What is the matrix?

(1)

Marmnrailetisim

wrrnTrri'+m''

MATRIX?

" .

_'

Artun

AVCI*

,

, , ,

"The

Matrix

has you" diye

uyan-'

dtrrltr.

Neo. Ashnda

bir

kabustan

'

.

uvanmanrn

bir

metaforudur bu'

Ge-:

_oise

_Orwell'ci

_bir

kabustan"'

, i,

19i4'te bu

gekilde

baqlamaz mr?

'"

"

"Biq

Brother

is

watching you!"

I

_{' .}

_Mairix

_{her yerdedir... Evde,}

iqye-:::

'

rinde,

televiiyon

aqrldrfrnda, kilise-de...

Matrix bizi

ele gegirmiqtir'

Or-""

'

well'rn

1984'ti "sanal gerEeklik"

bo-'

vutuna ta$lnml$tlr.

_{iaookalvpsis"ten}

Yaqanan

bir

sonra ttiplerde,

ka-,,

, '

trdtarOa ObEurtulan; bir enerji

kayna-' kayna-' "

_'

Eiolarak y6tiqtirilen insanlann

yaqa-IrEr

dtissel, sanal

bir

hayattrr'

Bu

'

haiatta insan

"pil"

konumuna

indir-:

banlt

bir

hayal d{inyasrdrr'

insanla-'

rm

"tadtnt alamadrft,

dokunamadr-'

Er.

koklavamadr[r

bir

hapistir,

akrl

' "

icin bir hapis".Matrix'te

mutlak

bir

,

'

higtegtirm6 ve geygibileqtirme

var-drr'

i::',,ii' '''.,i:i]l

,,,,,,,:,:,:,:,:,:,:,,,:, ::::::::::::::::]:::::

;iilil;

1999 yrhnrn en befenilen Yaplm-larrndan

biri

olan

Matrix;

teknoloji-nin rasyonalitesine elegtirel

bir

yak-lasrmda bulunmakla

birlikte

insan

yupr*t bir

Yapay Zeka'ntn

tirettili

Mitrix

iEinda

ya$ayan insanlann

si.irdtirdi.ikleri sanal ya$amln

96ziim-lenmesi tizerine

kuruludur.

Matrix

filrni

de sinemantn popiilerlegme sii-recinin

bir

pargasrdrr ve bu olgud-an

baIrmsrz deIerlendirilmemelidir.

eo-ptiler

kiilttir

iiriinlerinin belirli

cerQevelerde

6zgi.irleqtirici

dleleri

iceioiEini belirtmek

ve

sundufu

ipuglailndan yaganrlan hayatrn

izdi'i-s'timlerini ortaya

grkartmak

mtim-ttindtir.

Alternatif bir hayatr banndr-ran dzgiirlegtirici

tileler

bu

gal4ma-larla ortaya gft abilmektedir.

"Matrix"

filminin

dnemli

olan

noktasr, yagadrfrmrz

gergekli,Ei, mevcut di.inyayr betimlemesidir.

Sa-221 :::]::::::::::::::::]]:::l::::::::

(2)

MarmarailetiSim

nrldGrnrn aksine

_{Bilimkurgu iiriinleri}

_uzak_{gelecelin dtinyaslnl} anlatan

s al t fii triris ti

k

bir

iserile

.1qhi p deli rd i rr er. B:

ffi

k;;;-k;daner

_su_nm_az.

ursula Le Guin'in

belirttig.igiti

h,"tittin yapmaya garr[t,g, _Eu_andaki_{diin_} yanrn _{nasrl.oldu!u, sizin}

_(biZhy

_nasrl

_{bldu!un(m)ui,}

_f;"i".

oroogu, r,u_

vanrn qimdi bugiin gu _{anda nasrl}

_{orduEunuintatm;ki;;.aij nilirfi[urgu}

yap r rtarr iq _{inde ver}_ardrlr_{m add}

_i

_{pratik"rerde;,-Gl;;;;i}

il'iEkilerden ve

ideoloj

ik

anl amdan,soyul an

a--i

infi

_{u,nrur yaprdaki}_egem_enr

_ik

il i gki_ Ierinden balrmsrz ele

ahnamaz.

I

Giintim iizde

bilimk.rgu

-film leri kolekti

f

bilingdrgr korkulara seslenen P]r,.i!_"-dg" sahiptir.

"Matix"te

bu korkurann en

tipik

oranrna yani tekno_

roJrnln rasyonaliresinin kabus dolu

bir

gelecek

diinyi

yu*iu"ugrna

_dair

bir karamsarhlr _{iginde banndrrmaktadr.}

Aydrnlanma Felsefesi, insanrn arkaik gegmi$ren

_getirdili

_korkulann

o rtadan kaldrnlmasr _ii_{zerine kuruluyd}_u.

_n""riiGi"'

_yi"I'iuiryh

yeni

bir

SlI

eSgt baElavacak; yeryiizii.

gdftyiiziind"n

_{uy.,io.uiiii"oiiny"ui}

_u"

d_iinya dtesi korkurar, gtzrer,

mitler,-bilgi

_,uy"ri'no.

_;i;r"E,

_edilecekti.

(2) Aydrnlanma, Danrehin _g.elecek_rqin

_f;i#rEi

_,"

_.*i'ri?,t

_olarak

di_

le

getirdili

umutran

gerge[leqtir."k

_i.ire.e_vardr.(3)

_Bugtinkti

_rarihsel a9am1d1 _{ise aydrnlanmarun tcendisi}_{bir korku}

_k?t;iEr,

bii.nitoro.;f

t

uii_-ne gelmiq;-yeni b1r

frirlesqle .bigyni.yaratmrqt'.14;

ni

tarrtrset

sti,.iCile-rici galrndl

_{Aydrnranma Felsefesi'"nin evr-ensel}

_ilkelerine

sahip grkan

fakat, bu

ilkelerin

"engin, _srnrrsrz

_ufukla'ndan

_ko;;;;;gegen

Ege_

men Tarihsel Blok'un _{gericilegme stirecinden}

_d$k;

_{bi;i#iegildir.}

Bu nedenle bilimkurgu _{yaprtlarr egemen}

_ktiltiiriin

_{ve hegemonik}

ide_

ol o i i ni n belirled i Ei

f.*ll-l'

l.

vetindi

_!i,

pi"ag

_i?s.n

i

an"in aaoi

hat;r-tan kagrgr igeren inti_iilqnvan

bii

i9e_ri[e"sahip _{orabirece€i}_gibi_Brechtyen

yabancrlagtrncr terim-lerle-mevcut"dunlyayr.elegtirdilinde iiropyan bir ni_

telile

sahip

-9-labjlrneftedir. (5) Modern tdprumln

*-6;;;1ft

zeiliklerin_ den birisi

iElkteki

_{gargmanrn mantrlr.ire ig o,ginoai.i}

_t"i,r"*r"r

_ya$amm

di[er

_{alanlanndaki aynmrn .rradan}

_{[atttrgi s.'g"Eioii.}

_fir"t*

bigiminin

l$m

rasyonelleqmesi,diinyayr_"akrlcrhlrri.'

