Kiittiphanelerde Otomasyon Programl Se~uni ve Dogl1ll Universitesi Kiitiip sinin Yordam 2001 BUgi Beige Otomasyon Programl Tecriibesi
Sonmez <;elik· Giri~
Her ktitUphane tUrilniln hizmet verdigi kuliamci grubu farkhdlf ve hizmet vero, kitlenin beklentileri dogrultusunda ama'ilarl varthr. KiltUphaneler ama'iian dogrul1J. sunda kullanicisma en iyi hizmeti verebilmek i'iin bilgi teknolojisinden yararlanroM zorundadtrlar. Bu nedenle ktitUphaneler otomasyona ge'imek. hizmetlerini kendileria: uygun bir kfittiphane otomasyon programl araclhglyla verebilmek i'iin 'iah~maktadlr· lar. Otomasyonun degi~ik taOimlan ~aglda verilmi~tir (AydlO.1999: 64):
·"Otomatik araflarla j1lemlerin uygulanmasl"
·"Bir ii/em; daha otomntik yapmanm reorisi. sanat, veya teknigi"
··'/ilemleri, oromatjk/eitirmek Kendi kendine yurur ve Kendi kendin; kontrol ed hale getjrme usullerinin incelenmesi, dizay"" geliitirilmesi ve uygulanmas,"
·"Bir y6netimjn, bir iilemin veya donalfml1l otomatik i.§leme ~evrilmesi" ·"Yaiayan ieylerin fal'imasllll taklit ermek uzere yap,lmli olan bir makina" -"Nispeten Kendi kendine i#eyen hir dilzen".
TaOirnlardan anl~llacagl ilzere otomasyon. leknolojinin olanakJanndan yararlana. rak i~lemlerin otomatik olarak yUrtitlilmesidir. Ki.ltOphane otomasyon programlan kilttiphanede yapdan i~lemlerin kolayl~ttrllmasl, standardizasyonun saglanmasl, lek· rarlann en aza indirgenmesi, kaliteli hizmet gibi olanaklarl sunar. Ki.ltUphaneler 010; masyon programl s~erken iyi bir ara~hrma yaparak kendilerine en uygun olanlOl~ mek. durumundadlrlar.
Kiitiiphanelerde Otomasyon Programl Se~imi
Otomasyona dayah ki.ltUphane sistemieriyle geieneksel kUWphane sistemleriniD amael aynldlr. Otomasyon. i~lemlerin yaplll~lm ve hizmetin ~ekJini de~i~tirir.
Bugi.ln kUtliphanelerde bilgisayar teknolojisinden yararlanrnak; standardizasyon i~birli~i, kaliteli, do~ru ve hlzh bir hizmet gibi nedenlerden dolaYI ka'ilmlmaz olmut
QIr. Bu durum kUtUphaneleri bir an once otomasyona g~meye zorlamaktadtr.
KUtUphaneler otomasyona ge~meden once sistem anali.li yapmahdlrlar. Sistem analizi, "Var olan ve yerine Iwnulacak sistemin manuki oJarak foziimlenmesi; kiiliip-honeflin amafJaruli saptayarak. var alan ve yerine konulacak sistemin. metod ve
il-Itmlerinill etkinligini. maliyetini, dogrulugunu ve verimlingin; olfme \Ie
degerlendir-Me" (Yah'a~, 1994: 60) olarak tammlanabilir.
Otomasyona dayah bir sisteme ge~i~te yazlhm mutlaka donammdan once se~ilme lidir. Bunun nedeni yazlhmlann belli i§letim sistemlerine ve donaflimiOa gereksinirn duymalandlr (Yalvac;, 1994 : 66). DonammiO t>nceden sa~lanmasl durumunda. kUtUp-bane elindeki donanlma gore otomasyon program. se~mek durumunda kalacaktlr.
Otomasyon programl se~iminde, ki.ltUphanenin bUt~esi. personel durumu. verdi~i hizmet tUrleri ve venneyi planladl~1 hizmetler dikkat edilmesi gereken en onemli Im-Itrlerdir. Bir otomasyon programiOm sec;iminde bu kriterlere dikkat etmenin yaniOda ocomasyon programiOiO c;ok iyi inceJenmesi gerekir. Bazl kUUlphaneler sadece de-mayla yetinerek otomasyon program I almaya karar verebilmektedirler. Bu ~ok yanh§ birtutumdur. Otomasyon programiOm sec;imi dU~UnUldU~U kadar .lor olmamakla bir-libe dikkat isteyen bir i§tir. HeT§eyden once otomasyon programl almak isteyen kU-IOphane kendine uygun kUtUphane otomasyon programlan01 incelemelidir. Hangi i§-rune olursa olsuo. bu tilr bir sistem de~i§ikli~inde geriye d6nU§ veya b~ka bir
sisle-me g~ etmek c;ok zor ve c;ok masraflJ bir i§tir. Bu nedenle kU1Uphaneler Urelici finna-DIn kendilerine yapll~1 demonun yaniOda. ahnmasl dU§l.InUlen program I kulJanan di~er kUtUphanelere giderek onlann uygulamastnt gozlemeli, programl ku\lanan personelin gtlrtl~lerini dikkate almah ve programm ozelliklerinin isteoilen ozelliklere uygun oIup-olma(h~t konusunda titiz bir c;ah§ma yapmahdtrlar.
