadır. Yem açığının sonucu olarak, hayvanlardan ekonomik düzeyi yüksek kaliteli ürün almak sınırlı olmaktadır AB, tüketmiĢ oldukları proteinin %75’ini hayvansal kaynaklı ürünlerden, % 25’ini ise bitkisel kaynaklı ürünlerden karĢılamaktadır. Ülkemizde kiĢi baĢına düĢen 24 kg kanatlı eti, 15 kg kırmızı et, 231 litre süt, 8 kg su ürünleri, ve 226 adet yumurta tüketilmektedir. Bunların tamamı hayvansal kaynaklı protein olarak düĢünüldüğünde 16 gramı et kökenli olmak üzere 42 gram protein kiĢi baĢına düĢmektedir. Bu miktarlar ise 70 kilogramağırlığındaki bir insanın günlük protein gereksiniminin %60’lık kısmını hayvansal kökenli proteinlerden, geriye kalan %40’ını da bitkisel kökenli ürünlerden karĢıladığını ortaya koymaktadır (Tamkoç, 2017).
Baklagil yem bitkileri önemli bir hayvansal protein kaynağıdır ve yemin kalitesini arttırmada büyük öneme sahiptirler. Baklagillerin en önemli özelliklerinden biri de toprakta bulunan Rhizobium bakterileri sayesinde havadaki serbest azotu toprağa bağlamalarıdır (Geren ve ark., 2010).
Baklagillerden kuru ot ve silaj olarak kullanılması, hayvanların otlatılması, yanında taneleri enerji, protein, mineral ve vitaminler yönünden zengin olup, yem rasyonlarında yaygın olarak kullanılmaktadır (Kaplan ve ark., 2014).
Yem bitkilerinin büyük bir kısmı kaba yem olarak değerlendirilmekte olup, hayvan beslemede kaba yem olarak günlük rasyonda en az % 15-40 arasında pay almalıdır. Yem bitkilerinin hayvan beslemedeki rolünün yanında toprağın organik madde miktarını artırması, rüzgar ve su erozyonunun önlenmesi, toprak ıslahı gibi yararları da vardır. Ġklim ve toprak Ģartlarının uygun olduğu bölgelerde ana üründen sonra ikinci ürün olarak yetiĢtirme çalıĢmaları son yıllarda yoğunluk kazanmıĢtır (Mülayim ve Tamkoç, 2000).
Yem bitkileri insan beslenmesinde kullanılmamasının yanında diğer tarla ürünlerinden elde edilen gelire rakip olacak bir alternatif olmaması gibi nedenlerle yetiĢtiriciliği üreticiler tarafından daha az tercih edilmektedir (Çelikyurt ve ark., 2017).
Yem bitkileri yetiĢtiriciliği kaba yem üretiminin yanı sıra tarımsal, sosyal ve ekonomik olarak fayda sağlamaktadır. Yeni çeĢit ve tür seçiminde bu mevzular da dikkate alınmalı ve mümkün olan en yüksek yarar amaçlanmalıdır. Bu noktada baklagil yem bitkileri hayvan beslemedeki rolünün yanı sıra, sahip oldukları diğer üstün özelliklerle de yem bitkilerinde akla gelen ilk örneklerdir (BaĢaran ve ark., 2006).
Ülkemiz hayvancılığının geliĢtirilmesinde çözülmesi gereken en önemli sorunlardan biri de ucuz, kaliteli ve bol kaba yem ihtiyacının düzenli olarak karĢılanmasıdır. Kaba yemlerin hayvan besleme fizyolojisine uygunluğunun yanı sıra, kaliteli ve ucuz olması durumunda, daha pahalı olan ve insan beslenmesinde de kullanılan yoğun ya da kesif yemlerin hayvan beslemede kullanımını azaltmaktadır (Alçiçek ve ark., 2010).
Ülkemizdeki kaba yem üretimi hayvancılığımızın ihtiyacını karĢılamaktan çok uzaktır. Meraya dayalı olarak yürütülen hayvancılığımızda kaba yem ihtiyacı çoğunlukla bu alanların yanında tahıl samanı, bitki artıkları, anız vb. gibi yem değeri son derece düĢük kaynaklardan karĢılanmaktadır (Kara, 2013).
Ülkemizde tarımın genel sorunlarından olan yem bitkisi üretimindeki yetersizlik, hayvancılığı olumsuz olarak etkilemektedir. Çünkü ülkemizin hayvancılık alanındaki en baĢta gelen sorunlarından birisi de kaliteli yem açığıdır (KurĢun, 2012).
Hayvansal üretimin temel dayanağı Ģüphesiz yem bitkileri yetiĢtiriciliğidir. Yem bitkisi ekiminin yapılmadığı bir hayvancılık iĢletmesinde verimli bir üretim düĢünmek imkansızdır. Hayvancılığın daha iyi bir seviyeye ulaĢması için en önemli faktörlerden birisi yem bitkileri tarımıdır (Yılmaz, 2010).
Yem bitkileri, hayvansal üretimin en önemli girdilerinden birini oluĢturan yemi sağlamasının yanı sıra, toprakların kimyasal ve fiziksel özelliklerine, kendisini takip eden kültür bitkilerinin verim ve kalitesine olumlu yönde etkilerde bulundukları bilinmektedir. Çok farklı toprak ve iklim yapısına sahip olan ülkemizde, yem bitkileri gerek kıyı bölgelerimizde, gerekse Orta ve Geçit bölgelerimizde ikinci ürün ve ana ürün olarak üretimde yer alma imkanına sahiptir. Baklagil yem bitkileri, organik tarım sisteminde yeĢil gübreleme ile ana bitkinin ihtiyacı olan azot ihtiyacının tamamını veya önemli bir bölümünü karĢılayabilmektedir (Açıkgöz ve ark., 2005).
Yem bezelyesinin yem olarak hem danesinden hem otundan yararlanılmaktadır. Hububatlarla karıĢık olarak ekimi Amerika BirleĢik devletlerinde iyi bir koyun merasıdır. Kuru ot olarak yonca kadar besleyici olan yem bezelyesinin daneleri protein bakımından zengin olup iyi bir kıĢlık kesif yem olmaktadır (Soya ve ark., 2004)
Yem bezelyesi (Pisum sativum ssp. arvense L.) ülkemizde tarımı giderek yaygınlaĢan önemli baklagil yem bitkilerinden birisidir. Yem bezelyesi, tek yıllık bir bitki olduğu için münavebe sistemleri içerisinde rahatlıkla yer alabilmektedir. Havadaki serbest azotu toprağa bağladığından ülkemizde yaygın olarak ekimi yapılan tahıllar için iyi bir ön bitkidir. Bu nedenle ekim alanlarının yaygınlaĢması hem hayvan besleme de hem de ekim nöbeti sistemlerinin geliĢtirilmesinde yararlı olacaktır (Tan ve Kadıoğlu, 2018).
Dünya geneli düĢünüldüğünde insan beslenmesindeki proteinlerin % 22’si, karbonhidratların % 7’si, hayvan beslenmesindeki proteinlerin % 38’i ve karbonhidratların % 5’i yemeklik baklagillerden karĢılanmaktadır (ġehirali, 1988).
TÜĠK verilerine göre ülkemizde yem bezelyesi 2018 yılında 104.377 dekar alanda, 210.706 ton yeĢil ot üretimi yapılmaktadır (TÜĠK, 2018a).
Ülkemiz de kaliteli kaba yem açığının kapatılmasında, tarla tarımı içerisinde yem bitkileri yetiĢtiriciliğinin ekim alanı ve verim bakımından arttırılması gerekli olup, sulanabilir alanlarda kaliteli kaba yem üretimi için ikinci ürün olarak özellikle, tek yıllık
yem bitkilerinin ekim nöbetine sokulması tavsiye edilebilecek yollardan biridir (Acar, 1995)
Orta Anadolu Bölgesinde çayır ve meraların verimlerinin çok düĢük olması yanında tarla tarımı içerisinde yem bitkileri tarımına çok az yer verilmesi sebebiyle hayvanlar yetersiz beslenmektedir. Buğday-buğday ekim sisteminde yaz döneminde tarlalar yaklaĢık 4-5 ay boĢ kalmakta, bu boĢlukta sulanmak kaydıyla ikinci ürün yem bitkisi yetiĢtirme imkanı bulunmaktadır (Parlak ve Sevimay, 2007).
Ġkinci ürün ekimi ile birlikte elde edilebilecek yeĢil ot veya kuru ot miktarı, içerdiği besin maddesi miktarı ile hayvan besleme açısından önem taĢımaktadır. Kaliteli yem ve yüksek verim elde edilebilmesi için ikinci ürün olarak ekimi yapılacak olan baklagil yem bitkilerinin iyi bilinmesi lazımdır (AĢıcı, 2006).
