Çeşitli Klinik Örneklerden Soyutlanan Candida Kökenlerinde Slime Faktörü Üretiminin Araştırılması

Türk Mikrobiyol Cem Derg (2004) 34:178-181

178 G‹R‹fi

Kandidalar, sa¤l›kl› kiflilerin çeflitli vücut floras›nda kommensal olarak bulunan maya türleridir. Ancak, özellikle immün sistemi bask›lanm›fl kiflilerde, infek-siyon oluflumu için uygun ortam bularak, patojen olabilirler ve klinik olarak ciddi veya hayat› tehdit edici infeksiyonlara yol açabilirler. Tan› ve tedaviye yönelik yap›lan invaziv giriflimlerin art›fl›, genifl spektrumlu antibiyotiklerin kullan›m›, organ nakille-ri veya baflka nedenlerle s›k baflvurulan güçlü immun süpresif tedavilerin yayg›nlaflmas›, malign

hastal›k-lar nedeni ile verilen anti-kanser ilaçhastal›k-lar›n neden ol-du¤u kemik ili¤i bask›lanmas› ve nötropeni gibi fak-törler, ciddi fungal infeksiyonlar›n s›kl›¤›n› art›r-maktad›r (1-3).

Kompleks polisakkarit yap›da biyolojik bir film ta-bakas› olan slime maddesi, mikroorganizman›n ko-nak hücre yüzeyine yap›flmas›nda, kateter ve tüp gi-bi düz yüzeyli t›bgi-bi aletlere tutunarak buralarda ço-¤almas›nda önemli rol oynar. Di¤er taraftan opsoni-zasyon, fagositoz ve kemotaksis gibi immun meka-nizmalara karfl› mikroorganizmay› koruyan slime

Çeflitli Klinik Örneklerden Soyutlanan Candida

Kökenle-rinde Slime Faktörü Üretiminin Araflt›r›lmas›

(*) F›rat Üniversitesi, T›p Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, Elaz›¤.

ÖZET

Bu çal›flmada çeflitli klinik örneklerden soyutlanan Candida kökenlerinde slime faktörü varl›¤› araflt›r›lm›flt›r. Toplam 100 adet Can-dida kökeni incelenmifl , bunlardan 49’u vajinadan, 25’i idrardan, 13’ü balgamdan, alt›s› bo¤azdan, üçü kandan, ikisi periton s›v›-s› ve ikisi yara kültüründen soyutlanm›flt›r. ‹ncelenen kökenlerin 72’si (%72) Candida albicans, dokuzu (%9) Candida tropicalis, ye-disi (%7) Candida kefyr, alt›s› (%6) Candida krusei, ikisi (%2) Candida parapsilosis, ikisi (%2) Candida pseudotropicalis ve ikisi (%2) Candida dublinienesis olarak tan›mlanm›flt›r. Bu kökenlerde slime faktör oluflumu modifiye tüp adherens metodu ile araflt›r›l-m›fl ve 12 köken (%12) slime faktör olumlu olarak saptanaraflt›r›l-m›flt›r. Slime faktör oluflturan kökenlerin alt›s› (% 8.3) Candida albicans, ikisi (% 22.2) Candida tropicalis, ikisi (%28.6) Candida kefyr, biri (%16.7) Candida krusei ve biri (%50) Candida dublinienesis ola-rak tan›mlanm›flt›r. Candida albicans kökenlerinin slime oluflturma s›kl›¤› %8.3 olaola-rak saptanm›fl, non-albicans kökenlerinin slime oluflturma s›kl›¤› %25 olarak bulunmufltur.