Otomasyon programlannm lemininde i.I~ de~i§ik yol izlenmektedir (Yalvac;. 1994:
66).
Bunlar:-YazlllmJ, kurulu§ ic;inde bir yazdlm grubu olu§turarak ge~ekle§lirmek. -YazlltmJ, konusunda uzman bir kurulu§a yaptuTnak.
-Paket program almakttr.
8u ~eneklerden en yaygm oJarak kullantlant paket program aJmaklir. Birinci ve itinci ~enekte c;e§itli sorunlar ortaya ~tkmaktadlr. Birinci ~enek ic;in en onemli
so-lUll, yazdJmt yapan grubun da~lmasl ve kurumdan aynlmasldlr. Ikinci sec;enek ic;in
en
linemli sarun, maliyetinin fazla almas. tesliminin uzun zaman alabilmesidir. Bir ve ikinci ~enek i~in ortak somn ise programm gelecekte deste~inin olmamast riskidir.0¢lnct1
~nek en uygun yoldur. Programa yonelik istekler her an Uretici finnaya iletilebilmekte, ay"' prograrru kullanan ktitUphanelerin tecrUbelerinden yararlantlabil-mektedir.Otomasyon programl se~iminde hem isteklerimizi kallilayacak hem de fiyatl uy·
gun bir program se~mek isteriz. S~ece~imiz bir otomasyon programmda aradl~Hrul ozellikler neler olmahdlr:
·TUm kUtUphanelerce ortak kabul edilen standartlan i~ermelidir.
·Ki.ltiiphaneler hizmet Uirlerine gore programln bi~imsel boyuluna miidahale ede-bilmelidir (~lktl, ekran tasanml, kUtUphaneye azgU i~lemlerin in~asl gibi).
·Program, kUtUphaneyi her konuda baAmlh duruma getirmemcli, esnek biT yaplda
olmahdlr.
·Program. manll~ln yapabilecegi her~eyi yapabilmelidir. ·KUtUphanenin amacma vc bUtfjeye uygun olmalldlr.
·Hangi donanlm ve i~letim sisteminde r;all~t1~ma dikkat edilmelidir. ·Di~er kUlliphanelerdeki kullamm stiresi ve ba~anslOa dikkat edilmelidir.
·Kullanlml kolay olmahdlr.
·Kullanlml konusundaki doktimantasyon anl~lllr ve yelerli dUzeyde olmalldlr.
-Gcni~leme ve veri de~i~imine olanak saglamahdlr. ·SalJ~ sonrasl destegi ~ok iyi olmahdlr.
·Kullamcl e~itimi verilmelidir.
·Garanti ve bak!m sozle!jmesi olmahdlr.
·Oretici firma olomasyon programml deneme iliin kullanlma ar;mahdlr.
Her kiltilphane aym program! kullanmak zorunda degildir ve do~al olarak kutUp' hane belirledi~i kritcrlere uygun olamD1 sefjecektir. Oncmli olan. olomasyon progra-mmm bibliyografik kaYltlarda standart olarak kabul edilen tUm alanlan iyermesi Vt standart kaYlt fonnatma uyum saglamasmm yanmda geli!jmeye aylk olmas!dlr. Bibl" yografik kaYltiardaki standart. kUtUphaneler arasmdu veri alt!jveri!jini, diger bIT ifadc)'· Ie i~bjrligini kolayJu!jtlflr.
KUtUphane otomasyon programlun konusunda, yurt dl!jmda oldugu gibi Turli·
yc'de de hemen hemen her iinivcrsite kUIUphanesi tecriibe ya~aml!jllr. KUtUphane1cr
ba!jt3 bUtge sorunu olmak uzcre bi~ok nedenden dolaYI mevcul olanaklarla
otomas-yon program I geli~tirmeye yah§ml§ ve kendi geli!jtirdikleri bir formalla bibliyografil verilerini olu~lurma yoluna gilmi!jlerdir. Bu konudaki standartlnn ve diger ki.lttipbane
otomasyon sistemlerini dikkate almayan ki.lti.iphanelerin giri!jimleri ~anya ul~ ml~tlr. Bu uygulamalarm sonucunda, veri ali!jveri~i olannkslz olmasa bile yok zorger-tyekle~tirilebilmi§tir (<;elik, 1991 : 82).