Bu çalıĢmada, yem bezelyesi hatlarında ikinci ürün olma potansiyeline sahip Prof. Dr. Ahmet Tamkoç tarafından ıslah edilmiĢ, F6 generasyonuna getirilmiĢ, yem bezelyesi hatlarının ikinci ürüne uygun olanların belirlenmesi amaçlanmıĢtır. Bu tez ile birlikte Ġç Anadolu koĢullarında ekimi yapılacak olan yem bezelyelerinin ikinci ürün için uygun olanları daha iyi anlaĢılmıĢ olacaktır.
2. KAYNAK ARAġTIRMASI
Tokat koĢullarına uygun yazlık bazı tek yıllık baklagil yem bitkileri hat veya çeĢitlerinin belirlenmesi amacıyla 1992-1993 yıllarında yapılan araĢtırmada yem bezelyesi çiçeklenme gün sayısı 1992 yılında 87 gün, 1993 yılında ise 76 gün olarak hesaplanmıĢtır (Büyükburç ve ark., 1994).
Sulu Ģartlarda, ana ürün hasadından sonra ikinci ürün olarak bazı baklagil yem bitkileri ve tahıl karıĢımlarının yetiĢtirilme imkanları üzerine yapılan araĢtırmada, yem bezelyesinde bitki boyu ortalama olarak 109.44-121.11 cm arasında ölçülmüĢtür. YeĢil ot bakımından, botanik kompozisyon içinde baklagil yem bitkilerinin oranına ait en yüksek değer %96.6 olarak tritikale+yem bezelyesi karıĢımındaki yem bezelyesinde tespit edilmiĢtir (Acar, 1995).
1994-1995 yılları arasında Harran ovasında kıĢlık ara ürün olarak yem bezelyesi (Pisum arvense L.) ve italyan çimi (Lolium italicum L.) türlerinin farklı karıĢım oranlarında yetiĢtirilme olanaklarını belirlemek amacıyla yapılan araĢtırmada %75 yem bezelyesi %25 italyan çimi, %100 yem bezelyesi, %50 yem bezelyesi %50 italyan çimi ve %25 yem bezelyesi %75 italyan çimi olarak ekilmiĢtir. En yüksek bitki boyu, 66.40 cm ile %75 yem bezelyesi ve %25 Ġtalyan çimi karıĢımından elde edilmiĢtir (Oğan, 1995).
Konya Ģartlarında yürütülen çalıĢmada, sulu Ģartlarda hububat hasadından sonra ikinci ürün olarak baklagil yem bitkilerinden adi fiğ ve yem bezelyesi, tahıllardan yulaf ve arpa karıĢımda yer almıĢtır. Tesadüf bloklarında bölünmüĢ parseller deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulan bu çalıĢmada, doğrudan anıza ekim ve sürülerek hazırlanan tohum yatağına ekim Ģeklinde ekim yapılmıĢtır. En yüksek yeĢil ot verimi adi fiğ+arpa karıĢımından elde edilmiĢtir (Mülayim ve Tamkoç, 2000).
2002-2003 yıllarında Ankara Üniversitesi Tarla Bitkileri Deneme Tarlasında susuz Ģartlarda yazlık olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında yem ve tane verimlerini belirleme üzerine yapılan araĢtırmada, materyal olarak Bursa Uludağ Üniversitesinden temin edilen 09, P.98, P.101, P.104 ve P.57K yem bezelyesi hatları kullanılmıĢtır. AraĢtırmada, 2002 yılında en yüksek bitki boyu P98, P101 ve P57K hatlarından elde edilmiĢtir. Bitki boyları sırasıyla 116 cm, 113 cm ve 110 cm olarak hesaplanmıĢtır. 2003 yılında ise en yüksek bitki boyu P98 ve P101 hatlarından elde edilmiĢtir. Bitki boyları sırasıyla 77 cm ve 76 cm olarak bulunmuĢtur (Timurağaoğlu ve ark., 2004).
Batı akdeniz sahil kuĢağında bazı tek yıllık baklagil yem bitkilerinin ikinci ürün olarak değerlendirilmesi üzerine yapılan araĢtırmada, adi fiğ (Vicia sativa L.), Ġran üçgülü (Trifolium resupinatum L.), koca fiğ (Vicia narbonensis L.), tüylü fiğ (Vicia villosa Roth.), yem bezelyesi (Pisum sativum L.), mürdümük (Lathyrus sativus L.) türleri kullanılmıĢtır. En erken %50 çiçeklenmeye 122 gün ile yem bezelyesinin ulaĢtığı tespit edilmiĢtir. Kasım-Nisan ayları arasında tek yıllık baklagil yem bitkilerinin ikinci ürün olarak yetiĢtirme olanağı olduğunu tespit etmiĢlerdir (Çeçen ve ark., 2005).
2002-2003, 2003-2004 yıllarında kıĢlık olarak yürütülen çalıĢmada tarımsal özellikleri belirlemek için 12 bezelye genotipi kullanılmıĢtır. Bezelye genotipleri, popülasyondan seçilen beyaz çiçekli bezelye ve yabani bezelyenin melezlenmesinden elde edilmiĢtir. ÇalıĢma tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüĢtür. En yüksek bitki boyu 4 numaralı genotipten 97.2 cm olarak tespit edilmiĢtir (Yıldırım ve ark., 2005).
2004-2005 yıllarında Karaman koĢullarında kıĢ Ģartlarında yetiĢtirilen yem bezelyesi için arkadaĢ bitki olarak tahılların kullanılmasını belirlemek amacıyla yapılan araĢtırmada, tahıllardan arpa “Tokak157/37”, tritikale “Tatlıcak 97”, yulaf “Checota” çeĢitleri ve yem bezelyesi “B6 (Özkaynak)” hattı kullanılmıĢtır. Yem bezelyesinde en yüksek bitki boyu 53.6 cm ile 10 kg/da yem bezelyesi ve 2 kg/da yulaf karıĢımından belirlenmiĢtir (Acar, 2005).
Bazı bezelye hatlarının (P57B, 1131556, B6, 10431, 1121918, 1084222, 1131522, P104, 1103220 ve P57K) buğday hasadından sonra ikinci ürün olarak yeĢil ot verimini ve bazı tarımsal özelliklerini belirlemek amacıyla yapılan araĢtırma, Tesadüf Blokları Deneme Deseni’ne göre dört tekerrürlü olarak SeydiĢehir ilçesinde 2004 yılında kurulmuĢtur. AraĢtırma sonuçlarına göre, yem bezelyelerinde en yüksek bitki boyu ortalama 122.8 cm, en düĢük bitki boyu ortalama 55.3 cm olarak tespit edilmiĢtir. AraĢtırma sonucunda en yüksek protein verimi ve yeĢil ot verimi alınan B6 hattının anıza ekimle ikinci ürün olarak rahatlıkla yetiĢtirilebileceği ortaya konulmuĢtur (AĢıcı, 2006).
2003-2004 ve 2004-2005 yetiĢtirme dönemlerinde iki yıl süreyle Van koĢullarında, iki bezelye hattında en uygun ekim sıklığını belirlemek amacıyla yapılan çalıĢma, tesadüf bloklarında faktöriyel deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuĢtur. AraĢtırmada, 110121 ve 110121-1 nolu hatlar dört farklı (20, 40, 60 ve 80 tohum/ m2 ) ekim sıklığında ekilmiĢlerdir. Her iki yıl da en yüksek bitki boyu 80 tohum/m2 ekim sıklığından elde edilmiĢtir (Togay ve ark., 2006).
Konya koĢullarında kıĢlık olarak ekilen yem bezelyesi hatlarının verim ve bazı bitkisel özelliklerini ortaya koymak amacıyla yapılan çalıĢmada, yem bezelyesi hatlarında bitki boyu, 54.8-70.3 cm arasında tespit edilmiĢtir (Tamkoç, 2007).
2006–2007 yılı yetiĢtirme döneminde tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulan, Diyarbakır ekolojik koĢullarında bazı yem bezelyesi hat ve çeĢitlerinin verim ve verim ögelerinin belirlenmesi üzerine yapılan araĢtırmada, bitki boyunun 39.81 cm ve 79.61 cm arasında olduğu belirlenmiĢtir (Sayar, 2007).
Samsun koĢullarında farklı yerlerden toplanmıĢ yerel bezelye populasyonunun, bazı tarımsal özelliklerini tespit ederek genel durumunu ortaya koymak için yapılan araĢtırma da, populasyonun bitki boyunun 40 cm ile 180 cm arasında değiĢtiği tespit edilmiĢtir (Karayel ve Bozoğlu, 2008).
Diyarbakır ekolojik koĢullarında kıĢlık ekimi yapılan 18 yem bezelyesi genotipinin, verim ve verim unsurlarının belirlenmesi amacıyla yapılan araĢtırma, 2006-2007 ve 2006-2007-2008 yılları yetiĢtirme dönemlerinde tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüĢtür. AraĢtırma da 2 yıllık ortalama sonuçlara göre %50 çiçeklenme gün sayısı 156-169 gün, doğal bitki boyu 39.22-79.33 cm, arasında tespit edilmiĢtir (Sayar ve ark., 2009).
