Kitap dergiciliğimiz:1912 yılından bu yana 70'in üzerinde yayın gerçekleştirilmiş

(1)

— i— — - -- - -- - -- -— i— — —

M A R T I

1 V 'A V !\

yA Y Ii

N

T A N I T I M

OW«>KJVT UK

MDMK-¿f., ^

Üİ

kiilk

Ayın Kitabı

______

A

[

Q S E R G İ

---- --- ' t u n KİTAP DtlllSi ■ ---Düşünce ve Kitdp

_____

1912 yılından bu yana 7O’in üzerinde yayın gerçekleştirilmiş

Kitap Dergiciliğimiz

Kitap tanıtma

dergilerimizin

uzun bir geçmişi

var.

Cumhuriyetten

önce tek bir

kitap gazetesi

yayını

gerçekleşmişken

bu sayı

Cumhuriyetten

sonra büyük bir

artış göstermiş.

Bu yayınların

ortak kaderi ise

kısa ömürlü

olmaları.

BEDRİ GENCER

K

itap, hayatımıza anlam katan en önemli varlıklardan biri. K i tap okumayan bir insanın, d e ğil, 21. yüzyıla girmeye hazırla nan ülkeler gibi aya çıkması, yolda yürü mesi bile mümkün değildir. Son yıllar da toplum olarak, ulus olarak, gittikçe kitaptan, okumaktan uzaklaşan insanla rın halini hep birlikte görüyoruz. YUlar dır, aydınlar, bilim adamlan olarak, ki tap okuyanların azalmasından yakına rak, insanları kitaba yöneltmenin çare lerini, yollarını araştırıyoruz. Gittikçe artan bir nüfus, buna karşın gittikçe d ü şen kitap satış oranları... Ortada garip bir çelişki var. Bilindiği gibi canlı bir ya yın, kültür hayatı, iyi yayın ile okumaya yöneltilmiş bir kitlenin varlığına bağlı olduğu ölçüde, bu iki öğ e arasında İyi bir bağlantının oluşturulmasına da bağ lıdır. İşte yayıncı ile okuyucu ve kitabevi

arasında bir köprü oluşturan kitap ta nıtma dergileri, bu amaca yönelik önem li bağlantı noktalarından biridir. Kuşkusuz bu yayınların hayatında k i tap yüzü görm em iş insanlara kitap okutma yönünde bir yararı yoktur. A n cak bunlar, daha ziyade, binlerce kita bın yayınlandığı günümüz yayın dün yasında, seçeneklerini yönlendirmek, bilinçli, nitelikli bir okuma düzeyine ulaşmak isteyen okuyuculara hitap ederler. Yani bunlar, bir tür, okuyucu lara rehberlik ederler.

Bilindiği gibi, yayıncılığın ikili bir ya pısı vardır. H em bir kültür hizmeti, hem de ticarettir. Bu bağlamda kitap da bir tüketim nesnesi olduğundan tü keticiye duyurulması, tanıtılması ge reklidir. İşte, belki de, dünyanın en kâr sız, en külfetli alanında ‘ ticaret’ yapan yayıncıların çoğu ‘kitap tanıtma’ zorlu ğundan yakınmaktadırlar. Bu amacı gerçekleştirmek için çeşitli yollar olsa da bunların en etkilisi, verimlisi, kitap tanıtma dergileridir. Maalesef, ülke mizde bu böyledir. Şimdilerde sayıları

10- 15’e ulaşan özel kanallar ile neredey se hayatımızın tamamını işgal eden te levizyon, bu konuda en önemli işlevi görebilecekken, bakıyoruz, ekranlarda kitaptan eser yok. (Bundan tek istisna, H B B ’de Selim İleri tarafından hazırla nan ‘ Kitap K urdu’ program ıdır.) H er halde insanı sadece yiyen-içen ve çiftle şen bir varlık olarak tasavvur eden kişi lerce yönetilen bu kanallar, nasıl d old u racaklarını kara kara düşündükleri 24 saatlik yayın programı içinde, sadece bir dansöze ayırdıkları süre kadar bir kitap programına yer ayırsalar, Türki ye’ de rönesans olurdu. Oysa Fransa ve İngiltere televizyonlarında bu p rog ramların ne kadar önemli bir yer tuttu ğunu biliyoruz.

