Yüksekö¤retim Alan›nda Yap›lan Ulusal ve Uluslararas›
Çal›flmalardaki E¤ilimlerin Büyük Veri ve Veri Madencili¤i
ile ‹ncelenmesi: 1965–2019
Investigation of Trends in National and International Studies in Higher Education by Means of Big Data and Data Mining: 1965–2019
Onur ‹flbulan1 , Nazire Burçin Hamuto¤lu2 , Mübin K›y›c›1
1Sakarya Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri E¤itimi Bölümü, Sakarya 2Eskiflehir Teknik Üniversitesi, Ö¤renme ve Ö¤retme Geliflimi Birimi, Eskiflehir
İD İD
İD
Geçmiflten günümüze yüksekö¤retim alan›nda yap›lmakta olan çal›flmalar yüksekö¤retim kurumlar›n›n sorunlar›n› küresel düzlemde ele alarak çözme misyonunu üstlenmektedir. Bu durum, kurumlar›n farkl› bak›fl aç›lar›na sa-hip olmalar›na, kendilerini güncel tutmalar›na ve yüksekö¤retimdeki sorun-lara vizyoner bir bak›fl aç›s› ile yaklafl›mlar›na olanak sa¤lamaktad›r. Bu çal›fl-mada 1965–2019 y›llar› aras›nda yüksekö¤retim ile ilgili ulusal ve uluslarara-s› alanda yap›lan ve ERIC veri taban›nda yer alan çal›flmalar bilimetrik bak›fl aç›s› ile incelenmifltir. Elde edilen sonuçlar ise tematik olarak de¤erlendiril-mifltir. Bu amaç kapsam›nda büyük veri mikro düzeyde analiz edilerek elde edilen bulgular ile birlikte, yüksekö¤retim alan›nda geçmiflten günümüze ya-p›lan çal›flmalardaki e¤ilimler ortaya konulmaktad›r. E¤ilimler dikkate al›n-d›¤›nda, Türkiye’de yap›lan yüksekö¤retim çal›flmalar›n›n genelde tutum üzerine yo¤unlaflt›¤›, nicel yöntemlerin fazlaca kullan›ld›¤›, yenilikçi çal›fl-malardan ziyade var olan durumun ortaya konuldu¤u çal›flmalar göze çarp-maktad›r. Çal›flmada ERIC veri taban›nda yer alan yüksekö¤retim ile ilgili 371.771 çal›flma/makale; türüne, alanlar›na, bafll›klar›na, yazarlar›na, hedef kitlelerine ve yap›ld›¤› yere göre incelenmifltir. Elde edilen sonuçlar›n dö-nemsel olarak uluslararas› ve ulusal boyutta birbirinden farkl›laflt›¤› gözlen-mifltir. Çal›flmada elde edilen bulgular tart›fl›larak, gelecek çal›flmalara ve araflt›rmac›lara yönelik önerilerde bulunulmufltur. Bu öneriler aras›nda fark-l› yöntemlerin kullan›lmas› gerekti¤i, var olan durumdan ziyade yüksekö¤re-tim alan›nda politika gelifltirici çal›flmalara ihtiyaç oldu¤u ve yüksekö¤reyüksekö¤re-tim- yüksekö¤retim-de dijitalleflme gibi çal›flmalara odaklan›lmas› gibi öneriler yer almaktad›r. Anahtar sözcükler: 1965–2019 yüksekö¤retim çal›flmalar›, büyük veri, ERIC, veri madencili¤i, yüksekö¤retim.
Studies carried out in the field of higher education have taken on the mis-sion of solving the problems of higher education institutions on a global level. This enables institutions to have different perspectives, to keep themselves up-to-date, and to approach problems in higher education with a visionary perspective. In this study, the national and international studies related to higher education between 1965 and 2019 that were included in the ERIC database were examined from a scientometric point of view. The results obtained were evaluated thematically. Analyzing the big data at the micro level in line with the research purpose revealed the trends in the studies conducted in the field of higher education from past to present. Considering these trends, the higher education studies in Turkey mostly focused on the concept of attitude, predominantly employed quantitative methods, and aimed at revealing the existing situ-ation rather than being innovative. 371,771 studies/articles related to higher education in the ERIC database were examined by their type, sub-ject, title, author, target group, and research location. The results obtained differed periodically in their international and national dimen-sions. The findings were discussed, and some suggestions, such as using different methods, focusing on policy-making rather than the current sit-uation in higher education, and focusing on digitalization in higher edu-cation, were made for future studies.
Keywords:1965–2019 higher education studies, big data, data mining, ERIC, higher education.
‹letiflim / Correspondence: Dr. Ö¤r. Üyesi Onur ‹flbulan Sakarya Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, Bilgisayar ve Ö¤retim Teknolojileri
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), Çevrimiçi Erken Bask› / Online Preprint Issue. © 2021 Deomed Gelifl tarihi / Received: May›s / May 11, 2020; Kabul tarihi / Accepted: Kas›m / November 8, 2020
Bu çevrimiçi makalenin at›f künyesi / How to cite this online article: ‹flbulan, O., Hamuto¤lu, N. B., & K›y›c›, M. (2021). Yüksekö¤retim alan›nda yap›lan ulusal ve uluslararas› çal›flmalardaki e¤ilimlerin büyük veri ve veri madencili¤i ile incelenmesi: 1965–2019. Yüksekö¤retim Dergisi, doi:10.2399/yod.20.735528
Özet Abstract
D
D
ünyada yüksekö¤retim kurumlar›na bak›ld›¤›nda bu kurumlar›n temel gayelerinden birinin ülkenin gerek duydu¤u donan›ml› insan gücünü yetifltir-mek oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Köklerinin M.Ö. 400’lü y›llardaEflatun’un Academias›na dayand›¤› yüksekö¤retim kurumla-r›nda yaflanan bilimsel, teknolojik, kültürel ve sosyo-ekono-mik temeldeki dönüflüm ve de¤iflimler her geçen gün daha da hissedilir bir duruma gelmektedir (Gürüz, 2001’den akt.
Er-dem, 2006). Yaflanan bu dönüflümler ve de¤iflimlerde küresel-leflmenin de etkisinin oldu¤u, ancak buna ra¤men, yüksekö¤-retim kurumlar›n›n sorunlar›na yine küreselleflme ba¤lam›n-da çözüm arand›¤› belirtilmektedir (fienses, 2007). Yüksekö¤-retim alan›nda yap›lan çal›flmalar incelendi¤inde genellikle du-rumu ortaya koyma, görüfl alma, yenilik ve iyilefltirme önerile-ri gibi çal›flmalar›n oldu¤u görülmektedir. (Ayd›n, Selvitopu ve Kaya, 2018; Karada¤, 2018; Özer, 2017). Oysa yüksekö¤retim alan›nda yap›lan çal›flmalarda büyük resme odaklan›lmas› ge-rekti¤i düflünülmektedir. Bu durumun gereklili¤ini uluslara-ras›laflma ile aç›klamak mümkündür. Altbach’a (2005) göre yüksekö¤retimde uluslararas›laflma küreselleflmeden farkl› olup iletiflim ve kültürler aras› geçifl üzerine yo¤unlaflmakta-d›r. Bu yönü ile uluslararas›laflman›n yüksekö¤retimde kitlesel talebi oluflturan küreselleflme kavram›ndan çok daha güçlü ol-du¤u ortaya ç›kmaktad›r (Altbach, 2005). Yenidünya düze-ninde yüksekö¤retimde yap›lan çal›flmalar› bütünüyle ele al-man›n ülkelerin yüksekö¤retim kurumlar›n›n politikalar ge-lifltirmesine ve uygulamas›na imkân sa¤layaca¤› söylenebilir. Böylelikle, geçmiflten günümüze ülkemizde ve dünyada yük-sekö¤retimin nas›l bir dönüflüm yaflad›¤›n›n alanyaz›ndaki bi-limsel çal›flmalar ile ortaya konulmas› mümkün olacakt›r. Bu çal›flmada 1965–2019 y›llar› aras›nda yüksekö¤retim alan›nda ulusal ve uluslararas› alanda yap›lm›fl 317.771 adet çal›flman›n türü, hangi alanda gerçeklefltirildi¤i, bafll›¤›, yap›ld›¤› kurum-lar, hedef kitlesi ve yaz›ld›¤› ülke de¤iflkenleri aç›s›ndan ince-lenmesi amaçlanmaktad›r. Araflt›rmada yer alan çal›flmalar “tüm çal›flmalar” ve “yaln›zca makaleler” olarak iki s›n›fa ay-r›lm›flt›r. ‹lk bölümde uluslararas› boyutta yüksekö¤retimde yer alan tüm çal›flmalar (dergi makaleleri, araflt›rma raporlar›, tan›mlay›c› raporlar, de¤erlendirme raporlar›, görüfl yay›nlar› vb.) incelenirken, ikinci bölümde ise yüksekö¤retimde yay›n-lanan dergi makaleleri hem uluslararas› boyutta hem de Tür-kiye ölçe¤inde incelenmifl ve karfl›laflt›r›lm›flt›r. Ayr›ca çal›flma sonuçlar›nda ulusal boyutta yer alan makalelerin di¤er ülkeler ile iliflkisi de yer almaktad›r. Çal›flmalar›n makaleler ve tüm çal›flmalar olarak ikiye ayr›lmas›n›n temel nedeni yüksekö¤re-tim alan›nda yaz›lan makalelerin say›ca büyüklü¤ü ile ilgilidir. Bununla birlikte birçok mecrada yüksekö¤retim ile ilgili çal›fl-ma yap›lçal›fl-mas›na ra¤men (tez, rapor, proje vs.) çal›fl-makalelere eri-flimin dergiler üzerinden olmas› ve bu dergilerin de indeksler-ce taran›yor olmas› makalelerin eriflilebilirli¤i aç›s›ndan bir avantaj oluflturmaktad›r. Bu nedenle araflt›rmada yer alan ça-l›flmalar tüm çaça-l›flmalar ve makaleler olarak ikiye ayr›lm›flt›r. Bu çal›flma elde etti¤i sonuçlar aç›s›ndan yüksekö¤retim ala-n›nda geçmiflten günümüze yap›lan çal›flmalar› kapsaml› bir flekilde sunmas›, verinin elde edilmesinde ve analizinde uygu-lad›¤› tekni¤i alanyaz›na kazand›rmas› aç›s›ndan oldukça önemli görülmektedir. Türkiye’nin, sanayisi geliflmifl
ülkeler-deki kadar eski olmasa da oldukça zengin bir üniversite dene-yimi ve gelene¤i oldu¤u düflünüldü¤ünde (fienses, 2007), ça-l›flmada ulusal ve uluslararas› alanda yap›lan çal›flmalardan ay-r› ayay-r› elde edilen bulgulaay-r›n karfl›laflt›ay-r›larak küreselleflmenin mutlak do¤rular›n› kabul etmek yerine, ülkenin içinde bulun-du¤u koflullar› da gözeterek olumlu özelliklerin korunmas› hususunda çal›flman›n bütüncül bir bak›fl aç›s› sunaca¤› söyle-nebilir. Ayr›ca elde edilen sonuçlar›n, yüksekö¤retim alan›n-daki di¤er araflt›rmalar› da de¤erlendirerek, alanda ihtiyaç du-yulan farkl› niteliklerde çal›flmalar›n ortaya ç›kmas›n› sa¤laya-ca¤› ve gelecek çal›flmalara yön verece¤i düflünülmektedir.
