z.
5
im di M e c idiyeköyü'nde b i r s t a d - yom v a r . G a l a t a s a r a y kulübüne * t a h s i s e d i l m i ş b i r s ta d y o m . S t a d y o m l a r - u m u m i y e t l e - a d l a r ı m b u lu n d u k l a rı s e m t t e n a l ı r l a r . P e k e n d e r o l a r a k ya sahib in in , yahut m e ş h u r b i r k im s e n i n adı v e ri ld i ğ i de o lur. P a r i s ' t e Roland G a r r o s Stadyomu v a r d ı . B il m e m d u r u y o r m u ? A m a b i r de Kolomb Stadyomu v a r d ı r . L o n d r a ' d a b i r Vemble y s t a d y o m u olduğu gibi.T7'b C, O
B iz de s t a d y o m l a r a büyük o l u r s a " A ta t ü r k " adı v e r i r l e r . T ü r k iy e ' d e pek ç ok " A ta t ü r k " stad y o m u ve salonu v a r - d ı r . B i r b i r i n d e n a y ı r t e tm e k iç in b u lu n duğu ş e h r i s ö y l e r l e r . İş hep b i r he sa b a g e l i r . Yani b u r a l a r ı s e m t i n veya ş e h r i n a d ı ile a n ı l ı r . S e ç e r k e n s ö y l e m e k t e fayda v a r d ı r . İ l e r y e r e s t a d y o m a , salona, cad d ey e , k ö p rü y e "A ta tü rk " ü n adını v e r m e k b i r s a y g ı g ö s t e r i s i d e ğ il d ir . Çünkü bunla - r ı n çoğu daha gü zeli, daha büyüğü, daha iy i s i yapıl abil en ve z a m a n la kö hnele ş - m e y e , e s k i m e y e ve ilk y ap ılış ın d ak i p a r la klığını k a y b e tm e y e m ahkûm ş e y l e r d i r .B iz deki bu lâ ubaliliğ in önüne geç - m e k iç in n a s ıl m i ll i, T ü r k ve T ü r k i y e i s i m l e r i n i k u lla n m a k kanuni b i r m ü s a a deye tâbi i s e A ta tü r k adını da b u n la r a il â v e e tm e k te fayda v a r d ı r .
Bu p a r a g r a f t a n s o n r a M ecid iy ek ö y '- ündeki st a d y o m a g e li y o r u m . Bu s tad y o - mun adı Ali Sami Y e n 'd i r . K im d i r bu A li Sam i Y e n ?.
Bugünkü veya bundan evvelk i n e s lin bu a d a m ı b il e b ile c e ğ in i hiç tahm in e t m e m . H atta ondan evvelk i kuşak tan da pek ü m i d im yo k tu r . M a a l e s e f b iz im m i l le t g e ç m i ş i n e pek i t i b a r e t m i y o r . Hal - buki g e ç m i ş i onun en m a n e v i v a r l ı ğ ı d ı r . Dününü b i l m e y e n l e r , bugün neden böyle o ld u k l a rı n ı a n l a y a m a z l a r .
Ali Sam i Yen,bütün m ü b a l â ğ a la r d a n s o y u n m u ş o l a r a k s ö y l ü y o r u m ,T ü r k spo ru n u n b â n is i yâni y a p ı c ı s ı ,k u r u c u s u d u r . Onun ya nın da Yusuf Z iy a ,Ş e re f, A h m e t F e t g e r î , Muvaffak M e n e m e n c io ğ l u , Sait S elâ hattin, Hamdi Çap, F e th i T a h - sin, Büyük O rh a n ve ben e l i m i z d e n gel - diği k a d a r bu iş e h iz m e t e t m i ş i z d i r . A m a h i ç b i r i m i z Ali S a m i 'n in y aptığın ı y a p a - m a m ı ş ı z d ı r . Ali Sam i bu binanın m i m a r ı d ı r . Biz i r i l i ufak lı k a l f a l a r ı , t a ş a r o n - l a r ı y ı z .