Ülkemizde sanıldığının aksine, kitap tanıtma dergilerinin uzun bir geçmişi vardır. Bu konuda ülkemizde yayınla nan ilk süreli yayın 1912 yılında, M uh

tar Halit Beyin M uhtar Halil Kitabem

adına yayınladığı günlük bir gazete olan Kitapçı dır. Elde yalnız bir nüsha sı mevcut olan gazetenin yayınına d e vam edip etm ediği bilinmiyor. Cum hu riyet dönem inde ise ‘ kitap dergisi, k i tap tanıtma dergisi ya da bülteni gibi

(2)

Adnan Ötüken adlarla çıkarılan 70 ’in üstünde yayın

vardır. Bunlar arasında, bazen tek yap- raklık, yayınevleri tarafından sırf rek

lam amacı ile çıkarılan (Anten, Nur,

Eğilim ve Bibliyografya) veya broşür ni teliği taşıyan kitap tanıtma dergileri ya nında Kitap Belleten, Kitaplar Alemi, Kitap Dergisi, G ünüm üzde Kitaplar, Bibliyografya gibi çok kaliteli, genel bir kültür dergisi niteliği taşıyan yayın lar da vardır. Fakat, maalesef, bu ya yınların tümünün ortak kaderi, kısa ömürlü olmalarıdır. Sözgelimi bunlar dan 8 tanesi ancak tek sayı çıkabilmiş tir. (1 ) Bunun çok yönlü birtakım ne denleri vardır. Fakat kısaca söylemek gerekirse: 1. Dergiyi ayakta tutacak güçlü ve sürekli bir yazar kadrosu oluş turulamaması. 2. Kitaplarını gön der me ve reklam verme yoluyla yayınevle rinin desteklememeleri. 3. Devletin desteklememesi, 4. Dağıtım sorunu dur. (2)

Kuşkusuz bu gibi dış etkenler, dergi lerin başarısı(zlığı)nda etkili olsa da, dergilerin başarısını asıl belirleyen fak tör, içeriği, yapısıdır. Aynı amaca y ö nelseler de, farklı yolları izleyen kitap tanıtma dergileri, yola çıkarken içerik lerini iyi saptamalı, hitap edecekleri okuyucu profilini iyi çizmelidirler. Bu dergilerde başlıca iki tarzdan sözedile- bilir; Bilimsel (akademik) ve popüler yaklaşım. Örneğin, bir kitap dergisi nin, kitaplarda seçmeye gidilmesi, hem açıklayıcı notların, hem de kitap tanıtma yazılarının artırılmasını iste yen bir okuyucu ile, kitap tanıtma yazı larını yersiz bularak sadece tüm yayın ların duyurulmasını, açıklayıcı notlarla yetinilmesini isteyen bir okuyucuyu aynı anda tatmin etmesi güçtür. Bu ne denle kitap dergileri belli bir eğilimde yoğunlaşmalıdırlar. Örneğin aynı d ö

nem de çıkan Bibliyografya, birinci eği

limin, Günümüzde Kitaplar ise ikinci

eğilimin tipik örneğidirler. Fakat han gi eğilimi benimserse benimsesin, önem li olan bir kitap dergisinin geniş ufuklu olmasıdır. Kitap dergisi, adına bakarak, bir ‘ alan dergisi, mesleki der g i’ gibi görünse de, kitap, ‘ kültür’ de- ’ diğimiz birikimin temel taşıyıcısı d u rumundaki bir ‘ nesne’ olduğundan, ondan hareketle bütün bir kültür ha yatının nabzı tutulabilir, tutulmalıdır. Bu da, dediğim iz gibi derginin ufku na, perspektifine bağlıdır. Aşağıda ve receğimiz en uzun ömürlü iki derginin ilk sayılarında duyurdukları amaçları, yayın programları, konu hakkında bir fikir verecektir. Bu amaçları gerçekleş

tirmeye o dergilerin öm rü vefa etmese de, sonraki dergiler için bir kılavuz ola caktır.