Yüksekö¤retim Araflt›rmalar›n›n Türkiye’deki Durumu
Türkiye Cumhuriyeti yüksekö¤retiminin tarihine bak›ld›-¤›nda yüksekö¤retim tarihçesinin, Osmanl› ‹mparatorlu-¤u’ndan devral›nan özerk bir yap›ya sahip olan ‹stanbul Darül-fünunun 1924 y›l›nda ç›kar›lan 493 Say›l› Kanunla, ona ba¤l› T›p, Hukuk, ‹lahiyat ve Fen Fakültelerinin kurulmas› ve üni-versitenin “Katma Bütçeli” idare haline getirilerek, üniversite-lerin ba¤›ms›z kurulufllar olmalar›na dayand›¤› belirtilmektedir (K›l›ç, 1999, s. 297). Buna göre yüksekö¤retim araflt›rmalar›n›n ülkemizdeki tarihinin oldukça eski oldu¤unu söylemek müm-kündür. Bu bak›mdan ülkemizde yüksekö¤retim alan›nda yap›-lan pek çok çal›flman›n oldu¤u ayap›-lanyaz›nda görülmektedir. Bu-nunla birlikte yap›lan çal›flmalar›n yüksekö¤retimin yap›s›na, ifl-leyifline, amaçlar›na ve araflt›rma oda¤› gibi pek çok farkl› aç›dan de¤erlendirmeye yönelik ele al›nd›¤› söylenebilir. Ayd›n ve di-¤erleri (2018) yapt›klar› çal›flmada 2006–2016 y›llar› aras›nda yüksekö¤retim yönetimi alan›nda Türkiye’de yap›lm›fl 61 dok-tora tezini konu, yöntem ve veri analiz teknikleri aç›s›ndan in-celemifltir. Yap›lan çal›flmada elde edilen bulgular doktora tez-lerinin büyük ço¤unlu¤unun kamu üniversitelerinde ve e¤itim bilimleri anabilim dal›nda üretildi¤ini ortaya koymaktad›r. Ay-r›ca yüksekö¤retim yönetimi konusunda yap›lan tez say›s›nda da belirgin düzeyde art›fl oldu¤u saptanarak; tezlerde, kurumsal yap› ve yönetim süreçleri, finansman yönetimi, kurumsal per-formans ve etkinlik ile yüksekö¤retimde küreselleflme konular› ile ilgili s›kl›kla çal›fl›ld›¤› gözlenmifltir. Bununla birlikte, yap›-lan çal›flmada doktora tezlerinin daha çok nicel yöntemler esas al›narak gerçeklefltirildi¤i; nitel ve karma yöntem çal›flmalar›na daha az rastland›¤› belirlenmifltir. Son olarak, çal›flmada tesadü-fi, tabakal›, amaçl› ve kolay ulafl›labilir örnekleme tekniklerinin s›kl›kla kullan›ld›¤› ortaya konulmufltur.
Karada¤ (2018), 2000–2018 y›llar› aras›nda yüksekö¤retim konusunda yap›lm›fl 268 lisansüstü tezini tematik ve metodolo-jik olarak incelemifl olup; yüksekö¤retim alan›nda yap›lan yük-sek lisans tezlerinin say›s›n›n doktora tezlerinden daha fazla
ol-du¤unu tespit etmifltir. Ayr›ca tezlerde yüksekö¤retimin yap›s› ve yönetimi konular› ile ilgili daha çok çal›fl›ld›¤›, nitel araflt›r-ma yöntemlerinin daha çok benimsendi¤i ile ö¤retim elearaflt›r-man› ve ö¤renciler üzerinde daha çok çal›fl›ld›¤› rapor edilmifltir.
Özer (2017) yapt›¤› derleme çal›flmas›nda 2000–2016 y›llar› aras›nda Türkiye’de yüksekö¤retimin uluslararas›laflmas› yo-lundaki geliflmeleri incelemifl ve bu geliflmelerin güçlü ve zay›f yönlerine iliflkin bulgular ortaya koymufltur. Çal›flmada y›llara göre yüksekö¤retim sisteminde okuyan uluslararas› ö¤renci sa-y›s›nda oldukça fazla art›fl oldu¤unu, en fazla lisans düzeyinde okuyan ö¤rencilerin oldu¤unu, bu durumu s›ras›yla yüksek li-sans, doktora ve ön lisans düzeyinde okuyan ö¤rencilerin takip etti¤ini belirtmektedir.
Gülmez ve Yavuz (2019) Türkiye, Amerika Birleflik Devlet-leri ve Birleflik Krall›k örneklemi üzerinde yüksekö¤retimin amaç ve yap› boyutlar› aç›s›ndan de¤erlendirmesini amaçlad›¤› çal›flmas›n› 29 ö¤retim üyesi ile birlikte gerçeklefltirmifltir. Ça-l›flma sonuçlar› amaç ve yap› olmak üzere iki farkl› boyutta te-maland›r›lm›flt›r. Ayr›ca Amerika Birleflik Devletleri ve Birleflik Krall›k üniversitelerin belirgin amaçlar›n›n ve vizyonlar›n›n ol-du¤u, bu durumun paylafl›ld›¤›, ö¤renci ve akademisyenlerin de bu konuda oldukça bilinçli oldu¤u çal›flma sonuçlar› aras›nda yer almaktad›r. Amaç boyutu aç›s›ndan Türkiye örnekleminden elde edilen sonuçlar amaçlar›n belirsiz oldu¤u yönündedir. Ay-r›ca Amerika Birleflik Devletleri ve Birleflik Krall›k’ta üniversi-telerin ba¤l› oldu¤u bir üst kurum yerine koordinasyon kurum-lar›n›n oldu¤u ve bu yap›n›n profesyonel bir flekilde iflledi¤i gö-rülürken; Türkiye’de bürokrasinin fazla oldu¤u ve üniversitele-rin bir üst kuruma ba¤l› olduklar› görülmektedir. Son olarak Türkiye’de yöneticilik bir statü olarak görülmekte iken; Ameri-ka Birleflik Devletleri ve Birleflik Krall›k’ta yöneticili¤in isten-medi¤i elde edilen bulgular aras›ndad›r.
Özda¤o¤lu, Damar, Özda¤o¤lu, Damar ve Bilik (2020), 1980’li y›llardan günümüze yüksekö¤retimde yap›lan kalite ça-l›flmalar›n› küresel ölçekte bilimetrik bak›fl aç›s› ile inceledi¤i çal›flmas›nda “yüksekö¤retimde kalite” konusundaki e¤ilimlere iliflkin bulgular› küresel ölçekte sunmufltur. Çal›flmada Web of Science (WoS) veri taban›nda 1980–2018 tarih aral›¤›nda ya-y›nlanan bafll›¤› yüksekö¤retimde kalite kavram› ile iliflkilendi-rilmifl 1379 araflt›rma makalesi analiz edilmifltir. Bilimetrik yön-tem ve araçlar›n deste¤iyle, kapsama al›nan makaleler en fazla referans verilen dergiler ve yazarlar ile en fazla yay›n üreten ül-keler aç›s›ndan ele al›nm›flt›r. Ayr›ca çal›flmada, incelenen ma-kalelerde yer alan özet tablolar; yazarlar›n ve anahtar kelimele-rin kendi aras›ndaki iliflkiler de kümeler ve a¤ yap›s› içerisinde sunulmufltur. Elde edilen sonuçlar, literatüre en fazla katk› ve-ren ülkenin ABD oldu¤unu, sonras›nda ise bu ülkeyi ‹ngiltere, Avustralya ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin izledi¤ini
göstermek-tedir. Çal›flmada Türkiye’nin yay›n say›s› konusunda yedinci s›-rada yer ald›¤›; ülke baz›nda Türkiye’de “at›f alma durumunun” ya da ortalama at›f say›s›n›n 9.28 oldu¤u; küresel ölçekte ger-çeklefltirilen çal›flmalar›n ise %2.90’l›k k›sm›n›n Türkiye’deki üniversiteler taraf›ndan gerçeklefltirildi¤i belirtilmektedir. Bu-nunla birlikte çal›flmada yüksekö¤retim ve kalite konulu araflt›r-malar hususunda araflt›rma yapan ilk befl üniversitenin Michi-gan Üniversitesi, Harvard Üniversitesi, Pensilvanya Eyalet Üniversitesi, Arizona Üniversitesi, Islamic Azad Üniversitesi oldu¤u; Türkiye’nin ise yüksekö¤retim ve kalite konulu çal›fl-malar hususunda son y›llarda WoS taraf›ndan taranan dergiler-de y›ll›k 3–5 çal›flma aras›nda yay›na sahip oldu¤u belirtilmek-tedir. Soysal ve di¤erleri (2019) taraf›ndan yap›lan baflka bir ça-l›flma da Türkiye ba¤lam›nda yüksekö¤retim konusunu ele al-m›fl ve içerik analizi ile inceledi¤i 119 çal›flman›n bulgular›n› te-matik, olgusal ve kavramsal içerikleri genelleyici bir tarzda or-taya koymufltur. Ayr›ca çal›flmada araflt›rmac›lar›n çal›flmalar›n› hangi yöntem bilimsel aç›dan ve hangi yaklafl›mlarla gerçeklefl-tirdikleri de ele al›nmaktad›r. Buna göre çal›flman›n ortaya koy-du¤u sonuçlar, 2000 y›l› sonras› yap›lan çal›flmalarda nicelik olarak önemli bir art›fl oldu¤unu ve tercihlerin genellikle nitel paradigmay› kullanmaya yönelik oldu¤unu göstermektedir. Ça-l›flmada yüksekö¤retim konu alan›nda deneysel desende yürütü-len hiçbir çal›flmaya rastlan›l(a)mad›¤› da belirtilmektedir. Son olarak, Türkiye’de yüksekö¤retimin iyilefltirilmesinde araflt›r-malar›n yöntem bilimsel aç›dan çeflitlendirilmesi, öznel yorum-lamalara dayal› çal›flmalar›n azalt›lmas› ve araflt›rmac›lar›n sü-reçlere dahil olarak birinci elden veri toplanmas› ile kat›l›mc›la-ra müdahalelerin oldu¤u çal›flmalakat›l›mc›la-ra yönelik e¤ilimlerin olmas› gerekti¤i ile ilgili öneriler de çal›flmada yer almaktad›r.
