T.C.
DİCLE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
NEONATAL BUZAĞI İSHALLERİNİN ETİYOLOJİ, DİAGNOZ, PROGNOZ VE SAĞALTIMININ BELİRLENMESİNDE AKUT FAZ PROTEİNLERİ (HAPTOGLOBİN (Hp), SERUM AMYLOİD A (SAA))
İLE HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERİN İNCELENMESİ
DOKTORA TEZİ
Veteriner Hekim Fırat ÇAKMAK
DANIŞMAN Prof. Dr. Servet SEKİN
İÇ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI
SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
NEONATAL BUZAĞI İSHALLERİNİN ETİYOLOJİ, DİAGNOZ, PROGNOZ VE SAĞALTIMININ BELİRLENMESİNDE AKUT FAZ PROTEİNLERİ (HAPTOGLOBİN (Hp), SERUM AMYLOİD A (SAA))
İLE HEMATOLOJİK VE BİYOKİMYASAL PARAMETRELERİN İNCELENMESİ
DOKTORA TEZİ
Veteriner Hekim Fırat ÇAKMAK
DANIŞMAN Prof. Dr. Servet SEKİN
İÇ HASTALIKLARI ANABİLİM DALI
Doktora Tezi Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından 14-VF-13 nolu proje olarak desteklenmiştir.
ONAY SAYFASI
T.C.
DİCLE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
MÜDÜRLÜĞÜ
“Neonatal Buzağı İshallerinin Etiyoloji, Diagnoz, Prognoz ve Sağaltımının Belirlenmesinde Akut Faz Proteinleri (Haptoglobin (Hp), Serum Amyloid (SAA)) İle Hematolojik ve Biyokimyasal Parametrelerin İncelenmesi” isimli Doktora Tezi ………… tarihinde tarafımızdan değerlendirilerek………..bulunmuştur.
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Servet SEKİN
Tezi Teslim Eden : Veteriner Hekim Fırat ÇAKMAK
Jüri Üyesinin
Ünvanı Adı Soyadı
Başkan : Prof. Dr. Servet SEKİN
Üye : Prof. Dr. Sema GÜRGÖZE
Üye : Doç. Dr. Abdullah KAYA
Üye : Doç. Dr. Hasan İÇEN
Üye : Yrd. Doç. Dr. Aynur ŞİMŞEK Yukarıdaki imzalar tasdik olunur.
.../... /2014
Prof. Dr. Ali Ceylan Dicle Üniversitesi
TEŞEKKÜR
Doktora eğitimi aldığım süre içerisinde engin bilgi ve tecrübeleriyle tez çalışmamın bütün aşamalarında yol gösteren ve her anlamda desteğini esirgemeyen danışman hocam İç Hastalıkları ABD Öğretim Üyesi Sayın Prof. Dr. Servet SEKİN’e, gerek teorik ve gerekse pratik tecrübelerini paylaşan İç Hastalıkları ABD Öğretim Üyesi Sayın Doç. Dr. Hasan İÇEN’e, ilgi ve hoşgörüsüyle her zaman yanımda olan İç Hastalıkları ABD Öğretim Üyesi Sayın Yrd. Doç. Dr. Aynur ŞİMŞEK’e, tez çalışmamda örneklerin mikrobiyolojik analizlerinde yardımlarından dolayı Mikrobiyoloji ABD Öğretim Üyesi Sayın Yrd. Doç. Dr. Simten YEŞİLMEN ALP’e, örneklerin istatistiksel olarak analizlerinde yardımlarından dolayı Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim ABD Öğretim Üyesi Sayın Yrd. Doç. Dr. İsmail YILDIZ’a, örneklerin biyokimyasal analizlerindeki katkılarından dolayı Fizyoloji ABD Öğretim Üyesi Sayın Yrd. Doç. Dr. M. Salih KAYA’ya, örneklerin hematolojik analizlerinde yardımlarından dolayı Sayın Dr. Veteriner Hekim Akın KOÇHAN’a, doktora eğitimi aldığım günden itibaren her anlamda yanımda olan ve desteğini esirgemeyen sevgili eşim’e, tez çalışmamı 14-VF-13 no’lu proje ile destekleyen Dicle Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyonu Koordinatörlüğü’ne teşekkür ederim.