Örneğin, bu açıdan, Cumhuriyet d ö neminde yayınlanan ilk kitap dergisi olan, 1936 yılında V akit müessesesinin çıkardığı Kitap ve Kitapçılık’a baktığı mızda .günümüz dergileri için örnek olabilecek, zengin, renkli bir içerik b u luruz. Sözgelimi, dünyadan kitap ve yayın haberleri, “ Niçin ok um uyoruz?” gibi tartışma ve soruşturma konuları (Ö rn, Reşat Nuri, Mustafa Şe- kip, N ebizade H am di, Agah İz- zet’ in bu konudaki görüşleri), A nadolu’daki kitabevlerinin ta nıtılması, meşhur kitap koleksi yoncularını ziyaret, kitap bakım konusunda bilgiler vs. Yakın bir örnek olarak da, İslamcı k e simin ünlü yazarlarından Ali Bulaç tarafından çıkarılan K i tap Dergisi’ni verebiliriz. Uzun bir süre çıkan bu dergi, kitabı eksen alarak, İslamcı kesimin gündem ini belirleyen önemli

tartışma eleştirilere yer vermiştir. 1. Bak. Nezaket Ö Z D E M İR , Kitap Tanıtma Dergileri, G ünüm üzde K i taplar, Ekim-Kasım 1980, s. 24.

2. Selma A L P A Y , Kitap Tanıtma ve Ülkemizde Kitap Tanıtma Dergileri, Y eni Yayınlar, Mayıs 1975, s .186.

Ü lkem izde Çıkmış Başlıca Kitap T a nıtma Dergileri

1. Anıl Kitap Tanıtma Dergisi. İs tanbul, Anıl Y a y ı n e v i , m l 9 6 4 S a

-hibi: Ali Anıl, Yazı İşleri M üdürü: Burhan Anıl. (M illî Kütüphane’ de iki sayısı mevcut olup, 2. sayı 1966 yılma aittir.)

2. Ayın Bibliyografyası, Y eni Çıkan Kitaplar. İstanbul, Üniversite K itabe yi, O cak 1943, Sahibi ve Genel Yayın M üdürü: Cemal Hakkı Selek. (24 sa yı).

3. Bibliyografya, yurtta çeşitli kon u larda yayımlanan kitap ve dergileri ta nıtmak üzere üç ayda bir çıkarılır. A n kara, C H P Halkevleri Bürosu, Şubat

1946 Ağustos 1946. Hazırlayanlar: Adnan Ö tüken, Cahit Okurer ve M e h met Necati Öngay. (3 sayı)

4. Bibliyografya, Kitap Haberleri Bülteni. Ankara, Turhan Kitabevi, O cak 1972-Kasım 1973. Sahibi ve Y a zı İşleri M üdürü: İlhan Polat.

5. Cumhuriyet Kitap, İstanbul, 9 Şu bat 1990, Yayın Yönetm eni: Celal Ü s ler, şimdi: Turhan Günay.

6. Çerçeve, Cumhuriyet Kitap Kulü bü Yayın Bülteni, İstanbul, Ekim

1985, Yazı İşleri M üdürü: Okay G ö nensin.

7. D e Kitap Tanıtma Dergisi, İstan bul, D e Yayınevi, Nisan 1961-1964. Sahibi, Sorumlu Yönetm eni: D e Y ayı nevi adına M etin Yasavul. (11 sayı).