Ienielesi igl"e

t apse'oen ik_

tisat ideolojisinin salt kazanci, kar maxirrrzasyonunu _artilrmak_iizere

be-lirlenmesine neden olmrr$rur.

Bu

ideolojinfi

;;d;; h;il"

_sundulu

dcjrr iman, _{$a_rrl}

_vardr:

_dalia_fazla

_verimliiik,

_{he;;tr.""6irlJit}

_(Time

is money felsefesi), dngciri.ilebilirlik ve _{hiyerarEik Oei,eiim.}

---Modern

tiretim bigimi,

insanr

birey

olmaktan grkarmrq ve

bir

"pil'lalegorisini

_{anrmsarsak) hatine}_{getirmiqrir.'Tiim}_{nitelik_}

ler ve..bireysellikler

_gk

_pq_soruya_{indirgenmiqtiriNe}

_tiirarzb"d

_tii;

yilm.Onemli dtiqtintirlerindgl Georg Simmel'in

belirttigi gibi

modem in_

san iligkilerinde

bir

sayr

gibi,

nicel

bir

unsur

gibi

hayita"katrlmaktadrr.

Btitiin

niteliksel farkhhklar niceliksel tekdtize-lile ve aynrhla inolig"n_ migtir.

(3)

Marmarailettstm

CaErmrztn "rasyonel akh" din bigimine girmig'

delerlerin

son

6lgi'i-s ti ni.iriy ararhhk o ldu'i"^

*

_^JO*i t' i r h iiny a v"aratm

i _$urlB u para' m ak i ne

ve siiv-ensizrit Otin'u?ioi

Jiti*

;

-11

g"f em i ric u kdielmiq, d uy gulan bo

-Eufmus bir varhk haline gelmiqtir'

gu

getCeiiikte duygular paketlenerek f.ullanrma sunulmatiadri.

Mod"rn insanii

tek yapa6it'Oigi

gey

bir

"duy-eu simiilasyonu,,

dffi;k;]il;q;'iqriemat

tt..

Kiildil

Endiistrisi

ta-iafindan

gtidi.imlenen bu stireE inruntn.ti?giiilegme

beklentilerini

yok eden; tinser oiinyasin,

;;rjilffi

n."

o-ti'i"t'ci-bir

diinyaya

dofru

git-mektedir.

TambunoktadaMatrix'90'hyll,larboyuncaNeo-'Orwell'ciyada

Neo

Huxlev'ci

ui,,'uiair;i;

qqtll

ilerle-vdn modern dtinyada beliren

e[ilim

ve

taru$ma,ffili;

t,lirit*

old"u. 90'h

yrllar

boyunca

yolun

olarak tartl$llan sanal g-erqeklik' sibe,ruzay' simtilasyon'

simulark'

hi-per gergeklik, yupuy'

ifi

g'lt'i

[tut*

lan tarfi qma konusu

yaptl'

Meti nlerarasr

iligkilerin' refeSpl

gtn'

gdndermelerin'

ah nulann' ah

[-larrn enikonu

bir

u:[i'fi;';ili,i;d;l,'r4iii,

ni'

uitei'ayar

metnini va da hipermetini Ealngtran bir yaptya srnlpu'

Her sanat eseri

gibi

sinema da.

bir

"6z"e ya da saf

bir

"idea"ya sahip

de E

ildir.

S inem

a,"t#d;ilgt4

tt:r

tarafr nd'an her a'mlandr Ernd a

farklt

trir

bi'imde orunuuji*."[6otir"i,

rrd;ifiil;rihl"t

v.Gtrnenin

bi-linQti olarak

yiikl"[G;;;";*dun

lr"r

tuiun

daha fazlasrnr barrndrnrlar' ,,

s6zti ijzell ikle,,

#;iliIi;-*yl.nrii

iunr.i.

w

ashowski

karde glerin

"Matrix"inin

genig^inium

tott"til*1a

ve referanslara bir

fiIm

olmasmrn

geti rdi

gi

en b riy ut's

#;e];y

it i

ni"

ioirtl t y oru m lar' k atab

i I ecef

i

,,

m erinl erarasr blr

;;;;'6;;rir

ginii

tuf

*rn^rtotr.'Film

ki. qilerinden

Tri-nitv'nin "Hepimiziharekete

geEit"n

uini

ioruydu"

dedili "Matrix

Ne-dir:1,, sorusu fre,

iriefrclffii;tkit;"uuii-

verebileceli agrk uqlu

bir

so-ru olmaktadrr.

OnciiWilliam

Gibson

"Matrix"

filmi

80'ti ve 90'lt

ylllgda

gcIilmig bit!-ol

bitimkurgu

filmi

gibi, siber-punr

r.iigu

v"li"'triuiam'Gibson

u1 Lyn1 kavram (matrix)

izerine

t urutmuq--oTan" " N"uro,n

unr.r;

isimli bilimkurgu

yaprtrndan es inlenmi gtir. s lutei-,Juv,, un or- gergeklik, siber- alan kavramlarrnm

y

a-ratlclslolanGibson,romanrndabukavramlarrgubigimdebetimler:

,,Her ulusran

*ifvitilitu

Vutuf kullanrcmrn her giln yagadrEr

biling

ve

duy guyla

birtikd

;i;;;,i{*

uit

haliisinasyon... insan sistemindeki her bitgisayarrn

-kiyitlarrndan

yansrtilan

veiilerin

grafiksel

sunumu'

id

"

;;;il;y

u. ur.'

# t*.

^rkt

+

zlhnin

u zay s r z1

[rn*,

-r u to giz g ile ri ;

ijbekler

u"

tul"rniidr"i-

S"ifinde diizenlenen veriler. Trpkr S-enln

Utf-irri

glUi

grtgide,i;rkl"$d-.;(e)

CiU.on'

nln

1980'li

yrllann

baqlannda

ii)St1"ft""uro,ri*lilo

tuOit

ettili

oldu

ki

1980'li ve

90'lr.yrll?*n

(4)

ljzen-Marmnra iletisim ne kururdu' _{Blade-Runner,}_Terminator,

palgryan,

_Johnny_Mnemonic,

R o b oc o

p'

B o und (wurrr o*rt-i^ i.o'.#s

_{r"ri" rii-}

iiriii

ij

""'"t

u"u"

M atrix,

" Neurom _ancer"

r

n

_tem_asrndan

"

ttii"ng.n

rirri"r^

_"iiu.

"r.uin

Ro b bins,

Gi bs on'r n y ar

atttlt

t",

_oio"",

id;ffi

_,k,

_iliffiilr;d.

pt,

t_,n

_{oo" rnizm}

ve New Age fersefesinin

_senierit'6i,

_y.n,

iitopyacrftkra-birregimi _{orduk_}

ra'nr

_{srivrer.(7) siber-aran,}

_rno.rn

sonrasrnr yagayan toprumrarda

iitopva anr

ar

ian _{vtiHen Jen'rri,}

_ir"r",n

_{;id;.'i;,J;iiirgi'i"Hroe}

bi _sim_

lendirilebilen _sibei

fl

q,ful";rk

;;"..aya..,

elveriqti Uir orram sunu_

vordu.