Kimi ki.ltUphaneler bu yolu tercih ederken. bUt~eleri iyi olan kimi kUUlphanelerpa-ket program alma yoluna gitmi~lerdir. KiHUphanelerin fark), programlar kul1anl112$J· om i~blrligini olumsuz etkileyece~i. veri transferinin mumkUn olmadl~1 konusundaki
IIIlijmalar devam etmektedir. Bir cH~tide dogru, bir ol~i.lde yanli~ olan bu tartl~mala l1li bir an once sonu~JandIrllmasl Ti.lrk kUttiphanelerinin geJecegi bakmllndan ~ok mcmlidir. Tartl§malann uZamasl, otomasyon programlan, veritabam ve veritabam by!1 yaplsl hakkmda yeterli bilgi ve tecrUbesi olmayan ki.lti.lphaneleri olumsuz yonde eIli!emekledir.
TUrkiye'de kutUphaneler, yukanda da belirtildigi gibi otomasyona ge~me iSlekJeri-I. MARC (Machine Readible Calaloging : Makinaca Okunabilir Kalaloglama) diye
ifade edllen standart kaYlt format! lartl~malafl nedeniyle ertelemek durumunda kal-maktadlrlar. Standart kaYlt formatl yani MARC, herhangi bir materyale yonelik bibli-)'llgI'3fik bilgilerin verilabanmdaJd, yani elektronik ortamdaki kayJt yaplsml belirten lurallar dizgesidir. Saym Toplu'nun (1991 : 122) ifadesiyle MARC. " .. Jditiiphalle
4trmesini olilftllrafl bibliyograftk kimfiklere itijkill bi/gilerill. bitgisayal'l"
saklayobi-rugi
ve eri~ebilecegi llitanaklara diillji~fijl'me sjjrecidir. BII sjireffe yaptimaslgere-kn, Manak/arm belli bir yap/da lop[all/IIOSI, diizenlellmesi. kiilijl!ii. oll/~'fllran ("ta-IIflklardaki veri ve bilgiierill, kiitiik kapsol/l/llca. sta"dart hir gdrij"ii~'e sahip
o[mas/-;,"; Saym Erdogan'm ifadesiyle (1991 : 131) MARC. "bibliyograflk bilgiler ifin ge-lipirilmi~ bir saklamaformat/dll'''. Yanh~ bir uygulamanm geri donU§ti ~ok zor
oldu-fu
gibi, zaman. emek ve paranm bo§a gitmesi demektir. Bu nedenle kUttiphaneler )'3I\h~ bir uygulamaya giri~meklen, yanh~ bir karar vermcklen ledirgin olduklanndan. ~omasyon uygulamalanm sUrckli ertelemekledirler. Sozkonusu tartl§malann yogun-Ia¥lgl nokta. ahnmasl dti~i.lnUlen bir olomasyoll progranumn diger kUlilphaneotomas-)'00 programlanyla veri all§veri~j ger~ekle§tirip-ger~ekle§liremeyece~idir. Yukanda belirtilen nedenlerden dolaYI her kO!i.iphane aym otomasyon progranlllll kullanamaya-bilir. B<l§ka bir otomasyon program I kullanmasl diger kutUphanelerin verilerinden ya-mrlanamayacagl ve verilerini onlara a~amayacagl anlamma gelmez. Onemli olan bib-~yogratik vcrilerin slandart kaYl1 formalma uygun olmasldlr.
Vcritabant ve Veritabanlarmda Kl\yll Yapisl
Verilabanl (database), "bilgisayar kllilalllmlnda foziime erijmek i{:in illetlebilir aurlflna getirilmi1 bilgi orlallll"dir (Ttirk~e SozWk. 1998 : 2343). Veritabam bir bilgi koleksiyonu veya bilgiler toplaml olarak dll§i.lnUiebilir. BII bilgiler di.lzenlenebilir, giincelle§tirilebilir. slralanabilir. arama yapllabilir ve istendigi §ekiJde kaglda dokUle-bilir. Bir adrcs defteri veritabanl olarak djj~tinjjlebilir. A~agldaki ~kilde gori.lldUgi.l gi-bi. bu defterde yazllan bilgiler dilzenli bir §ekilde belli ba§hklar altmda yer ahrlar. Isimler, telefon numaralan ve adresler ayn! dcfterde, fakat farkh ~ekildedir (Yordam 2001. .. ).
-
·
.
-
.
-
·
.
-
·
Ka)'IUar-
-
·
-
-
·
~I- -
-
·
-
·
-
-
·
-
·
.
-=:
I=
·
.
-
·
-
-
·
-
-
·
I'
-
·
-
-
·
-
-
·
I--
·
.
-
.
-
· .
-
·
~'"
- - -
-
·
-
·
-
.
I
- -
-
·
-
·
-
-
·
[
T.11uiI
....
IQluuiUn KaOudi)' I l~nl)U'u'
,
Veri tabanlan aym \Ie farkh bilgileri bir yerde topiarlar. Aym yerde toplanan bu bilgilcrdeki farkhhklar alan (field) ismi verilen ba§hkJarla bir birinden aynhrlar. Ad-res defterinde oldugu gibi teleCon numaralan aym sattrlarda \Ie (eleron numarasl b<ijlt-81 altmdadlT (Yardam 2001...).