Anahtar Sözcükler: Candida albicans, non-albicans Candida, slime faktör. SUMMARY

Investigation of Slime Factor P roduction in Candida Strains Isolated from Various Clinical Samples

In this study, we aimed to investigate the presence of slime factor in Candida strains isolated from various clinical samples. Total 100 strains of Candida , 49 from vaginal cultures, 25 from urinary specimens, 13 from sputum, six from nasopharynx, three from blood, two from peritoneal aspirations and two from wound infections were investigated. Of total 100 Candida strains, 72 were identified as Candida albicans (72% ), and nine Candida tropicalis (9%), seven Candida kefyr (7% ), six Candida kruse-i ( 6% ), two Candkruse-ida parapskruse-iloskruse-is (2%), two Candkruse-ida pseudotropkruse-icalkruse-is (2%) and two Candkruse-ida dublkruse-inkruse-ienskruse-is (2%). Slkruse-ime productkruse-ion was performed by modified tube adherence test and 12 strains found as slime factor producer (12%). Of the slime factor positive strains, six were Candida albicans (8.3%), two Candida tropicalis (22.2%), two Candida kefyr (28.6%), one Candida kruse-i (16.7%), and one Candkruse-ida dublkruse-inkruse-ienskruse-is (50%). It was determkruse-ined that slkruse-ime productkruse-ion was poskruse-itkruse-ive kruse-in 8.3% of Candkruse-ida albkruse-icans strains, and in 25 % of non-albicans strains.

Y. Yakupo¤ullar›, Z. Aflç› Toraman, Çeflitli Klinik Örneklerden Soyutlanan Candida Kökenlerinde Slime Faktörü Üretiminin Araflt›r›lmas›

179 Slime yönünden incelenen 100 Candida kökeninin %12’si slime pozitif olarak de¤erlendirilmifltir.

Türlere göre da¤›l›m› incelendi¤inde C. albicans sufllar›n›n %8.3 ‘ü, C. tropicalis sufllar›n›n %22.2’si, C. kefyr sufllar›n›n %28.6 ‘s›, C. kruse-i sufllar›n›n %16.7’skruse-i ve C. dublkruse-inkruse-ienskruse-is sufllar›n›n %50 ‘si slime pozitif olarak saptanm›flt›r ( Tablo 1 ).

TARTIfiMA

Kandidalar, insanlar› etkileyen en yayg›n fungal pa-tojenlerdir. Bu organizmalar, invazif olmayan yüze-yel infeksiyonlardan derin dokular› tutan infeksiyon-lara kadar genifl hastal›k spektrumuna sahiptir. Özel-likle genifl spektrumlu antibiyotik kullan›m›, intra-vasküler aletler ve ba¤›fl›kl›¤› bask›lanm›fl hastalar›n artmas›, hem toplum kökenli hem de nozokomiyal kandida infeksiyonlar›n›n s›kl›¤›nda art›fla yol aç-m›flt›r (7).

Son y›llarda, Candida infeksiyonlar›na ba¤l› morbi-dite ve mortalite oranlar›nda yükselifl görülmesi, ça-l›flmalar›n›n Candida’lar›n›n virülans faktörleri üze-rinde yo¤unlaflmas›na neden olmufltur. Candida in-feksiyonlar›n›n patogenezinde en iyi bilinen virulans faktörleri proteolitik enzimler, toksinler, fosfolipaz-lar ve dimorfizmdir. Ancak son y›lfosfolipaz-larda, slime üreti-minin de önemli bir virulans faktörü olabilece¤i üze-rinde durulmaktad›r (8). Slime tabakas›n›n mikroor-ganizman›n konak hücreye ve yapay yüzeylere adez-yonunu sa¤layarak etkili oldu¤u gösterilmifltir. Bu nedenle Candida’lar›n biyomateryallere, prostetik ayg›tlara, plastik araçlara ve düz yüzeylere yap›flma-s›ndan büyük ölçüde sorumlu tutulmaktad›r. Ayn› zamanda bu madde, mikroorganizmay› kaplayarak onu kona¤›n savunma mekanizmalar›ndan da korur. Slime faktörünün kemotaktik etkisinin de oldu¤u, an-cak slime taraf›ndan uyar›lan polimorf nüveli lökosit-faktörünün , lökosit ve lenfosit etkinli¤inde de

azal-maya yol açt›¤› bildirilmifltir (4,5).

