Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 2, Sayı 2, 1999
SiGARA
KULLANAN VE KULLANMAYAN BiREYLERiN DiŞETi KAN AKIŞI(GBF)
ÖLÇÜMLERiNiN
KARŞILAŞTIRILMASI
Dr. Dt. A. Hakan DEVELiOĞLU*
ÖZET
Birçok araştırma periodontal sağlıkla sigara kullanımı arasında önemli bir ilişki olduğunu göstermiştir. Diğer yandan sigara kullanımı insanlardaki dişeti kan akışını etkileyebilir. Bu gerçeği araştırmak amacıyla, 11 sigara kullanan ve 11 de sigara kullanmayan sağlıklı kontroller bu çal1şmaya alınmıştır. Başlangıçta, her bireyden gingival indeks,plak indeksi, ve oluk/cep derinliği ölçümleri periodontal durumları göstermek için kaydedildi. Dişeti kan akışı ölçümleri her bireyin üst çene santral-lateral kesiciler arasındaki yapışık dişetinden bilateral olarak, 30 sn'lik süre- lerle, laser dopler fIowmetre(LDF) yardımıyla alınmıştır. Çalışma sonucunda, dişeti kan akışı seviyesi sigara kullananlarda, kullanmayanlardan yüksek olsa da, aralarında istatistiki bir laik bulunmamıştır. Diğer yandan iki grubun plak indeksi değeri arasında istatistiksel bir fark gözlenmiştir. Bizim görüşümüze göre, kronik sigara kullanımının GBF'ye bir etkisi vardır. Fakat diğer faktörlerde göz önünde bulundurulmak zorundadır.
Anahtar kelimeler: Dişeti kan akışı, sigara kullanımı,
periodontal sağlık
Dt. Serhat DEMiRER*
SUMMARY
More researches have showed that there is an important relationship between periodontal health and cigarette smokıng. In other side smoking can affect the blood flow in humans. To investigate this fact, 11 smokers and 11 non-smokers healthy controls included in this study. At baseline from each subjects, Gingiva llndex,Plaque Index and Sulcus|Pocket depth measurements were recorded for periodontal status. Gingival blood flow measurements were taken from each subjects upper vestibuler attached gingiva ,between central and lateral incisors bilaterally for 30 seconds using LDF. In the result of study, although GBF levels were higher than controls but no statistical difference were found GBF levels between two groups. Another side diffrence between two groups plaque index value was ob-served. In our opinion chronic smoking have an effect on GBF. But another factors must be considered.
Key words: Gingival blood flow, cigarette smoking,
periodontal health
GİRİŞ-AMAÇ
Periodontal hastalıklar bakteriyel enfeksi-yonlar olarak bilinmektedir. 13 Bu hastalıkların
oluş-masında birçok predispozan ve direkt faktörler rol almaktadır. Fakat en önemli etiyolojik ajan, ko na-çıyla içiçe bulunan ve bir biyofilm tabakası olarak kabul edilen dental plaktır.2,6,9,18,22
Sigara kullanmanın, diştaşı oluşumunu artır-dığı ve periodontitisle de ilişkili olduğu gösterilmiş-tir. Ancak zayıf periodontal sağlıkla sigara kullanı-mına ayrıca, yaş, oral hijyen, cinsiyet, ırk ve sos-yoekonomik durumlar da etkide bulunabilmekte-dir.2,6,17 Sigara kullananlarla, kullanmayanların, et-yolojik ajanlara verdikleri cevap çeşitli şekillerde değerlendirilmeye çalışılmıştır. 8,16
Daha önceki çalışmalar farklı ajanların digeti kan dolaşımını etkilediğini göstermiştir.1 ,11 Yaptığımız çalışmanın amacı; sigara kullanan ve kullanmayan bireylerin dişeti kan akışını, Laser Doppler Flowmetre yardımıyla ölçmek ve kıyasla-maktır. Ayrıca bu iki grubun periodontal sağlık yö-nünden karşılaştırılmaları da gerçekleştirilmiş ola-caktır.
MATERYAL- METOT
Periodontal yönden sağlıklı ve sigara kullan-.
*C:Ü. Diş Hek. Fak.Periodontoloji ABD.Araş. Gör.
mayan 11 birey ve sigara kullanan 11 birey (5 erkek, 6 bayan) çalışmaya dahil edilmiştir. Bireylerde son 6 ay içinde herhangi bir ilaç almamış olmaları ve
periodontal tedavi görmemiş olmaları şartı
aranmıştır. Ayrıca sigara kullanan bireylerin kronik sigara kullanıcıları olmalarına ve ortalamaları günde 1 paket içenler olmasına dikkat edilmiştir.