Yüksekö¤retim Araflt›rmalar›n›n Dünyadaki Durumu
Geçmiflten günümüze yüksekö¤retim alan›nda yap›lmakta olan çal›flmalar yüksekö¤retim kurumlar›na sorunlar›n› küresel düzlemde ele alarak çözme misyonu sahipli¤i kazand›rd›¤›n› düflündürmektedir. Bu ba¤lamda, alanyaz›nda yüksekö¤retim kurumlar›nda yaflanan geliflmeleri, yüksekö¤retim kurumlar›-n›n e¤ilimlerini ve dünyada yaflanan dönüflümleri ele alan pek çok bilimsel çal›flma mevcuttur. Örne¤in, Melendez (2002) 1977 ve 1997 y›llar› aras›nda gerçeklefltirilen yüksekö¤retim ça-l›flmalar›n›n metodolojik e¤ilimlerini incelemifltir. Çal›flmada elde edilen sonuçlar, 1977 y›l›nda araflt›rmalar›n a¤›rl›kl› olarak nicel yöntemle yürütüldü¤ünü ortaya koymakta iken; 1997 y›-l›na do¤ru nitel yöntemin a¤›rl›k kazand›¤›n› göstermektedir. Öte yandan Bearman ve di¤erlerinin (2012) sistematik gözden geçirme metodolojisinin önemini ele ald›¤› çal›flmada ERIC veri taban›nda yer alan bir dizi dergideki makaleler bafll›k, özet ve tam metinde yer alan e¤itim literatürü aç›s›ndan sistematik
olarak gözden geçirilmifl ve elde edilen sonuçlar›n yüksekö¤re-timde uygulanmas› için aç›klamalara yer verilmifltir. Yap›lan ça-l›flmada izlenen yöntemin ilgili literatürün araflt›r›lmas›na yö-nelik fleffaf, yap›land›r›lm›fl ve kapsaml› yaklafl›mlar ile araflt›r-ma bulgular›n›n sentezine vurgu yapan gereksinimleri ortaya koydu¤u belirtilmektedir. Tight’›n (2019) yüksekö¤retim arafl-t›rmalar›n›n alanlar›n›n ve yönlerinin sistematik incelemelerini ortaya koymay› amaçlad›¤› çal›flmas›nda elde etti¤i bulgular, yap›lan çal›flmalar›n ö¤renme ve ö¤retim, kurs tasar›m›, ö¤ren-ci deneyimi, kalite, sistem politikalar›, kurumsal yönetim, aka-demik çal›flma ile beceri ve araflt›rma temalar› ile ilgili oldu¤u-nu ortaya koymaktad›r. Çal›flmada yüksekö¤retim araflt›rmala-r› için çok popüler bir alan olan sistem politikas› ile ilgili siste-matik çal›flma eksikli¤ine de vurgu yap›lmaktad›r. Çal›flmada sistematik çal›flmalar›n yüksekö¤retimdeki e¤ilimleri ortaya ko-yarak tekerle¤in yeniden icat edilmesinin önünü geçilmesinde önemli oldu¤una da de¤inilmektedir.
Çal›flman›n Amac› ve Önemi
Bu çal›flmada 1965–2019 y›llar› aras›nda yüksekö¤retim ile ilgili ulusal ve uluslararas› alanda yap›lan ve ERIC veri taban›n-da yer alan çal›flmalar›n ve dergi makalelerinin küresel düzlem-de bilimetrik bak›fl aç›s› ile incelenerek eldüzlem-de edilen sonuçlar›n tematik olarak de¤erlendirilmesi amaçlanmaktad›r. Çal›flmada ele al›nan bak›fl aç›s› küreselleflmeden farkl› olarak uluslararas›-laflma ile ilgilidir. Taylor (2004) ça¤dafl yüksekö¤retimdeki de-¤iflimler aç›s›ndan uluslararas›laflman›n en güçlü yollardan biri oldu¤unu belirtmektedir. Altbach (2005) ise uluslararas›laflmay› bir f›rsat olarak görmekte olup, yeni dünya düzeninde yükse-kö¤retim alan›nda bu kavram›n içerisinde bar›nd›rd›¤› dinamik-lerin küreselleflmeden farkl› olarak faydal› olabilece¤ini belirt-mektedir. Bu durum yüksekö¤retim alan›nda yap›lan çal›flmala-r› bilimetrik bak›fl aç›s› ile inceleyerek bir bütün olarak görme ve faydal› politikalar gelifltirme aç›s›ndan f›rsat oluflturabilir. Bu ba¤lamda, bu çal›flma kapsam›nda da büyük verinin mikro dü-zeyde analiz edilmesi ile elde edilen bulgular ile yüksekö¤retim alan›nda geçmiflten günümüze yap›lan çal›flmalardaki e¤ilimler ortaya ç›kar›lm›flt›r. 1965 ve 2019 y›llar› aras›ndaki çal›flmalar›n seçilmesinin en önemli sebebi ERIC veri taban›n›n bu tarihler aras›nda yüksekö¤retim ile ilgili makaleleri indekslemesidir. ERIC, Amerika Birleflik Devletleri E¤itim Bakanl›¤›’na ba¤l› olan bir indekstir ve e¤itim bilimleri ve yüksekö¤retim ile ilgili olan çal›flmalar› on y›llard›r indekslemeye devam etmektedir. Bu nedenle ERIC’te yer alan indeks yap›s›n›n büyüklü¤ü ve çe-flitlili¤i nedeni ile de ERIC veri taban› çal›flman›n seçilen indek-sini oluflturmaktad›r. Böylelikle, çal›flmada elde edilen sonuçla-r›n yüksekö¤retimde ulusal ve uluslararas› e¤ilimlerin karfl›laflt›-r›larak büyük resme odaklan›lmas› hususunda alanyaz›na katk› sa¤layaca¤› söylenebilir. Ayr›ca çal›flmada büyük verinin elde
edilmesi ve de¤erlendirilmesinde ele al›nan yöntemin farkl› alanlarda yap›lacak çal›flmalara yol haritas› olmas› aç›s›ndan da çal›flman›n öneminden bahsetmek mümkündür.
Çal›flma kapsam›nda afla¤›daki araflt›rma sorular›na yan›t aranm›flt›r:
ERIC veri taban›nda yer alan yüksekö¤retim ile ilgili çal›fl-malar dönemsel olarak incelendi¤inde türüne, alanlar›na, bafll›klar›na, yazarlar›na, hedef kitlelerine ve yap›ld›¤› yere göre uluslararas› boyutta nas›l farkl›laflmaktad›r?
ERIC veri taban›nda yer alan yüksekö¤retim ile ilgili dergi makaleleri dönemsel olarak incelendi¤inde alanlar›na, bafl-l›klar›na, hedef kitlelerine ve yap›ld›¤› yere göre uluslarara-s› boyutta nauluslarara-s›l farkl›laflmaktad›r?
ERIC veri taban›nda yer alan yüksekö¤retim ile ilgili dergi makaleleri dönemsel olarak incelendi¤inde alanlar›na, bafl-l›klar›na, hedef kitlelerine ve yap›ld›¤› yere göre ulusal bo-yutta nas›l farkl›laflmaktad›r?
Yöntem
Bu bölümde araflt›rma kapsam›nda yürütülen analiz yönte-mine, veri toplama arac›na ve veri toplama sürecine iliflkin bil-gi verilmektedir.
Araflt›rma Süreci ve Büyük Veri
Günümüzde özellikle bilgisayarlar›n ve di¤er iletiflim tek-nolojilerinin yard›m› ile çok miktarda veri daha k›sa sürelerde üretilmekte, ifllenmekte, kullan›c›lara iletilmekte ve saklan-maktad›r. Veri miktar›ndaki art›fl ile birlikte veriyi do¤al orta-m›ndan toplama olana¤› araflt›rmac›lar›n dikkatini, yerel ve küçük gruplardan toplanm›fl veriden ziyade, büyük veriye do¤ru kayd›rm›flt›r (Ibrahimzade, 2017). Büyük veri, çok bo-yutlu olan verinin çok miktarda olmas› veya yap›land›r›lma-m›fl verinin daha k›sa sürede üretilmesi ile depolanmas›n›n daha ucuz oldu¤u bir yaklafl›m› (Fan, Han ve Liu, 2014) ifade etmekle birlikte; alanyaz›nda büyük veri kavram› için tüm alanlar›n (bilim insanlar›n›n) kabul etti¤i bir tan›m yapma f›r-sat›, farkl› disiplinlerde çal›flan bilim adamlar›n›n bu tan›ma
(büyük veri) farkl› anlamlar yükledi¤inden dolay› mümkün
ol-mam›flt›r (Chen, Mao ve Liu, 2014). Büyük veri toplama ve büyük veriyi analiz etme olanaklar›n›n art›fl› ile birlikte veri ile ilgili her bir ifllem ad›m›, araflt›rman›n oda¤›ndaki veriye göre farkl›l›k göstermektedir. Büyük verinin toplanmas›, kay›t edil-mesi, analiz edilmek üzere bütünlefltiriledil-mesi, temizlenedil-mesi, analiz edilmesi, görsellefltirilmesi, yorumlanmas› ve bu süreç-lere dayal› olarak karar(lar) verilmesi süreci günümüz araflt›r-ma yöntem ve tekniklerinden farkl› yöntem ve teknikler ge-rektirmekte, ayn› zamanda daha fazla da zaman gerektirmek-tedir (Chen ve Zhang, 2014; Davi vd., 2005). Büyük veri ve
büyük veri analizi; Nesnelerin Interneti (Internet of Things -IoT) ve sosyal medya gibi son kullan›c›lar taraf›ndan üretilen ve standart veri tabanlar›nda saklaman›n zor oldu¤u veri kay-naklar› ile bafllar, elde edilen büyük veri aras›nda karmafl›k iliflkilerin aranmas› ile devam eder (Wu, Zhu, Wu ve Ding, 2013; Hashem vd., 2015) ve araflt›rmac›lar›n veriye dayal› ola-rak karar(lar)›n› verimli bir süreç (Gandomi ve Haider, 2015) sonucunda yeni bir bak›fl aç›s› gelifltirmesi ile sona erer (Has-hem vd., 2015). Verinin elde edilmesi, saklanmas›, analiz edil-mesi için farkl› bilim dallar›n›n yöntem ve tekniklerine ihtiyaç duyulmaktad›r. Chen ve Zhang (2014) büyük veri analizinin birçok farkl› disiplini ifle koflmakta oldu¤unu ve farkl› disiplin-lerin yöntem ve teknikdisiplin-lerini kullanarak özellikle nitel veri analizini h›zl› ve verimli bir flekilde ve daha k›sa sürede yap-may› hedefledi¤ini belirtmektedir. Büyük veri analizinde ifle koflulan disiplinler ve tekniklerTTTfiekil 1’de gösterilmifltir.