Slime faktörünün, özellikle Staphylococcus epider-midis’in neden oldu¤u kateter infeksiyonlar›nda, pa-togenezde önemli rol oynad›¤› bilinmekte , Candida kökenlerinin de ayn› mekanizma ile ciddi infeksi-yonlara yol açt›¤› son y›llardaki baz› yay›nlarda tar-t›fl›lmaktad›r (3,4,5).

Bu çal›flmada çeflitli klinik örneklerden soyutlanan Candida kökenlerinde slime üretimi araflt›r›lm›fl ve bu faktörün Candida türlerinde da¤›l›m›n›n saptan-mas› amaçlanm›flt›r.

GEREÇ ve YÖNTEM

Candida kökenlerinin tür düzeyinde tan›mlanmas› : Yaklafl›k 18 ayl›k bir süreçte labaratuvar›m›zda soyut-lanan toplam 100 Candida kökeni incelenmifltir. Sa-bouraud Dextrose Agar’da (SDA) (Oxoid) üretilen mayalar›n tür düzeyinde tan›mlar›, direkt mikroskopik muayene, germ tüp testi, m›s›r unlu Tween-80 agarda üreyen kökenlerinin mikroskopik morfolojilerinin in-celenmesi ve API ID 32 °C (Bio-Mérieux,France) sis-tem ticari kitleri ile yap›lm›flt›r.

Slime üretiminin saptanmas› : SDA besiyerinde üre-mifl olan maya kolonilerinden bir öze dolusu al›arak glikoz (%8) içeren Sabouraud broth (Oxoid) besiyeri-ne ekim yap›lm›fl, 35 °C’de 24 saat inkübasyonu taki-ben tüp içeri¤i boflalt›ldarak tüpler önce distile su ile iki kez , sonra tüplerin iç yüzeyi %1’lik safranin ile y›kanm›fl, tüp ters çevrilerek süzdürülmüfltür.

Tüplerin iç yan yüzeyinin k›rm›z› pembe renkli film tabakas› oluflmas› slime pozitif; tüp duvar›nda herhan-gi bir film tabakas› oluflmamas› veya tüpte yal›zca ha-va s›v› seviyesinin oldu¤u yerde halka fleklinde bir bo-ya tutulumu negatif olarak de¤erlendirilmifltir (6).

BULGULAR

49’u vagen, 25’i idrar, 13’ü balgam, alt›s› bo¤az, üçü kan, ikisi periton s›v›s› ve ikisi yara kültürlerinden izole edilmifl olan toplam 100 Candida kökeninden % 72’si Candida albicans, % 9’u Candida tropicalis, %7’si Candida kefyr, %6’s› Candida krusei, %2’ si Candida parapsilosis, %2’ si Candida pseudotropica-lis ve %2’si Candida dubliniensis olarak tan›mlan-m›flt›r.

Tablo 1. Slime pozitifli¤inin Candida türlerine göre da¤›l›m›.

C. albicans (72) C. tropicalis (9) C. kefyr (7) C. krusei (6) C. parapsilosis (2) C. pseudotropicalis (2) C. dubliniensis (2) Toplam (n:100) 6 8.3 2 22.2 2 28.6 1 16.7 -1 50 12 -Slime (+) n % Candida Türü (n)

180

lerden miyeloperaksidaz sal›n›m›n›n yetersiz oldu¤u gösterilmifltir (9).

Intravasküler, üriner yada endotrakeal gibi farkl› kate-ter türleri, mikrobiyolojik olarak incelendi¤inde katekate-ter yüzeyinde oluflan fibrin, fibronektin ve slime faktörü-nün birlikte oluflturdu¤u biyofilm tabakas› içinde C.al-bicans’›n varl›¤› gösterilmifltir. Buna ba¤l› olarak bu tür giriflimlerin uyguland›¤› hastalarda Candida’lara ba¤l› septisemi, üriner infeksiyon veya nozokomiyal pnömo-ni geliflimipnömo-nin kolaylaflt›¤› bildirilmifltir (10,11).