Veritabanlan tek bie dosya (file) olabiJecegi gibi birden fazla dosyaJardan da 010-§abilir. Ki§i ve adres bilgileri bir dosyada toplamrken bu ki§ilere ait hesap bilgileri bir bWika dosyada tutulabilir. Su duruma i1i§kisel veritabam (relational database) denu (Yordam 2001. .. ).
Ornegin, yandaki §ekilde gortlldUgO
gibi &tu n~ venne modillU. hem karaiog hem de tiye modUllerine demirb8§ ve Oye numaralan ile bag\anml§ur. Katalog mo-dUltinde giri§i yapdml~ bir materyali Uye modUIUnde giri~i yapl1ml~ bir Uyeye
OdUn~ vermek iyLn sadeee Oye numarasl
ve demirba~ yazlldlgmda bu aJanlardan
her iki modilile de iJi~ki kurulur. Bunun
sonueunda matcryaJ adl ve iiye He ilgili bHgiler tsdUny modUiUnden gorUJUr. Ay-nea bu bilgiJen tekrar tckrar ginneye
ge-rek yoktur. Katalog veya Uye modilJJe-rinde yapllaeak herhangi bit de~i~iklik
ananda OdUn~ modUiUnc de yanslT.
Alanlar (fields) bir ventabanmm femel yaplsldlr. Alanlar bilgileri tutmak, Uu[\t. rinde hesap yapmak. ve kaydl girllen venleri teiu'ar gortlntUlemek i~in IrullanLhr. Bir
tmtabamnda yeraJan kaYltJarda bulunabilecek bilgilerin (demi~, kitap adl, yazar
Iil. vb.) her biri ayn bir alanda tutulur.
Veritabanlan bir veya birden fazla kaYlt i~erirler. Her bir kaYlt aym konuda
bilgi-kn ~eren alanlardan olu~ur. Yani her bir kaYltta demirb~, kitap adl, yazar adl gibi
behrlenmi~ alanlar varolr ve bu alanlarm i~ine, ba~!J~mda belirtilen bilgiler girilir.
Boylece her bir kayttta sadece bir kaynaga ait bilgiler yer allr.
Bir veritabam dosyasma bilgi girmek i~in yeni bit kaYlt (record) a~lIrr ve veriler gerekli alan lara (fields) yazlhr. Bir kaYlt a~tlklan sonra bu kayJt tJzerinde deAi~iklik
(edit), sJralama (sort), bulma (find) vb. btJtUn i~lemler yapdabilir. Bir alana girilen
bil-po alamn de~eri (value) olarak adlandJrlhr. Her bir alanm sahip oldugu degerler:
-Melin (text) -SaYI (number)
·Tarih (date)
-Zaman (time)
-Grafik, ses, gortinttJ (graphic, sound, movie) gibi ~e~iIJi formatlarda tutulur.
Yordam 2001: Bilgi. Beige Otomasyon Programl
Yordam 200 I FileMaket«l Pro program dili ile yazllml~ ve bu dilin altmda ~ah~an
bir kUIUphane olomasyon progrrumdlr. Yordam 2001 yakJil§lk on ytldrr ~~itJi
ktittip-banelerde kullanllmaktadlr. Oniversite piyasasma girdikten sonra onemli bir ivme ka-zanan program ~u anda 60'1 ~km ki.ltuphanede kullamlmaktadlf.
Yordam 2001 'in kUttiphanelerde yo~un olarak kullanilmaya b8§lamasl ~e~itli
tar-lI~malan do beraberinde getirmi~tir. Program. bibliyografik veri yaplSlnl, esnekliaini
ve i~leyi~ini bilmeyenlerin ele~lirilerine neden olmu~tur. Ele~tirilerin ortak noktasl bu
programm standart kay It fonnatma uymadl~1 yontindeki gorti~lerdir. Yordam 200I'i kullanan kUttiphanelerden ~imdiye kadar olumsuz gorU§ bildiren olmaml§llr.
Kullam-cllann yapllmasml istedi~i ekleme veya de~i~iklikler programcilar tarafmdan en klsa sLlrede yapllmakladlf. Yapllan eldeme veya de~i§iklikler progranu kullanan diger kU-tiiphanelere tamtllarak gorti~leri ve i§lemlere uygunlugu konusundaki dO~Onceleri so-rulur. Bu g()rU~ dogruhusunda programa eklenen ozellik, diger kullamcdara da ul~ll
nltr. Su konuda bazl omekJer verebiliriz. Ome~in; sUreli yaymlarda Bah~~ehir, salln alma He ilgili i~lemlerde Dogu~ ve Marmara,ciltleme jle ilgili i~lemlerde Van
YiizUn-cll Yd. konu b~hklannm hazlflanmasmda Mimar Sinan, kUtOphanelerarasl MUm; venne ve reserve gibi i§lemlerde Doau~ Oniversitesi kUtOphanelerinin katkllan ve
gO-rii~leri bu i~lemlerin geli~mesinde ve standart bir yaplya kavu~masmda onemli biT rol
Bu programl. Turk kilttiphanelerinin aeil ihtiya~lnn do~urdu ve geli~jmi belli b~b
otomasyon programlannm i~leyi~j ile standart bibliyografik veri yaplsmm ozellikleri dikkate almarak Ttirk kUtUphanecilerinin oned ve istekleriyle ~killendi. Bu haliyle.