Büyük veri analiz yöntemlerinden bir tanesi de veri maden-cili¤i yöntemidir. Veri madenmaden-cili¤i yap›land›r›lmam›fl ve büyük miktardaki metin veri kaynaklar›ndan anlaml› bilgiler elde et-mek, yeni örüntüler ç›karmak ve veriyi bilgiye dönüfltürmek üzere gerçeklefltirilen bir analiz yöntemidir (He, Zha ve Li, 2013; Tsantis ve Castellani, 2001). Veri madencili¤i standart yöntemleri aras›nda metin s›n›fland›rma, metin kümeleme,
ontolo-ji ve taksonomi oluflturma, belge özetleme ve gizli yap› analizi
bu-lunmaktad›r (Feinerer, Hornik ve Meyer, 2008). Büyük veri analizi ya da veri madencili¤i süreçlerinde tek bir do¤ru bulun-mamaktad›r. Çünkü veri ile ilgili bilgiler fakl› formatlarda sak-lanmaktad›r. Büyük veri uygulamalar›n›n yayg›nlaflmas› ile bir-likte veri, konvansiyonel metin yerine XML veya CSV dosya-lar› ile iletilen ya da API’ler yard›m›yla sorgulanabilir meta da-ta olarak saklan›r bir duruma gelmifltir (Feinerer vd., 2008). Be-lirtilen formatlar ile hizmete sunulan büyük veri, farkl› paket programlar ile otomatik olarak ifllenerek analiz yap›labilece¤i gibi araflt›rmac›lar taraf›ndan gelifltirilecek programlar ile de analiz edilip ifllenebilmektedir. Araflt›rmac› ister paket program kullans›n, isterse kendi program›n› gelifltirsin nitel veri anali-zinde veri madencili¤i s›kça kullan›lan bir tekniktir. Veri ma-dencili¤inin amaçlar› aras›nda büyük veri setinden anahtar ele-mentleri ç›karma ve bu elementler aras›ndaki iliflkileri tespit ederek özetleme yer almaktad›r (Davi vd., 2005). Fan ve di¤er-leri (2014) büyük veri ve veri madencili¤i süreçdi¤er-leri ile birlikte birçok olana¤›n ortaya ç›kmas›n›n yan› s›ra araflt›rmac›lara bir-çok zorluk getirece¤ini de belirtmektedirler. Veri madencili¤i alanyaz›n› araflt›rmac›lara ad›m ad›m izleyecekleri bir flablon-dan çok genel uyacaklar› kurallar dizilerini gelifltirmifltir. Bu sü-reçlerden dolay› da veri madencili¤i süreçlerinde paket prog-ramlardan çok araflt›rmac›lar taraf›ndan gelifltirilen program-lar/scriptler kullan›l›r hale gelmifltir. Veri madencili¤i süreçle-rinde yol haritas› olarak izlenebilecek iki farkl› teknikten
bah-sedilebilir: ‹lk olarak, Gandomi ve Haider (2015) taraf›ndan ileri sürülen yol haritas› TTTfiekil 2’de görülmektedir. ‹kinci olarak ise, Chen ve Zhang (2014) taraf›ndan ileri sürülen yol haritas› daTTTfiekil 3’te karfl›m›za ç›kmaktad›r.
TTTfiekil 2 ve 3’te görülen süreçler irdelendi¤inde süreçlerin birbiri ile büyük oranda benzerlik gösterdi¤i görülecektir. Her iki flekildeki süreçler genel olarak özetlendi¤inde; verinin veri kaynaklar›ndan elde edilmesi, analiz sürecine haz›rlanmas›, ve-ri analizinin gerçeklefltive-rilmesi ve veve-rinin görsellefltive-rilerek su-nulmas› süreçleri ön plana ç›kmaktad›r.
Büyük veri ve büyük veri analizi farkl› disiplinlerden veri analizi yaklafl›mlar›n› ifle koflan ve veriyi anlamland›rmaya çal›-flan bir üst yaklafl›m olarak de¤erlendirilebilir. Bu araflt›rma kap-TTTfiekil 1.Büyük veri, di¤er disiplin ve teknikler (Kaynak: Chen ve Zhang, 2014).
sam›nda büyük veri toplama analiz yöntemlerinin tercih edilme-sinin sebebi bilimsel makalelerin indekslendi¤i veri tabanlar›n›n çok miktarda ve yap›land›r›lmam›fl veri içermesi ve bu verinin analizinde standart istatistiki yöntemlerin kullan›lamamas›d›r. Bu ba¤lamda araflt›rma kapsam›nda veriler bir bilgisayar prog-ram› arac›l›¤›yla toplanm›fl daha sonra k›smi yap›land›rma son-ras›nda büyük veri analiz yöntemi tercih edilmifltir. ‹lgili veri ta-ban›nda taranan ve çal›flma odak noktas›na giren 371.771 çal›fl-ma ve bu çal›flçal›fl-malara iliflkin bilgilerin analizinin standart istatis-tiki yöntemler ile yap›lamayacak olmas› veri toplama ve veri analizi sürecinde büyük veri analizi yöntemlerinin tercih edil-mesini zorunlu k›lm›flt›r.
Veri Toplama Süreci
Araflt›rma kapsam›na 2019 y›l› Ocak ay›na kadar ERIC veri taban›na giren, 1965 y›l›ndan bafllayarak 2019 y›l›n›n sonuna kadar her bir y›l için ayr› XML dosyas› olarak yay›nlanan çal›fl-malar dâhil edilmifltir. Araflt›rmada çal›flçal›fl-malar›n s›n›fland›r›lma-s› 10’ar y›ll›k aral›klarla belirlenmifltir. Bu nedenle tarama süre-cinde gelifltirilen yaz›l›m ile birlikte 1960’l› y›llardan analiz bafl-lat›lm›fl ancak çal›flmalar›n ERIC veri taban›nda yer almas› 1965’li y›llar› buldu¤u anlafl›lm›flt›r. Bu kapsamda 1965–2019 y›llar› aras›nda yay›nlanan 1.738.046 çal›flma araflt›rman›n evre-nini oluflturmaktad›r. Her bir y›l için araflt›rma kapsam›na dahil olan çal›flma say›lar› ile kümülatif çal›flma say›lar›TTTfiekil 4’te gösterilmektedir. ERIC veri taban›nda yer alan çal›flmalar
ara-s›nda Türkiye’de yap›lan çal›flmalar ayr›ca irdelenerek di¤er ça-l›flmalar ile karfl›laflt›r›lm›flt›r. Bu amaçla, 1965–2019 y›llar› ara-s›nda yay›nlanan 10.615 çal›flma için bu çal›flmalar›n y›llara gö-re ve kümülatif çal›flma say›lar›TTTfiekil 5’te yer almaktad›r.
Çal›flma kapsam›nda ERIC veri taban›nda indekslenmifl olan makalelerin farkl› de¤iflkenler aç›s›ndan incelenmesi hedeflen-mifltir. Bu amac› gerçeklefltirebilmek için ERIC indeksi web si-tesinin (www.eric.ed.gov) download sayfas›ndan ERIC veri taba-n›nda indekslenen makale kay›tlar› her bir y›l› baz alacak flekilde ayr› XML dosyas› olarak bilgisayara indirilmifl ve kay›t alt›na al›nm›flt›r. Kay›t alt›na al›nma iflleminden sonra ERIC veri taba-n›ndan elde edilen büyük veri, program›n ilerleyen aflamalar›n-da aflamalar›n-daha kolay ifllenebilmesi amac›yla, Python kütüphanelerin-den The ElementTree XML API (https://docs.python.org/ 3/lib-rary/xml.etree.elementtree.html) ve Pandas kütüphanelerinden (McKinney, 2010) yararlan›larak Pandas data frame veri tipine çevrilmifl ve s›ras›yla;
Pandas kütüphanelerinden yararlanarak sütun isimlerinin standart hale getirilmesi,
Pandas kütüphanelerinden yararlan›larak sütun isimlerinin de¤ifltirilmesi,
Pandas kütüphanelerinden yararlan›larak yaln›zca analiz için gerekli veri sütunlar›n›n seçilmesi,
ifllemleri gerçeklefltirilmifltir. Son olarak, Pandas kütüphanesi-nin okuma yazma kolayl›¤› sa¤lad›¤› dosya tiplerinden biri kul-lan›larak data frame bilgisayarda kay›t alt›na al›nm›flt›r.
TTTfiekil 3.Bilgi keflif süreçleri (Kaynak: Chen ve Zhang, 2014)
TTTfiekil 5.1965–2019 y›llar› aras›nda ERIC veri taban›nda indekslenen Türkiye odakl› çal›flmalar›n y›ll›k ve kümülatif say›lar›. Veri Toplama Arac›
Araflt›rmada veri toplama arac› olarak bir script yaz›lm›flt›r. Script, çal›flma mant›¤› olarak 3 farkl› düzeyde belirlenen anah-tar kelime ile çal›flmaktad›r. Veri analizi süreci içinde 3 düzeyli
bir yap› benimsenmifltir. Her bir düzey için bir ya da birden fazla anahtar kelime ve bu anahtar kelimelerin sorgulanaca¤› alan belirlenmektedir. Analiz aflamas›nda sorgulama alan› ola-rak seçilebilen alanlar afla¤›daki gibidir:
ERIC veri taban›nda “descriptor” olarak belirlenmifl olan ve ERIC personeli taraf›ndan belirlenen çal›flmalar›n dâhil ol-du¤u s›n›flar,
Çal›flmalar›n ERIC personeli taraf›ndan okunmas› sonu-cunda belirlenen “journal article”, “reports- research” vb. gibi de¤erler alabilen bir de¤iflken olan “type” de¤iflkeni, Çal›flmalar›n yap›ld›¤› yer bilgisini bar›nd›ran “geo” alan›. Analiz sürecinde ilk olarak bir anahtar kelime seçilmekte ve script daha önceden kay›t edilmifl dosyalar içinde bu anahtar kelimeyi aramakta ve flartlara uygun olan makaleleri ayr› bir
da-ta frame içerisine yazmakda-tad›r. 1. düzey anahda-tar kelime
arama-s›n›n tamamlanmas›ndan sonra oluflturulan data frame, anahtar kelime ve anahtar kelimelerin arand›¤› alan isimlerinin k›salt-mas› ile kay›t edilmektedir.
