2
Hüseyin Ağa bu h a l l e r e b i r son vermek i ç i n y eğ en in i u z a k la ştırm a k i s t i y o r d u . V a l i 'y e m ü racaat e t t i , o s ır a d a M ıs ır 'd a N ap oleon 'a k a r ş ı s vaşm akta olan Türk k u v v e tle rin e yardım a g ö n d e rile n a s k e r le b i r l i k t e M»hmed A li de M ı s ı r 'a g ö n d e r ild i.
M ıs ır 'd a da Mêhaefl A li c e s a r e t i i l e d i k k a t l e r i ç e k t i , başıbozuk o duşuna kumandan ta y in e d i l d i . F r a n s ı z l a r ç e k ild ik te n son ra Mehmed Al orduyu yen ilem ek , memleketi h er bakımdan k alk ın d ırm ak , r a k i p l a r i n i b i r b i r i n e d ü şü rerek ortad an kaldırm ak g ib i f a a l i y e t l e r e ğ i r i ş t i . Ka h ir e ' l i ş e y h le r k e n d isin i M ısır V a l i s i ta y in e t t i l e r . B a b ıâ li bu t a y in i kabul ed erek Mehmed A l i 'y é V e z i r l i k r ü tb e s i ve Paşa ünvanını v e r d i , b ö y le ce 1805 de Mehmed A li P aşa M ı s ı r 'ı n i d a r e s i n i resmen e l i ne alm ış o ld u . 0 sene oğlu İbrahim P a şa y ı reh in e o la ra k I s t a n u l 'a g ö n d e rd i, bu ş e k i l d e , kend isin den kuşkulanan Padişaha b i r tem in at verm iş olu yo rd u .
Kendi i k t i d a r ı b e lile n d ik te n sonra Paşa e ş i Emine Hanımnnda M ısır gelm esi i ç i n h a z ı r l ı ğ a g e ç t i . E v v e la İ s ta n b u l'd a b i r konak t u t t u , Emine Hanım b i r süre burada o tu ra c a k , N u s r e tli'd e k i sakin h ayatın dan
son ra M ısır va l i s in in hanımı o la ra k k e n d isin i bekleyen yeni g ö re v le r h a z ı r l a n a c a k t ı , -^-stanbul'da y e r l e ş t i k t e n sonra Emine Hanım Padişah
I I I S e lim 'e , Kad ine f e n d ile r e , S u l t a n l a r a , x*xöm rin±xx±s:a±± takdim e d i l d i , d e v le t r i c a l i n i n a i l e l e r i y l e g ö rü ş tü . İn ce b i r zek â, i y i ah la k ire doğuştan görgü sa h ib i olan bu hanım efendi yeni h a y a tın ı k olay c a b en im sed i. 1808 senesinde m a iy e tiy le b e ra b e r M ı s ı r ’ a g e l d i .
Bu g e l i ş , P re n se s Emine Tugay t a r a f ı n d a n , 1963 de n e ş r e d ile n ve f İ n g i l i z c e o la ra k y a z d ığ ı Three C e n tu rie s a d l ı f e v t e l t d e k i ta p t a z a r i b i r ş e k ild e a n l a t ı l m ı ş : e sk i b i r gravürde görüldüğüne göre Emine Ha nım yüzü ö rtü lü o la r a k , beyaz b i r a t ü stü n d e , K ahire k a p ıla r ın a g e l m iş, k e n d isin i beklem ekte olan h alk ve g ö r e v l i l e r se v in ç için d e to p la n m ış, genç oğlu İbrahim Paşa a tın d a n in m iş, d i z g i n l e r i g e rid e dura s e y is in e b ıra k m ış, yaya o la ra k annesine y a k la şm ış, e ğ ile r e k onu s e la m la m a k ta d ır. K a file buradan Mehmed A li P aşan ın s a ra y ın a g i t t i , Pa şa e ş i n i s a ra y ın k ap ısın d a b e k liy o rd u , b erab er i ç e r i g i r d i l e r . G iriş t e k i muhteşem holde i p e l k e r , a t l a s l a r için d e giyinm iş süslenm iş b i r b irin d e n gü zel genç c a r i y e l e r ik i s ı r a h alin d e d i z i l m i ş , b e k liy o r la r d ı .