Yordam
2001. bir
kUtUphanede otomasyonla verilebileeek tUm hizmetlere cevap vere· bileeek kapasitede esnek bir programdtr. Modi.ller bir yaplya sahip olan Yordam2001
Bilgi Beige Otomasyon Programl, bir ktilUphanede mantJAm izin verdiAi her tUrlO i~·
lemi geryekle~tirebilmektedir. Yordam
2001 'in
baZI ozellikleri a~aAlda klsacaozetlen-mi~tir:
Saglama: Sa~lama i~lemleri sipari~ modOIO aracill~lyla gerljekle~lirilmekledir. Bu
modill katalog ve tiye modUlUyle ba~lantllt olarak yah~maktadlr. Firmalann adres bil·
gileri Uye modOIUnde tutulmaktadlr. Sipari~ edilen maleryallerin kaydl ise kalaiog
moduli.lnde lutulur. Sjpari~ modUIU, tiye ve katalog modi.ilUndeki gerekli bilgilerle si· pari~ bilgilerini birl~tirerek i~lemleri kolayla~ttrlr. Sipari~ modtilUnde firmalann fiya! lekliflerine gore ihale etmek ve bunlann lislesini dokmek mtimkUndUr.
Kataloglama, Konu B~bg. ve Yazar Numarasl Verme: Yordam
2001 'de ma..
teryallerin bibJiyografik kaYlllan materyatin tUrtine gore tasarlanan ekranlar aracliJ..
Alyla girilmektedir. Gerekli gorUlen alaolar (yaym tUrO, yaym yeri, yaymlayan, baslm
kaydl. konu b~h~1 gibi) kUtUphanenin istetine gore programcllar veya kUti.lphane ta·
rafmdan 3ljlhr menU haline gelirilebilmektedir. Yazar, eser adl, simflama gibi gerekli goriJlen alanlarda olorite kontrolU yaplJmaktadlr. Programm iljinde yer alan
29.018
adet konu ba~lttl materyallerin konu ba~hklarmm standart bir bi~imde olu~turulma smda bi.lytik kolayhk satlamaktadlr. Listede mevcut olmayan konu b~hklan katalog·cu tarafmdan eklenebilmektedir. Konu b~ltklarmlll onemli bir klsmlmn Dewey Onlu Smlflama numarasl verildiAinden, smflama numarasLmn verilmcsinde de konu b:qhk· Ian lislesinden yararlanllabilmektedir. Yaz.ar numaraSl ise. CUller Sanborn cetvelinden bulunarak bir komutla slnlflama numarasma eklctilmektedir.
Bibliyografik Kaylt Transferi: Kat.doglamada standart kaYlt formatma uygun ka-Ylt i~eren di~er kUti.lphaneJerin kaYltlanndan yaralamJabilece~i gibi. OCLC CatCO ve
Yordam
2001
Toplu Katalo~u gibi veritabanlanndan da kaYlt ahnabilmektedir.Siireli Yay," tzlerne: Yordam
2001
sUreli yaym izleme i~lemlerinde kullamctyabi.lyi.lk kolayltk sa~lamaktadlr. Bibliyografik kaydl tammlanan sUreli yaym sayJlanmn ozellj~ine gore, saYllann i~lenmesinde Yordam
2001
yoJ gosterici bir mantIkla ~I~U'_KUtUphane poHtikasma gore sUrelj yaytnlann i~jndekiler sayfasl klavye veya taraylCt (scanner) aracllt~lyla girilebilir. Monograf eserlerde olduAu gibi elektronik dergilerill
bibliyografik kaydt ile kaynaAI arasmdaki baAlanttYI
URL
(Uniform Resource Locator. Tek bicrirn kaynak buldurucu) adresleri saAlar.
Elektronik Kaynaklar: KilWphanenin sahip olduAu elektronik kaynaklann
bibli-yograftk bilgisi kataloglama modtiWnden tammlamr ve kaynaAm bulunduA;u
sunucu-nun (server)
URL
adresi kayda eklenir. KilWphane katalogundan [arama yapan birkullantemm, tararna sonueu elde euigi listede, diAer kaynaklann yantnda elektonik
bynakJar da URL adresleriyle birlikte yer allr. Elektronik kaynaklar ozelliA"ine gore
Gretici finna ve kUttiphanenin sunucusunda bulunabilir.
Oye Kaydl: Oye kayttlanm lditiiphane ister kendisi girebilir veya o~enci i~lerin
den alarak aktarabilir. Buradan kiitilphane Uyeleri icrin kimlik basabilir, iiyelere
elekt-ronik posta gonderebilir, tiyelere yonelik istatistikler ve cre~itlj listelerin dokUmUnti
yapabilir.