Script çal›flma mant›¤› ise flu flekildedir: Belirlenen 1. düzey anahtar kelime her y›l için ayr› ayr› kaydedilmifl XML dosyala-r›n› arayarak belirlenen anahtar kelimenin tipine uygun alan-larda 1. düzey anahtar kelimeyi aramakta ve flartlara uyan her bir makaleyi ayr› bir data frame içerisine yazmaktad›r. 1. düzey aramalar› tamamland›ktan sonra, 1. düzey için oluflturulan data
frame içerisinde 2. düzey anahtar kelimeleri tip ve anahtar
keli-me uyumlulu¤una dikkat ederek aramakta ve flartlara uygun olan makalelerden 2. düzey data frame oluflturmakta ve sonra-s›nda 3. düzey anahtar kelime için 2. düzey data frame içerisin-de tip ve anahtar kelime uygunlu¤una dikkat eiçerisin-derek 3. düzey
data frame oluflturmaktad›r. Bu aflaman›n bitifli ile script, 3
dü-zey için birer data frame oluflturmakta ve kiflisel bilgisayara ka-y›t etmektedir. Bu s›n›flamaya flu flekilde örnek verilebilir. ERIC veri taban›nda 1. düzey için “educational technology” anah-tar kelimesinin, 2. düzey için “article” anahanah-tar kelimesinin, 3. düzey için ise “geo_USA” anahtar kelimesinin her düzey için s›-ras› ile çal›flt›r›lmas› ERIC veri taban›nda e¤itim teknolojileri alan›nda Amerika Birleflik Devletleri’nde yay›nlanm›fl tüm ma-kaleleri bir data frame oluflturarak kaydetmemizi sa¤lamaktad›r. Analiz çal›flmalar› ise script içerisinde oluflturulan her bir data
frame için tekrarlanmaktad›r.
Script yard›m›yla oluflturulan bulgular flu flekilde s›ralanabilir: Genel olarak çal›flmalar›n say›lar›n› ifade edebilmek amac›y-la çal›flmaamac›y-lar›n y›lamac›y-lara göre çizgi grafiklerinin oluflturulmas›, Hitap etti¤i kitle, örneklem grubu, gerçeklefltirildi¤i co¤ra-fi konum bilgisi ve çal›flma tiplerinin y›llara göre çapraz tab-lo haline getirilmesi,
Bafll›k ve özet bölümleri ile ERIC taraf›ndan çal›flman›n an-lamland›r›labilmesi için belirlenen tan›mlay›c›lar›n›n
(des-criptor) kelime bulutu grafiklerinin oluflturulmas› (kelime
bulutlar›n›n oluflturulmas› amac›yla https://github.com/ amueller/word_cloud adresinde yerleflik bulunan Python kütüphanesi kullan›lm›flt›r) fleklindedir.
Kelime bulutu oluflturulacak alanlar ile ilgili olarak kelime bulutlar›n›n daha anlaml› grafikler haline getirilmesi amac›yla ise afla¤›da yer alan maddeler uygulanm›flt›r:
Noktalama iflaretlerinin metinlerden ç›kar›lmas›, Kelimelerin hepsinin küçük harfe dönüfltürülmesi,
Çokça kullan›lan ve gereksiz kelimelerin metinlerden ç›ka-r›lmas›,
Python kütüphanelerinden NLTK kütüphanesinin (Bird, Klein ve Loper, 2009) kullan›lmas› ile ço¤ul kelimelerin te-killefltirilmesi.
Bu araflt›rmada ERIC Theasurus’da çal›flmalar›n tan›mlan-mas› için kullan›lan ve ERIC taraf›ndan “descriptor” olarak isim-lendirilen konu bafll›klar› aras›nda yer alan “yüksekö¤retim” 1. dü-zey anahtar kelime olarak belirlenmifltir. 2. düdü-zey anahtar kelime olarak çal›flma tiplerini tan›mlamak amac›yla kullan›lan Type de-¤iflkenlerinden “journal article” seçilmifltir. 3. düzey anahtar keli-me olarak ise “descriptor” cinsinden “geo_TR” alan› belirlenmifltir.
Bulgular
Gerçeklefltirilen büyük veri analizi ve ortaya ç›kar›lan grafik-sel dokümanlara göre uluslararas› ve ulusal bazl› olarak yükse-kö¤retimde yap›lan çal›flmalara yönelik bulgular bu bölümde su-nulmaktad›r.
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ‹lgili Yer Alan Çal›flmalar›n De¤erlendirilmesi
Bu bölümde, uluslararas› boyutta yüksekö¤retim ile ilgili yap›lan 371.771 çal›flma çal›flman›n türü, alan›, bafll›¤›, yazarla-r›, hedef kitlesi ve yap›ld›¤› yer temelli olarak 6 bafll›k alt›nda incelenmektedir.TTTfiekil 6–19’da yer alan görseller, ERIC ve-ri taban›ndan ove-rijinal olarak al›narak yaz›l›m arac›l›¤›yla üretil-di¤inden ‹ngilizce kelimelerden oluflmaktad›r.
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili
Yap›lan Çal›flmalar›n Türüne Göre De¤erlendirilmesi Gerçeklefltirilen analize göre uluslararas› boyutta yüksekö¤-retim ile ilgili yap›lan çal›flmalar›n genel olarak dergi makalele-ri, araflt›rma raporlar› ve tan›mlay›c› raporlardan olufltu¤u orta-ya ç›kmaktad›r. 1970’lerde araflt›rma raporlar›n›n ve konuflma metinlerinin daha fazla raporlaflt›r›ld›¤› görülmekte iken; sonra-ki y›llarda ise dergi makalelerinin ve tan›mlay›c› raporlar›n lite-ratürde daha fazla yer ald›¤› görülmektedir (TTTfiekil 6).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Çal›flmalar›n Alanlar›na Göre
De¤erlendirilmesi
Gerçeklefltirilen analize göre uluslararas› boyutta yükse-kö¤retim ile ilgili yap›lan çal›flmalar›n alanlar›n›n üniversite
ö¤-rencileri ve ö¤retim metotlar› üzerinde yo¤unlaflt›¤› görülmek-tedir. Bununla beraber ö¤retim elemanlar›, ö¤renci tutumlar› ve K-12 seviyesinde de literatürde birçok araflt›rma mevcuttur. 1960’l› y›llardan günümüze do¤ru geldikçe 60’l› y›llarda ö¤ret-men e¤itimi ve 2 y›ll›k yüksekö¤retim kurumlar› ile ilgili arafl-t›rmalar›n daha fazla yürütüldü¤ü göze çarpmaktad›r. Daha sonraki y›llarda ise yüksekö¤retimde araflt›rmalar, fen e¤itimi ve üniversite ö¤rencileri alan›nda daha fazla yo¤unlaflmaktad›r. 2000’li y›llar ile birlikte araflt›rmalar›n yine üniversite ö¤renci-leri üzerinde yürütüldü¤ü görülmekte iken; ö¤renci tutumlar›, ö¤retim yöntemleri, akademi baflar›, e¤itimsel de¤iflim ve e¤i-tim politikalar› üzerine de çok say›da araflt›rman›n gerçekleflti-rildi¤i ortaya ç›kmaktad›r (TTTfiekil 7).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Çal›flmalar›n Bafll›klar›na göre De¤erlendirilmesi
Yap›lan analizde yüksekö¤retim ile ilgili yap›lan çal›flmala-r›n bafll›klaçal›flmala-r›n›n genel olarak “ö¤retim”, “ö¤renme” ve “prog-ram” kelimelerini içerdi¤i ortaya ç›kmaktad›r. 1960’lardan
gü-nümüze yap›lan çal›flmalar›n bafll›klar›n›n nas›l de¤iflti¤i ele al›nd›¤›nda; 2000’li y›llardan önce yap›lan çal›flmalarda en faz-la “program” kelimesinin geçti¤i, 2000’li y›lfaz-lardan sonra ise bu kelimenin yerini “ö¤renme” kelimesine b›rakt›¤› gözlemlen-mektedir. Bununla birlikte 2000’li y›llarda “ö¤renme” kelime-sinden sonra en fazla geçen kelimelerin “ö¤retim”, “e¤itim”, “ö¤retmen” ve “akademik” kelimelerinin oldu¤u da elde edilen bulgular aras›nda görülmektedir (TTTfiekil 8).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Çal›flmalar›n Yazarlar›na Göre De¤erlendirilmesi
Gerçeklefltirilen analize göre uluslararas› alanda yüksekö¤-retim ile ilgili yap›lan çal›flmalar›n birço¤unun Amerika Birle-flik Devletleri, ‹ngiltere, Kanada ve Avustralya’ya ba¤l› resmi kurumlar taraf›ndan gerçeklefltirildi¤i görülmektedir. Bu çal›fl-malar›n gerek hükümete ba¤l› kurumlar gerekse üniversitelere ba¤l› kurumlar ve komisyonlar taraf›ndan yap›ld›¤› ortaya ç›k-maktad›r (TTTfiekil 9).
TTTfiekil 7.Uluslararas› çal›flmalar›n alanlar›.
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Çal›flmalar›n Hedef Kitlelerine Göre De¤erlendirilmesi
Yap›lan analizde uluslararas› alanda yüksekö¤retimle ilgili yap›lan çal›flmalarda en çok görüflüne baflvurulan ve merkeze al›nan grubun “uygulay›c›lar” oldu¤u görülmektedir. Uygula-y›c›lardan kas›t gerçeklefltirilen araflt›rmalar ile ilgili bilgi kay-na¤› olarak kullan›lan ve akla ilk gelen ilgili kiflilerdir. Bu ne-denle uygulay›c›lar boyutunun genifl kapsaml› olarak düflünül-mesi gerekmektedir. Bununla birlikte daha özelde ise yap›lan çal›flmalar›n daha çok ö¤retmenler ve yöneticiler ile gerçeklefl-tirildi¤i de elde edilen bulgular aras›ndad›r. Buna göre ulusla-raras› alanda yüksekö¤retim ile ilgili yap›lan çal›flmalar›n hedef kitlesinin geçmifl y›llarda yo¤unlukla ö¤retmenler ve yönetici-lerden oldu¤u; ancak günümüzde bu durumun yerini e¤itim ile ilgili görev alan politikac›lara ve karar vericilere b›rakmakta ol-du¤u da dikkat çekmektedir (TTTfiekil 10).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Çal›flmalar›n Yap›ld›¤› Yere Göre De¤erlendirilmesi
Yüksekö¤retim ile ilgili hem geçmiflte hem de günümüzde gerçeklefltirilen çal›flmalar›n›n birço¤unun Amerika Birleflik
Devletleri, ‹ngiltere, Kanada ve Avustralya lokasyonlu olarak gerçeklefltirildi¤i görülmektedir. Bununla birlikte özellikle 2000’li y›llardan sonra Çin, Güney Afrika, Almanya ve Türki-ye’den yüksekö¤retim ile ilgili çeflitli çal›flmalar›n yap›ld›¤› da gözlemlenmektedir (TTTfiekil 11).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin De¤erlendirilmesi Bu bölümde, uluslararas› boyutta yüksekö¤retim ile ilgili ya-z›lan 181.166 makale makalenin alan›, bafll›¤›, yazarlar›, hedef kitlesi ve yap›ld›¤› yer temelli olarak 5 bafll›k alt›nda incelen-mektedir.