Bu s e v i n ç l i olaydan az sonra Mehmed A li Paşa küçük oğlu İs m a il Pa ş a y i Sudan'a k a r ş ı b i r s e fe re gönderdi fak ü t y e r l i h alk İsm a il P a şa y ı y a k a la y ıp y a k t ı l a r . Çok genç ve yeni e v l i d e ğ e r li oğlunun bu f e c i ölümü Emine Hanımı p e riş a n e t t i , bu f e la k è te n Mehmed A li P aşay ı so rumlu t u t t u . 1809 da İbrahim Paşa Sudan'a gid erek k a rd e şin i öld ü ren
-3
m ış, e d ile r e k omu se la m la m a k ta d ır. K a file seve;} g ö s t e r i l e r i arasım da i.ehrced A li Yaşamım sarayım a ^ 1 t t î , Paşa eşim i kapıda b e k liy o rd u , b era b e rc e ,s a ra y a g i r i l d i . İç e rd e k i muhteşem holde i p e k l e r , a t l a s l a r iç in d g
giyimmiş süslenm iş b irb irin d e n gü zel genç Çerkeş c a r i y e l e r ik i s ı r a Kimi jrvLPrıni
h alin d e d i z i l m i ş , b e k l i y o r l a r d ı . As.
Bundan az sonra i ehmed A li Paşa küçük oğlu İs m a il P a şa y ı Sudan’a
k a r ş ı b i r s e fe re g ö n d e rd i, f a k a t y e r l i h alk İsm a il P aşay ı e s i r a l ı p omu yakarak ö ld ü rd ü le r . Çok gemç ve yemi e v l i d e ğ e rli oğlunum bu f e c i ölünü İlmime ^ammi perişam e t t i , bu fe la k e tte m Mehmed A li P a şa y ı so rumlu t u i t u . 1809 da İbrahim Paşa Sudan’ a g id e re k k ard eşim i ö ld ü re n le r i ş id d e tle c e z a la n d ı r d ı.
i ehmed A li Paşa zamanına kadar ! ı s ı r a s le n Türk olam emlûk B e y le ri ta ra f ın d a n id a re e d i l i r d i . Bu b e y le r T ü rk lü k le riy le i f t i h a r e d e r , a r * b i r b i r l e r i y l e Türkçe konuşur, bazen a ra la rım d a ç a r p ı ş ı r , bazen de Pa d işah a k a r ş ı g e l i r l e r d i . Büyük b i r g i z l i l i k iç in d e îehmed A li» y i yok etmeğe h a z ırl® .» ırla r k e :ş , 'ehmed A li bu f a a l i y e t l e r i günü günüme haber a lıy o r d u . K endisi e v v e l d a v ra n a ra k , yemi y e t i ş m i ş l e r d a h i l , bütün r-era-lÛk B e y le r in i muhteşem b i r z i y a f e t e d avet e t t i . Hiç b i r şeyden şüphe etmeyen B e y le r g ö z a l ı c ı k ı y a f e t l e r i ve şahane a t l a r ı y l a d a v e t e . e l d i l e r . Z iy a fe tim sonumda, b i r i ş a r e t b ekleyen adam lar hücum* g3fipıtkx 600 Beyi k ı l ı ç t a n g e ç ir e r e k ö ld ü rd ü le r, Yalmjzı^blr ta n e s i a t ı y l a du vardan a tla y a r a k k u r tu la b ild i .^ B u ’bekf emmedik h ad ise memlekette ve dünyada b i r şok t e s i r i y a p t ı , i.ehmed A li a r t ı k r a k ip s iz k a l m ı ş t ı .
Emime Hanımefendi e tr a f ın d a sreçen h e y e c a n lı ve en d işe v e r i c i o la y l a r a rağmen, sükûnet İçin d e m evkiinin i c a b ı olan g ö r e v le r i y e rin e ge t i r i y o r , d in î İn a n çla rın d a n kuvvet a lıy o r d u .