8. D ön em Kitap Tanıtma Dergisi. İstanbul, 22 Ekim 1964. Sahibi ve S o rumlu Yönetm eni: Ertuğrul Ayaydın. (1 sayı).

9. Emek Aylık Kültür Dergisi. A n kara, Em ek Basım - Yayınevi, 1953- 54; 1962-1964 Sahibi: Sefer A y t ekin. Yazı İşleri M üdürü: Yaşar Koksal. (12 sayı).

10. G erçek Yayınlar Kılavuzu. A n kara, 1 9 6 9 -(A y lık ).

11. G erçek Kitap Eleştirileri. A nka ra, 1970- (Haftalık).

12. Güvercin, İstanbul, Cem Y ayı nevi, Mayıs 1977-1979. Sahibi: O ğu z Akkan, Sorumlu Yazı İşleri M üdürü: M . Ali Uğur. (5 sayı).

(3)

13. G özlem Biyografya, Bibliyograf ya, Kültür Dergisi. Ankara, O ba Y a yınları. Mart-Mayıs 1965. Sahibi: D e ğer Durukan. Yazı İşleri M üdürü: Ö z- can O ğuz Y alım .(2 sayı).

14. Kitap Dergisi, İstanbul, Birleşik Dağıtım Yayın Organı, Mart 1986- Teramuz 1992. Sahibi ve Yazı İşleri M üdürü: Alican Keıim oğlu. (12 + 64 sayı).

15. Kitap Dünyası, Ankara, G üven Yayınevi, 1957-1960.

16. Kitap Gazetesi, İstanbul, Ateş Ajans, 15 Mart 1992. Sahibi ve Yazı İş leri M üdür: Ayhan Y ıldırım.

17. Kitap Haberleri, 1947-1948, Sa hibi: Mahmut Ö zdeniz. ( lOsayı).

18. G ünüm üzde Kitaplar, Aylık K i tap Dergisi. İstanbul, Kurul Kitabevi, Nisan 1 973-Şubat 1974. SahibiveYa- zı İşleri Sorumlusu: Nerm in Kakınç. Yöneten:Tarık Dursun Kakınç. (10 sayı.)

19. Kalem Aylık Kitap Mecmuası. İstanbul, Mayıs 1973-1973. Sahibi: Zeki Tufan. (6 sayı).

20. Kitap Belleten, Bibliyografya ve Biyografya Dergisi, İstanbul, Tem m uz 1953-Kasım 1965. Sahibi ve Sorumlu M üdürü: Arslan Kaynardağ. (2 5 -4 1 / 43 sayı).

21. Kitap Dünyası, Aylık Kitap T a nıtma Gazetesi. Ankara, Ö n d er M at baası, Mart 1967-1968. Sahibi ve Yazı İşleri M üdürü: M uzaffer D eligöz. (2 sayı).

22. M a n ı Yayın Tanıtım, İstanbul,

A B C Yayınevi, Eylül 1987-Ekim

1987. Sahibi: Artun Altıparmak, G e nel Yayın Yönetm eni: Oktay Şimşek, Yazı İşleri M üdürü: GülsevilTüzün (2 sayı).

23. Kitap ve Kitapçılık. İstanbul, V a

kit Müessesesi, O cak 1936-Nisan

1937. Yazı İşleri M üdürü: Refik A h met Sevengil. (30 sayı).

24. Yayın Dünyasına PEN CE RE , İstanbul. Asır Ajans, O cak 1988- Haziran-Tem muz 1988, Sahibi ve Y a zı İşleri M üdürü: Ö m erG ök a lp . (4 sa- y ,)'

25. Kitap ve Kitapçılık. Aylık Bibli yografya Dergisi. İstanbul, İtimat Ki- fabevi, Ekim 1963. Sahibi: Ali G azete ci. (1 sayı).

26. Kitapçı. İstanbul, Muhtar Halit Kitabevi, 15 M an 1912. Sorumlu M ü dürü: Muhtar Halit Bey. (1 sayı).

27. Yazardan Okura Kitap Dünyası, İstanbul, Derya Dağıtım, Ocak-Şubat 1980 - Eyliil-Ekim 1980, Sahibi: İsmail Dayı, Sorumlu Yönetici: E bubekir

Er-OğuzAkkan Refik Ahmet Sevengil

dem . (5 sayı).