6diln~: OdUnrr verme i~lemi oldukcra basitl~tirilmi~tir. Octuncr venne, sUre uzatma
ve iade i~lemleri aym ekrandan ge~ekle~tirilmekte ve bu i~lemlerde barkod okuyueu
ve elektronik imza kullantlabilmektedir. Geciken kitaplara i1i~kin eeza j~lemlerine
yO-neJik her tUrW aitematif uygulamaya gore parametreJer diizenJenmi~tir. Okuyueuya
uyan mektubu. elektronik posta gonderimi gibi i~lemler tek bir komutla gerrrek1~tiri
lebilmektedir. Okuyueulann web (world wide web: dUnya rrapmda aA") Uzerinden
aYlIttLklan (reserve) kaynaklar sadece bir klikle ootincr verilebilmektedir.
Kiitiiphanelerarasl OdUn~ Verome: Bu modUide bir ktitUphanenin diger
kUtUpha-nelerden yapttA"t OOUncr kitap/makele talebi ile diA;er kUUlphanelerin kendisinden
yaptt-p
OdUn~ kitap/makale taleplerinin i§lemleri ytiriltiiltir.Saytm: Ktittiphanelerde saylm yapmak gerekli ve zor bir i~tir. Y ordam 200 I 'Ie sa-ylm ~ok kolay ve htzh bir ~eklide ge~ekle~tirilir. Seyyar veya sabit barkod
okuyucuy-Ja raflardaki kitaplar slfadan okutulur. Odtincrteki materyallerin barkod veya demirb~ numaralan saylm modtiliine transfer edilir. Okutma i~leminin ardmdan saylm sonucu
iSlenir. Program okutulan barkodlarla kaytt" barkodlan ka~tl~tmuak materyallerin durumuna (kaytp, OOiinrrte gibi) ili~kin rapor verir.
Sorgularna: Bir kUUJphane otomasyon programmda aramlan en btiyUk t>zellikler-den biri sorgulamadtr. Sorgulamada bir otomasyon programmm manttk.sal operatorle-ri kullanmasl ve alanlar arasmda crakl~ttnna (cross) yapabilmesi taramalann
stmrlan-dmlmasl ve en iyi sonucs ul~llmasl baklmmdan trok onemlidir. Yordam 2001
man-uksal operatorleri kullanarak her tiirlO sorgulamaya cevap verebilmektedir.
Sorgula-ma~ sorgu metninden bir kelime, birkatr kelime. sorgu metninin tamaml, sorgu mel·
ninin b~langlcmdan birkatr harf, kelime itrinde birkatr harf gibi s~eneklerin kullam~ masma olanak sa~lamaktadlf.
Web: Yordam 2001 web modUlU arac"I~lyla her tre~it materyal i~in basit ve detay·
It taramaya olanak verir. KuIJanlcllar web modiilU araclllAlyla kiHUphaneye yeni geJea yaymlan ve sipari~ini istedikleri kaynaAln ne ~mada oldu~unu izleyebilir, eleklronik:
kaynak.1ara kolayca eri~ebilir, Odilnt;;te olan bir kitabl ayutabilir, Odiintr aldlkJan
yaym-lann yanmda kiitilphanenin kullanlcdanna gonderdi~i ozel ve genel bilgi notlanm
gO-rebilir.
Yordam 2001'in Doiu~ Oniversitesi Kiitiiphane:sinde Kullanum
Yordam 2001 Do~u~ Oniversitesi KUtUphanesinde bir ylldlr kullamlmaktadlr. Yor·
dam 200I'e g~ilmeden once Oniversitemiz kUUlphanesinde Autolih adJl kUtUphane otomasyon programl kulJamlmaktaydl. Yapdan incelemeler sonucunda, Yordam
2001 'in sundugu ozelliklerin Oniversitemiz kUtilphanesinde verilen hizmetleri iyi bir
~kiJde destekJeyecegine karar verilmi~ ve program satm almarak kuJlamlmaya
bat
lanml~tlr. Mevcut b!r olomasyon programma ra~men Yordam 2ool'in ahnmasmda
onemli rol oynayan t;;e~itli etkenler Vardl. Bunlar: Autolibin veri yaplslmn standart ka-Ylt formatma uymamasl, veri transfer ozelliginin olmamasl. veri alanlanndaki karak· ter smlrlamasl, TUrk.;:e karakter problemi, kullamm zorluAu, .;:all~ma hlZl, bazl madill· lerin (sUreli yaymlar, kUtilphanelerarasl OdUn~ verme, web) eksik Oimasl, baklm vt
gUnleme gibi bir.;:ok soronun yanlOda gelecek vadetmemesi programdan vazg~ilme nedenidir.