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Alanlar›na Göre De¤erlendirilmesi
Gerçeklefltirilen analize göre 1970’lerden günümüze ulus-lararas› boyutta yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan makalelerin alanlar›n›n a¤›rl›kl› olarak üniversite ö¤rencileri, ö¤retim me-totlar›, akademisyenler, ö¤renci tutumlar› ve fen e¤itimi ile il-gili oldu¤u görülmektedir. Geçmiflte daha fazla bilim e¤itimi ve üniversite ö¤rencileri ile ilgili çal›flmalar yap›l›rken; 2010’lu y›l-lardan sonra e¤itimsel de¤iflim ile ilgili çal›flmalar›n da s›kl›kla çal›fl›ld›¤› ortaya ç›km›flt›r (TTTfiekil 12).
TTTfiekil 11.Uluslararas› çal›flmalar›n yap›ld›¤› yerler.
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Bafll›klar›na Göre De¤erlendirilmesi
Gerçeklefltirilen analize göre 1970’lerden günümüze ulus-lararas› boyutta yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan makale
bafll›kla-r›n›n a¤›rl›kl› olarak “ö¤renme”, “ö¤retme”, “program”, “okul”, “ö¤retmen”, “akademik” ve “geliflim” kelimelerini içer-di¤i ortaya ç›kmaktad›r. Bununla birlikte 1970–1990 aras› y›l-larda yaz›lan makalelerde daha fazla a¤›rl›¤›n program ve ö¤re-tim üzerinde yo¤unlaflt›¤› görülürken; 2000’li y›llardan sonra TTTfiekil 10.Uluslararas› çal›flmalar›n hedef kitleleri.
ö¤renme ve akademik geliflim üzerinde yo¤unlaflt›¤› da elde edilen bulgular aras›nda göze çarpmaktad›r (TTTfiekil 13).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Hedef Kitlelerine göre De¤erlendirilmesi
Yap›lan analizde uluslararas› alanda yüksekö¤retimle ilgili yaz›lan makalelerde en çok görüflüne baflvurulan ve merkeze al›-nan grubun “uygulay›c›lar” oldu¤u görülmektedir. Bununla bir-likte daha özelde ise yap›lan çal›flmalar›n daha fazla ö¤retmenler ve yöneticiler ile yürütüldü¤ü gözlemlenmektedir. Günümüze do¤ru gelindikçe yaz›lan makalelerin hedef kitlesinin karar veri-ciler ve medya grubuna da kayd›¤› görülmektedir (TTTfiekil 14).
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Yaz›ld›¤› Yere Göre De¤erlendirilmesi
Yüksekö¤retim ile ilgili hem geçmiflte hem de günümüz-de yaz›lan makalelerinin birço¤unun Amerika Birleflik
Dev-letleri, ‹ngiltere, Kanada ve Avustralya lokasyonlu olarak ya-z›ld›¤› görülmektedir. Bununla birlikte özellikle 2000’li y›llar-dan sonra Çin, Güney Afrika, Türkiye ve Rusya’y›llar-dan da yük-sekö¤retimle ilgili yaz›lm›fl birçok makale literatüre kazand›-r›lm›flt›r (TTTfiekil 15).
Türkiye’de Yüksekö¤retim ‹le ‹lgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin De¤erlendirilmesi
Bu bölümde, Türkiye’de yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan 504 makale çal›flman›n alan›, bafll›¤›, yazarlar›, hedef kitlesi ve yap›ld›¤› yer temelli olarak 5 bafll›k alt›nda incelenmektedir.
Türkiye’de Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Alanlar›na Göre De¤erlendirilmesi Türkiye’de yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan makaleler ince-lendi¤inde 1980’li y›llardan önce de makaleler yer alm›fl olma-s›na ra¤men; 1980’li y›llardan sonra analiz yap›lacak say›da ve yeterlikte makale oldu¤u görülmektedir. 1965–2019 y›llar› ara-s›nda Türkiye’de yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan makalelerin TTTfiekil 12.Uluslararas› makalelerin alanlar›.
TTTfiekil 14.Uluslararas› makalelerin hedef kitleleri.
alanlar›n›n s›ras›yla ö¤retim metotlar›, ö¤renci tutumlar›, üni-versite ö¤rencileri, akademisyenler ve ö¤retmen adaylar› ol-du¤u görülmektedir. 1980’lerde yüksekö¤retim ile ilgili yaz›-lan makalelerin ayaz›-lanlar›n›n en fazla “geliflen ülkeler” ve “kar-fl›laflt›rmal› e¤itim” oldu¤u göze çarpmaktad›r. Ancak 1980’lerde yaz›lan makale say›s›n›n az oldu¤u göz önüne al›n-d›¤›nda bu durum göz ard› edilebilir. Özellikle 2000’li y›llar-dan sonra yap›lan çal›flmalar göz önüne al›nd›¤›nda yap›lan çal›flmalar›n üniversite ö¤rencileri ve ö¤retim elemanlar›n›n görüflleri ile ö¤retim metotlar› üzerinde yo¤unlaflt›¤› görül-mektedir (TTTfiekil 16).
Türkiye’de Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Bafll›klar›na Göre De¤erlendirilmesi Yap›lan analizde Türkiye’de yüksekö¤retim ile ilgili yaz›-lan makalelerin bafll›klar›nda genel olarak “ö¤retim”, “ö¤ren-me” ve “ö¤retmen” kelimelerinin geçti¤i görülmektedir. Geçmiflten günümüze de¤in e¤ilimler incelendi¤inde ise ön-ceki y›llarda “yönetim”, “geliflme” gibi kelimelerin s›kl›kla
kullan›ld›¤›; ancak günümüzde bu kelimelerin yerini “ö¤ren-me” ve “ö¤retim” gibi kelimelere b›rakt›¤› ortaya ç›kmaktad›r (TTTfiekil 17).
Türkiye’de Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Hedef Kitlelerine Göre
De¤erlendirilmesi
Yap›lan analizde Türkiye’de yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan makaleler hedef kitlesi aç›s›ndan de¤erlendirildi¤inde en fazla çal›flman›n ö¤retmenler ile gerçeklefltirildi¤i görülmektedir. Bu-nunla birlikte daha sonra araflt›rmac›lar, uygulay›c›lar ve yöneti-ciler ile de çal›flmalar›n gerçeklefltirildi¤i gözlemlenmektedir (TTTfiekil 18).
Türkiye’de Yüksekö¤retim ile ilgili Yaz›lan Dergi Makalelerinin Di¤er Ülkelere Göre De¤erlendirilmesi Yap›lan analizde flu ana kadar Türkiye’de yaz›lan yüksekö¤-retim ile ilgili makalelerde Türkiye’den sonra en fazla yer alan TTTfiekil 15.Uluslararas› makalelerin yaz›ld›¤› yerler.
TTTfiekil 16.Türkiye’de yaz›lan makalelerin alanlar›.
TTTfiekil 18.Türkiye’de yaz›lan makalelerin hedef kitleleri.
TTTfiekil 19.Türkiye’de yaz›lan makalelerin di¤er ülkeler ile iliflkisi.
ülkeler s›ras›yla Amerika Birleflik Devletleri, Rusya, ‹ngiltere, ‹spanya, Portekiz, Almanya, Avustralya ve Finlandiya’d›r. Son on y›lda ise en fazla Amerika Birleflik Devletleri, Portekiz, Slo-venya, Almanya ve ‹spanya ile ilgili yüksekö¤retimi ilgilendiren konularda makale yaz›lm›fl bulunmaktad›r (TTTfiekil 19).
Tart›flma
Bu bölümde uluslararas› boyutta yer alan yüksekö¤retim ile ilgili çal›flmalar bir bafll›k alt›nda, uluslararas› ve ulusal ma-kaleler karfl›laflt›rmal› olarak bir di¤er bafll›k alt›nda tart›fl›l-m›flt›r.
Uluslararas› Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Çal›flmalar›n De¤erlendirilmesi
Uluslararas› boyutta yüksekö¤retim ile ilgili yer alan çal›fl-malar çal›flman›n türü, alan›, bafll›¤›, yazar›, hedef kitlesi ve yaz›ld›¤› yere göre de¤erlendirilmifltir.
ERIC veri taban›nda uluslararas› boyutta yer alan yükse-kö¤retim ile ilgili çal›flmalar türüne göre de¤erlendirildi¤inde en fazla çal›flman›n dergi makalesi olarak bas›ld›¤› görülmek-tedir. Bununla birlikte yine araflt›rma raporlar› ve tan›mlay›c› raporlar da yüksekö¤retim ile ilgili en çok yay›n yap›lan yer-ler olarak göze çarpmaktad›r. Geçmifl y›llarda uluslararas› ça-l›flmalar›n daha çok raporlara yönelik olarak gerçekleflti¤i gözlemlenirken günümüze yaklaflt›kça bu çal›flmalar›n daha çok makale türüne yöneldi¤i görülmektedir. Bu sonuç, çal›fl-mada ele al›nan yüksekö¤retim konu alan› ile direkt ilgili ol-masa da Al, Sezen ve Soydal’›n (2012) proje çal›flma raporu ile tutarl›d›r. Öyle ki, raporda Türkiye adresli at›f dizinlerinde yap›lan yay›nlar›n türlerine göre da¤›l›mlar› incelendi¤inde ilk s›rada makale türünün oldu¤u görülmektedir. Bu duru-mun en büyük etkenlerinin artan dergi say›s›, çevrimiçi dergi say›s›n›n fazlal›¤›, verilere eriflim aç›s›ndan dergilerin çok da-ha esnek yap›lar sunmas› oldu¤u düflünülmektedir. Nitekim, Mabe (2003) bilimsel dergilerin say›s› ve büyüme özellikleri-nin uzun zamand›r baz› tart›flmalar›n konusu oldu¤undan ha-reketle ele ald›¤› çal›flmas›nda dergi büyüme oranlar›n›n 1800’den günümüze ortalama %3.46’l›k oranlarla zaman içinde dikkate de¤er ölçüde tutarl› bir flekilde artt›¤›n› vurgu-lamaktad›r. Bununla birlikte Özdemir ve Alpayd›n’›n (2018) çal›flmas›nda ortaya koydu¤u sonuçlar çal›flma sonucunu ulu-sal boyutta destekler niteliktedir. Yüksekö¤retim kurumlar›n-da akademik yay›nc›l›k ile ilgili olarak üniversite dergilerinin niceliksel durumunu farkl› de¤iflkenler aç›s›ndan ortaya koy-may› amaçlad›¤› çal›flmas›nda Özdemir ve Alpayd›n (2018) in-celedi¤i dergiler kapsam›nda bas›m türüne göre elektronik yay›n yapan ve hem elektronik hem de yaz›l› yay›n yapan der-gilerin say›s›nda zaman dilimlerine göre gözle görülür bir ar-t›fl oldu¤unu belirtmekte ve bu durumun teknolojideki ilerle-menin bir sonucu oldu¤una de¤inmektedir.