Bursa MustafakemalpaĢa ekolojik koĢullarında yaptığı araĢtırma da, ilkbaharda tane verimi verim kompenentlerini belirleme amacıyla Sprinter, Karina, Jof, Green Pearly, Spring ve Bolero çeĢitleri kullanılmıĢtır. Bu araĢtırma da bitki boyu 42.50-53.48 cm olarak bulunmuĢtur (Öz ve Karasu, 2010).
Fosforlu gübre ve bakteri uygulamalarının farklı yem bezelyesi çeĢitlerinin tarımsal ve morfolojik özelliklerine etkileri üzerine yapılan araĢtırmada, bitki boyu 55.9-73.1 cm arasında bulunmuĢtur (Kadıoğlu, 2011)
Erzurum sulu Ģartlarında tohum için yetiĢtirilen yem bezelyesinde 20, 40 ve 60 cm sıra aralıklarında belirlenen ortalama bitki boyları sırasıyla 55.50, 60.40 ve 59.60 cm olarak bulunmuĢtur (KurĢun, 2012).
Kırklareli koĢullarında yem bezelyesi (Pisum arvense l.) - buğday (Triticum aestivum l.) karıĢımlarının verim unsurları ve yem değerlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan araĢtırmada % 75 yem bezelyesi- % 25 buğday , % 50 yem bezelyesi - % 50 buğday , % 25 yem bezelyesi - % 75 buğday karıĢım oranları ve buğday ile yem bezelyesinin yalın ekimleri kullanılmıĢtır. Yem bezelyesi ve buğday ile yapılan karıĢımlarda yem bezelyesinde bitki boyu ortalama 142.67–149.0 arasında değiĢim göstermiĢtir (Doğan, 2013).
Kırklareli koĢullarında yapılan araĢtırmada, buğday, yulaf, tritikale ve yem bezelyesinin yalın ekimleriyle %60 yem bezelyesi %40 tahıl karıĢımları kullanılmıĢtır. En yüksek yem bezelyesi bitki boyu yem bezelyesi-buğday karıĢımında tespit edilmiĢtir. KarıĢımlarda yem bezelyesinin botanik kompozisyon içerisinde bulunma oranı en yüksek yem bezelyesi-buğday karıĢımından elde edilmiĢtir (Sevim, 2013).
Diyarbakır ekolojik koĢullarında yapılan 2 yıllık çalıĢmada toplamda 14 adet yem bezelyesi genotipi kullanılmıĢtır. Deneme, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuĢtur. ÇalıĢmada, %50 çiçeklenme gün sayısı 157.8-175.5 gün, bitki boyu 37.6-67.6 cm olarak hesaplanmıĢtır (SeydoĢoğlu, 2013).
Konya’da bazı yem bitkilerinin doğrudan anıza ekim yöntemiyle, ikinci ürün olarak yetiĢtirilmesi üzerine yapılan araĢtırmada, ikinci ürün olarak tahıl hasadından sonra saf veya tahıllarla karıĢım olarak macar fiği, adi fiğ, koca fiğ, yem bezelyesi, çemen ekilmiĢtir. AraĢtırmada Konya Ģartlarında doğrudan ekim yöntemiyle yem bitkilerinin yetiĢtirilmesinde baĢarı sağlanmıĢtır (Acar ve Mülayim, 2014).
EskiĢehir koĢullarında yapılan araĢtırmada, adi fiğ, mürdümük, koca fiğ ve yem bezelyesinin ikinci ürün olarak yetiĢtirilme potansiyeli araĢtırılmıĢtır. Deneme de, toprak iĢlemeli ve anıza ekim olarak iki farklı toprak iĢleme metodu kullanılarak ekim yapılmıĢtır. Anıza ekim de bitki boyu 90.4–174.7 cm arasında tespit edilmiĢtir. Toprak iĢlemeli tarımda ise bitki boyu 53.8 - 92.7 cm arasında bulunmuĢtur. AraĢtırma sonucunda ikinci ürün olarak yem bezelyesi Özkaynak çeĢidinin ve anıza ekim yapılmasının uygun olacağı sonucuna varılmıĢtır (Dereli, 2015).
Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünün deneme tarlalarında 2013-2015 yılları arasında yapılan çalıĢma da bitkisel materyal olarak 3 farklı yem bezelyesi çeĢidi (Töre, Kirazlı ve TaĢkent) kullanılmıĢtır. ÇeĢitlerin iki farklı sıra aralığındaki (20 ve 40 cm) mesafelerinde iki yıllık ortalama sonuçlara göre bitki boyu 20 ve 40 cm sıra aralıkları için 155.89 ve 144.56 cm olarak bulunmuĢtur (Kavut ve ark., 2016).
Isparta koĢullarında yapılan araĢtırmada, Töre, Özkaynak, TaĢkent, Kirazlı, Ulubatlı, Gölyazı, ve Ürünlü yem bezelyesi çeĢitleri kullanılmıĢtır. AraĢtırma, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüĢtür. AraĢtırmada; bitki boyu 74.4-92.6 cm, çiçeklenme gün sayısı 90.7-104.3 gün arasında bulunmuĢtur (Ömeroğlu, 2016).
Macar fiği ve yem bezelyesinde kuraklık stresinin morfolojik ve fizyolojik özellikler üzerine etkileri üzerine yapılan araĢtırma da Macar fiği ve yem bezelyesinde
ortalama en yüksek bitki boyu (98.43 ve 133.57 cm) % 75 tarla kapasitesindeki sulama seviyesinde tespit edilmiĢtir (Özel, 2016).
2013-2015 yılları arasında 2 yıl süreyle Edirne koĢullarında farklı taban gübresi uygulamalarının yem bezelyesi (Pisum arvense L.)’nin ot verimi ve kalitesine etkisi üzerine yapılan araĢtırma, tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak kurulmuĢtur. AraĢtırmada Töre yem bezelyesi çeĢidi ile yörede kullanılan 3 farklı taban gübresi (18-46-0, 20-20-0 ve 8-21-0 organomineral gübre) kullanılmıĢtır. En yüksek bitki boyu 8-21-0 organomineral gübrenin taban gübresi uygulamasında 135.3 cm olarak ölçülmüĢtür (AteĢ ve Tekeli, 2017).
Kasım 2014-Haziran 2015 tarihleri arasında farklı sıra aralıklarının bazı yem bezelyesi çeĢitlerinde (TaĢkent ve Töre) verim ve kalitesi üzerine etkilerini tespit etmek amacıyla yapılan araĢtırma, tesadüf blokları deneme desenine göre 6 tekrarlamalı olarak kurulmuĢtur. 12.5, 25 ve 37.5 cm sıra aralıkları ile ektiği yem bezelyesi çeĢitlerinden, bitki boyu 25 cm (125.17 cm) ve 37.5 cm (127.84 cm) sıra aralığı ile ekimlerde daha yüksek olmuĢtur. Töre çeĢidi ortalama 127.57 cm ile daha fazla boylanma göstermiĢtir (Çınar, 2017).
2014-2015 yıllarında, Aydın Ģartlarında tek yıllık buğdaygil ve baklagil yem bitkileri karıĢımlarının, kıĢlık ara ürün olarak değerlendirilme imkanlarını belirlemek amacıyla yapılan çalıĢma da, iki baklagil (Yem bezelyesi (Pisum sativum subsp. arvense (L.) Asch.), yaygın fiğ (Vicia sativa L.) ve iki buğdaygil (yulaf (Avena sativa L.), Ġtalyan Çimi (Lolium multiflorum Lam.) çeĢidi deneme materyali olarak seçilmiĢtir. Her iki hasat zamanından elde edilen değerlere göre bitki boyu birinci hasat zamanında en yüksek değer %55 yem bezelyesi + %45 yulaf uygulamasında 121.875 cm, ikinci hasat zamanında bitki boyu en yüksek değer %75 yem bezelyesi + %25 italyan çimi uygulamasında 139.8 cm olarak tespit edilmiĢtir (Kara, 2016).
2012-2013 yıllarında Giresun ilinde yetiĢen yerel bezelye genotiplerinin morfolojik karakterizasyonunu belirlemek amacıyla materyal olarak 24 adet genotip ve kontrol olarak 3 adet ticari çeĢit kullanılan araĢtırma da, çiçeklenme gün sayısı 65-145 gün arasında, bitki boyu 50-145 cm arasında tespit edilmiĢtir (Kılınç, 2017) .