28. Y eni Kitaplar, İstanbul, Hareket Yayınları, A ralık -O cak , Sahibi ve Yazı İşleri M üdürü: M ehm et D oğan.

29- Kitaplar, Aylık Dergi. Ankara, A dam Yayınevi, Şubat 1972-Tem m uz 1972. Sahibi: Aziz Üstel. Yazı İşleri M üdürü (ve 2. sayıdan sonra sahibi): SelâmiSargut. (6sayı).

30. Kitaplar Alemi, Aylık Yayın H a berleri Bülteni. Ankara, Ocak 1960 - Mart 1961. Sahibi: A . Sami Güneyçal. Umumi Neşriyat M üdürü: Sami N. Özerdim . Yazı İşlerini Fiilen İdare E d en : Coşkun G ö k ça y . (10 sayı).

31. Kitaplar Alemi, Aylık B ibliyog rafya ve Biyografya Dergisi. Ankara. Mart 1962-Ağustos 1963. Sahibi ve Yayın İşlerini Fiilen İdare Eden: A y dın Sami Güneyçal. (10 sayı).

32. Kitaplar Arasında. Ankara, N i san 1968 - T em m uz 1968. Sahibi: M e tin Toker. Sorumlu G enel Yayın M ü dürü: Ö zhanK âtipoğlu. (3 sayı).

33. Kültür Haberleri Ajansı Bülteni. Şubat - Nisan 1960. (Amerikan Neşri yat Bürosu’ nun desteği ile) çıkaran: Tuncay Çağlayan. Teksir. (7 sayı).

34. Matbaacılık ve Kitapçılık. İstan bul, Türk Y urdu Kütüphanesi, 1914.

Mesul M üdürü: Tevfik N ureddin. (1 sayı).

35. M em leketim izde ve Dünyada Kitaplar. İstanbul, Şubat 1950 - Aralık 1950. Sahibi Oktay Verel. Yazı İşlerini Fiilen İdare Eden: Tuna Baltacıoğlu. (11 sayı).

36. Sergi Aylık Kitap Dergisi. İstan bul, Mayıs 1974 - Sahibi ve Yazı İşleri

M üdürü: L. Kaynak.

37. Söğüt Aylık Fikir ve Kitap M e c muası. İstanbul, *-Ocak 1968 - Nisan 1971. Sahibi ve Yazı İşleri M üdür: Dr. Ali Çem berci, son sayıda M ehm et R ı fat. (40 sayı).

38. Yayın ve Tiyatro Haberleri. İs tanbul, O N K Copyright Ajansı, 1971 - 72. ( 9 sayı). ■

K İ T AP B E L L E T E N

| AYLIK BİBLİYOGRAFYA BİYOGRAFYA KÜLTÜR TARİHİ DERGİSİ | I cm : I 1 KAKIM 11)00 Sayı : 1 !

D E R G İM İZ Ç I K A R K E N Y öyınlarda m tıjın ı bakarak huyu». -»t, görülüyor.. Bu ar lifin daha

ila bulanacağı söylenebilir. No rar tu, a kitap ve dergiler onlar dan yararlanmak isteyenlerin eline ya geçmemekle ya da ektik ve geç eriş mektedir

O fe yandan, turla lutelıkda olan bu yayınlar karşıtımla okuyucular neyi

okuyacaklarını sormaya başlamışlardır Okuyucunun kitapçıdan, ki

tapçının okuyucudan haber sis olması her iki yanın da sararına olmaktadır.

Okuyucu Ue kitapçı arasında bir haberleşme ararının gerekliliği böylece ken diliğinden ortaya çıkar.

lUp Belleten adını verdiğimis şu dergi yalnu kitap künyelerine değil,

kitap tanıtma yazılarına, yatarların, kitapçıların, kitap severlerin ve kütüphanecilerin Myogru/yutarına, onların sorunlarına y er vermeye çalışacak

■J*ilrk duşun tarihinin temellerini belirtmek yolunda yapılarak inceleme

lere çok önem v enyonu.