"Marrix"

te de

deginil-en;;;#g".s6tt*;

_k;iil;;;r"

agr'mran_

n a girdi

_lim

_izde_{ins ano}_giir"

o

"

""

t!;"r"gqig%,yL"

turirruirr'

Kaos,ran ve korkudan kacma, uzatrugrna

_irt"gi..]

_rl"il

_{ffi;iil:,,Imaj,,}

isimli

gahEmasrnda

_Caitoiadir

_u"

_iiuu-oii

.efe.ans alarak inszurta'n,, _Kaos,, u cirrbas _{edebilecekleri}

_bir

_orii"r""

o"r"r r.".r"r.l.ilof,a".ini

_ve_{bu_}

nun sonucu orarak sanal _{gergeklik, siber uron}

_ut,.'l*u.;

_iJ'uiryon

rekno_

[11"il:'lJi1,1jl;::Ulnlru,tt{T,.igEi(r,{1o"1i'""vagersek)

si'ur'oivonlriu"uonrroilp,i"i:;;il;;,:{[fi

:"*,:Tli'ff

_b:",,ltiSl

prmrz) _{kavramr. uergekrile}

ort

tiit

_*"'n

_{temel korkurann agrldrlr}

bir aran

o I arak i n sanl ara

_;"ki.i

_g;j

;;k,.tii-

"'

r 990'h yrllann

_bilimkurgu

_sinemasrna

ye.ni _temalar_yanl_srra_lg40,rr

vr ll an n s inemasr ndan. _bir

_ggj.";k

_;kr."or,

i"ii,

-"o;;;;

_il'i.uru

_rirm_{se_}

lenefi...

_Kara

_{film g"fen"$i"i-Uilir"'k}

;q"),la_ bulugturan ,,Blade _RunnEr,, rn ardrndan _{karanrft mekinlari,}

_tt;,;i.tr.,

_h;ilffi;;r#,

rovu

ve da_

rattrcr arm o sferleri, iseren.

_f'm

ilirii,'v,ri"li"

#ii# [i;;

"y"

b asr an_ dr'

Btitiin

bu

bilimkurgu "film-noit;

_i"io"ti

_{;r.ffi;;[ifi"i*tiou,}

oou-lrnrn

bariz bir merkezie _{toptanmad,e;,}

_{ikiooil;E;6;;iti}

ororgu

_ui.

d ii n yayr an I ar yor

1T:r:"

vf ,.

_i6t

;M;,'"-

il

;,il';r?

lnilh*n,

b ii rii n

kurtuluE

_{miroroi'erinin}

_yan

vanat* iginie

*;;iJ"E"

_ilffr"$r"

_{da ikti_}

*ngi?:

aga gcrmt'dtisii

_'itoi.tik

;;:lngtir"

_{{ffi,'fii,['.1r,;}

_vut,i"

rr r m r n r n qciziimrenm _es

i,

_referarisr

an n r n

l"d"i"E;;;""il;!"

: metinr er

arasr

iligkilerin

sonsuzlulu

_{gibi nro"nr"rr"}

_genig_bir

oranakrar alamnr da igerisinde banndrrmaktai'rr."

Hikaveve ba'larsak: _{Thomas Anderson,}_bir_hilgis.?v

ar

yazrhmgirke_

ti nde _Eairpin_aktidrr..

_{G_ec;il}

-i

;;

N;;-rr*"-1

ad r yr a bir gisayar _korsanr r gr

(hacKer) _yapmakta:

_"what

_is_ut"

_Maie*r.'

sorusunun cevabrnr aramakh_

drr' Bir

sabah

bireisayarn

trag'noa

_uyuuirf"n

_ili,

_{,n'"Jii'or,r,}

,,Uyan Neo. Marrix seni e'ie g!'gi.dr.

Blv.1r1"riq*,

izrer ,,Neo mes-a1r

_arr

_almaz

kapr qahnrr ve Neo

l^ty:

agugrnda t ,'gtrtnou

irr.g"r

_v.iffian

_cD

arrg-verigi

yaptrlr

arkadaglannr

grii;r.

^.

"Beyaz..gusuryizle!" referansr bize Lewis Carroll'rn ,'Alice Harikalar

Diyannda"

isimli

kitabrna gcittirtiyor. _{Carroll kitabrnda}

;g"rget

_diinya/ hayal diinyasr" arasrndaki ajrnmrnflulagtrlr-.

_blti"EJt,

_Jli,r?^rnr

_ve_{diiE_} ler e vrenin

i

sons uzlaguran d ii q rem gtic _iin"ti

u.ro.rriu

ii

uidi,

o,

akraran

6zelliliyle

_{dikkat Eekiyor.(l}

_r)

_Madix'te

_bu_kitaba

_{gonde'.re yaprldrlr}

.).) ^

(5)

MarmnrailetiSim

aQrk bir biEimde ifade ediliyor: isyanct

mitolojik

dtgtilgl

lideri Morphe-us,un Neo ile

ilk f.o.StfE*ittnda'"Kendini

tavgan detiginOen.dtigen

Ali-;;ib;

hir;;diyoi

ofinuilirni' u"

Neo'nun krrmizr veya mavi hap

arastn-;;"t;';

yaptigr sahnede Mopheus'un

"Klrmlzl

h-anlpegelsen tav$an

delipinin ne kadar Utii'tlif

"iO"$unu

gdsteririm" sdzleri bu gondermenin

;;?ffir

;;tk

;il;d;u

ottuyui,ryo"yot. Y aqan rl an realitenin " hakikati "

igermedifi olgusu masal referansrmn ters geurimiyle anlatrlmaya

Eahgilt-yor.

Matrix ve Kuramsal Teriirizm

Neo'nun disketlerini ve

CD'lerini

sakladrlr sayfa.Baudrillard'rn "

Si-mulacra and

Simulaiion"'tirUtntn

tam da

"Nihilizm

Uzerin9." yazrh

say-;;

"ii;y";

Bu"OtiffuiO

."f"i-tt

filmin

teorik,

felsefi

izlefini

besleven

bir

referan,

otoyo.liliii"Oigi

gibi

{ea3

Baudrillard,

"medya",

"Enfor-masyon",

"simtilasyinl;,

uJl'itiftedm" gibi

kavramlarla

Modern

Batt

;;iffi;;r;C$;t."i

_""

r.""otrini

Kurarisal

rerdrist

ve

Nihilist

olarak

;fiffii;;;;;;;t;iLil;

etiiti$.leri oit t ate ahnan diieiiniirlerinden

birisi-dir. Tamamen Batr

toplimlairnr

temel alarak ol-ugturdulu kuramsal

ga-i;;l^;;A;

lufoO"* "doyin

"vartrk ile hayal", "8!rpe5

ile

imajl'.,

"g9s-;:,}.ijti"

ffi,"ii'iJn"

arasrndaki ayrrmr

yoli

eni[ini

belirtmektedir'

Mo-;"Jr!-''i

il,

"';l

ffi

;;1'y

"p'.iu

to

n1.i

ti

q.

.de reek art

rk

m i n _{v.atii rl}eq ti r i I m _{i e}

hiicreler,

matrixler,'ilii.f.f"i

_".