İÇİNDEKİLER Ön sayfalar ONAY SAYFASI...i TEŞEKKÜR...ii İÇİNDEKİLER...iii Ön sayfalar...iii ŞEKİLLER...vii TABLOLAR...viii KISALTMALAR...ix Özet sayfalar ÖZET...x ABSTRACT...xii Tez metni 1.GİRİŞ VE AMAÇ...1 2. GENEL BİLGİLER...3
2.1. Neonatal Buzağı İshalleri...4
2.1.1. Tanım...4 2.1.2. Etiyoloji...4 2.1.2.1. Alimenter Nedenler...4 2.1.2.1.1. Fermentatif İshaller...4 2.1.2.1.2. Putrefaktif İshaller...5 2.1.2.1.3. Yağlı İshaller...5 2.1.2.2. Enfeksiyöz Nedenler...5 2.1.2.3. Hazırlayıcı Nedenler...6
2.1.2.3.1. Anneye Bağlı Nedenler...6
2.1.2.3.3. Beslenmeye Bağlı Nedenler...7 2.1.2.3.4. Çevresel Nedenler...7 2.1.2.3.5. Diğer Nedenler...7 2.1.3. Patogenez...8 2.1.4. Klinik Bulgular...9 2.1.5. Laboratuar Bulgular...11 2.1.6. Tanı...12 2.1.7. Prognoz...13 2.1.8. Sağaltım...13
2.1.8.1. Neonatal İshalli Buzağıların Beslenmesi...13
2.1.8.2. Neonatal İshalli Buzağılarda Antibiyotik Kullanımı...13
2.1.8.3. Sıvı Sağaltımı...15
2.1.9.Profilaksi...17
2.1.9.1. Buzağılarda İmmüniteyi İyileştirmek...18
2.1.9.1.1. Kolostrum...18
2.1.9.1.2. Aşılama...18
2.1.9.2. Çevresel Faktörler...18
2.2. Akut Faz Yanıt (AFY)...19
2.2.1. Akut Faz Yanıtın Başlatılması...19
2.2.2. Akut Faz Yanıtın Sürdürülmesi...20
2.2.2.1. Endokrinolojik Değişiklikler...21
2.2.2.2. Hematolojik ve Biyokimyasal Değişiklikler...21
2.2.2.3. Metabolik Değişiklikler...21
2.2.2.4. Nörolojik Değişiklikler...22
2.2.2.5. İmmunolojik Değişiklikler...22
2.3. Akut Faz Proteinleri (AFP)...24
2.3.1. Akut Faz Proteinlerinin Sentezi...26
2.3.2. Akut Faz Proteinlerinin Sınıflandırılması...27
2.3.2.1. Pozitif Akut Faz Proteinleri (PAFP)...27
2.3.2.1.1. Haptoglobin (Hp)...27
2.3.2.1.2. Serum Amyloid A (SAA)...29
2.3.2.1.3. C-Reaktif Protein (CRP)...30
2.3.2.1.4. Seruloplazmin (Cp)...30
2.3.2.1.5. Fibrinojen (Fb)...30
2.3.2.1.6. Alfa-1 Asit Glikoprotein (α-1 AGP)...31
2.3.2.1.7. İnter Alpha Trypsin İnhibitör Heavy Chain 4 (ITIH 4)...31
2.3.2.1.8. Proteaz İnhibitörleri...31
2.3.2.2. Negatif Akut Faz Proteinleri (NAFP)...31
2.3.2.2.1. Albumin (Alb)...31
2.3.2.2.2. Transferrin...32
2.3.3. Akut Faz Proteinlerinin Biyolojik Fonksiyonları...32
2.3.4. Akut Faz Proteinlerinin Klinik Kullanımı...33
3.GEREÇ VE YÖNTEM...35
3.1.Gereç...35
3.1.1. Hayvan Materyali...35
3.1.2. Kullanılan Cihazlar...35
3.1.3. Kullanılan Kimyasal Maddeler...36
3.2.Yöntem...36
3.2.1. Klinik Muayene...36
3.2.2. Örneklerin Alınması...37
3.2.2.1. Dışkı Örneklerinin Alınması...38 3.2.3. Laboratuar Analizleri...38 3.2.3.1. Kan Analizleri...38 3.2.3.2. Dışkı Analizleri...38 3.2.3.3. İstatistiksel Analizler...39 4.BULGULAR...41 4.1. Klinik Bulgular...41 4.2. Dışkı Analizi Bulguları...43 4.3. Hematolojik Bulgular...48 4.4. Biyokimyasal Bulgular...49 4.5. İstatistiksel Bulgular...54 5.TARTIŞMA...60 6.SONUÇ VE ÖNERİLER...66 KAYNAKLAR...68 ÖZGEÇMİŞ...79
ŞEKİLLER
Şekil 1. Çalışmamızda hazır tanı kiti kullanılarak E.coli K-99 suşu ile enfekte
olduğu tespit edilen şiddetli dehidre buzağı...42
Şekil 2. Neonatal ishalli buzağıların dışkı materyali içerisinde hızlı tanı yöntemiyle immunokromatografik ve laboratuarda mikrobiyolojik olarak tespit edilen enteropatojenler ve sayıları...43