Farklı ekim derinliklerinin yem bezelyesinin verim ve bazı verim özellikleri üzerine etkileri üzerine yapılan çalıĢma, 2005 ve 2006 yıllarında, Konya koĢullarında 8 farklı yem bezelyesi hattının 4 farklı ekim derinliğinde (5, 10, 15, 20 cm) ekilmesi ile yapılmıĢtır. ÇalıĢmada 2005 yılı bitki boyu ortalaması 53.2 cm ve 2006 yılı bitki boyu ortalaması 49.9 cm olarak bulunmuĢtur (Özköse, 2017).
Sivas ekolojik koĢullarında 2014-2015 yetiĢtirme sezonunda yapılan araĢtırmada, 4 adet ticari bezelye çeĢidi ve farklı bölgelerden toplanmıĢ 40 adet yem bezelyesi genotipi kullanılmıĢtır. AraĢtırmada çiçeklenme gün sayısı 271.0-295.0 gün, olgunlaĢma süresi 282.6-316.6 gün, bitki boyu 34.7-120.7 cm arasında tespit edilmiĢtir (Varol, 2016).
Sivas ekolojik koĢullarında 4 adet ticari bezelye çeĢidi ve ülkemizin farklı bölgelerinden toplanmıĢ olan 60 adet yem bezelyesi genotipinde yapılan araĢtırmada incelenen tarımsal özelliklerine göre, çiçeklenme gün sayısı 60-83.3 gün, bitki boyu 41-128.7 cm olarak hesaplanmıĢtır (Yörük, 2016).
Konya-Merkez ve Konya-Altınekin ekolojik koĢullarında Ulubatlı, Kirazlı ve Özkaynak tescilli çeĢitleri ile B-8 ve 1121918 yem bezelyesi hatlarının kıĢlık ve yazlık ekimlerde bazı tarımsal özellikler üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılan araĢtırma da, bitki boyu 87.2-117.8 cm, çiçeklenme gün sayısı 94.0-181 gün arasında, hasat olum gün sayısı ise 134.1-217.1 gün olarak hesaplanmıĢtır (Konuk ve Tamkoç, 2018).
Bingöl Ģartlarında 2015 yılında yapılan çalıĢma tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüĢtür. Bitki materyali olarak 14 adet yem bezelyesi (88 Po38-4-3-683, Spring Pea 3-638, P57b, P51, P101, P104, Atos, Özkaynak, Retna, Gatem-101 (88 Pool 4-9-661), Spring, Bolero, Ürünlü, Gölyazı) hat ve çeĢidi kullanılmıĢtır. AraĢtırma sonucunda çeĢitlerin bitki boyları 38.21-94.93 cm arasında tespit edilmiĢtir (Bozkurt, 2018).
3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.1. Materyal
Bitki materyali olarak kullanılan yem bezelyeleri (Pisum arvense L) Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ tarafından melezleme ıslahı metoduyla geliĢtirilmiĢtir. Melezleme yoluyla F6 generasyonuna gelmiĢ 22 farklı saf hat (4/3, 7/2, B6r/1, 4/2, 12-1/1, 602-1, 5/1, 10-1ÖS/3, 10-1ÖS/1, 12-1/2, 4/1, 12-1/3, 8/3(38), 13/1, 10-1/1, 2/1, 8/1, 15/3, 13/1, 10-2/2, 12-1/4, 16/1) 4 tane kontrol amaçlı tescilli çeĢit Özkaynak, TaĢkent, Furkan, Bilgehan) olmak üzere toplam 26 adet yem bezelyesi materyali kullanılmıĢtır.
3.2. Yöntem
AraĢtırma, 2017 yılı ikinci ürün yetiĢtirme döneminde yürütülmüĢtür. Deneme, Tesadüf Blokları Deneme Desenine göre 3 tekerrürlü olarak kurulmuĢtur. Her tekerrür 13 m boyunda 2 m eninde bloklardan oluĢmaktadır. Ekim, Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Deneme Tarlasında 21 Temmuz 2017 tarihinde yapılmıĢ olup, ekimler 5 cm derinliğe yapılmıĢtır. Her sıraya bir hat veya çeĢit gelecek Ģekilde sıra arası 50 cm, sıra üzeri 20 cm bırakılacak Ģekilde 10 bitki ekilmiĢtir. Deneme sulu Ģartlarda yürütülmüĢtür (ġekil 3.1).
3.3. Gözlem ve Ölçümler
Gözlem ve ölçümlere iliĢkin veriler, her sıranın ortasında kalan 6 bitkiden elde edilmiĢtir.
Çiçeklenme gün sayısı: Bitkilerin ekim tarihi ile %50 çiçeklenmenin görüldüğü tarih arasında geçen süre hesaplanarak belirlenmiĢtir (gün).
Bitki boyu: YeĢil ot için hasat zamanı geldiğinde her parselin ortasında kalan 6 bitkinin toprak yüzeyi ile uç noktası arasında kalan kısım düz bir konuma getirilerek ölçülmesi ve ortalamalarının alınmasıyla hesaplanmıĢtır (cm).
YeĢil ot verimi: Bitkiler arazide iken yeĢil ot için hasat olgunluğuna gelen bitkilerden deneme arazisindeki görünüĢlerine göre skalama yapılarak hatların birbiriyle ot verimi açısından mukayese edilebilmesi için skalama yapılmıĢtır (1=en kötü 9=en iyi).
YeĢil ot için hasat olum gün sayısı: Bitkilerin ekim tarihi ile 2-3 meyve bağladığı tarih arasında geçen süre hesaplanarak belirlenmiĢtir (gün).
KıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumu: 2 Kasım 2017 - 3 Kasım 2017 tarihlerinde hava sıcaklığı (-2°C) - (-4°C) arasında soğuk olduğu dönemde bitkilerin bir kısmı zarar gördü. Zarar gören bitkilerin ve zarar görmeyen bitkilerin de büyümesini durdurduğunun gözlenmesi üzerine bitkilerin 5 Kasım 2017 tarihinde 1-9 skalası ile kıĢa giriĢ performansları belirlenmiĢtir (1=en kötü 9=en iyi).
KıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumu: 5 ġubat 2018 tarihinde bitkilerin yeniden büyümeye baĢladığı dönemde 1-9 skalasında kıĢtan çıkıĢ performansları belirlenmiĢtir (1=en kötü 9=en iyi).
3.4. AraĢtırma Yeri ve Özellikleri
3.4.1. AraĢtırma yeri genel özellikleri
Deneme, 2017 yılında yazlık ürün yetiĢtirme döneminde Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri deneme tarlasında kurulmuĢtur. AraĢtırmanın yapıldığı yer, deniz seviyesinden yaklaĢık yüksekliği 1128 m’dir.
3.4.2. AraĢtırma yeri iklim özellikleri
AraĢtırmanın yapıldığı Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü deneme tarlasına ait toprak analiz sonuçları Çizelge 3.1.’ de verilmiĢtir.
Çizelge 3.1. AraĢtırma yeri topraklarının bazı kimyasal ve fiziksel özellikleri*
Toprak pH Elektriki Kon Organik Kireç Bünye Sınıfı Derinliği (cm) EC25x10-3 Madde (%) (CaCO3)
(%)
0-60 8.1 0.84 1.94 34.4 61 (Killi Tın)
Toprak Fosfor Zn (ppm) Fe (ppm) Cu (ppm) Mn (ppm)
Derinliği (cm) (kg/da)
0-60 1.56 0.48 11.62 1.69 6.21 *Toprak analizleri Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi laboratuvarlarında yapılmıĢtır.
Çizelge 3.1. incelendiğinde toprak killi-tınlı yapıda olup, 0-60 cm derinlikten alınan örneklere göre kireç bakımından yüksek olan topraklar (% 34.4), alkali reaksiyon göstermekte (pH:8.1) olup tuzluluk yoktur. Toprakta yarayıĢlı fosfor (1.56 kg/da), çinko (0.48 ppm) seviyesi az miktardadır. Demir (11.62 ppm), mangan (6.95 ppm) ve bakır (1.69 ppm) bakımından yeterli düzeydedir.
Çizelge 3.2. Konya ilinde uzun yıllar, 2017 ve 2018 yılı ekim dönemine ait bazı meteorolojik veriler
Aylar
Sıcaklık (oC) YağıĢ (mm) Nispi Nem (%)
Uzun Yıllar 2017 2018 Uzun Yıllar 2017 2018 Uzun Yıllar 2017 2018 Temmuz 25.40 25.2 - 6.10 0.0 - 36.20 35.6 - Ağustos 24.90 24.3 - 2.90 19.4 - 33.80 45.3 - Eylül 19.50 22.4 - 6.40 3.3 - 35.60 31.7 - Ekim 12.60 12.5 - 48.00 15.8 - 61.00 53.4 - Kasım 6.70 6.2 - 17.80 65.8 - 65.8 66.00 73.6 65.8 - 65.8 Aralık 3.50 3.3 - 49.20 15.0 - 74.90 80.9 -
Ort. veya Top. 15.43 15.65 - 130.4 119.3 - 51.25 53.41 -
Ocak 2.00 - 1.3 37.30 - 55.8 78.10 - 82.2
ġubat 3.50 - 5.8 34.30 - 11.4 67.00 - 72.2
Ort. veya Top 2.75 - 3.55 71.60 - 67.2 72.55 - 77.2
3.5. Verilerin Değerlendirilmesi
Bu araĢtırmadan elde edilen gözlem ve ölçüme iliĢkin verilerin istatistiki analizi, MSTAT-C paket programı kullanılarak yapılmıĢtır. LSD testi kullanılarak hatlar arasındaki farklılıklar harflendirilerek ifade edilmiĢtir (Anonim, 1991).