_"ioadti-e,rtarafrndan

iiretilir

hale

gelmiq-ii;{

itt

i{"rn"t

g.tE"tligin

yetine

"Gcistergesel

.

gerEeklik" kavramtnt

il;i);;;;

b audrlt

tard,

grinii m ii zde gercektlE

in

im ai

dan' gdri'inttidel,

gosrergeden i uur"t

ot?"Eil;'

;

Jy;E[i,iOit.

6 osrctgdl"r aracr

1lrvla

b

i

-reyler sisreme

"npgi"

oiros g"tEigil

yerini

modell-er almrqtrr'(13) Ger-;;11 i

Ei;;;il"1;

;Aiir;;;,;;""m

is';

"gib

_i

_"

_uarr'

$ g i p

_i"

ya$an an m od eller

il;iil'^tk

;;;

h;iley

t

ir

s im rii aJyond ur. B

airdrillaid,

gereefi n.

tireti-mini

ve yeniden

ti."iioiini

g"rgekleEtiren sistemin maddi iiretiminin

biz-;il'k;;di;i;il

h'il

t.rsrl

bir

qeye

ddniiettiftinti

sdvlemektedir' ( 1 4)

Uretimi bir

rarz"l;;"[;JEiiJe

t'ir

rcoo'

bir

g-dsterge ol.arak

9.]9-"]::,.9y,-S""iii.

O"g"f olarak qu

,oiu.o

varmaktadrr: Emek ya da iEEintn lQg'cu, siisterseler iqinde

-Uii

gostetgedir ve stradan bir

belirleyicidir'

Iqinde yer

iilt,,i,;;";

fiiiil

y;;

?iin

_vul,

b aud ri ll ard'

_I

₉₆₁₉k arq r

rlkl

a',

q e I ieki ve

r;atrqm alan yadsry'an, kutuplagm anrn.ol m adr

!r

bir d tinyadrr. B audril lard

6u flapfamdlan

biiim

agrmizdan oldukEa tartrqmal.olan gu.sonuca vanr:

K,ri"t"";;;;;rgeGri

iiade etmektedirl srnrf ve politika g6kmiiqtiir;

top-i"r"

O"ri.l-riOtintiSltii*e

umudu

iflas etmigiir;

sisteme artrk

direkt

iA;

k;fiot

i,ofu"JirOrr.

Nihilist,

sinik

ve

ayil.

zamanda tercirist

bir

il;;ii

fiha/Oirenme

UiEimi onerir, Baudrillard. Sistemin ege.men

etiEi-n" tavrtsz

kalan, onu kandrran, $a$lrtan' vurup kagan

bir

simiilasyon

ffi;iilE;ti;"riiii.

N"o'nun

CD'lerini

sat<taOr,qr sayf1111

11m da

"Simii-i;rki;;

v"e

Simiilaiyon; ti

toUtnr

n

" Nih i I i zm O zerine" baql

ltnt

taqrdrlt

soitercesi rastlanti'de!ildir. G(inderici bu konuda

bilingli

bir tercih

yap-;ilr;;:ii;"dritlnto'o

ldre

bugiinkii

anlamda nihili zm kendinden 6nce

".'"i."S

t"rifrset Uigfilbrden"Eok daha actmasz ve radikal bir biEimdir.

(6)

Marmnrailet$im

Qiinkii _{artrk simtilasyon ve.moder toplumlarda Nietzsche,nin ifade}

ettili

anlamda

Tan'

cirmemi$,

hiperg".q"i.-uir--f"y"

.00ffiffi.ft,

Bir

hiper_

gergeklilin.

_egemenlili

_at_tr

_ia

_girniiE,_m

ateryalis

i

_v"'o.li."r

is t bi

r

ser-qeklik s i m iilarkl anyla, he1

qeyii

s i m til asyon-t arafin oun .

uyil- ir;ii"ft

_{i_}

!r, belirledigi

_{lt_r.}eeyin simriie

eoiloigiiayd;-;;fi;;s&ek

_bir

_{drin_} vada kendi

kulla.ni

tanryabilen

turimioi

_{til;""r"sti*ulirr}

_Tan',dan

sciz.edilem _{ez-(r 5)}_B_audrillard,_sistemi_baga.srzrrla

ograiauilen ve diis gi'iciinii harekete

lgqi*git:l

tek.geyin rerrjrizm oro'ugufiu

J;b(iol

rii

ned en te M atri x' tei<i.

-.1e

91

Markri;

tl;

0.s

iffi

,",fi1;i'

i:

s r ve rer.ri s r.

bir

rirgiirrrir.

Liderrigiii

Morpheus'un

y{,lg.,

_p"loigiii

_Zion

_{anabilgisa_} yanna

ba[h

_{"Nebuchadnezzir" adh}

_{gemiyl""M;ri.p.}

G"i"."l

kargr 6z_

gtirltik

mticadelesi verir. Bu mticade"le

tvtitrix'in

_{e;;;;;ifii"de}

_yapayan

i nsantan n b'inc _renerek_sis_tem_i_d"

;;;

i

rJffi

;iJt;'i'$',ti;

"

m iic ade_ Iesi

delildir.

(Gergi kahinle-yapiion

gttiugrede

_{mi.icadelenin halkran}

ta-mamen _{kopuk ormadrlrm}_da_{g"osrerftenLai.i}

_rraa;iililip

korsan ya_

ym _{(hacker'hk) vaoarak sisrem-i,ooru}

_{ug*t",itiriu.ri;fil}

Filmin

bag_

I annd.a Trin i rv'ni n'eyrem _ini _an

;;;"i.?il;;d,

_*ilio?t,

giv _r"_{bes le_}

133 limtita.syon

gerila

sava$ rarzrdrr tercih

"aiH..-6;;ri

olan Neo

grhr potansiyel savaggrlan ka2anmaktrr.

Matrix'te Tinsel Alegori ve Kryamet Mitosu

s,uf.T Sontag ,

_!g1galrn

kendi

tinselik

rasa'srnr yeniden _i.irermesi

gerekrilini

scivler. ( I 7)

Matrix'te

filmin

uasrarrnda

_e

_{.;;i;;q"Einde}

_{bu_}

lundulu

kiginin

Neo'ya

"sen

_{benim kurtancrmsrn, benim}_Isa,m,'_diye

s es lenm esi J\4orphe _usiun

_vaftizci

yahya

_ton

_{;;a;' Giili,i;u;l;;}

*..Tl?lt

ve Neo'yu bulmayr hedeflemesi; _Matrix

_{teti ain"Jj*"tuforrara}

gdttirtiyor bizi ister istemez... _{Matrix'teki Zionist}_t

_igtill"rr

_{bir tinsellik}

tasansr iireterek mi.icadele

.ytplyo{.

Neo,

"ikinci

do?;;

;;

; _eslt,; gi6i

rem ar an. yaqarken _;_{Trini ry oe}_lriis_riyanr_*tar<i;

B

a#6Eui_

_{r<uo or Ruh,,}

tiqlemesini rem sil ediyor.- Dinteri n u ti ttin

turt.rrr$

;i"I8;iLin"

_g_{onder_}

meterde bulunan firm, kryamet

(apokalip.iil

_{otisii"r..# iJ}

_utinyesinoe

ta$lyor.