1814 se n e si ftamazan ayında h a cca gitm ek ve mukaddes t o p r a k l a r ı z i y a r e t etmek ü zere y o la ç ı k t ı . Cidde lim an ına İn erek oradan k ara yoluy l a ie k k e ’ ye g i t t i , A s i y e t i n i , h iz m e tk â r la r ın ı, ve e ş y a l a r ı n ı taşım ak i ç i n 500 deve l a z imge İmi ş t i . M rae'de k o c a s ıy la b u lu ş tu . Uçsuz bucaksi2. ç ö lle r d e a ğ ı r a ğ ı r i l e r l e y e n bu k a f ile n in İ h t i ş a m ı , b e k ç i l e r i n azame t i , mükemmel ve ah an k li b i r ş e k ild e h a z ırla n m ış olan h er şey g ö re n le r i hayran b ıra k ıy o rd u . Hnlk bu manzara k a rş ıs ın d a o kadar t e s i r a l t ı n da k a lm ış tı ki Amine Hanımefendiye "N il K ı r a l ı ç a s ı " a d ı v e r i l d i .
1 8 1 6 senesinde V a h h a b ile rle savaşmak ü z e re Arab m em lek etlerin e gön d e r ile n İbrahim P a ş a , r i v a y e t l e r e g ö r e , vedalaşm ak i ç i n a n n e sin in y a -nına g e ld iğ i zaman an n esi kal-^nr-tek oğluna s a r ı l ı ş , kendi e l i y l e
onun boynuna çok k ıy m e tli ta ş la r d a n y ap ılm ış b i r g e rd a n lık ta k m ış. i
4
on a, bu g e r d a n lığ ı gece ve gündüz boynundan çık arm am asın ı, H ic a z 'a v a rc ıığ ı zamS g e r d a n lığ ı kendi e l i y l e Peygamberin tü rb e s in e koymasını
te n b ih e t m i ş t i . İbrahim Paşa bu s a v a ş ı b a ş a r ıy l a tam am ladı, a n n e s i n in arzusununu da y e rin e g e t i r d i . K endisi çok i y i b i r in s a n , mükem mel b i r kumandandı. S a v a şla rd a a s k e r in bütün zah m etlerin e o n la r la b i r l i k t e k a t l a n ı r , ordu iç in d e son d erece s e v i l i r d i . Annesi ve baba
s ı da k e n d is iy le i f t i h a r e d e r l e r d i .
' o ra i h t i l â l i s ır a s ın d a P ad işah II.Mahmud M ı s ı r ’ dan da yardım i s t e y i n c e , Mehmed A li k u v v e tli b i r donanma ve 1 7 ,0 0 0 l e İbrahim P a şa y ı Mora ya y o l l a d ı . İbrahim Paşa 1824 de y o la ç ı k t ı y s a d a, b a z ı sebep le rd e n d o la y ı G i r i t ’ de v a k it g e ç ir m iş , Mora’ ya 1825 de ç ı k t ı . Sararda da B a ş a r ı l ı h e r e k e t le r i n i n sonunda isy a n b a s t ı r ı l d ı , İbrahim Paşa üç
sene V a li o la ra k burada ^
Emine hanım oğlunun bu büyük h iz m e tin i göremeden 1824 senesinde ö ld ü .
ı^aha sonra H a v a rin ’ deki donanmamız ecnebi d e v l e t l e r ta ra fın d a n y a k ı l d ı , İbrahim Paşa M ı s ı r ’ a dönmeğe mecbur o ld u . 1 8 3 1 -1 8 4 1 s e n e le r i a ra s ın d a Mehmed A li B adişaha k a r ş ı g e l e r e î ^ n a ^ o î u iç i n e kadar yürüdü yab an cı d e v l e t l e r i n müdahalesi sonunda g e r i ç e k i l d i , b i r anlaşma y a p ı l d ı , P ad işah 1841 v e r d iğ i b i r ferm anla M ı s ı r ’ ı Mehmed A li soyuna b ı r a k t ı . Böyle b i r b arışm a olduktan son ra Mehmed A li 1845 de İ s t a n b u l ’ a g e lip genç Padişah Abdülm ecid’ in a y a ğ ın ı öp tü , F e riy e S ataym d a a ğ ı r l a n d ı . 1848 de K a h ire ’ de ö ld ü , muazzam m erasim le Kahi3t#±Bt* muhteş
şem b i r tü rb eye gömüldü, İs k e n d e riy e ’ de h ey k e li d i k i l d i .