4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA
Bu araĢtırmadan elde edilen verilerin sonuçları aĢağıda baĢlıklar halinde verilmiĢtir.
4.1. Bitki Boyu
Bitki boyu ölçümleri, bitkiler yeĢil ot için hasat dönemine geldiğinde yapılmıĢtır. Ancak, araĢtırmada kullanılan hatlardan 16 tanesi bitki boyu için uygun olan hasat olgunluğu dönemine gelmiĢtir. Diğer 6 hat ve kontrol amaçlı olarak kullanılan 4 çeĢit ise boy ölçümü olgunluğuna eriĢememiĢtir.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyelerine ait bitki boyu varyans analiz sonuçları Çizelge 4.1’ de verilmiĢtir.
Çizelge 4.1. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında tespit edilen bitki boyuna ait değerlerin varyans analiz sonuçları
VK SD KT KO F
Genel 47 19331.25 - -
Hatlar 15 16397.91 1093.19 12.46**
Hata 30 2630.2 87.67 -
**P<0.01
Yem bezelyesi hatlarında bitki boyuna ait varyans analiz sonuçlarına göre hatlar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuĢtur (Çizelge 4.1.).
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında bitki boylarına ait değerler Çizelge 4.2’de verilmiĢtir.
Çizelge4.2. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarından elde edilen bitki boyuna ait değerler ve
LSD grupları
Hatlar Bitki Boyu (cm) Hatlar Bitki Boyu (cm)
4/3 103.3 A 4/1 105.0 A 7/2 75.0 D 12-1/3 105.0 A 4/2 68.3 DE 8/3(38) 86.6 C 602-1 90.0 C 13/1 93.3 BC 5/1 101.6 AB 10-1/1 71.6 DE 10-1ÖS/3 53.3 F 8/1 68.3 DE 10-1ÖS/1 63.3 E 10-2/2 43.3 G 12-1/2 91.6 C 12-1/4 90.0 C LSD (Hatlar) (0.01)=9.104; CV(%)=11.44
Çizelge 4.2. incelendiğinde bitki boyları 43.3 cm ile 105.0 cm arasında değiĢmiĢtir. Yapılan LSD testine göre hatlar içerisinde en yüksek bitki boyuna 4/1, 12-1/3, 4/3, 5/1 hatları ulaĢmıĢtır. Bitki boyları sırasıyla 105.0, 105.0, 103.3, 101.6 cm olarak ölçülmüĢtür. En kısa bitki boyu ise 10-2/2 hattında ölçülmüĢtür (43.3 cm).
Bitki boyları, 53.0-122.8 cm (AĢıcı, 2006), 41-128.7 cm (Yörük, 2016), 50-145 cm (Kılınç, 2017), 38.21-94.93 cm (Bozkurt, 2018) araĢtırmalarıyla benzerlik gösterirken; 37.6-67.6 cm (SeydoĢoğlu, 2013), 55.9-73.1 cm (Kadıoğlu, 2011), 42.5-53.48 cm (Öz ve Karasu, 2010), 87.2-117.8 cm (Konuk ve Tamkoç, 2018), araĢtırmalarıyla farklılık göstermektedir.
Bu çalıĢma ile diğer çalıĢmalar arasındaki farklılıkların nedeni olarak genotip ve çevre farklılıkları ile ikinci ürün Ģartlarında ekilmiĢ olmasının etkisi gösterilebilir. Yem bezelyesi hem tanesi hem de otu için yetiĢtirilmektedir. Bu nedenle, ot verimi için iyi bir gösterge olan yüksek bitki boyu istenen bir durumdur (Özköse, 2017).
4.2. Çiçeklenme Gün Sayısı (gün)
Çiçeklenme gün sayıları, bitkilerin ekim tarihi ile %50 çiçeklenmenin görüldüğü tarih arasında geçen süre hesaplanarak belirlenmiĢtir. Ancak, araĢtırmada kullanılan hatlardan 16 tanesinde %50 çiçeklenme tespit edilmiĢtir. Diğer 6 hat ve kontrol amaçlı olarak kullanılan 4 çeĢit ise %50 çiçeklenme olgunluğuna eriĢememiĢtir.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyelerine ait çiçeklenme gün sayısı varyans analiz sonuçları Çizelge 4.3’ de verilmiĢtir.
Çizelge 4.3. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında tespit edilen çiçeklenme gün sayısına ait değerlerin varyans analiz sonuçları
VK SD KT KO F
Genel 47 1750.979 - -
Hatlar 15 1486.313 99.088 11.48**
Hata 30 258.875 8.629 -
**P<0.01
Yem bezelyesi hatlarında çiçeklenme gün sayısına ait varyans analiz sonuçlarına göre hatlar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuĢtur.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında çiçeklenme gün sayısına ait değerler Çizelge 4.4’de verilmiĢtir.
Çizelge4.4. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarından elde edilen çiçeklenme gün sayılarına ait değerler ve LSD grupları
Hatlar %50 Çiçeklenme gün sayısı (gün) Hatlar %50 Çiçeklenme gün sayısı (gün)
4/3 53.0 F 4/1 53.0 F 7/2 63.0 BC 12-1/3 61.6 CD 4/2 56.6 E 8/3(38) 61.6 CD 602-1 69.6 A 13/1 59.6 D 5/1 54.0 EF 10-1/1 72.0A 10-1ÖS/3 61.6 CD 8/1 61.0 CD 10-1ÖS/1 65.0 B 10-2/2 51.6 F 12-1/2 61.0 CD 12-1/4 61.0 CD LSD (Hatlar) (0.01) = 2.856; CV (%) = 4.87
Çizelge 4.4. incelendiğinde çiçeklenme gün sayıları 51.6 gün ile 72.0 gün arasında değiĢmiĢtir. Yapılan LSD testine göre hatlar içerisinden en uzun çiçeklenme gün sayılarına 10-1/1 ve 602-1 numaralı hatlar ulaĢmıĢtır. Çiçeklenme gün sayıları sırasıyla 72.0 gün ve 69.6 gün olarak bulunmuĢtur. En kısa çiçeklenme gün sayılarına ise 10-2/2, 4/3, 4/1 ve 5/1 numaralı hatlar ulaĢmıĢtır. Çiçeklenme gün sayıları sırasıyla 51.6 gün, 53.0 gün, 53.0 gün ve 54.0 gün olarak bulunmuĢtur. Çiçeklenme gün sayısı, 60.0-83.3 gün (Yörük, 2016) araĢtırması ile benzerlik gösterirken, 157.8-175.5 gün (SeydoĢoğlu, 2013), 65.0-145.0 gün (Kılınç, 2017), 90.7-104.3 gün (Ömeroğlu, 2016), 94.0-181.0 gün (Konuk ve Tamkoç, 2018) araĢtırmaları ile farklılık göstermektedir.
Farklılık nedeni olarak, yetiĢme dönemleri, iklim, toprak özellikleri, genotip ve çevre koĢullarının etkisi ile ikinci ürün Ģartlarının ekiminin etkisi gösterilebilir.
4.3. YeĢil ot verimi (1-9 skalası)
YeĢil ot verimleri, bitkiler arazide iken yeĢil ot için hasat olgunluğuna gelen bitkilerden deneme arazisindeki görünüĢlerine göre skalama yapılarak hatların birbiriyle ot verimi açısından mukayese edilebilmesi için skalama yapılarak belirlenmiĢtir. AraĢtırmada kullanılan hatlardan 16 tanesi yeĢil ot için hasata gelirken, diğer 6 hat ve kontrol amaçlı 4 çeĢit yeĢil ot için hasada uygun duruma gelmemiĢtir.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyelerine ait yeĢil ot verimi varyans analiz sonuçları Çizelge 4.5’ de verilmiĢtir.
Çizelge 4.5. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında tespit edilen yeĢil ot verimine ait
değerlerin varyans analiz sonuçları
VK SD KT KO F
Genel 47 125.250 - -
Hatlar 15 85.250 5.683 4.31**
Hata 30 39.500 1.317
-**: P<0.01
Yem bezelyesi hatlarında yeĢil ot verimine ait varyans analiz sonuçlarına göre hatlar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuĢtur.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında yeĢil ot verimine ait değerler Çizelge 4.6’da verilmiĢtir.