C. albicans d›fl›ndaki Candida kökenlerinin de slime faktörü oluflturabildi¤i bilinmektedir. C. parapsilosis ile yap›lan çal›flmalarda slime üretimi albicans kökenlerine göre daha yüksek bulunmufltur. Ancak, C. albicans ve C. parapsilosis d›fl›ndaki kandida türlerinde slime üreti-mi hakk›nda yeterince araflt›rma bulunmamaktad›r. Branchini ve ark. (12), kan kültürü ve katater örnekle-rinden izole edilen 31 C. parapsilosis kökeninde %80 oran›nda slime üretimi saptam›fllard›r. Çal›flmam›zdaki üç kan kültürü izolat› olan Candida kökeninin üçünde de (iki albicans ve bir dubliniensis) (%100) slime üreti-mi gözlenüreti-mifltir.

Yücesoy ve ark. (13), katater infeksiyon etkenleri ara-s›nda Candida türünün önemli bir yer tutmas› nedeni ile yapt›klar› bir çal›flmada slime üretiminin rolünü incele-mifllerdir. Bu amaçla çeflitli klinik örneklerden soyutla-nan toplam 148 Candida kökeninde modifiye tüp adhe-rens testi ile slime üretimi araflt›r›lm›fl ve kökenlerin 11’inin (%7.43) kuvvetli ve 14’ünün (%9.46) ise zay›f slime oluflturdu¤unu saptam›fllard›r. Çal›flman›n sonu-cunda özellikle albicans d›fl› kandida türleri aç›s›ndan slime üretiminin önemli bir virülans faktörü oldu¤unu ve bu faktörün soyutlanan kökenlerde di¤er patojenite testleri yan›nda incelenmesinin yararl› olaca¤›n› bildir-mifllerdir.

Güdücüo¤lu ve ark. (14), 0-12 ayl›k bebekler ve erifl-kinlerin a¤›z floras›nda bulunan kandida türlerinin be-lirlenmesi ile bu mantar türlerinin konak hücreye adhe-rens ve kolonizasyonunda rol oynayan bir patojenite faktörü olan slime üretimlerinin gösterilmesine yönelik bir çal›flma yapm›fllar ve slime faktörünün bu konuda önemli rolü oldu¤unu saptam›fllard›r.

Yücesoy ve ark (15) taraf›ndan yap›lan bir çal›flma-da, çeflitli Candida kökenlerinin biyofilm üretimi ve

antifungal duyarl›l›klar› toplam 156 Candida kökeni içinde araflt›r›lm›fl, tüp adherens testi ile izolatlar›n 43’ünün (%27.6), mikroplak yöntemi ile ise 26’s›n›n (%16.7) slime üretti¤ini belirlenmifl ve iki yöntem aras›nda %65 tutarl›l›k saptanm›flt›r. Çal›flman›n so-nucunda, Candida’lar içinde antifungal duyarl›l›k oranlar›nda önemli bir farkl›l›k gözlenmemesine ra¤-men, biyofilm üretiminin potansiyel bir virülans fak-törü oldu¤u sonucuna ulafl›lm›flt›r.

Çal›flmam›zda incelenen 100 Candida kökeni içinde genel olarak slime üretim s›kl›¤› %12 olarak bulun-mufltur. Candida türleri içindeki slime üretim pater-nine bak›ld›¤›nda non-albicans kandida kökenlerin-de(%25) slime üretiminin albicans kökenlere (%8.3) göre belirgin olarak yüksek oldu¤u görülmüfltür. Candida kökenlerinin slime pozitifli¤inin örneklere göre da¤›l›mlar› incelendi¤inde ise, vajende %8.2, idrarda %4, balgamda %15.4, kanda %100 periton s›v›s›nda %50 ve yarada %50 pozitiflik bulunmufl-tur.

C.albicans sufllar›na göre non-albicans Candida kö-kenlerinin antifungallere karfl› genellikle daha fazla dirençli oldu¤u bildirilmektedir (16). Dolay›s› ile, antifungal dirençle birlikte yüksek slime üretiminin, bu kökenlerin neden oldu¤u infeksiyonlar›n tedavi-sinde ciddi sorunlara neden olaca¤› aç›kt›r.