Ali S a m i'n in çocukluğunu b i l e m e m . Mümkün idi, so r u p ö ğ r e n e b i l i r d i m . Ç ü n kü h e m ş i r e l e r i n i , a k r a b a l a r ı n ı tanıdım . D o ğ ru su m e r a k e tm e d im .
«Ali Sami
Yen »
kimdir ?
A m a Ali S a m i , m e ş h u r T ü r k ç e ve F r a n s ı z c a lügat k it a p l a r ı ve daha m e ş - h u r K a m u s 'u A lh m adındaki altı c il tl ik c o ğ r a f y a ve t a r i h a n s ik lo p e d isi ile şöh - r e t b u lm u ş olan Ş e m s e ttin Sami beyin oğlu dur.Ş e m s e tt in Sami bey T ü r k d ilin e ve kültü rü n e büyük h i z m e t l e r g ö r m ü ş b i r a d a m d ı r . Şim diy e k a d a r b i r y e r e heyke linin dikildiğin i, h atta p o r t r e s i n i n a s ı l - dığını iş i t m e d i m . Halbuki daha geçende b i r s a z ş a i r i n i n heykelini diktik. Hiç de fena etm ed ik . A m a h âla bütün k u v v e ti ni m u h afaza eden ve b i r ç o k y e n il e ri n e kaynak o l a r a k kullanılan e s e r l e r i y l e ya
ş a m a k ta olan Ş e m s e tt in Sami beyi anan, s o r a n , a r a y a n y oktu r. İş te Ali Sami Yen k ad rin i, hizm etin i ta k d i r e tm e d iğ i m i z bu büyük a d a m ın oğludur.
Ş e m s e ttin Sami bey hakkında yazı y a z m a k bana d ü ş m e z . Bu tek b a ş ı n a il im a b i d e l e r i d ik m iş olan büyük a d a m ı genç n e s i l l e r e tanıtm ak, h iz m e tl e r i n i a n m a k ve a n d ı r m a k d il c i l e r e , lû g a t ç il e re , Dil- T a r i h K u r a m l a r ı n a d üşer.A m a G a la ta s a r a y kulübü stadyom a,onun oğlunun adını koym akla A li Sami 'ye b i r kadi r şi nas 1 ık g ö s t e r m i ş t i r . B i l m e m kulüpte Ali S a m i' - n i n b i r b ü s t ü ,b ir p o r t r e s i v a r m ı d ı r ? Ali Sam i G a l a t a s a r a y kulübünün de k u rucu- la rındandı a m m a son s e n e l e r d e kulüp - le a r a s ı a ç ıl m ı ş t ı.
Futb olda bugüne dek, be nim tanıdı - ğım a ltı kuşak g e ç m i ş t i r . B ir i n c i kuşa k B a h r i y e l i F u a t b e y in ,G a la ta s a r a y lI E m i n B ü le n t'i n ,B e k A le ko'nun oynadığı kuşak. B u n la r 1905'lere d ü ş e r . Ali Sami bu k u şak m ı d ır , daha so n r a k i G a la ta s a r a y l I B e k ir 'in, Cev detin neslin den m id ir ,k e s - t i r e m i y o r a m ? İ k i n c i kuşa k bu s a y d ı k l a - r ı m d ı r . B u n la rla E m in B üle nt a r a s ı n d a büyük m e s a f e yoktur .
Sonra G a l a t a s a r a y l I A dnan,K ürt C e lâl, F e n e r l i Galip, A hm et Robenson, D a - laklı Hüseyin, T ü r k P e l e s i diye b ile c e - ğim iz H aşan. . .A lm a n O b e r l e k a r d e ş l e r Sait Selâh at tin, Nasuhi P a y d a r , g ö z lüklü F a z ıl , Hasnun Galip. Daha s o n r a H aşan Kâm il, Zeki, A laattin , B e k ir , Sa - bih, Ali, C a fe r, K ad ri, İs m et, Nihat, Bed r i , H am it. Daha v a r. B u n la r 1924 olim pi - y a t l a r ı n a giden kuşak.