Çizelge 4.6. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarından elde edilen yeĢil ot verimine ait değerler ve LSD grupları
Hatlar YeĢil ot verimi(1-9) Hatlar YeĢil ot verimi(1-9)
4/3 9.0 A 4/1 7.6 BC 7/2 5.6 EF 12-1/3 6.3 DE 4/2 5.6 EF 8/3(38) 7.6 BC 602-1 7.6 BC 13/1 6.3 DE 5/1 8.3 AB 10-1/1 7.0 CD 10-1ÖS/3 7.0 CD 8/1 5.6 EF 10-1ÖS/1 7.6 BC 10-2/2 3.6 G 12-1/2 5.6 EF 12-1/4 5.0 F LSD (Hatlar) (0.01 ) = 1.116; CV (%) = 17.32
Çizelge 4.6. incelendiğinde yeĢil ot verimleri 1 ile 9 skalası arasında değiĢmiĢtir. Yapılan LSD testine göre hatlar içerisinden en fazla yeĢil ot verimine 4/3 ve 5/1 hatları ulaĢmıĢtır. YeĢil ot verimleri sırasıyla 9.0 ve 8.3 skalasında tespit edilmiĢtir. En az yeĢil ot verimine ise 10-2/2 hattı ulaĢmıĢtır. YeĢil ot verimi ise 3.6 skalasında tespit edilmiĢtir.
4.4. YeĢil Ot Ġçin Hasat Olum Gün Sayısı (gün)
YeĢil ot için hasat olum gün sayıları, ekim tarihi ile bitkilerin 2-3 meyve bağladığı tarih arasında geçen süre hesaplanarak belirlenmiĢtir. Ancak araĢtırmada kullanılan hatlardan 16 tanesi 2-3 meyve bağlarken, diğer 6 hat ve kontrol amaçlı 4 çeĢit 2-3 meyve bağlamamıĢtır.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyelerine ait yeĢil ot için hasat olum gün sayısı varyans analiz sonuçları Çizelge 4.7’de verilmiĢtir.
Çizelge 4.7. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında tespit edilen yeĢil ot için hasat olum gün sayısına ait değerlerin varyans analiz sonuçları
VK SD KT KO F Genel 47 910.479 - - Hatlar 15 672.479 44.832 6.36** Hata 30 211.458 7.049 - **: P<0.01
Yem bezelyesi hatlarında yeĢil ot için hasat olum gün sayısına ait varyans analiz sonuçlarına göre hatlar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuĢtur.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarında yeĢil ot için hasat olum gün sayısına ait değerler Çizelge 4.8’de verilmiĢtir.
Çizelge 4.8. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hatlarından elde edilen yeĢil ot için hasat olum gün
sayısınaait değerler ve LSD grupları
Hatlar YeĢil ot için hasat olum gün sayısı Hatlar YeĢil ot için hasat olum gün sayısı
4/3 80.3 FGH 4/1 76.3 I 7/2 81.0 EFG 12-1/3 81.0 EFG 4/2 79.0 GH 8/3(38) 79.0 GH 602-1 82.3 DEF 13/1 85.0 BC 5/1 78.3 HI 10-1/1 88.3 A 10-1ÖS/3 83.0 CDE 8/1 83.6 CD 10-1ÖS/1 87.3 AB 10-2/2 73.6 J 12-1/2 78.3 HI 12-1/4 83.0 CDE LSD (Hatlar) (0.01) = 2.581; CV (%) = 3.27
Çizelge 4.8. incelendiğinde yeĢil ot için hasat olum gün sayıları 73.6 gün ile 88.3 gün arasında değiĢmiĢtir. Yapılan LSD testine göre en uzun hasat olum gün sayısına 10-1/1 ve 10-1ÖS/1 hatları ulaĢmıĢtır. Hasat olum gün sayıları sırasıyla 88.3 gün ve 87.3 gündür. En kısa hasat olum gün sayısına ise 73.6 gün ile 10-2/2 hattından elde edilmiĢtir. Hasat olum gün sayısı 134.1-217.1 gün (Konuk ve Tamkoç, 2018) araĢtırması ile farklılık göstermektedir. Farklılık nedeni çevre koĢulları, iklim, yetiĢme koĢulları ile genotipten ve ikinci ürün Ģartlarında ekilmiĢ olmasından kaynaklı olabilir.
4.5. KıĢ Öncesi Ġlk Dondan Zarar Görme Durumu (1-9 skalası)
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyelerine ait kıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumu varyans analiz sonuçları Çizelge 4.9’ da verilmiĢtir.
Çizelge 4.9. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hat ve çeĢitlerinden tespit edilen kıĢ öncesi ilk
dondan zarar görme durumuna ait değerlerin varyans analiz sonuçları
VK SD KT KO F
Genel 77 333.333 - -
Hatlar 25 304.000 12.160 22.20**
Hata 50 27.385 0.548 -
**: P<0.01
Yem bezelyesi hatlarında kıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumuna ait varyans analiz sonuçlarına göre hatlar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuĢtur.
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hat ve çeĢitlerin kıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumuna ait değerler Çizelge 4.10’da verilmiĢtir.
Çizelge 4.10. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hat ve çeĢitlerinden elde edilen kıĢ öncesi ilk
dondan zarar görme durumunaait değerler ve LSD grupları
Hatlar ve
ÇeĢitler KıĢ Öncesi Ġlk Dondan Zarar Görme Durumu (1-9 skalası)
Hatlar ve ÇeĢitler
KıĢ Öncesi Ġlk Dondan Zarar Görme Durumu
(1-9 skalası) 4/3 5.0 E 8/3(38) 5.0 E 7/2 4.3 F 13/1 5.0 E B6r/1 9.0 A 10-1/1 9.0 A 4/2 5.0 E 2/1 5.0 E 12-1/1 9.0 A 8/1 5.0 E 602-1 3.0 G 15/3 8.3 B 5/1 5.6 D Özkaynak 9.0 A 10-1ÖS/3 7.6 C 13/1 5.0 E 10-1ÖS/1 5.6 D 10-2/2 5.0 E TaĢkent 9.0 A 12-1/4 5.0 E 12-1/2 4.3 F Bilgehan 9.0 A 4/1 4.3 F 16/1 8.3 B 12-1/3 5.0 E Furkan 9.0 A LSD (Hatlar) (0.01) = 0.549; CV (%) = 11.69
Çizelge 4.10. incelendiğinde kıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumları 1-9 skalası arasında değiĢmiĢtir. Yapılan LSD testine göre kıĢa giriĢte B6r/1, 12-1/1, 10-1/1 hatları ile TaĢkent, Özkaynak, Bilgehan, Furkan çeĢitleri kıĢa en iyi durumda girip zarar görmemiĢtir. KıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumları ise 9.0 skalasındadır. 602-1 hattı ise kıĢa girerken zarar görmüĢtür. KıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumu 3.0 skalasındadır.
4.6. KıĢtan ÇıkıĢtaki Zarar Görme Durumu (1-9 skalası):
Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyelerine ait kıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumu varyans analiz sonuçları Çizelge 4.11’ de verilmiĢtir.
Çizelge 4.11. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hat ve çeĢitlerinden tespit edilen kıĢtan çıkıĢtaki
zarar görme durumlarına ait değerlerin varyans analiz sonuçları
VK SD KT KO F
Genel 77 567.846 - -
Hatlar 25 543.846 21.754 54.38**
Hata 50 20.000 0.400 -
**P<0.01
Çizelge 4.11 incelendiğinde yem bezelyesi hat ve çeĢitlerinin kıĢtan çıkıĢtaki ilk zarar görme durumuna ait varyans analiz sonuçlarına göre hatlar arasındaki farklılıklar önemli (P<0.01) bulunmuĢtur.