Ş ö h re ti bütün dünyaya y a y ı l m ı ş t ı . Kim isi onun içn n c a h i l b i r barba k im isi e ş i az bulunur b i r d e v le t adamı ve parrink m em leketini yeniden y a r a ta n b i r İ s l a h a t ç ı d i y o r l a r d ı .
Emine Hanım k o a a s m ın mevkiinden a y r ı o la r a k , kendi ş a h sî m eziy et le rin d e n d o la y ı ta k d ir e d ilm e k te y d i. Mehmed A li Paşanın çok itim ad e t t i ğ i yakın d ostu ve y a rd ım c ıs ı A r i f Paşa h a t ı r a l a r ı n d a şö y le d e r:
Emine Hanım, Memlûklerin k atliam ın d an e v v e l de sonra d a, h er zaman m u h ta çla ra , d e r t l i olan a i l e l e r e cöm ertçe yardım e l i n i u z a t m ı ş t ı r . Merhameti b i r z a a f i ş a r e t i veya zekâ e k s i k l iğ i sanan t a ş y ü re k li in
san lard an d e ğ i l d i . Bu seb ep ten , f a k i r ve zengin h erk es onun h a t ı r a s ı n sa y g ı ve sevgi i l e b a ğ l ı d ı r . "
Mehmed A li P aşa soyundan gelen pek çok hanıma Emine ism i v e r i l d i ğin d en , Paşan ın e ş in e N u s r e t l i ’ l î Emine Hanımefendi d e n ir , ş e c e r e l e r e b öyle k a y d e d ilm iş tir .
Y - / ¿ U t* * ™ « ' i < Z -r y u ^ c J ^ A / U X A ^ A i L < ^ / ^ ¿ S 7 ¿ A - / fo u * * ¿ /1 /& -' & e J> ıs* ^ ~ fc iS ı^ • ^
1 ^ 2 2 /
¿t~ ~ *
■'—
I g n f&CLAsG- cj/,
oa^ Q (2 ¿ d M ^ t c - , ^ ' 0 °2 Ä J
T^Sdr^
î
A
p . ' ^ A - ~ r — , < ~ - , ^ r ^ T ^j j k ^
^ f  - ciyU ^ C&Æ— M $ (J~L^—’ \S — — / ¿ Z ^ & s W -Z ^ -' (S<^ c<^
æ
£
~ J * J^ L <^Q C ^ JL ^ V V l^ C X i - /? / /Í L
/ A ^ i ^ - , A —^
S a J Z t \ a J U fS ^ z J ^
^
- A i ^ - 7 - ^ j A A , a ^ c ^ y j e r ^ - ^ ; 7 “ - ^ ¡ ^ s r r J ^ -\ f ^ ( T ^ > - U A - c Ù ^ r* * ^ ( '"*■*-'-A
(J
"
y
—
^
^asva-CAxk
’ Jl^_ / V - 6 -c ? - G ^ Q < 7 ^ L - S £ -î^ î^Ca, * * - ' * < X ~ ' / \ fa Z e -T zJ-J^ f j q ¿í¿¿A^ts-e*<> ^v q e A ^ -û fc&İs l£<^o 2 7
tJk Z x ^ İ<
l
A ^ * U - i ? ^ c U . trcM J ¿ a h
( j (/£ * ¿ 1 /L jg £ jk j ¿ .(jy n ^ cJ^ C¿¿% -' C İ^ /tA 'C -' / O ^ .Av-^Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