Sonra . . . F i k r e t l e r , N e c ip le r, Leb - lebi M e h m e t l e r , Boncuk Ö m e r l e r . . . ondan s o n r a k i kuşağı pek b il m iy o ru m Çünkü futbolu s e y r e t m e k t e n iğ r e n m iştim .
Şimdiki kuşak 6 ncı olu yor. B e ş i k t a ş l ı Hakkı, Bek Hüsnü g ib i le r . Z e k i' nin ç a ğ d a ş ı d ı r l a r . B i r futbolcunun 10 sene oynadığını h e s a p l a r s a k 1905'den bu y a na 68 se n e geçtiğin e g ö r e şim diki nes - lin yedin ci o l m a s ı lâ z ı m d ı r.
Ali Sami bu sülâle nin ilk ş a h l a r ı n
-Ali Sami Yen'in eşi Fahriye Yen ve kardeşi Sadiye Beken
d a n d ır . Ayağı sak atlan d ığ ı için futbolu b ı r a k tı ğ ın ı s ö y l e rd i. Ben A l i S a m i 'y i o z a m a n l a r d a n ta n ım a m . E m in B ü l e n t ' i s e y r e t m i ş i m d i r . A li S a m i ' yi s ahadan g ö r m e d i m . B en im Ali Sam i ile dostlu - ğum ve a r k a d a ş l ı ğ ı m
1923
yılından T ü r - kiye İdm an C e m i y e t l e r i İt tifak ı'n ın ku - r u l u ş ç a l ı ş m a l a r ı n d a n b a ş l a r . Ben mi onu a r a m ı ş ı m d ı r , o mu beni b u lm u ş t u r h a t ı r l a m a m . A m a o zam a n t a n ı ş m ı ş ı z d ı r Onun iç in Ali Sami benim n a z a r ı m da si y a h s a ç l ı , a v u r d l a r ı çökük,uzun, i n c e ve z a r i f genççe b i r ad a m o l a r a k ya -ş a r . Gülüşü ta tlı , d i ş l e r i güzeld i. M e r - hum, z a m p a r a lığı güzel s a n a t haline, e - deb iy at, ş i i r haline g e t i r m i ş t i r . O yüz den b a ş ı n ı dön d ü rm ed iğ i kız k a l m a m ı ş , gene o yüzden e v le n m e s i g e c ik m iş oldu ğunu ve a r t ı k e v le n e m e y e c e ğ in i bana pek n a d i r b a ş b a ş a s o h b e t le r i m i z d e n b ir in d e s ö y l e m i ş ti .
İns an büyük s ö y l e m e m e li , r a h m e tl i ve pek s e m p a ti k dostum g e ç ic i san dığı h o v a rd a l ık s e r ü v e n l e r i n d e n b ir in d e ya - kayı e le v e r d i ve ölü nceye k a d a r hem hal olduğu r e f i k a s ı F a h r i y e hanım la e v - lendiydi. Çevik b i r ç e r k e s kız ı idi. Atan ad lı p e h li v a n la r onun a i l e l e r i n d e n d i r .
A li Samı î e n so yadını neden a t m ı ş - t ı r b il m e m ve ölünceye k a d a r da bu Yen adın ı kullandığını duym adım . A m a belki de hayatta lâyık o l m a y a r a k k a r ş ı l a ş t ı - ğı h a k s ı z l ı k l a r ve z o r l u k l a r ı yenm ek iç i n kendine kuvvet v e r s i n diye bu Yen so yadını a l m ı s t ’
M e m le k e tim iz d e ilk ve son n o r m a l a m a t ö r s p o r t e ş k il â tı olan T ü r k iy e İd - m a n C e m i y e t l e r i İttifakı'nın nizam n a - m e ş i n i Ali Sami, Yusuf Ziya ve ben h a z ı r la d ı k tı . Ben r a p o r t ö r id im . A slın ı F r a n s ı z l a r ı n U nion d e s S o c ié té s Spor - tiv e s des ıSports A tlétiq ues is m in d ek i te ş k il â tt a n kopya ettik . F a k a t k e n d i m i ze g ö re a y a rl a d ık . İlk k u r u l u ş ta b i r U m u m i M e r k e z , üç de F e d e r a s y o n vardt-Fufc- bol, G ü r e ş , A tle tiz m .