Kryameti bildiren

dini

yazrla'n

modern.dtinyadaki _kargrhfr_{insanh_}

!m

belirli

bir zaman _{diliminde i.irkiiriicii}

""-6;$;6;ol^;;giigler

rara_

ftldF

(teknoloji, arom bombasr vs)

topyekiin'y"k

_{;l;;fi;kehanetidir.}

Modern insan. _{stintimiizde k^ryam#}

_L#u.n

_{yaqamakta ve-o dtiqtinceyre}

ig

ige. _{yagamakladrr. susan}

_{sonra;;;;-;bderiyle}

_"_{Kryamer bugiin}

artrk uzun bir

dizi

filmdir.

_4ru

adr "KrJramet gimdi"

degii

;;K- - _{amer bu}_{an_}

d an i tibaren " dir. _{Fakar.kr yameri}_n

lApokaiypsirl lerlnie

ld'tlni

n"

bak tr-lrmrzda ve dinsel

mitolojik

anlamlarina

giitigi"iird;

_8ili,ki"

_dunyanrn sonundan ardrndan da kryamet sonrastnin

_{gJlecelindenio?edlir, vu"i}

aynr,anda he.m _{vo.k oluEu}_{hem de yeniden}

_clnlamlr

_{igeren ltci anlamr da} rqrnde banndrmaktadrr.

Morpheus, Neo'ya -krrmrzr hapr segmesinin ardrndan- "gergefin

(7)

Mormara lletigim

l,1ti"!li:ff

'lTf

Iiilf

_{l!i'^,'+illtlTl,&x1^':.1x-lH;ffi}

"3f

bil

lfui'i;.:*

#lhli.';ii4"'ft!?,'

;tif#t%ilvu

rt*s'

rntituoJe

veren insanlar onu.enerjiden voksun

t

i,or.' ut

i q i

n'

_dunesi

.v akarr

Jl.t*

ilt;"'*ml+l'ff

l

ffi'"^}:

f,1|.

met hedmlemelerine

gdtiiriir'

l

ili:i:i,:ff

,

Ur.

ffi

f;gi:i;;3h:

l*,',##

n

cezalandrrmak amaclyla lnsi

xl$:$trlil$nl't"'til*il;"llllll3:xlllffi'$l

lxfi

J:iltl'lt'tf

il;:,"":*tll.i:1

ru'1"'fl'1ff

l';l

hl"I"*5iil;

[f

iTfl'rl[tit$fl

*ru[';'i::r;i'1$i!1ti"jql{t;:[

fi

fr +nffi

I#[s:r'ttt#$1jiv{tr'ifi$.ilj"'i'"if

lt

i;*

i*i,

i**y,'

i

l-xlt,l'*l'ff

ffi

:;]

U

l*il

i

I

{::

il:kl:?.n'":?FJ;4l,$".i:'ilf

_{35$'U,';f i,Erts,'u'';.;Ut}

temalann bir tesadiif olmamr

iitlffi

iitsfl

[.TJtrtrib:T$f]lt'';r$6.0q:"1;$:Jllfi

l:rr#rryllgi;";il$$ffi

_{5U.g.+Xf.l':,r}

seiirilen dnsel felsefe: bazr- Y

lf,

il'lliffr1T#il',ltJ:11,-J,il3:;il'ii"'""i:'J.Fi:"'=s,iilf#l;r

ilr$'t';il$:tiir:'hil,l**lu6l1l'u"qqm+",u'i;:

l:'-ffi

l.dilib:llil'l"tf

;:;lf

;r',iil.H,i";'lil',""i';ilji

;;tffi;';]ft;

onru*i ui""qirnde"n kavnaktaddr!utr

siivler

ve

devrim-::;f

r!il"1'-"'B:}lrliltff*"[:**tdfl:"tri#ilt]i]

bir

maneviYata aqrlan.bir k:

Hhi:iTJ+:ilH'fi

ls::x**;:lililil,lil"Tt?tr#f.:'"Y

Xliiii'.""'i";,r..i;tGiii;.;;

a;hqrr' Kaldr

ki

daha.6nce de

belirtildigi

ilif

i#ilfl

Hhn:;mtnl;l',',1'i:!'*"f

r*[ui'f

:?lsi'fr":::

(8)

Marmrtra iletisim

nefi

_{olarak Sevh}Bedrettin'i _g(isterir._Bedrettin'in

srnrlsrz ve s(.imiirtistiz

bi r topl

um ami.oylaran.r

aoin _{a"ioiiurr, gt ue}_i_rtereiin

_iliu.-un,u

dayan _

d'd

r

!r

ayaklanm a, yoks _ulr_ann,_ezii,]nierri

n'"ui

uio ti'r"n i oegiqtirm e _{ca_}

balanndan baska

_lir

_s...v

_o"gil,Iii

_{i-rponya,daki}

_{Kilr--$;;ulyereri}

baita

oImak rizere Firistiyanirk giUT

tiiE,,r.*[i{"i

r,*.t"ii,"r

Jilurrn, ezilen]e_

ri n ev I em I erinden. izrer u9 _tr. _rvreri

_Ji

n"il!-*

"l,r

il,i

iiffi

i u qe u d ri q ri nce

i Ie vak, ndan _iti_sk'_{idir.. Michaer}_{t-owy tryamei}

ff$

ud;;liurtu

I uE reor o_

jisini

_igerdiginl

_belirtir

_ve

_eklei,

;;iroi"rt

hareket

ioi*iu.rnoaki

_din,

iitopyacr bilincin.en

_anlamh formla.ndon,

"urnuiilt"ri;

"i"

en zensin

ifadelerinden

_biridir.

yaratr'

_o"_goru

_{Lp."rit"iiyr"}

_ilt

irii:i_i.i.rir_

_:::

katolo _iisi _{; heniiz var}_{olm avantn}"rruvJi

ulil;;;;;;;.J.

iz r

l

Kryamet

dtiqiincesinin krikeninde _iitopyacr

_iii,

_eug;-di

_lil;;".il

Morpheus ve arkadaqlarr buna inanryorlardi. _Neo,jergekten

_kim

_oldulunu

,,Matrix,, iginden iifrenemezdi.

_Kim

_ordueu;u

_[.r,,*.it

",

t"rtffimitorojilerin_

den ve en rjnemlisi keng]

"yreminoen

;E;;il;lidi:'rfi;.r;h."r,un

scizle_

ri

bunu anlatmaktaypl;

_"Matri.

_ilk

_{G;t;p,dr"g^,';;'.iiii,iJur.}

insan do!_ du...

Bu

adam istedigini.degigtiiebiliyor _ve

_tri'atri*'i

_y""io""

yaprrandr_

rabilivordu. Bu

adam igimiZden

_ilr.

_fu,

_{t,i.i";;;ii.';,i,i'uir.}

gerseli

0lretm iqti.

oldtikten

_{sonra kehanerrer onun yenidlen dcinlcegin}

i

sciyrij_

#.*:r:i.i:\,asrk

ki

Marrix

otdulu

stirece"inian

r,iiui. ro*an

ozgrir Neo yoksa Nietzsche'nin "Usttin insan,,r mr?

Nietzsche insanrann.iki biiytik segimden

birini

_{yaptrgrnr s(iyrer.}

Bun-lardan

birincisi,

_{ruhunda huzura}

_Lai"irar.