Periodontal durumları belirlemek için her bi-reyden öncelikle, plak indeksi14, gingival indeks20 ve cep/oluk derinlikleri ölçümleri yapılmıştır. GBF ölçümleri için slikon ölçü maddesinden (Zetap-lus,ltaly) üst ön dişleri kapsayacak şekilde stentler hazırlandı. Bu stentler üzerinde ölçüm noktaları üst santral-lateral dişler arasındaki yapışık dişetine ge-lecek şekilde açıldı. Bu sayede ölçüm yerleri ve şekli standardize edilmeye çalışıldı. Her bireyden sağ ve soldan olmak üzere 30 sn’lik ölçümler yapı-lıp, kaydedildi Ölçümlerimiz Laser Doppler Flow metre Cihazı yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Bilindiği gibi bu metot non invaziv bir metot olarak kabul edilmektedir. Sonuçlar Perfüzyon Ünitesi (PU) ola-rak verilmiştir. 1
BULGULAR
Çalışmaya ait bulgular tablolarla açıklanmış tır. Gruplara ait plak indeksi, gingival indeks ve
C.Ü. DişHEKiMLiĞi FAKÜLTESi DERGiSi 1999
cep/oluk derinliklerinin ortalama değerleri tablo 1 'de verilmiştir. istatiksel analiz sonucunda sadece
plak indeksi yönünden gruplar arası anlamlı bir fark bulunmuştur(p<0,05). Diğer parametreler arasında fark bulunmamıştır(p> 0,05).
Gruplar PI Gl CD (mm)
Sigara içmeyen 0,46+0,24 0,55+0,28 1,73+0,51 Sigara içen 1,37+0,70 1,05+0,78 1,80+0,71
Tablo 1. Gruplara ait klinik parametrelerin ortalama
değerleri+S.D.
Laser Doppler Flowmetre ile yapılan ölçümler sonucunda elde edilen GBF değerlerinin analizinde gruplar arası bir fark gözlenmemiştir (p> 0,05)(Tablo 2).
Gruplar GDF değerleri Sigara içmeyen 36.48 ±19.36
Sigara içen 31.09 ±15.99
Tablo 2: Gruplara ait ortalama GBF değerleri + S.D
iSTATiSTiKSEL ANALİZ
İstatistiksel analiz için Mann Whitney U tes- tinden yararlanıldı.21
TARTIŞMA
Periodontal hastalıklar iki majör özellik içer-mektedir. Birincisi, lokal enfeksiyon; ikincisi de ,bağ dokuda değişmelerle sonuçlanabilen konakçı cevabıdır.6 Oluşmasında konakçı ile mikroorganiz-malar arasındaki hassas dengenin bozulması ge-rekmektedir. Etyolojik faktörler açısından bazıları direkt etkili iken bazıları da predispozan olarak rol oynamaktadırlar. 2,6,12,13,15,18,22
Dişetinin histolojik yapısında farklı tipte da-marsal elamanlar yer alır. Bu yapılar, uygun bir kan akışının sağlanmasında rol almaktadır.2,6 Gingival kan akışı çok maddelere ortama ait değişikliklerle bozulabilir. Bazı durumlarda (genellikle stimülasyonlarla) kan akışı artarken;bazı hallerde de azalabilmektedir.2,10,11 Her iki durumda da, etkenin önce dokulardan bazı maddelerin salınımına neden olup, sonrada sinir uyarımı yoluyla damarların normal fizyolojisini etkilediği varsayılmaktadır.4,10 Ancak doku kan akışının hem hastalıklı, hem de sağlıklı formlarda da etkilenebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
Çalışmamızın amacını ve temelini kronik si-gara kullanan bireylerin varsa GBF değerlerinin
na-CiLT 2, SAYı: 2 sıl olduklarını ve bu sonuçları sağlıklı kontrollerle karşılaştırmak oluşturmuştur. Tüm bireylere ait GBF ölçümleri üst çene sağ ve sol santral-lateral dişler arasındaki yapışık dişetinden 30 sn 'lik süre. lerle alınmıştır. Bu amaçla Laser Doppler Flow-metre cihazı( Periflux 4001 Master, Perimed AB ,Sweden) kullanılmıştır. Bilindiği gibi Laser Doppler tekniği invasiv bir tekniktir.1 Her iki ölçüm, lastik
ölçü(Zetaplus, Italy) maddesinden hazırlanmış bi-rer stent aracılığıyla sağlanmıştır. Çalışmada, sağ ve sol ölçüm sonuçları arasında bir fark bulu-namadığı için, ortalama değerleri alınmış ve tek sonuç halinde ele alınmıştır.