Çizelge 4.12. Ġkinci ürün olarak ekilen yem bezelyesi hat ve çeĢitlerinden elde edilen kıĢtan çıkıĢtaki
zarar görme durumuna ait değerler ve LSD grupları
Hatlar ve KıĢtan ÇıkıĢtaki Hatlar ve KıĢtan ÇıkıĢtaki çeĢitler Zarar Görme Durumu çeĢitler Zarar Görme Durumu
(1-9 skalası) (1-9 skalası) 4/3 1.0 J 8/3(38) 1.6 I 7/2 1.0 J 13/1 4.3 E B6r/1 7.6 B 10-1/1 7.0 C 4/2 1.0 J 2/1 5.6 D 12-1/1 8.3 A 8/1 1.0 J 602-1 1.0 J 15/3 1.0 J 5/1 1.0 J Özkaynak 5.6 D 10-1ÖS/3 5.0 E 13/1 2.3 H 10-1ÖS/1 3.6 G 10-2/2 1.0 J TaĢkent 5.0 E 12-1/4 1.0 J 12-1/2 1.0 J Bilgehan 1.0 J 4/1 1.0 J 16/1 7.0 C 12-1/3 1.0 J Furkan 7.6 B LSD (Hatlar) (0.01 ) = 0.469; CV (%) = 19.58
Çizelge 4.12. incelendiğinde kıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumları 1-9 skalası arasında değiĢmiĢtir. Yapılan LSD testine göre kıĢtan çıkıĢta 4/3, 7/2, 4/2, 602-1, 5/1, 12-1/2, 4/1, 12-1/3, 8/1, 15/3, 10-2/2, 12-1/4 hatları ve Bilgehan çeĢidi kıĢtan çıkarken zarar görmüĢtür. KıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumları 1.0 skalasındadır. 12-1/1 hattı ise kıĢtan çıkıĢta zarar görmeden çıkmıĢtır ve 8.3 skalasındadır. Bilgehan çeĢidinin kıĢlık bir çeĢit olup kıĢ öncesi ilk donlardan zarar görmeyip kıĢtan çıkarken zarar görmesinin sebebini ise; KıĢa girerken bitkilerin henüz generatif döneme girmemesi
soğuğa olan dayanıklılığını artırmıĢtır. Buna karĢılık bitkilerin kıĢa girdikten sonra geliĢmeye devam ederek generatif döneme girmesi ise kıĢa olan dayanıklılığını zayıflatması ile açıklanabilir.
5. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER
5.1 Sonuçlar
Bu araĢtırma, 2017 yılı ikinci ürün yetiĢtirme döneminde Konya Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Deneme Tarlasında yem bezelyesi hatlarında ikinci ürün olma potansiyeline sahip Prof. Dr. Ahmet TAMKOÇ tarafından ıslah edilmiĢ, melezleme yoluyla elde edilmiĢ F6 generasyonuna gelmiĢ, saf hatlar kullanılarak ikinci ürüne uygun olanların belirlenmesi amacıyla yapılmıĢtır.
AraĢtırmada; bitki boyu, çiçeklenme gün sayısı, yeĢil ot için hasat olum gün sayısı, yeĢil ot verimi, kıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumları (5 Kasım 2017) ve kıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumları (5 ġubat 2018) incelenmiĢtir.
Sonuçlara baktığımızda; bitki boyu, çiçeklenme gün sayısı, yeĢil ot için hasat olum gün sayısı, yeĢil ot verimi, kıĢ öncesi ilk dondan zarar görme durumları (5 Kasım 2017) ve kıĢtan çıkıĢtaki zarar görme durumları (5 ġubat 2018) gibi özellikleri incelendiğinde hatlar arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli (P<0.01) bulunmuĢtur. Hatlar arasındaki farklılıkların ana nedeni hatların belirli özellikler açısından seçilerek geliĢtirilmiĢ olmalarıdır. Diğer bir ifadeyle ebeveynlerin döllerine aktardığı kalıtım materyalinin birbirinden farklı düzeyde olmasıdır.
Çıkan sonuçlara göre bitki boyu ve yeĢil ot verimi arasında pozitif bir iliĢki bulunmaktadır. Bitki boyu yüksek olan 4/3 ve 5/1 hatlarının çalıĢmada yeĢil ot verimi de yüksek çıkmıĢtır. AraĢtırma sonuçları Konya koĢullarında bazı bezelye hatlarının ikinci ürün olarak anıza ekimi ile yapılan araĢtırma ile (AĢıcı, 2006) de paralellik göstermektedir.
5.2 Öneriler
Yem bezelyesinin sulu Ģartlarda Konya Bölgesi’nde ikinci ürün olarak ekilmesinin yeĢil ot kazancının yanı sıra erozyonu önlemesi baklagil bitkisi olduğu için kendisinden sonra ekilecek bitkiye azot bakımından zengin toprak bırakması, ekim nöbetine girerek tarlayı boĢ bırakmaması, bıraktığı bitki artıklarıyla toprağı zenginleĢtirmesi, yıl içerisinde birden fazla ürün ekimine olanak verdiği için birim alandan daha fazla kar sağlaması göz önünde bulundurulmalıdır. Ülkemizde kaliteli
kaba yem ihtiyacını karĢılamak, kaba yem açığını kapatmak için tarlanın boĢ kaldığı zaman sulu Ģartlarda ikinci ürün olarak tek yıllık baklagil yem bitkisi olan yem bezelyesi önerilebilir. AraĢtırma sonucumuzda bitki boyları yüksek olan 4/3 ile 5/1 hatların aynı zamanda yeĢil ot verimleri de yüksek çıkmıĢtır. Bu hatlar bitki boyları bakımından da makinalı hasada uygundur. Bu hatların sulu Ģartlarda Konya bölgesinde ikinci ürün olarak ekilebileceği kanaati oluĢmuĢtur.
KAYNAKLAR
Acar, Ġ., 2005, KıĢlık yem bezelyesi ekiminde bazı tahılların arkadaĢ bitki olarak kullanılması, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 1-44.
Acar, R., 1995, Sulu Ģartlarda, ikinci ürün olarak bazı baklagil yem bitkileri ve tahıl karıĢımlarının yetiĢtirilme imkanları, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,Konya, 1-68.
Acar, R. ve Mülayim, M., 2014, Konyada Bazı Yem Bitkilerinin Doğrudan Anıza Ekim Yöntemiyle Ġkinci Ürün Olarak YetiĢtirilmesi, Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 1 (1-2), 20-25.
Açıkgöz, E., Altınok, R. H. S., Sancak, C., Tan, A. ve Uraz, D., 2005, Yem bitkileri üretimi ve sorunlari, Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 503-518. Alçiçek, A., Kilic, A., Ayhan, V. ve Ozdogan, M., 2010, Türkiye’de kaba yem üretimi
ve sorunlari, Working Paper. 2009. Turkish.
Anonim, 1991, MSTAT-C (1991) A Software Program for the Design, Management and Analysis of Agranomic Research Experiments., Michigan State University, East Lansing.
Anonim, 2017,
http://beef2live.com/story-world-meat-production-1960-present-0-111818 [Ziyaret Tarihi: 08.11.2018].
AĢıcı, M., 2006, Bazı bezelye hatlarının ikinci ürün olarak anıza ekimi, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 1-26.
AteĢ, E. ve Tekeli, A. S., 2017, Farklı Taban Gübresi Uygulamalarının Yem bezelyesi (Pisum arvense L.)’nin Ot Verimi ve Kalitesine Etkisi, KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20, 13-16.
BaĢaran, Ö., Acar, Z., Mut, H. ve Önal, Ö., 2006, Doğal olarak yetiĢen bazı baklagil yem bitkilerinin bazı morfolojik ve tarımsal özellikleri, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 21 (3), 314-317.
Bozkurt, A., 2018, Bingöl ekolojik koĢullarında bazı yem bezelyesi (Pisum arvense l.) genotiplerinin verim ve tarımsal özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araĢtırma, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bingöl, 1-61. Büyükburç, U., ĠptaĢ, S. ve Yılmaz, M., 1994, Tokat ve Yöresinde Bazı Tek Yıllık
Baklagil Yembitkilerinin Yazlık Adaptasyonuna Yönelik Bir AraĢtırma, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1994 (1).
Çeçen, S., Öten, M. ve ErdurmuĢ, C., 2005, Batı akdeniz sahil kuĢağında bazı tek yıllık baklagil yem bitkilerinin ikinci ürün olarak değerlendirilmesi, Akdeniz
Çelikyurt, M. A., Kuzgun, M., Sayın, B., TaĢtekin, E. ve Cevher, C., 2017, Antalya ilinde yem bitkileri üreten iĢletmelerin mevcut durumu, destekleme uygulaması ve üretici görüĢleri, 5. Uluslararası Katılımlı Toprak ve Su Kaynakları Kongresi, Kırklareli.
Çınar, Ç., 2017, Farklı sıra aralıklarının bazı yem bezelyesi çeĢitlerinin verim ve kalitesi üzerine etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale, 1-44.
Dereli, D. N., 2015, EskiĢehir ekolojisinde bazı baklagil yem bitkilerinin ikinci ürün olarak yetiĢtirilebilirliği, Yüksek Lisans Tezi, ESOGÜ Fen Bilimleri Enstitüsü 1-22.
Doğan, B. Ġ., 2013, Yem bezelyesi (Pisum arvense L.)-buğday (Triticum aestivum L.) karıĢımlarının verim unsurları ve yem değerlerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, 1-46. Geren, H., Evrenesoğlu, Y. ve Günen, E., 2010, Bağ arasında yetiĢtirilen yeĢil gübre
amaçlı bazı baklagil yembitkilerinin verim ve kaliteye etkisi I-hasıl verimi ve diğer özellikler, Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 20(1), 51-67.