1960’lardan itibaren yüksekö¤retim alan›nda yap›lan ulus-lararas› çal›flmalar›n alanlar›n›n farkl›laflt›¤› da ortaya ç›kmak-tad›r. Özellikle 1960–1980 y›llar› aras› çal›flmalar daha fazla program üzerine yo¤unlafl›rken daha sonra bu a¤›rl›¤›n yük-sekö¤retim ö¤rencilerine do¤ru kayd›¤› yap›lan analizler so-nucunda ortaya ç›km›flt›r. Genel olarak bak›ld›¤›nda bu tür araflt›rmalar›n yüksekö¤retim ö¤rencileri, ö¤retim yöntemle-ri ve ilkö¤retim okullar› üzeyöntemle-rine daha fazla odakland›klar› gö-rülmektedir. Burada dikkat çeken uluslararas› araflt›rmalar›n
son on y›llarda daha fazla e¤itim politikalar›, e¤itimsel dönü-flümler, tutum, baflar› gibi farkl› alanlar› da kapsay›c› flekilde geliflme gösterdi¤idir. E¤itim aç›s›ndan yorumland›¤›nda, el-de edilen bu sonucun Aslan’›n (2014) çal›flma sonuçlar›n› el- des-tekler nitelikte oldu¤u düflündürmektedir ki çal›flmada ele al›-nan dergilerin akademik alanlara göre da¤l›m› incelendi¤inde e¤itim alan›ndaki dergilerin t›p alan›ndaki dergilerden sonra ikinci s›rada öne ç›kt›¤› görülmektedir.
Bafll›klar üzerine gerçeklefltirilen analizler incelendi¤inde 1965–2019 y›llar› aras›nda çal›flmalarda en çok kullan›lan bafl-l›¤›n ö¤retim, ö¤renme, program ve geliflim oldu¤u görül-mektedir. Y›l bazl› da¤›l›m incelendi¤inde de genelde ayn› so-nuca ulafl›lmaktad›r.
Uluslararas› yüksekö¤retim ile ilgili gerçeklefltirilen tüm çal›flmalar›n dikkate al›nd›¤› bu bölümde yazar olarak genelde kurumlar›n yer ald›¤› görülmektedir. Üniversiteler, hükümet-ler, bunlara ba¤l› komisyonlar genelde yüksekö¤retimi ilgi-lendiren konularda yay›n gerçeklefltirmifl ve ERIC veri taba-n›nda taranm›flt›r. Bu durum asl›nda beklenen bir durumdur. Çünkü uluslararas› çal›flmalar›n büyük bir bölümü içerisinde haz›rlanan raporlar yer almaktad›r. Bu nedenle kurumlar›n yazar olarak öne ç›kmas› ola¤and›r.
Çal›flmalar›n hedef kitleleri incelendi¤inde genel olarak uygulay›c›lar, araflt›rmac›lar, yöneticiler ve ö¤retmenler üze-rine yo¤unlaflan bir da¤›l›m söz konusudur. Ancak son y›llar-da özellikle e¤itim ile ilgili kural koyucular üzerine de çok fazla araflt›rma gerçeklefltirildi¤i dikkat çekmektedir.
Bununla birlikte yüksekö¤retim ile ilgili yap›lan çal›flmala-r›n yer ald›¤› yere göre de¤erlendirilmesinde Amerika Birle-flik Devletleri, ‹ngiltere, Avustralya ve Kanada’n›n ön planda oldu¤u görülmektedir. Y›llar›n ilerlemesi ile birlikte bu ülke-lerin bask›nl›¤› de¤iflmezken; Çin, Güney Afrika, Almanya ve Türkiye gibi ülkelerin de yüksekö¤retim ile ilgili yapm›fl ol-du¤u çal›flmalar ilerleme göstermifltir. Buna göre, çal›flmada elde edilen bu sonuç ile paralel olarak Aslan (2014) yapt›¤› ça-l›flmada DOAJ’da dizinlenen dergileri ülkelere göre s›n›flan-d›rm›fl ve ilk s›rada Amerika Birleflik Devletleri’nin, üçüncü s›rada ‹ngiltere’nin, yedinci s›rada Almanya’n›n, onuncu s›ra-da Kanas›ra-da’n›n ve on birinci s›ras›ra-da s›ra-da Türkiye’nin oldu¤unu ortaya koymufltur. Benzer flekilde Al ve di¤erleri (2012) de ele ald›klar› raporda Amerika Birleflik Devletlerinin bilimsel ya-y›n baz›nda dünyadaki üstünlü¤ünü ortaya koymakta; ‹ngilte-re ve Almanya’n›n Amerika’dan sonra yay›n say›s›nda baflta gelen ülkeler aras›nda oldu¤unu raporlamaktad›r. Ayr›ca ça-l›flmada Türkiye adresli araflt›rmac›lar›n ortak yay›n yapt›¤› ülkeler aras›nda Amerika Birleflik Devletleri, ‹ngiltere, Al-manya, ‹talya, Fransa, Kanada ve Japonya’n›n da s›ral› olarak
gelmesinin çal›flma sonuçlar› ile ilgisinin oldu¤unu düflündür-mektedir.
Uluslararas› ve Ulusal Boyutta Yüksekö¤retim ile ilgili Yap›lan Makalelerin De¤erlendirilmesi Uluslararas› ve ulusal boyutta yüksekö¤retim ile ilgili ya-y›nlanm›fl makalelerin alanlar›na göre de¤erlendirmesi yap›l-d›¤›nda uluslararas› boyutta ve ulusal boyutta genel olarak yüksekö¤retim ö¤rencileri, yüksekö¤retim ö¤retim elemanla-r›, ö¤retim metotlar› üzerine çal›flmalar yürütüldü¤ü görül-mektedir. Ancak uluslararas› boyutta yaz›lan makalelerin gü-nümüze geldikçe yap›sal bir de¤iflikli¤e gitti¤i, e¤itimsel de-¤iflim ile ilgili alanlara da daha fazla e¤ildi¤i görünmektedir. Ulusal bazda da bu durumun uluslararas› boyutta yer ald›¤› gibi olmad›¤›, ö¤retmen adaylar› ve ö¤renci tutumlar› ile il-gili yay›nlar›n fazlalaflt›¤› görülmektedir. Bu durumun bu tür yay›nlar› yapan yazarlar›n veri toplama süreci olarak eriflilebi-lir kayna¤a ulaflt›klar›, genellikle de tutum ölçtükleri ortaya ç›kmaktad›r. Bir di¤er fark ise uluslararas› alanda yaz›lan ma-kalelerin e¤itim bilimi alan›nda daha fazla olmas› ancak Tür-kiye’de yer alan makalelerin buna karfl›l›k istatistiksel çal›fl-malar yapt›¤› üzerinedir. Çal›flmada elde edilen bu sonuç ile paralel olarak Özdemir ve Alpayd›n (2018) geçmiflten günü-müze ulusal yay›nlanan dergilerin say›lar›na göre sosyal ve befleri bilimler konu alanlar›n›n di¤er konu alanlar› içinde hep en önde yer ald›¤›n›, buna ra¤men tüm alanlarda en faz-la nitel ve nicel desenler a¤›rl›kl› ofaz-larak birlikte kulfaz-lan›lmak- kullan›lmak-ta iken; sosyal ve befleri bilimler alan›nda ise nitel yay›nlar›n nicel yay›nlardan belirgin bir flekilde fazla oldu¤unu ortaya koymaktad›r. Benzer flekilde, Al ve di¤erlerinin (2012) Tür-kiye’deki bilimsel yay›nlar› sosyal a¤ analizi ile de¤erlendirdi-¤i proje çal›flmas›n›n raporunda, Türkiye’deki bilimsel yay›n üretimine iliflkin bibliyometrik analizlerde daha çok tan›mla-y›c› istatistikler sunuldu¤unu ve bu konuda ilgili uluslararas› literatür ile farkl› yönlerde geliflim gösterdi¤ini belirtmekte-dir. Buna göre Türkiye’de yüksekö¤retim ile ilgili makalele-rin özellikle son y›llarda yeni ufuklar aray›fl›nda olmay›p; var olan durumu ortaya koyma anlay›fl›na daha fazla yöneldi¤i görülmektedir.
Uluslararas› ve ulusal bazda yüksekö¤retim ile ilgili yaz›lan makaleler bafll›klar›na göre de¤erlendirildi¤inde genel olarak ö¤renme ve ö¤retme bafll›klar›n›n en çok buluflulan ortak nok-ta oldu¤u söylenebilir. Bununla birlikte bafll›klarda kullan›lan kelimeler incelendi¤inde bu iki kelimeden sonra uluslararas› makalelerde daha fazla program kelimesi yer al›rken ulusal alanda yer alan makalelerde en çok kullan›lan kelime ö¤retmen kelimesi olmufltur. Özellikle 2000–2010 y›llar› aras› ulusal
ma-kalelerin bafll›klar›nda yer alan uzaktan e¤itim ve e¤itim tekno-lojileri kelimeleri Türkiye yüksekö¤retimi ba¤lam›nda önem içermektedir. Bu kelimelerin de son on y›lda yo¤un olarak kul-lan›lmas› ulusal bazda yüksekö¤retim ile ilgili yap›lan çal›flma-larda uzaktan e¤itim ve içerik gelifltirme süreçlerinin h›z kazan-d›¤›n›n bir göstergesidir.