Sigara kullanımının periodontal sağlığı ne yönde etkilediği (klinik-histolojik) uzun yıllar üzerinde durulmuş konulardan biri oImuştur.3,4,8,19
Yapılan çalışmalar çok farklı sonuçları göstermiştir. Örneğin akut nekrotizan ülseratif gingivitis (ANUG) etiyolojisinde kronik sigara kullanımının oldukça etkili olduğu Quteish Taani17'nin yaptığı uzun süreli bir incelemede ele
alınmıştır. Araştırıcı, sigara kullanımı ve periodontal sağlığı incelemiştir bu arada çok geniş bir hasta grubunu içeren çalışmasının sonucunda oral hijyen içenlerde daha zayıf olduğunu belirtmiştir. Plak ve kalkulus skorları içenlerde yüksek bulunurken; gingival indeks, kanama indeksi ve cep derinlikleri ölçümleri açısından önemli bir korelasyon gözleyememiştir.
Bizim çalışma sonuçlarında plak indeks de-ğerleri yönünden bir fark bulunurken (p<0,05), gin-gival indeks ve cep derinlikleri açısından bir fark bulunamamıştır (p> 0,05). Buda zaten mevcut lite-ratürlerle uyumludur. Buradan hareketle sigara kul-Iananlarda kötü bir ağız hijyeni varlığından bahse-dilebilir. (Tablo 1)
Gingival kan akışı (GBF) değerleri yönünden gruplar arası istatistiki bir fark gözlenmemiştir (p> 0,05). Bununla birlikte kontrol grubunda sonuç de-ğerler rakamsal olarak daha büyüktür. (Tablo 2) Daha önceki çalışmalar, sigaranın yapısındaki ni-kotinin farmakolojik bir etkisinin olduğundan bah-setmişlerdir.19 Bu etki, sinir uyarımı sonucu
da-marların etkilenmesi ve bölgede ki kan akışının yavaşlamasıdır. Bu açıdan bakıldığında sonuç pek şaşırtıcı değildir ve de önceki literatürlerle de uyumludur. Örneğin bazı çalışmalardaki dişeti ka-namasının az olasını bu etki ve sonuçla açıkla-maktadırlar. Bu konuda yapılan çalışma ve incele-melerde sigara kullanımının bireyde damarsal ya-pıları ve dolayısıyla gingival kan akışını etkilemiş olabileceği ve dolayısıyla da bireyde ANUG olu-şumuna temel hazırlayabileceği varsayılmıştır. An-cak burada diğer etkili diğer faktörlerde göz önünde bulundurulmak zorundadır. ANUG'ta papiller nekrozlar, nikotinin oluşturduğu kan akışını azaltıcı etki sonucu olduğu varsayılmış-
C.Ü. DIŞHEKiMLİĞİ FAKÜLTESI DERGiSi 1999 tır. 5,7
Baab ve arkadaşları3 sigara kullanımının in-sanlarda ki gingival kan akışına etkisini bir seri araştırmayla incelemiştir. Laser Doppler Flowmetre kullanarak ölçümlerini bireylerin gingival sulkus-larından yani intrasulkuler olarak elde etmişlerdir.
Çalışmalarında kan akışı
önce artmış sonrada
azalma göstermiştir. Ancak prob external yerleşti-rildiğinde bu sonuç görülmemiştir.
Yine uzun süreli olarak yapılmış bir çalışmada8, sigara kullanan ve kullanmayan
birey-ler, kemik yıkımları yönünden ele alınıp karşılaştı-rılmışlardır. Araştırma sonucunda, kronik sigara kullanan bireylerde periodontal sağlığın daha kötü olduğu ayrıca kemik yıkımı (kaybı) miktarında önemli olarak kontrollere göre farka rastlandığına işaret etmişlerdir. Yani sigara kullanımını etyolojik olarak olumsuz bir faktör olarak varsaymışlardır.