Eski programdaki 5.405 adet materyaie ait bibliyograftk kaYlt yeni programa akta·
nlml§hr. Autolib adh programm veri transferi ol.elliAinin olmamasl nedeniyle venier bir haftahk bir .;:ah~ma sonucunda programcllar tarafmdan almabilmi~tir. Sozkonusu
programda mevcut olan veriler eksiksiz olarak ahnml~hr. Ancak: Autolibin bibliyogra-fik bilgi ic;eren alanlanmn tam olmamasmm yanmda, alanlardaki karakter smm gibi nedenlerden dolaYI hihtiyografik bilgilerdeki eksiklikler zaman itrinde tamamlanmlr
tlr. Oysa, sozkonusu program standart kaYlt [ormahOin ol.elliklerini ve veri transfer
ozelliklerini ~Isaydl, verilerin lransferinde en ufak bir sorull ya~anmayaca~1 gibi,
bibliyografik bilgilerde de eksiklik sazkonusu olmazdl. Su anda Do~u~ Oniversilesi
Do~u~ Oniversitesi Kiitilphanesinde satm alma i~lemleri Yordam 2001 aracl!J~lyla
geryekle~tirilmektedir. Sipari~ listeleri program araclh~lyla hazlrlanmakta ve takip cdilmektedir. Kitap sipari~i verenler, sipari~lerinin hangi ~amada oJdu~unu web Oze-linden izleyebilmektedir. Gelen sipari~ler bekletilmeden i~lenmekte ve sipari~ edene elektronik posta veya telefon ile bilgi verilmektedir.
Do~u~ Oniversitesi Kiltiiphanesinde AAKK2 (Anglo-Amerikan Kataloglama Ku-tallan 2) kullamlmakta ve birinci dilzey nileleme yapllmaktadlr. Kaynaklarm smtflan-masmda (OOS) Dewey Onlu Smlflama sistemi kullamlmaktadtr. Dogu~ Oniversitesi Klllilpbanesi kataloglama ve slmflamada teknolojinin sundu~u olanaklardan yararla-nl[makta ve tUm bibliyografik bilgilerini elektronik ortamda tutmaktadtr. Monograf eserlerin bibliyografik bilgileri dogrudan otamasyon programma girilmektedir. EJekt-ronik kaynaklar (kitap, dergi. deB notu, makale. veritabam Vb.) ozelligine gore kiiti.lp-bane ve Uretici finnanm sunucusu Uzerinde bulunmaktadlT. Bu kaynaklann bibliyog-tafik kaYltlan Yordam 2001 'e girilmeJete ve kaYltlanna
URL
adtesleti ekJenmektedir. Yordam 200 I tezlerin oz veya ozetleri daml bUgi giri~ine imkan vermektedir. Kti-lfIphanede mevcut bulunan tezler kataloglanarak okuyuculann istifadesine sunuJmu~rur
.
AUlolibin sUreli yaymlar modUlUniin eksik olmaSI nedeniyle s(ireJi yaymlar manuel
oink takip edilmekteydi. Yordam 2001 ahndlklan sanra, ktittiphanede mevcudu bu-lman tUm siireli yaymlar kataloglanarak sayJiarl i~lenmi§tir. Stireli yaymlann i~inde tiler sayfasl, ktitUphanenin politiksslna ba~h olarak eUe girilebilecegi gibi, tataYlcl
araclh~lyla da i§lenebilmektedir. TaraYlcl araclh~lyla dergilerin iyindekiler sayfasmm Yordam 200I'e giri~i Bah~e~ehir Oniversitesi Ktittiphanesinde uygulanmaktadtt.
Do~u§ Oniversitesi Ktitiiphanesi. Doguj Oniversitesi Dergisinde ~Ikan makaleJerin
veritabanml PDF (Portable Document Format: T3§lOabilir Doktiman Formatl) dosya-siolarak olu§turmaktadlr. MakaJelerin bibliyografik bilgiJeri ile ozleri Yorclam 2001 'e girilmekte ve makalelerin kaYltlanna URL adresi eklenmektedir. DolaYlslyla kullanl-Cllar, DogUj Oniversitesi Dergisinde filkml§ ma~alelerin PDF dosyasma URL adresle-ri a.racdl~lyla eri§ebilmektedirler. Bu uygulama bugtln sadece Oo~u§ Oniversitesi KtI-IOphanesinde geryekJqtirilmektedir.
Do~u~ Oniversitesine kaydlOl yaphran ttim ogrenciler ktittiphanenin dogal iiyesi saYlhrlar ve kutUphaneye uyeli.k i~in herhangi bir prosedtirle u~r3§tltllmaz. 6~renciler derslere b3§lamadan, kimlik bUgileri o~renci i§lerinden topluca ahntt ve Uye kaydl ya-plilr. Yordam 2001 kuUanllmaya b~landl~tnda. ilk ~amada Oniversitemizde ogre-nim gonnekte olan ttim o~rencilerin kaYltian oArenci i§lerinden almarak programa ak-lanlml§tlr. 2000-2001 egitim-ogretim doneminden itibaren okuJa yeni kaYlt yaphran ijrencilerin kaYltlan bitince o~nci i~leri tarafmda ktlltiphaneye gondetilmektedir. Su kaYltlar herhangi bir sorunta k~II3§llmadan programa aktanlmaktadlr.