_ue

_muihi

oimak isteyen in_

sanla'n yaptrlr

seqimdir

ki

bu nedenrJ hayal

oii"vr""i.'fagamoya

_{d"_}

vam ederler. DiEer segim ise hakikattn

pqino.[ii"r^"rri"

_yaprrgr

se_

qimdir. _{Bu insan'iar}

_{4 ituiuiro""Jorii"rugut}

edip hayarlannr bu sorgula_ maya adarlar. _{Nietzsche.'ye 9619}

_insanin

_r"trii

vuptiEr;;

segimrerle

belirlenir. Matrix'te

_{Neo'nun"ruttu ou}_{yaptrg, segrrirte-rte}

_tetrleniyor.

B aqlan grq ra kafasr kang rk,. asi ruhru, ;s eEii*:ts r.isT

"i "p

;iim

aor grnd an kesinlikle emin olmayan

_bir.genqtf

_r.ieo....

_Film

_{boyunca kendisine}

sii_

rekli

sesimler

sunului

oncelikl"potronu;io

_G"r;';;;ia

_{getirsrn ya}

da yeni

bir

iq ararsrn';

_{Morph"oi, N"ii'yu}

_teleionla

_uyu"it"n

_yine

bir

seqenek _{sunar: "Binadan grkmanrn}

_{iki yoitl}

"";;V;;$J.rdan'ya

oa onta_

nn

giizerimi _{alrrnda" arkasrndan}_Ajan_{Smith.sgr_"itr.,ir"}

ilr;;,yu

yeni

_bir

:egele5

dayarrr:

"iki

hayatrn

ua.l

Birincisfbrlg";;J"kiiacker,lft...

Ikincisi

ueTqqi cideyen, sig_orta numaran

_otan,""u?t

_iur*

_gtipii_armada yardrmcr.oldufun- hayatrn. Bunlardan

ikincisini"

_g"i"..gi

"ii.

oig".inrn

yok.

segim

sana

kalmrg.'

_{arkasrndan Morpheus'irn drg"iittinden}_Switch

yine bir segim

sunuyor:-"yl.trlrir

_{yorumu2 y1 aa}_otoy?i_'_{ruLo'nun tug_}

kusuz en onemli iki-segimi bize Nietzsche'nin irade feisefesinin referans kaprlanru agryo-r: Bunlardan birincisi

"krlmrll

trap

r;;;i'hup

mr?,,

se-ggn"gi oluyor. Neo mavi ha.pr_segtilinde

_{hakikati,o.gulu.nooan,'mutlu}

bir

ebleh

"

olarak sistemin

_OIatrixin)

iginde frururLo-Vusovubilecektir. Sabah uyandrlrnda _{takrm elbisesini giyecek, isine}_{gioJcet,'rigle}_{arasrn_}

(9)

'anrutra iletiSim

daMcDonalds.taCocaColaileBigMcMeniiyiyecekakqamlandatele-"i/ui-

tutststnda New

yort

Yinkees'in maElallizleyebilecektir'

N"J)',"rui,r!T;

hry.t,

seEmedi Eri.nkii

bir

qeybildifi

igin

oradaydr... Havatr boyunca onu aramigtr... "What is the

Matrix?"

sorusunun

ceva-ffii;;t

n^tii."ti... N"Jn,in

yupt,lr

bu segim, Nierzsche'ci irade

felse-f;i;'dil

ilil];i;;

;$';.

n i r "rt uy oi o1i ny as r n da yaqarken. gere e[ i n s lilii

-;ilffi

t;fiotogu

;rrt;r.

9ii"5y

"istem yaratrcrdr" ve Nietzsche'de

ya-i*'.rffififi

agrln'asi

g"..f.n

bir

qeydir.

Kahin'nin

"ya.Mop.heus

6le-;;k

u;-du

,Ln"

,;g";;Ei

t<arqrsrnda

Neo,

Nietzsche.ci

bir

irade

;;;rJri";

vtorotteos'la"ilk

konuEmalartnda

"Kadere

inanrr

mrsln,

ir;,;ii?;r;;;

ft;;;-iu

cevabr

verii:

"Havrr! Havatrmr kontrol

edeme-me di.iqtinc"sini

s"u*!L:;

Ni"trt.tt"'de

ifade edilen " Kaderini kendin

;;;;';;;

,"u;

r"rr"i"si,

Neo'nun eylemine denk

diiqiiyor.

Neo

iste-miyle varlr[rnr

rastlantrya brrakm.ryir

yt

_I'u

d.r1r.um

rUstiin

insantn"

iirJrlir.i.ri"Een bid

oruy6r. Kendi t<ioerlni kendisi yaratan

Ne.'nun

bu

;;ili

Nl,r,pt

"or'o

[;;i;.;y,;

;"

N".,'yu

" Segilm iq insan " yaplyor. Matrix'teki "iistiin insan" temasl Star Wars filminden derin bir

farkh-f ,pida-ie"risinae UannOinyor. Star Wars da

kiiqlik

An4n

Skywalker'rn

i

"ti

i

S,iiiiv*i,rr"p

"t *.ya_ca[

r gerge,Ei kan tna bakr l arak y.ru ml anr

y.r'

S1or Wars'raki

"tistUnlniin"

tJ*istir[Et

bir igeri.fe sahip..iken Matrix'te

N"o,

"yt*iyte

ve segimteriyte vardri. Qtinkti insan

"siirekli

aqrlmast gereken bir _;eYdir."

Marix'teki

Nietzsche

izlerini

"Neo" isminin anlamrnda dahi bulmak otaiuerr. Neo,

"one;kelimesinin

(yani

biricik,

tek) ters gevirmece

s6z-;;;;lrid;gu'kudur;

;yeni

olan,. en,son

olan"

anlamrna da

gelir. Akla

tuigi

t

"p

y"a$aml iine Erkarmrg o.lan,Nietzsohe

felsefesinde yaqamr

savu-"u.'ak

oiun

i

G"ngiitff

','

"

Yeni

Olandrr"... Nietzsche.'ye- gore- " bugtin

ii".

r"r"*

lgil

dail;;;;el"

"yeni.lan

her

z^m

n daha.iyidir"' Neo, yeni

;i;;tt$ilcoqkusinu;

stilgl

olanr temsil etmektedir' Morpheus'

ge-rniJ"'r(",];vu

su,iruiiioyie"r:

"Belirli

yaga ulaqan

zihinleri.aydrnlatmryo-;;;

t"$it ir"yinr"i"ir.i

g*!"g9

takrlrr-"Sistemi.

Matrix'i

yenecek olan

veni olandrr; geng

"i"rOfi.

CUiikrl "yolu bilmekle

yolda gitmek arasmda

it[

uuiOit".'ti"o,

eylemiyle yolda gitmeyi seqmiqtir'

Matrix ve Psikanaliz

Sinemada 1960'larla

birlikte

Roland Barthes

ile etkinlik

kazanan ve

F.zud'un Oidipus kompleksini temel alan

film

goztmlemelerine gdre;

ili-i"

btittin onluttrt ka'hramanrn istemi ve Babanrn aranmasmln $ykiisii

ii^.i""

kuruludur{22jMatrix'in

latince iireme ve anne anlamtna gelen

;i.

i;k;

geldiginiGlirtirsek,

Matrix'in

psikanalitik _{bir okumsYu 19tk}

bir

film

oliuluiu

da gcirebiliriz. Elbette Morpheus'un baba

figtiriine

O.n[

OtiSttifti"nti

rahatiftla

stiylem.e.k

miimktin.