Şekil 3. Neonatal ishalli buzağıların dışkı materyali içerisinde hızlı tanı yöntemiyle immunokromatografik ve laboratuarda mikrobiyolojik olarak tespit edilen enteropatojenler ve yüzdelik dilimleri...44
Şekil 4. Enteropatojen analiz test sonucu negatif...45
Şekil 5. Enteropatojen analiz test sonucu giardia + cryptosporidium...45
Şekil 6. Enteropatojen analiz test sonucu cryptosporidium...46
Şekil 7. Enteropatojen analiz test sonucu rotavirus...46
Şekil 8. Enteropatojen analiz test sonucu E. coli K-99...47
Şekil 9. Enteropatojen analiz test sonucu cryptosporidium + rotavirus...47
Şekil 10. Hp analiz sonuçları...53
TABLOLAR
Tablo 1. Neonatal buzağı ishallerinde en sık görülen etken, görülme yaşı ve
dışkı bulguları...6
Tablo 2. Neonatal buzağı ishallerinde en yaygın görülen nedenler...7
Tablo 3. Neonatal ishalli buzağılarda patogenez...9
Tablo 4. Dehidrasyon derecesi ve buna bağlı oluşan klinik bulgular...11
Tablo 5. Sistemik AFY sırasında ortaya çıkan karakteristik değişiklikler...23
Tablo 6. AFP’lerin sınıflandırılması...24
Tablo 7. Hayvan türlerine göre AFP’ler ve diagnostik önemleri...26
Tablo 8. Yangısal durumlarda farklı türlerdeki AFP reaksiyonları...26
Tablo 9. AFP’lerin veteriner sahada kullanım alanları...34
Tablo 10. Dehidrasyon derecelerini gösteren skorlama tablosu...37
Tablo 11. Kontrol ve dehidre grubu buzağılara ait klinik bulgular...42
Tablo 12. Kontrol ve dehidre gruplara ait hematolojik parametreler...49
Tablo 13. Enteropatojenler ve bunlara ait Hp ve SAA değerleri...51
Tablo 14. Kontrol ve dehidre gruplara ait biyokimyasal parametreler...52
Tablo 15. Kontrol grubuna ait klinik bulgu, hematolojik ve biyokimyasal parametrelerin kendi aralarındaki korelasyon, olasılık ve sonuç ilişkileri ……..….. 54
Tablo 16. Hafif dehidre grubuna ait klinik bulgu, hematolojik ve biyokimyasal parametrelerin kendi aralarındaki korelasyon, olasılık ve sonuç ilişkileri...55
Tablo 17. Orta dehidre grubuna ait klinik bulgu, hematolojik ve biyokimyasal parametrelerin kendi aralarındaki korelasyon, olasılık ve sonuç ilişkileri ……...56
Tablo 18. Şiddetli dehidre grubuna ait klinik bulgu, hematolojik ve biyokimyasal parametrelerin kendi aralarındaki korelasyon, olasılık ve sonuç ilişkileri …...58
KISALTMALAR
AAT : Alfa 1 Anti Tripsin
ACTH : Adreno Kortiko Tropik Hormon
AFP : Akut Faz Protein
AFY : Akut Faz Yanıt
Alb : Albumin
BE : Base Excess
BUN : Blood Urea Nitrogen
c-AMP : Siklik Adenozin Monofosfat
c-GMP : Siklik Guanozin Monofosfat
Cp : Seruloplazmin
CRP : C-Reaktif Protein
EDTA : Etilen Diamin Tetra Asetikasit
EPEC : Entero Patojenik Escherichia Coli ETEC : Entero Toksijenik Escherichia Coli
Fb : Fibrinojen
GİS : Gastro İntestinal Sistem
Hb : Hemoglobin
HbBC : Hemoglobin Binding Capacity
Hp : Haptoglobin
IL : Inter Leukin
INF : İnterferon
ITIH : Inter Alpha Trypsin Inhibitör Heavy Chain
PCV : Packed Cell Volume
RBC : Red Blood Cells
RES : Retikulo Endotelial Sistem
SAA : Serum Amyloid-A
TNF : Tumör Nekrozis Faktör
TP : Total Protein
ÖZET
Çalışmamız Diyarbakır ilinde farklı büyükbaş hayvan işletmelerinde bulunan 14 adet sağlıklı ve 59 adet neonatal ishalli olmak üzere toplam 73 adet buzağıda gerçekleştirildi.