Y ™ diişlince akımları merine yazılmış yatılar da dergimizde yer ala

caktır.

K . lUp Belleten bitim değil butun kitap severlerin dergisidir. Trk daya

nak noklamıs ulkucu aydınların sağ duyusudur.

I E L E T K N

8«hıl»l Sorumlu MlhlUrlı Jlter Aymakoflu Sekreter Aralan Knynardaft

Yaaı Kurulu TUrkar Acaro*lu, lamaıl A rar. Muatafa Baydar. Cahit Ça- Ilkal. Rauf Mutluay, Samı N Onardım. Cavlt O TOlenjpl. K, Yund, Konur İdare yari Beytktu,. Akaretler. Yenlyol Sokak 12/1 - latanbul H aberle,m , adrrai H K, 22. Bayaaıl - latanbul

Yıllımı 12 lira • a yİ.fı s lira Hruıldıfı yer Kklb Uauımevl - latanbul

...•

YAYIN PROGRAMI

İLK ImkAkda

i. belirli k

I — Yani ınaata dergilerin ilk mal ları kona i<l>e girecektir.

I — Brl.rU abralar Mada (I M, t 1 1 yıl....) Çıkan, alna enerleri, tanla alarak

■ atarak 1 — Zaman

rtrk diliyle rallimi, talka kitapları İçine aiaa bibliyografyalar 'erecektir. İla aaratla bankacılık, hukuk, dia, falanla, politika. n*i ”

Um - «irdim, filoloji, aaıari lUmler, tatbiki * — KrUp ‘««kit »• taklillerlnn İlimler, (tanl aaaaliar. «.¿rafya .a tarikin «•* 7« a/rılnenk. Tdek taamında pl herhangi Wr dalına sıt tirkçe kitaplar, Ih- ’•"gıala. kenaaa ila UgiU yarılardan Uya, aakipiariaa ra mcreklılorıa. Iapj. braUr yapılacaklar. aUrak aanulmu, «Uraklır.

• — Yagıyan Türk yatarlarının, etraflı ||I aUr.k Myegrafyavmı fa raerlrrinia lam lu>

.ralal , , rc(,klir TASAVVtlK HÂUNUR Irnkt. fikir hayalımıtU ilgi- I — Konu ta«lıkUrı alımda ' uaıı kımaaieria ha-alları aoaricrıa. lleı ncimılal Oalu hakkında da bil«iler bulunarak »e eterleri dakl yerlerini »e numarala, a la Um liatelaei «er ilecekti. kaydetmek;

1 — Mu hır lif veaileleria _ >n«ı>an .a- J _ Tarklyada yayıadnnsn hatim abra-ya ilmii, bulunan - abra-yatarlarını./ın ha.ılı u yayınları kona içine almak; eaarlarlaia tam Halem verilecektir. j _ TürUyeyi ilgilendi»« jaboacı

ye-I ~ kitap ve bilek.jeti» İlgili jaular nl yayınları tanıtmak,

»o tatarlar tahmacaklır 4 _ yatana, memleketlerde

yayımla-7 — 'farklı enin »e dünyama İlim, M n*n roerlecdee, dünya fayında i hm ve ananı nal ve küllü» hareketlerine ve haberlerine deferl laşıjaa kltaplnrı laaılmak. yar verilecektir.

J9 H R * — He»ı.»me > enini ma yer varile ' çektir.

( — Yani Yayınlarda Umulan kitapta okuıuevya nlaftırma tahtalarım

aaila-7 — Yani Yeyıalar'ı II gbnda bir çıkar ıh.

(.’agraf birde", pardım Tanrıdandır

Yeni Yayınlar t — Kitap baaaa, yayan, m

S A Y F A 14 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 79

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Ta h a T o ro s Arşivi