Neo'nun

ktrmtzt

hapt yuttuktan sonra aynada kendi

-benlifiine

bakmast ve aynaya dokunmasr

6;il;;

piitinari,

kuramrna gottirmekte. Lacan'a giire imgesel

(10)

Marmnrailetigim

nemde Eocuk, benrik bilincinden _{yoksun, annesinin bedeniyre},,ortalqra_ qar'. b.i1 iligki igindedir.

_eoculun

_iynada

kendiilii";;i;"si

kendi im_

gesini kendisi _{olarak anlmay-a baEiadrlrnr}

_{tt*,,il.'i;;k}

bu andan iti_ baren benli k (selflro _od_{) kavrim}_r_nr'_ve-k"endi"b

ti tu nr u giin

ii

I

_na_yardr_m_r_{y_}

la yakatar. _{Gdzler benlik}

_{duygusunu;k;t;;ili;.?ilN;i,}

krrmrzr ha_

pr _{yutmasrndan sonra,}

_ayra

_{yardrmryra_tr"r"1rqGs*s}

lliirL

i;g;sl;

oluglurmaya baqlar. Matrix'te

yosorui.

_{diigsel, t}

_{ayuliuiii,vrende}

_{yaqa_}

makrrr. cocuEun

dolumdan

_iinieti

_{anne-karnrna;}

_y;i;,

_ya

benzer.

Neo, gersekl

_ile

_itk

;fi

_;;g;

;;;;ff

?

prffi;l,,

drlifi

'6nce,, gdbek

baqrnr" kesmesi serekir.

Kirmrzr

_{tap. Neo,n;;}

_{)i;;J;?'ogmas,n,}

ue

Yapav znka' nrn ri uhafiz

*"ki;;i";i;'in

_ton_rrot_u_i

_J;;

_ki

_;

"srnr s a! lar. Neo, makine rarafindan bozuk olarak

algrl"*p];ffi;urifrr]noyr"ce

_{do_}

lum

travmasmr veniden ya$ar. Artrk Neo, annenin

(Matrix'in)

bedenin_ den kopmugt'r.

_iek

baqrna

;t"ka;ilasrnr

_{ofrenmelidir.}

Morpheus'un yunan

_{Mitolojisindeki}

_{"uykg. tannsl', anlamrna gelmesi}

bizi _{ister isremez bilingdrgrnrn rtiyataioa}

_{t"noiri"rlluo"}

"ltigi

g".9"grr,"

gri _{ttirmekte dir.}(24) _{Morphe us}

_bir

_anramdo

_N.?nun

_[""iiii"i

ciz gtirce

ifade etm esine o lan ak tdn

1v..an ps itan at is

ig

oiqi

ytil.rr"i"

"ttedir.

(2 5 )

P,:**ll

qu srizlerle o1o.it9 g'etirmektedil

_"cg.e"t

_otinyu,

_ilkel

bey-rumzm

uyanmaya _{gahEtrlr bir}_rtiyadrr._"Elbette

_rrinity'niri

de

Matrixin

(annenin) bedeninden kopan Ne6'nun bu troglugu

ooifuru.ogr;

annesi_

nin

_{bedeni verine}

_{gegireleli bir}

_arzu

_{n"rn"ri-oiu;;E]il;;}

hig kuEku

yoktur.

Matrix'te

"dlisren uyanma

_{mutifi"nin.yo!un}

_bir

_bigimde

_iglendi!ini

"dii$/uvanrkhk",

_"sersL\

_gti"yJ1ov"ii

_oii"iJ

;i;ikil;;krar

filmde

srk igtenen izteklerden birkagi...

Fitmin

bagia.,n?a

irr;;';;;

_cD

_{arrgve_} riqinde

b:lyF.ugq kigiye'Hiq

_{riiyadan uyandrgtnaa tu$r.uya}_drigrti!iin

otdu mu?

"bir

bagka metaforda baqrarda

_Nq';F

*

_{glf'r.jorg,nda}

_{pat_}

ron tarafindan azarlarurken cam temizleyiciterin

_once"cim

_nurugt_rTnasr (bilincin _{belirsizlesmesine, denk dtigmiiyor mu?)}

daha _{roniu .u.n}

_sileceli

il:

:Tt"

flu

bir

gtirtintrioen

_{"LiuilJtirunriiye}

kavuEmasr Neo,nun

bi-rrnclntn. neue$meye, berraklasmava baqladrlrnrn

_bii

_metaforu

_oluyor

p*i

_9-tne!

in

. Kahi

n'le

gdri.ig.m es.i s rras rnd'a

rahin'in- evinde

fond _a

Py.t.

Ellington'rn "I'm

Beginning To- See

rrr. f[-ti;'-ioir.",

_Neo,nun

biline len m ev

e

I

_uyanmaya

..n+ttio:gtryn

referaristari.-- Morpheus,un

Neo'va s

tirekli

" uval

_1{

ii"

_ir_gi

iii"ft:nr".r

_{yop_;}

u;;i;tji.*"

ayr

bekre-digin igin

buradasrn'',

_{"c"igrL-ulouEunu inandrlrn}

_{bir rtiya}_{gtirdi.in mti}

Netf

Ya o.riivadan hiE

uJ.Tnortpai.t]1

urzi

rcafirari;i;,;ril"run

gerEe-lin

iiniine ''perde

gibi

_{geliiren" dligser}

_ui,

{ri.1v.a.vaiilE;i;rq"gine

gd_

tiirtiyor. walter

Benjamin 19. ytizyrhn paris'ini _{inceteolgi"ara$rlrrnasrn_}

da kapitalisr iiretim kos.t'llannrn elem_enlilildeki

_r"pi;";

_duq_goren_{bi_} reyin bilingsiz eylemiyle benzegtirir. Kapltahzmin _{yarattrEi rneta zehir}_

lenmesi diiglerle

dolu

bir

uyku

haii

yo.atruktudrrl-

_sirt".d"n

uyanrlm.adrlr stirece yagamlan zur tizerinde 6askrsrnr _{duyuracak bir}_{kara_}

basan olaoaktrr. Benjamin'e g6re "Dtiqten uyanma

_{girigimi" diyalektik}

(11)

Marmnrailetlstm

bir

doniigi,imti igerir ve ancak diinyasal bllayd,rnla"P,"

tl?1-"mktindiir'

Neo'nun'da

yapmaya gahqtrfr _.UlV4."'_.Morpheus

blr

du$.yorumcusu

;i;;"k

;;lt$"iufi

N"i,;n,in

Uiliicinin

"sahih" hale gelmesini sallamaya

il*tdrd;

Ashnda bu eylem yeni

bir

"Aydrnlanma Felsefesi" nin

yara-irtmiirnOan balka birgey

delildi'

Trinity'nin

Opticiifii

Ya da Aqk imiq Her Ne Var ise Alemde

Samuel Beckett bir yazrsrnda Eoyle demiqtir: "insan t]lleye-y1z.g1l5

O"]p"f.