T e ş k i l â t ı hükümete kabul e t t i r e n A li Sam i o lm u ş t u r . İ s m e t P a ş a ile gö - r ü ş ü p onu, tek p a r t i de v rin d e gen çliğin b i r özel ve b a ğ ım s ı z s p o r örgütü k u r
-'n i a s ı n a ve b i r a z da p a r a y a r d ı m ı yap - m a ğ a ikna eden odur.
Bugün t e ş k i l â t t a m evcut olup o l m a dığını b il e m e d i ğ im m a tb u ve g üzel hep s i aynı e b 'a d d a n i z a m n a m e l e r , k ongre z a b ı t l a r ı ve d i ğ e r m a t b u a l a r ı o h a z ı r - la m ış , b a s t ı r m ı ş , h e p im iz e m u n t a z a m b i r o rg a n i z a s y o n m e k a n i z m a s ın ı n nasıl iş le d i ğ in i ö ğ r e t m i ş t i r .
Ali Sami Yen m a a l e s e f s p o r te ş k i - lâtın ın b a şın d a pek fazla k a l a m a m ı ş t ı r . Şimdi e li m d e k a y ı t l a r yok, a m a 1930'la - r a d o ğ ra A li Sami T ü r k iy e İdman Ce - m i y e t l e r i İttifakı R eisliğinden is t i f a e t m i ş , ondan s o n r a s p o r a g e r ç e k t e n küs - m ü ş t ü r . Kulübü ile u ğ r a ş m ı ş m ı d ı r b il - m i y o r u m . Yalnız Ali S a m i'n in B a h r i y e m e k te b in d e ji m n a s t i k ve s p o r hocalı ğı yaptığın ı b i l i r i m . Hangi ta r i h e d ü ş e r b il m e m . Onu Sait S elâ hattin daha iyi b i
l i r . Çünkü kendis in e m uavinli k e t m i ş t i r . T ü rk iy e ,A li S a m i'n in başk an lığ ı s ı r a s ı n d a ilk o l i m p i y a t l a r a i ş t i r a k e t m i ş t i r . İki kafile lik , 4 0'dan fazla s p o r c u y u hüküm ette n bu i ş için ald ığı 27 bin l i r a ile y e t i ş t i r m i ş , g i y d i r m i ş , k u ş a t m ı ş , P a r i s ' e k a d a r g id i ş -g e l iş s e y a h a t e t t i r - m i ş , o r a d a i k a m e t ve i a ş e s i n i tem in e t m i ş t i r . Ali S a m i'd e bütçe fik ri ve i n a n c ı h e r ş e y in üstünde idi. B e k â r l ı k haya - tındaki b a ş ı bozukluğa m ukabil r e s m i veya h e v e s k â r s p o r hayatındaki d is ip - lini hep im izi y ıl d ı r a c a k k a d a r s e r t idi. Bu yüzden pek ço k a rk a d a ş i y l e , m e ş e - lâ Yusuf Ziya ile, m e s e l â Zeki ile, hat - ta G a l a t a s a r a y kulübü ile a r a s ı iyi de - ğildi.
S pord aki i ş b i r l i ğ i d e v r e m i z d e a r a m ı z d a en ufak b i r s ı z ı l t ı ç ı k m a m ı ş , o bana itim ad , ben ona i t i b a r e t m i ş i m d i r B i r sözünü hiç u nutm am . G a z e te l e r d e h e r k e s gibi b iz i m de a le y h i m i z d e y a z a n la r , k o n g r e l e r d e b ize hücu m e d e n l e r o - lu rdu. Bana d e m i ş t i ki : - P a r a iş in i s ık ı t u t , ü s t t a r a f ı vız g e l i r . K im s e s e n i d e v i r e m e z . G e r ç e k - te n de öyle yaptı. Yaptı a m a .G e r ç i de - v ir e m e d i , faJcat b e z d ir d i ve ç e k it ti r d i - ler.N as ıl? H epsini b i r n e fes te anla tamam .
Taha Toros Arşivi