Neonatal ishalli buzağılarda dehidrasyon derecesinin artmasına paralel olarak respirasyon ve pulzasyon frekanslarında önemli oranda artış, deri elastikiyeti geri çekilme süresinde uzama belirlenirken, temperatürde ise önemli oranda düşüş saptandı.
Buzağılardan klinik muayenelerini takiben dışkı ve kan örnekleri alındı. Dışkı örneklerinde immunokromatografik hızlı diagnostik test kitleri ile enteropatojen tanıları yapıldı.
Neonatal ishalli buzağılara ait dışkıların analizleri sonucunda buzağıların %6,78’inde hiçbir enteropatojen görülmezken, %18,64’ünde sadece E.coli K-99 suşu, %18,64’ünde cryptosporidium, %15,25’inde rotavirus tespit edildi. Ayrıca miks olarak %6,78’inde E.coli K-99 ile cryptosporidium birlikte, %10,17’sinde E.coli K-99 ile rotavirus birlikte, %1,70’inde rotavirus ile giardia birlikte, %6,78’inde cryptosporidium ile rotavirus birlikte, %6,78’inde cryptosporidium ile giardia birlikte, %1,70’inde rotavirus, giardia ve cryptosporidium birlikte, %3,39’unda cryptosporidium ile coronavirus birlikte, %1,70’inde cryptosporidium, giardia ve coronavirus birlikte ve %1,70’inde ise E.coli K-99 ile salmonella spp. birlikte tespit edildi.
Bölgemizde ilk olarak neonatal buzağılarda ishale yol açan enteropatojenlerden giardia etkeni immunokromatografik tanı metoduyla tespit edildi.
Kontrol ve neonatal ishalli tüm grupların hem kendi aralarında, hem de ishalli grupların kontrol grubuna oranla klinik, hematolojik ve biyokimyasal bulguları istatistiksel olarak değerlendirildiğinde çok önemli ve anlamlı (p<0,001) bulundu.
Çalışmamızda en yüksek Hp ve SAA değerleri bakteriyel enfeksiyonlara bağlı gelişen ishal olgularında bulundu. Bu durum en yüksek AFP düzeylerinin bakteriyel enfeksiyonlara bağlı gelişen ishallerde görüldüğünü düşündürtmektedir.
Tüm parametreler (dışkı analizleri, klinik, hematolojik ve biyokimyasal bulgular) birlikte değerlendirilerek hastalığın erken tanısı, prognozu ve sağaltım seçeneğinin belirlenmesi amaçlandı.
Anahtar Kelimeler: Buzağı, ishal, etiyoloji, haptoglobin, SAA, hematolojik, biyokimyasal
ABSTRACT
Our study was performed on a total of 73 calves: 14 healthy ones and 59 with neonatal diarrhea located in different livestock enterprises in Diyarbakır.
While a significant increase was determined in respiration and pulsation frequency in parallel to the rise of the degree of dehydration in neonatal calf diarrhea, along with prolonged period of withdrawal in skin elasticity, the decrease in the temperature was observed to be significant
Following the clinical examination, feces and blood samples were taken from calves. In stool samples, the enteropathogenic diagnosis was made through immunochromatographic rapid diagnostic test kits
As a result of the analyses of feces of calves with neonatal diarrhea, no enteropathogen was observed in 6.78%, while E. coli K-99 strain was detected in only 18.64%, cryptosporidium in 18.64%, rotavirus in 15.25%. Also, cryptosporidium and E. coli K-99 were mixedly determined together in 6.78%, E. coli K-99 and rotavirus together in 10.17 %, Giardia and rotavirus together in 1.70%, Cryptosporidium and rotavirus together in 6.78%, cryptosporidium and giarda together in 6.78%, rotavirus, giardia and cryptosporidium together in 1.70%, coronavirus and cryptosporidium together in 3.39%,cryptosporidium, Giardia and coronavirus together in 1.70% , and E. coli K-99 and Salmonella spp. together in 1.70 %.
Enteropathogen giardia factor causing diarrhea among neonatal calves was determined for the first time through immunochromatographic diagnostic method in our region.
When clinical, haematological and biochemical findings of control and neonatal diarrhea groups were statistically evaluated between both groups as well as among themselves, these findings were found to be very significant and meaningful (p <0.001).
The highest values of Hp and SAA in our study were found in diarrhea cases due to development of bacterial infection. This situation suggests that the highest AFP levels are seen in diarrhea due to bacterial infection developing.
Early diagnosis of the disease, determination of prognosis and treatment options were aimed by evaluating all parameters (fecal analyses, clinical, haematological and biochemical findings).
Keywords: Calf, diarrhea, etiology, haptoglobin, SAA, hematological, biochemical