E"f.

r"""i

f"iidry

v"prtr insinrn Tann karqrsrndaki bu

eksiklifi-;i^nid#;

Qabalaldrr". Sadece sanat ve felsefe deEil,

biryaprt

olan

fuk

;;i;r;;i;

j1i#fiie'

o'

i"""t

ildi

!i

ala-nl ard an

bii

tanesidir' Matri x de

bize bunu

gtister*eimn

niontaitarafrndan

vurulan Neo'

Trinity'nin

Yfik"

6H;E

ri;vi"

v.niden

diritir..

Trinity'nin

hayar.. dpiic

iifri

bi ze

"Uvuvan Giizel"

u"

"'putot

PrenSeS" masalianna

gbttiriiyor'

Masallar-d;'";li;;";tk

tg"ren

ytinii

ile karqrmrza.grlcvor'

_+hTPt

_Y.l1di

Tanprnar ,'Huzur,, adh romanritOu

ttttittuz

a gunlan

_liiyletir:

"Ey dliim ! Seni

yen-;;it;#til.'(;;ir"hlm

vo

zrrirm".

Mtimtaz,

aqrk

oldu[u

Nuran'r

dliime karqr hayatrn bir zaferi olariik gdriir'

Matrix, geliqki ve kargrthklara dayah sistemlerin insanlafl

koleleltire-."f

i,

inronio"ti

ttuyoi Otinyasrnda ciddi tahribatlart ve travmalart iEeren

;;i-',iiffi;;

_"r""

vi*ritgt'otigtin."si

tizerine kurulu

bir

filmdir'

Sistem-il.' r.dilr"r,t",

rg"*

J,vt, a!, mr t. dofa/teknol oj i, akr vi nang, d ini bi I im,

[uOitV".trk,

bu rj riv azilp rol

itarya

gib

i

karq r t1 kl ara d ay andt

!t

s iirece,

't;;;;"h*;;";

ugti

Uii Uiiimde tr6tirttigl gibi, "insan higbir z^man 6zgiir

i;i;"il;;;ilii

ii;

fiir

liarsrtnklarr.'eld-eden _Pgeuve

Uzakdo[u

felse-felerinin filmde On",oii Uii

y"."

sahipolmasr da bundan

kaynaklanmak-il;;.ir[i

Mrrrix,

inianrn uit

uit

uatoluqunu anrmsama gabastnt

dinsel-il*iil;

_"

*

I rcro3

ii"i"-

t"p,,

Ei g(inderm eterle gergekl?s ririvo r. Fil

m d.e

i;;r,

I;;i"'tirel

ffi

n*,

"iti.fi-t"

kargr bir.protesto

6!esi

taqryor'

Fil-il;l;;"ridino.t

i;'-nog"

Againsr The-Macliine"

isimli

rock

grubunun

l;;d;

bun"un bir gtisteigesi olarak ortaya grkryor'

Matrixsonyrllardayaprlmrq,lito.pl?nnitelikleriyleonplanagrkanbir

sanar eseridir.'Sanai.-Siendhai;rn O'e"Oigi

gibi:

"Une Promesse de

Bon-heur" vaadini igeriiinde banndrrrr. Ne"o'n-un sdz-leriyle soylersek; "Her

$"V.

Mu.ttitt

Oldufu Bir

Diinya" idealini"' (27 )

DiPNOTLAR

l)

Le

Guin, Ursula,

Karanhfrn

Sol

Eli'

Ayrrntr

Yaytnlarr'

Qev:Umit

Altu!

2)

Adorno-Hoittt"it"t' Aydrnlanml"tl

_{.Piy.?lektifi}

1'

s'

19-'

20, Kabalcr Yaytnevi, Qev:

O[uz Oziigiil,

1995-3)

"Burada ttim

kugkllar

kovulsun Ve burada her ti.ir korku yok

ol-sun"

ilahi

KomedYa'dan

(12)

Marmnrailetisim

4)

_{Adorno-.Horkheimer a.g.e.}_{s.2g_29}

tl

9l.kuy,

9_l9-1!,Qu$.daE

Fantazya,

eyto

yay.,

I9B2

6)

Gibson,

william,Neuromancir,'s7i-7g,

_sffi;Yay.,

r99g

7)

Robins,

Kevin,

imaj,

s.SS,

qev:N"rg"'y"ftilog'rfi]

_avrrnu

Yay.,

1999

8)

a.g.e.

42

9)

E

r,r7,

S1ryya-QE/til,

_Rahmi,

_Bir

_tJgiincii_{Diinyatt HazAraya_}

bilir

Mi?,

makale,

s.lg,

Var[k

d;;girt,

_ialri'i{gg

l0)

a.g.m.

s.43

ll)

carroll,

Lewis,

_{Arice Harikarar}

_urkesinde,

eev:Krsmet

Burian, Cumhuriyet

_{Kitaplan, s.l}

_{t_t2,ib9g}

-'

=--'

12)

Baudrilrard,

_.Iean,

_simtilaikrar

_{ve.simtiiasyon,}

eev:ofuz

Adanrr, Dokuz

_{Eyltil yay.,l99g,s.l}

I

'-J

---'

v\

13)

a.g.e.

s.30

l4) a.g.e.

s.37

l5) a.g.e.

s.187

l6)

a.g.e.

s.l9t-192

l7)

Sontag,

-Sqs-an,

Sanatgr:Ornek

Bir

eilekeE, s.53,

Metis

yay.,

1998

1 8

)

oktay,

Ahmet,,',

!

y

_:l:!l:

_:

_!_:: n i _ejnu. _{e. s i}mdi,,, makale, _s.44, Apo_

\dinff

serg isi ig in k atatog, Em

hk

bant as, -Sanai

b"of .ri_

si,1999

l9)

Matrix'e

ycitelik

pozitivist _elegtiriler_igin_bakz._veysel_Atayman

" _Mat r ix : F e ls efe^mi ; b i r g n, i _klu_k

yait

_r_r-t,

_i

n

_i,

;6ni"^"1

Kiiltiir,Ekim

1999 ve Tunca

_Arihn

"Mit.r*'ril,

_{dilgtirisi,,,}

Radikal Gazeresi, I 0 .9.1999

20)

Gtirbilek,

Nurdan:Sylu$.,

_s.l3,Walter

_Benjamin:Son

Ba--

krgta AEk

iginde,Meiis

yav..1995

?l)

llryV,Yichel,Marksizm

vebin,ahnrrlayan

Ahmer Oktay,

22) Tiirkoglu,Nurgay, s_inernn ve

psi'kanatizi

_iaxaii,r.sr

js.ru."

dergisi,

sayr: 15,

Nisan

1996 23)

a.g.m.

s.52

24) Er dem,Tuna, " _TuS

lart

_Ttk,_Ia,_{M atrix,}

_i

Popiiler

sinema

Dergisi,

Kasrm

25)

a.g.m.

s.90

26)

a.g.m.

s.9l

27)

"Yeni ve BaSka

Bir

yagam"

Yakala",

makale, s.90,

l999,sayr:57