Uluslararas› ve ulusal bazda yüksekö¤retim ile ilgili yaz›-lan makalelerin hedef kitleleri de¤erlendirildi¤inde hedef kit-lelerinin ortalama olarak ayn› hedef kitlelerden olufltu¤u söy-lenebilir. Genel olarak hedef kitlenin uygulay›c›lar ve ö¤ret-menler oldu¤u göz önüne ç›kmaktad›r.
Uluslararas› alanda yaz›lan yüksekö¤retim ile ilgili maka-lelerin temel menfleinin Amerika Birleflik Devletleri, Kanada, Avustralya ve ‹ngiltere oldu¤u görülmektedir. Türkiye’de yaz›lan yüksekö¤retim makalelerinin ilk s›radaki menflei do-¤al olarak Türkiye’dir. Ancak yaz›lan makalelerin en fazla Amerika Birleflik Devletleri, Rusya, ‹ngiltere, ‹spanya, Por-tekiz ve Almanya yüksekö¤retim sistemleri ile ilgili oldu¤u söylenebilir.
Öneriler
Gerçeklefltirilen analizler ve elde edilen bulgulara dayal› olarak araflt›rman›n sonuçlar›na göre di¤er araflt›rmac›lara yönelik çeflitli öneriler ele al›nm›flt›r.
Araflt›rman›n sonuçlar›na göre Türkiye’de yaz›lan ve ERIC veri taban›nda taranan yüksekö¤retim ile ilgili makale-lerin uluslararas› boyuta göre çok daha az oldu¤u (181.166 makale – 504 makale) ortaya ç›km›flt›r. Bunun en büyük se-bebinin genelde Türkçe yay›nlar›n ERIC taraf›ndan s›n›rl› taranmas› ve ERIC veri taban›nda yer alan dergilerin özellik son 20 y›lda bu indekse girmeye bafllamas› oldu¤u düflünül-mektedir. Bu nedenle bu araflt›rma ERIC veri taban› ile s›-n›rl› oldu¤undan baflka indekslerle de bu tür karfl›laflt›rmala-r›n yap›lmas› gerekti¤i ortaya ç›kmaktad›r.
Araflt›rman›n sonuçlar›nda en fazla göze çarpan etmen-lerden bir di¤eri de Türkiye’de yer alan yüksekö¤retim ma-kalelerinin yüksekö¤retimde tutum ölçme çal›flmalar›na do¤-ru kaymas›d›r. Uluslararas› mecrada yaz›lan yüksekö¤retim makalelerinde e¤itim politikalar› gelifltirme, e¤itimsel dönü-flüm, geliflim gibi kavramlar son y›llarda daha fazla yer alma-ya bafllam›flken, Türkiye’de üniversite ö¤rencileri, ö¤renci tutumlar›, ö¤retmen adaylar› gibi konular›n daha fazla çal›-fl›ld›¤› göze çarpmaktad›r. Bu nedenle Türkiye yüksekö¤re-tim sistemine ›fl›k tutacak, politika koyucular›n ufkunu aça-cak çal›flmalara daha fazla önem verilmesi gerekti¤i bu çal›fl-ma ba¤lam›nda önerilmektedir.
Türkiye yüksekö¤retim sistemi içerisinde yer alan önem-li ö¤elerden olan uzaktan e¤itim ve e¤itim teknolojileri gibi konular 2000–2010 y›llar› aras›nda daha fazla çal›fl›l›rken son y›llarda bu konular›n yüksekö¤retim makalelerinde yer alma-d›¤› görülmektedir. Özellikle yüksekö¤retim için bu tür ça-l›flmalar›n desteklenmesi, teknoloji entegrasyonu ve uzaktan e¤itim konular›n›n yüksekö¤retim ba¤lam›nda daha fazla tar-t›fl›lmas› gerekti¤i bu çal›flman›n bir di¤er önemli hususlar›n-dan bir tanesidir. Son olarak, yak›n zamanda bizatihi içerisin-de bulundu¤umuz ve küresel olarak bir kriz haline gelen Co-vid-19 pandemisinin beraberinde getirdi¤i ö¤renme ortam-lar›ndaki zorunlu yer de¤ifltirifl de, yüksekö¤retimde uzaktan e¤itim ve teknoloji entegrasyonu konusundaki çal›flmalara verilmesi gereken önemin zaruriyetini aç›kça ortaya koymak-tad›r.
Yazar Katk›lar› / Author Contributions: O‹: Çal›flman›n fikrinin
oluflturulmas›, araflt›rma yönteminin tasar›m›, çal›flman›n yürütülmesi ve ilerletilmesinin organize edilmesi, bulgular›n yorumlanmas›, makalenin ya-z›lmas›, son okuman›n ve kontrolün yap›lmas›; NBH: Çal›flman›n yürütül-mesi ve ilerletilyürütül-mesinin organize edilyürütül-mesi, literatür taramas›, makalenin ya-z›lmas›, son okuman›n ve kontrolün yap›lmas›; MK: Çal›flman›n fikrinin oluflturulmas›, araflt›rma yönteminin tasar›m›, verilerin toplanmas›, verilerin analizi, literatür taramas›, makalenin yaz›lmas›. / O‹: Project idea, conceiving and designing research, study monitoring, interpreting the results, writing the man-uscript, critical reading and final check of the manuscript; NBH: Study monitor-ing, literature search, writing manuscript, critical reading and final check of the manuscript; MK: Project idea, conceiving and designing research, data collection, data analysis, literature search, writing manuscript.
Fon Deste¤i / Funding: Bu çal›flma herhangi bir resmi, ticari ya da kar
amac› gütmeyen organizasyondan fon deste¤i almam›flt›r. / This work did not receive any specific grant from funding agencies in the public, commercial, or not-for-profit sectors.
Etik Standartlara Uygunluk / Compliance with Ethical Standards:
Yazarlar bu makalede araflt›rma ve yay›n eti¤ine ba¤l› kal›nd›¤›n›, Kiflisel Verilerin Korunmas› Kanunu’na ve fikir ve sanat eserleri için geçerli telif haklar› düzenlemelerine uyuldu¤unu ve herhangi bir ç›kar çak›flmas› bulun-mad›¤›n› belirtmifltir. / The authors stated that the standards regarding research and publication ethics, the Personal Data Protection Law and the copyright regula-tions applicable to intellectual and artistic works are complied with and there is no conflict of interest.
Kaynaklar
Al, U., Sezen, U., & Soydal, ‹. (2019). Türkiye’nin bilimsel yay›nlar›n›n sos-yal a¤ analizi yöntemiyle de¤erlendirilmesi. Ankara: Hacettepe Üniversi-tesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü. Eriflim adresi http://www. openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11655/ 11897/F1_SOBAG110K044. pdf?sequence=1 (1 Kas›m 2020). Altbach, P. G. (2005). Globalization and the university: Myths and realities in
an unequal world. The NEA 2005 Almanac of Higher Education. Eriflim adresi http://www.nea.org/assets/ img/PubAlmanac/ALM_05_06.pdf (8 Eylül 2020).
Aslan, E. (2014). Türkiye’de akademik aç›k eriflim dergi yay›nc›l›¤› ve çeviribilim alan›ndaki aç›k eriflim dergiler. Diyalog - Interkulturelle Zeitschrift für Germanistik, 2(1), 144–155.
Ayd›n, A., Selvitopu, A., & Kaya, M. (2018). Türkiye’de yüksekö¤retim yönetimi alan›nda üretilen doktora tezlerine iliflkin bir inceleme. Yüksekö¤retim ve Bilim Dergisi, 8(2), 305–313.
Bearman, M., Smith, C. D., Carbone, A., Slade, S., Baik, C., Hughes-Warrington, M., & Neumann, D. L. (2012). Systematic review methodology in higher education. Higher Education Research & Development, 31(5), 625–640.
Bird, S., Klein, E., &. Loper, E. (2009). Natural language processing with Python. Sebastopol, CA: O’Reilly Media Inc.
Chen, C. P., & Zhang, C. Y. (2014). Data-intensive applications, chal-lenges, techniques and technologies: A survey on big data. Information Sciences, 275, 314–347.
Chen, M., Mao, S., & Liu, Y. (2014). Big data: A survey. Mobile Networks and Applications, 19, 171–209.
Davi, A., Haughton, D., Nasr, N., Shah, G., Skaletsky, M., & Spack, R. (2005). A review of two text-mining packages: SAS text mining and wordstat. The American Statistician, 59(1), 89–103.
Erdem, A. R. (2006). Dünyadaki yüksekö¤retimin de¤iflimi. Selçuk Üniver-sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 299–314.
Fan, J., Han, F., & Liu, H. (2014). Challenges of big data analysis. National Science Review, 1(2), 293–314.
Feinerer, I., Hornik, K., & Meyer, D. (2008). Text mining infrastructure in R. Journal of Statistical Software, 25(5), 1–54.
Gandomi, A., & Haider, M. (2015). Beyond the hype: Big data concepts, methods, and analytics. International Journal of Information Management, 35(2), 137–144.
Gülmez, D., & Yavuz, M. (2019). Türkiye, Amerika Birleflik Devletleri ve Birleflik Krall›k yüksekö¤retim kurumlar›n›n amaç ve yap› boyutlar› bak›m›ndan de¤erlendirilmesi. Yüksekö¤retim ve Bilim Dergisi, 9(1), 144–155.
Hashem, I. A. T., Yaqoob, I., Anuar, N. B., Mokhtar, S., Gani, A., & Khan, S. U. (2015). The rise of “big data” on cloud computing: Review and open research issues. Information Systems, 47, 98–115.
He, W., Zha, S., & Li, L. (2013). Social media competitive analysis and text mining: A case study in the pizza industry. International Journal of Information Management, 33(3), 464–472.
Ibrahimzade, N. (2017). Türkiye’de halkla iliflkiler alan›nda büyük verinin kul-lan›m›. Yay›nlanm›fl yüksek lisans tezi, ‹stanbul Ticaret Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, ‹stanbul.
Karada¤, N. (2018). Yüksekö¤retim konusunda yap›lm›fl çal›flmalar›n lisan-süstü tezlere dayal› analizi. Ad›yaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29, 512–535.
K›l›ç, R. (1999). Türkiye’de yüksekö¤retimin kapsam› ve tarihsel geliflimi. Dumlup›nar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (3), 289–310.
Mabe, M. (2003). The growth and number of journals. Serials, 16(2), 191–198.
McKinney, W. (2010). Data structures for statistical computing in python. Proceedings of the 9th Python in Science Conference, SciPy 2010 (pp. 56–61.), June 28 – July 3, 2010, Austin, TX, USA.