Kadıoğlu, S., 2011, Fosforlu gübre ve bakteri uygulamalarının farklı yem bezelyesi çeĢitlerinin tarımsal ve morfolojik özelliklerine etkileri, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Kaplan, M., Kökten, K., Arslan, M., Özdemir, S. ve SeydoĢoğlu, S., 2014, Farklı yem bezelyesi (Pisum arvense) genotiplerinin tanelerinin yem içeriği yönünden karĢılaĢtırılması, Türkiye 5. Uluslararası Katılımlı Tohumculuk Kongresi, Diyarbakır, 363.
Kara, E., 2016, Aydın koĢullarında kıĢlık ara ürün olarak yetiĢtirilecek tek yıllık bazı baklagil ve buğdaygil yem bitkilerinin verim ve kalite özelliklerinin
belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın, 1-33.
Kara, Ġ., 2013, Farklı dönemlerde hasat edilen adi fiğ, macar fiği ve yem bezelyesinde ot verimi ve kalitesinin değiĢimi,Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
Karaca, S. ve Çimrin, K. M., 2002, Adi fiğ (Vicia sativa L.)+ arpa (Hordeum vulgare L.) karıĢımında azot ve fosforlu gübrelemenin verim ve kaliteye etkileri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 12 (1), 47-52.
Karayel, R. ve Bozoğlu, H., 2008, Türkiye’nin farklı bölgelerinden toplanan yerel bezelye populasyonunun bazı agronomik özellikleri, Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 23 (1) 32-38.
Kavut, Y. T., Çelen, A. E., Çıbık, ġ. E. ve Urtekin, M. A., 2016, Ege Bölgesi koĢullarında farklı sıra arası mesafelerinde yetiĢtirilen bazı yem bezelyesi (Pisum arvense L.) çeĢitlerinin verim ve diğer bazı özellikleri üzerine bir araĢtırma, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 25 (Özel sayı-2), 225-229.
Kılınç, H. V., 2017, Giresun ilinde yetiĢen yerel bezelye (Pisum sativum l.)
populasyonlarının morfolojik karakterizasyonunun belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu, 1-68.
Konuk, A. ve Tamkoç, A., 2018, Yem bezelyesinde kıĢlık ve yazlık ekimin bazı tarımsal özellikler üzerine etkisi, Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 7 (1), 39-50.
KurĢun, K. K., 2012, Doğu Anadolu yem bezelyesi ekotipinde tohum miktarı ve sıra aralığının ot ve tohum verimine etkileri,Yüksek Lisans Tezi, Atatürk
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, 1-38.
Mülayim, M. ve Tamkoç, A., 2000, Sulu Ģartlarda hububat üretiminden sonra ikinci ürün yem bitkisi yetiĢtirilmesi çalıĢmaları, Selçuk Üniversitesi Araştırma Fonu, Konya, Proje No: 87/055.
Oğan, A., 1995, Harran Ovası koĢullarında kıĢlık ara ürün olarak Yem bezelyesi (Pisum arvense L.) ve Ġtalyan Çimi (Lolium multiflorum L.) karıĢım oranlarının ot verimine etkisi üzerine bir araĢtırma, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, ġanlıurfa.
Ömeroğlu, E., 2016, Isparta koĢullarında bazı yem bezelyesi (Pisum arvense l.)
çeĢitlerinin ot ve tohum verimleri ile bazı verim ögelerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta, 1-33.
Öz, M. ve Karasu, A., 2010, Bazı bezelye (Pisum sativum L) çeĢitlerinin tohum verimi ve verim komponentlerinin belirlenmesi, SDÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5 (1), 44-49.
Özel, D. S., 2016, Macar fiğ ve yem bezelyesinde kuraklık stresinin morfolojik ve fizyolojik özellikler üzerine etkileri, Yüksek Lisans Tezi,, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale, 1-30.
Özköse, A., 2017, Farklı ekim derinliklerinin yem bezelyesinin verim ve bazı verim özellikleri üzerine etkileri, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi,(Yayında).
Parlak, A. Ö. ve Sevimay, C. S., 2007, Arpa ve buğday hasadından sonra bazı yem bitkilerinin ikinci ürün olarak yetiĢtirilme imkanları, Tarım Bilimleri Dergisi, 13 (2), 101-107.
Sayar, M., Anlarsal, A., Açıkgöz, E., BaĢbağ, M. ve Gül, Ġ., 2009, Diyarbakır
unsurlarının belirlenmesi, Türkiye VIII. Tarla Bitkileri Kongresi, Hatay, 1, 646-650.
Sayar, M. S., 2007, Diyarbakır ekolojik koĢullarında bazı yem bezelyesi hat ve
çeĢitlerinin verim ve verim ögelerinin belirlenmesi üzerine bir araĢtırma, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 1-46.
Sevim, T., 2013, Farklı tahıl-yem bezelyesi (Pisum arvense L.) karıĢımlarında verim ve verime etkili karakterlerin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, 1-63.
SeydoĢoğlu, S., 2013, Diyarbakır Ekolojik KoĢullarında Bazı Yem Bezelyesi (Pisum sativum L.) Genotiplerinin Verim ve Verim Unsurları, Türk Doğa ve Fen Dergisi, 2 (2), 21-27.
Soya, H., Avcıoğlu, R. ve Geren, H., 2004, Yem Bitkileri, 2.Baskı, Hasad Yayıncılık Ltd. ġti., Ġstanbul, 141.
ġehirali, S., 1988, Yemeklik dane baklagiller, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, p. p. Tamkoç, A., 2007, KıĢlık olarak ekilen yem bezelyesi hatlarının verim ve bazı bitkisel
özellikleri, Türkiye VII. Tarla Bitkileri Kongresi. Çayır Mera, Yem Bitkileri ve Endüstri Bitkileri, 95-97.
Tamkoç, A., 2017, Yem Bitkileri ve Hayvansal Protein Üretimi, Kalecik Kültür Dergisi, Hanhana, 12(11), 16-17.
Tan, M. ve Kadıoğlu, S., 2018, Erzurum ġartlarında Bazı Yem Bezelyesi Hat ve ÇeĢitlerinin Tohum Verimleri ile Bazı Özelliklerinin Belirlenmesi, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 49 (2), 143-149.
Timurağaoğlu, K. A., Genç, A. ve Altınok, S., 2004, Ankara koĢullarında yem bezelyesi hatlarında yem ve tane verimleri, Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (4), 457-461. Togay, N., Togay, Y., Erman, M. ve Yıldırım, B., 2006, KıĢlık Ġki Bezelye Hattı (Pisum
sativum ssp. arvense L.)'nda Farklı Bitki Sıklıklarının Bazı Tarımsal Özellikler Üzerine Etkisi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 16 (2), 97-103. TÜĠK, 2018a, Türkiye Ġstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim Ġstatistikleri,
http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001 [Ziyaret Tarihi: 7 Mayıs 2019].
TÜĠK, 2018b, Türkiye Ġstatistik Kurumu, Hayvansal Üretim Ġstatistikleri,
http://tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1002 [Ziyaret Tarihi: 7 Mayıs 2019].
Varol, S., 2016, Sivas ekolojik koĢullarında bazı yem bezelyesi genotiplerinin tarımsal özellikleri üzerine bir araĢtırma, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa
Yıldırım, B., Togay, N., Togay, Y., Dogan, Y. ve Tamkoç, A., 2005, Determining Agronomic Properties of Some Pea Genotypes, Research Journal of Agriculture and Biological Sciences , 1(4):315-319.
Yılmaz, S., 2010, Farklı fosfor dozlarının yem bezelyesi'nin (Pisum arvense L.) tohum verimi ve bazı tohum verimi kıstaslarına etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tekirdağ, 1-30.
Yörük, V., 2016, Sivas ekolojik koĢullarında bazı yem bezelyesi genotiplerinin agro morfolojik özellikleri ve külleme hastalığına (Erysiphe polygoni) karĢı
reaksiyonları, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tokat, 1-69.
ÖZGEÇMĠġ KĠġĠSEL BĠLGĠLER
Adı Soyadı : Burcu ÖZDEMĠR
Uyruğu : T.C.
Doğum Yeri ve Tarihi : KONYA/25.11.1993
Telefon : 05377662430
Faks :
e-mail : Burcuozdemir_2112@hotmail.com EĞĠTĠM
Derece Adı, Ġlçe, Ġl Bitirme Yılı
Lise : Karapınar Lisesi, Karapınar, KONYA 2011
Üniversite : Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, Selçuklu, KONYA
2015
Yüksek Lisans : Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarla Bitkileri Bölümü, Selçuklu/KONYA
Doktora : Ġġ DENEYĠMLERĠ
Yıl Kurum Görevi
2017- devam ediyor
T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı
Sarıkaya Ġlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü Ziraat Mühendisi
UZMANLIK ALANI YABANCI DĠLLER
BELĠRTMEK ĠSTEĞĠNĠZ DĠĞER ÖZELLĠKLER YAYINLAR