Yordam 200I'e katalog ve tiye kaYltlnn aktanldlktan sonra mevcut Odtin~ bil .
bir gUnWk bir ~a"~mayla i~lenmi~tir. Dj~er modUllerde oldu~u gibi Odifn~ venne It
lemlerindeki kolayhk, Odiln~ i~lemJerindeki problemleri ortadan kaldmm~tlt. Oyelerr
ileti~im elektronik posta, web i.lzerinden sorgulama ve teleron ile ge~ekle~lirilmeklt
dir.
Do~u~ Oniversitesi KUtiiphanesinde A~ustos 2000 tarihinde ger~ekle~tirilen
sa-Ylmda yakl~lk 10 bin kitabm saylml iki gOnde geryekle~tirilmi~ ve dokOmleri
alm-ml~tlr. Yapllan de~erlendirmelerde sonu~lann sa~hkh oldu~u gozlenmi~tir.
Her IOriO doktim ve istatistik A4 kagldma gore dtlzenlenmi~ oldugundan
z.arrw
kaybetmeksizin yap.Jabilmektedir. Omegin, Trakya Oniversitesi KOttiphanesi, sUrd
yaymlar katalogunu ek bir ~ah~maya gerek duymadan yaymJaml~tlr. Programdab
mevcut dokUm ve istalistik dJ~mdaki istekler kOttiphaneci tarafmdan, programm
keD-disine sundugu sihirbazlarla (wizard) kolayca hazlrlanabilmektedir.
KOtUphane kullamcllan web Uzerinden ki.ltilphanemizde mevcudu olan tUm
kay-naklan tarayabilmekte, kaynak hakkmda (rafta. OdUnyte. sipari~te. i~lemde gibi) Ixr
tOrlU bilgiyi edinebilmekte. mevcudu bulunan elektronik koleksiyona eri~bilmektt
dir. Tarama sonucunda Odi.lny almak istedi~i kayna~1 ayJrtabilmektedir (reserve).
Sonu~
Yordam 2001 'in bibliyografik veri yaplsl, uluslararasl bibliyografik standartlargo.
zonUnde tutularak olu~turulmu~tur. DolaYlslyla Yordam 2001 kullanan kUtUphaneicr
MARC formatm," yamnda MRC. OBF, SYLK. OIF, WKS. BASIC, TAB, CSV
HTML formatmda veri ah~ veri~i geryekle~tirebilmektedir.
Do~u~ Oniversitesi Kliti.lphanesi tUm kOtUphane i~lem ve hizmetlerini, geli§melere
a~lk ve esnek biT yaplya sahip olan Yordam 2001 araclhAlyla vermektedir.
KullanlCl-sma rnUmkUn olan tUm kolayhklan sunma gayretinde olan Yordam 2001 DoAu§
Oni-versitesi Kilti.lphanesinde sorunsuz ~all§maktadlr ve geJecekteki ihtiya~lanna cevap
verebilecek kapasitededir.
KAYNAKt;:A
Aydm, Emin Do~an. (1999). BiIi,;m ve te/ekominiicasyon terimler soz/filii.
Istan-bul: Telsim.
<;elik, Ahmet. (1991). "StandartJ~ma ve kUtOphanecilikte yetkili organ sorunu·.
KlitUphane . Enformasyon • Ar,iv A/amnda Yeni Teknolojiler \Ie TORKMARC Sl,.
poz..."umu bildirileri metinleri; 14 Ekim 1991 i~inde (81·89). Yay. Hazl. Hasan
S.Kt-sero~lu. Istanbul: Turk KutUphaneciler DemeAi Istanbul ~ubesi.
ErdoA;an. Phyllis. (1991). "Bilkent'te MARC", KlitUphane· Enformasyon -
AlP
Wm /99/ itjinde (129~137). Yay. Hazl. Hasan S. KeserogJu.lstanbul: Turk KUli.ipha~ neciler Demegi Istanbul ~ubesi.
Toplu, Mehmet. (1991). "Ulusal bilgi aglarmda MARC fonnatl'nm onemi ve ya~
rarlan". Kiiriip"alle~£lIforlllasyolI~Arliv Alanmda Yeni Tekllolojiler ve TORKMARC
Stmpozyumll bildirileri metinleri: 1·4 Ekim 1991 itjinde (11-118). Yay. Hazl. Hasan
S.KeseroAlu, Istanbul: Turk Ki.ililphaneciler Demegi Istanbul ~ubesi.
Tiirk~e Siizliik. (1998). Hazl.lsmail Pariallr. Ankara: Turk Dil Kurumu.
YaIvar;, Mesut. (1994). KWii.phalle hizmetlerinde biJgisayara gefil ve SOrlmlan.
Istanbul; Mavibulut.
Yordam 2001 bilgi beige otomasyon programl surum 5.1: Kullamci el kitabl.
(2001). Hazl. Sonmez C;elik, Abdi.ilkadir Harmancl. [C;evrimitji] Elektronik adres:
hup:llwww l.dogus.edu.tr/dogustru/doclbookIKilavuz 5/Yordam200 1 Tanitim Kita~