Sonuç olarak, sigara kullanan bireylerin oral hijyen yönünden daha zayıf olduklarını bir kez da-ha vurgulayabiliriz. Azalmış dişeti kan akışını da
kronik
sigara kullanımının yanısıra nikotininfarma-kolojik etkisine bağlayabiliriz. Bununla beraber farklı ortam koşullarını ve parametreleri içeren uzun süreli takip ve gözleme dayalı çalışmalara gereksinim vardır.
CiLT: 2, SAYI: 2
KAYNAKLAR
1. Adrian, R. J.: Selected Papers on Laser Doppler Velocimetry. 11- Series SPIEOptical Engineering Press, 1993 2. Ataoğlu, T., Gürsel, M.: Periodontoloji.. 3. Baskı,Damla Ofset A.Ş., Konya,1999
3. Baab,D.A,Öberg,P.A:The Eftect of Cigarette Smoking on Blood Flow in Humans. J.Clin Periodontol, 14:418-424,1984
4. Bergström, J., Persson, L., Preber, H.:lnfluence of Ci-garette Smoking on Vascular Reaction During Experimental Gingivitis.Scand. J.Dent.Res, 96:34-39,1988
5. Bradley, D.J., Engel, D.:Acute Necrotizing Ulcerative Gingivitis: J. Periodontol,141-150,1985
6. Carranza, FA, Newman,M.G.: Clinical Periodontology, Sixth.ed., W.B..Saunders Co, Philadelphia,1996
7. Clarke,N.G.,et al.:The Effects of Intra-Arterial Epi-nephrine and Nicotine on Gingival Circulation. Oral Surg.52: 577,1981
8. Feldman, R.S., Bravacos, J.S, Rose,C.L.: Association Between Smoking Difterent Tobacco. Producctsand Periodontal Disease indices. J. Periodontol., 54;481-487,1982
9. Genco, R: J, Slots, J.; Host Responses in Periodontal
Diseases. J. Dent. Rest., 63:441-451, 1984 . 10. Herlofson, B.B., Brodin, P., Aars, H.:lncreased
Hu-man Gingival Blood Flow Induced by Sodium Laruryl Sulfate, J. Clin. Periodontol, 123:1004-1007,1996
11. Ikawa, M.,lkawa, K., Horiuchi, H.: The Eftects Of Thermal and Mechanical Stimulation on Blood Flow in Man, Stomotolgia, 77(1): 25-27,1998
12. Kornman, H.S.: Nature of Periodontal Diseases: As sesment and Diagnosis. J. Periodont.Res.,22:192-204,1987
13. Listagarten, MA: Nature of Periodontal Diseases: Pathogenic Mecanisms .J. Periodont. Res:, 22:172-178,1987
14. Löe, H., Silness, P.: Periodontol Disease in Preg-nancy. 1. Prevalence and Severity, Acta Odontol Scand, 21 :533-551,1963
15. Page, R.C: The Role Inflamatory Mediators in the Pathogenesis of Periodontal disease. J. Periodont. Res., 26:230-242, 1991
16. Preber, H., Bergström, J.: Eftect of Non-Surgical Treatment on Gingival Bleeding in Smokers and Non-Smo-kers.Acta Odontol Scand, 44:85-89,1986
17. Outeish, T.D.: Association between Cigarette Smo king and Periodontal Health.Ouintessence Int, 28:535-539,1997
18. Ranney, R.R.:lmmunolojical Mechanism of Patho-genesis in Periodontal Diseases in Periodontal Diseases;An Assesment. J. Periodont. .Res.,26:243-254,1991
19. Reus, W. F., Robson, M.C., Zachary, L., Heggers, J.P. Acute Eftect of Tobacco Smoking on Blood Flow in the Cu-taneous Micro-Circulation. Br. J. Plast Surg, 37:213-215,1984
20. Silness, P., Löe, H.: Periodontal Disease in Preg-nancy. II.Carrelation Betweent Oral Hygenie and Periodontal Condition, Acta Odontol Scand, 22: 121,1964.
21. Sümbüloğlu, K., Sümbüloğlu, V.: Biyoistatistik, Öz-demir YayıncılıkA. Baskı, Ankara, 1993
22. Van Dyke, T.E., Lester, MA, Shapria, L.: The Role of the Host Response in Peiodontal Disease Progression:lmpli-cations for Future Treatment Strategies.J.Periodont.,64:792-806,1993
Yazışma Adresi: Dr. A. Hakan Develioğlu C.Ü Diş Hekimliği Fakültesi Periodontoloji A.B.D Tel:0346 219 10 10/2787