KAYNAKLAR

1. John E, Edwards JR: Candida species. ‘’Mandell GL, Bennett JE, Dolin R (eds) Principles and Practise of Infec-tious Diseases’’ p:2289 4th ed. Churchill Livingstone. New York (1995).

2. Levitz SM: Overview of host defanses in fungal infec-tions. Clin Infect Dis 14:37 (1992).

3. Anaissie E: Opportunistic mycoses in the immunocom-promised host: experience at a cancer center and review. Clin Infect Dis 14 :43 (1992).

4. Jhonson GM, Lee DA, Reyelmoon WE, Gray Ed, Pe-ters G, Quine PG: Interfernce with granulocyte function by Staphylococcus epidermitis slime. Infect Immun 54:131 (1981).

5. Alan MS, Caron A (eds): A Practical Quide to Medi-cally Important Fungi and The Diseases They Cause. Phi-ledelphia, Lippincott-Raven Publishers (1996).

6. Hilmio¤lu S: Candida infeksiyonlar›n›n laboratuvar

Y. Yakupo¤ullar›, Z. Aflç› Toraman, Çeflitli Klinik Örneklerden Soyutlanan Candida Kökenlerinde Slime Faktörü Üretiminin Araflt›r›lmas›

181

n›s›. Klasik Tan›da izlenecek yol ne olmal›? Candida Mik-robiyolojisi ve ‹nfeksiyonlar› Simpozyumu Tutanaklar, s.125, Eskiflehir ( 2002 ).

7. Koç N: T›bbi bak›m›ndan önemi alan Candida türlerinin mikolojik özellikleri. Candida Mikrobiyolojisi ve ‹nfeksi-yonlar› Simpozyumu Tutanaklar , s.37, Eskiflehir (2002 ). 8. Khatib R, Clark JA, Brish LE, Wilson FM: Revelen-te of culturing candida species from intravascular cathe-ters. J Clin Microbiol 1635:37 (1995).

9. Orhan H, Özbakkalo¤lu B, Sürücüo¤lu S, Tünger S, Ar›soy A: ‹nfeksiyon etkeni olan Candida albicans suflla-r›nda slime üretimi ve antifungal ajanlara duyarl›l›klar›. Türk Mikrobiyol Cem Derg 28:103 (1998).

10. Gorman S, Adair C : lnfluence of selective de-conta-mination of the digestive tract on microbial bio-film forma-tion on endotracheal tubes from artifically ventilated panti-ents. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 12:9 (1993). 11. Yüce A: Detection of slime production among isolates of Candida albicans. ‹nfeks Derg 12:267 (1993).

12. Branchini MC, Pfaller MA, Rhine-Chalberg J, F rempong T, Issenberg HD: Genotyping variation and slime production among blood and catheter isolates of

Candida parapsilosis. J Clin Microbiol 32:452 (1994). 13. Yücesoy M, Karman M, Yulu¤ N: Candida türlerin-de ‘slime’ üretiminin incelenmesi. 1. Ulusal Mantar Hasta-l›klar› ve Klinik Mikoloji Kongresi Kitab› , s.279 ( 1999 ). 14. Güdücüo¤lu H, Berktafl M, Bozkurt H, Bayram Y, Dalk›l›ç A.E: Çocuk ve eriflkinlerin a¤›z floras›nda izole edilen Candida’ lar›n tiplendirilmesi ve slime üretimlerinin gösterilmesi. 2. Ulusal Mantar Hastal›klar› ve Klinik mi-koloji Kongresi Kitab› ,s 241 ( 2001 ).

15. Yücesoy M, Karaman: Candida türlerinin bio-film üretimi ve antifungal duyarl›l›k paternleri. 3. Ulusal Man-tar Hastal›klar› ve Klinik Mikoloji Kongresi. Kitab›, s. 360 ( 2003 )

16. Pfaller MA, Jones RN, Doern GV, et al: National su-veillance of nosocomial blood stream infection due to spe-cies of candida other than Candida albicans: frequency of occurrence and antifungal susceptibility in the SCOPE program. SCOPE Participant Group. Diagn Microbiol In-fect Dis 30:121 (1998).

G‹R‹fi