Vel. Hil.l)crg. (2000),16,1: SI·SS
KANGAL KOPEGINDE AORTA THORACICA
Memduh Gezicil Nejde! Dursun2
The Thoracic Aor
ta in
Turkis
h
S
h
ee
ph
e
rd
Dog
Summary: This study was carried out to investigate the arterial vascularization of the thoracic aorta In TurkISh she· epherd dog. As a material, fourteen adult dogs were used. It was detected that the thoracic aorta supplied the trachea and the part of the esophagus in the thOracic cavity, as well as, the superior wall of the thoracic cavity and dorsal·hail of its lateral wall in the caudal 01 the fourth rib, by injecting coloured-latex into the vessels.
Key words: Turkish sheepherd dog, thoracic aorta, vascularisall0n.
Ozet: Bu (fah~mada, Kangal Irkl k6peklerde aorta thoracica'mn arterial dagllimlnln belirlenmesi ama(flanml~tlr. Ma-teryal olarak 14 adat eri~kin kopek kullanllml~llr. Aorta thoracica'nln. ba~hca esophagus'un gogus bo~lugu i(finde bu-lunan b6lumOnu, trachea'YI ve dorduncO cosla'nm caudal'inde bulunan cavum Ihoracis'in Osl He yan duvann dorsal yanmlnl besledigi, sOz konusu damara renkJendirilmi~ lalex enjekte elmek surellyle tespil dilmii?tir.
Anahtar kelimeler: Kangal kOpegi, aorta thoracica, vaskularizasyon.
Giri~
GOnumuz TOrkiyeslnde pel olarak adlandlnlan kopek ve kedi besleme egilimi giderek artmakladlr. Kangal k6pegi yok lercih edilen evrensel bir kopek Irkldlr. Kopekle aorta thoraeica Ozerine yapllml~ muhleli! yah~malar (Marten, 1939; Simie ve Jolic, 1968; Parker, 1973; Singh ve ark, 1984; An-dersen ve Andersen. 1994) bulunmaslna ragmen Kangal Irkl Ozerinde geryekle~tirilmi~ bir yall~maya rastlanmaml~tlr.
Aorta Ihoraeiea d6rduneu vertebra thoracalis duzeyinden, ikinci vertebra lumbalis'e kadar uza· nan arcus aorta'nln bir devamldlr (Ellenberger ve Baum, 1965; Ghoshal, 1975; C:;all~lar, 1976; Evans ve Christensen, 1979: Dursun, 1981; Andersen ve Andersen, 1994). Ba~langlyta orta dOzlemin 50-lunda bulunur (Ghoshal, ,975: Evans ve Chris-tensen, 1979). Diaphragmaya dogru giderken ha-IIlye sa~a ve dorsal'e dogru meyleder (Ghoshal, 1975; Evans ve Chrislensen, 1979). Aorta tho-racica'mn dallan visceral ve parielal olarak bo-lumlendirilir. Visceral dallar ba~lIea bronch'lan ve esophagus'un thorax iyinde bulunan bOlO mOnO besleyen daliardlT (Evans ve Christensen, 1979; Schummer ve ark. 1981). Parietal dallar ise ba~· Ilea: aa. intercostales dorsales, a. cos-Geli~ Tarihi: 12.11.1999.
1 S O. VClcnncr FakUl!csl An:llOmi Anablhm Dah. KQNYA. 2. ,\. U. Vctcrincr Falailtesi Anatoilli An:lbihm Dah, ANKARA .
toabdominalis dorsalis ve son iki aa. lumbales'tir (Evans ve Chrislensen, 1979).
A. bronchoesophagea aorta thoracica'nln yl-kardlgl sag ve sol olarak ba~langly alan yilt da-marlardan bindir (Ellenberger ve 8aum 1965; Ghos-hal. 1975; Evans ve Christensen. t979). Soldakinin genellikle aorta thoraciea'dan, sa~dakinin ise be-~inci ya da allinci a. intercostalis dorsalis'den ba~ langly aldl~1 bildlrilen (GhoshaJ, 1975; Evans ve Chrislensen, 1979) a. bronchoesophagea, klsa bir seyrrden sonra bronchial ve esophageal dala aynllr (Ellenberger ve 8aum, 1965: Ghoshal, 1975; Evans ve Christensen, 1979; Dursun, 1981: Frewein ve ark.,1994; Dyce ve ark., 1996). Ramus bronchalis, akcigerin giri~indeki anatomik yap/lann ve akcigerin ana besleyici damandlf (Ghoshal. 1975; Evans ve Christensen, 1979). Yemek borusunun intrathoracal b6lOmOnO besleyen ramus esophageus ise sayl ve ba~langly olarak degi~iklik gosterir (Ghoshal, 1975 ; Evans ve Christensen, 1979). Esophagus duvannda seyreden bu damar eaudal'de bulunan a. gastrica sinistra'nln bu organ Ozerinde cranial olarak ilerleyen dall ile anastomozla~lr (Slmic ve Jollc, 1968: Ghoshal, 1975: Evans ve Christensen, 1979). Zaman zaman aorta Ihoracica'dan yada a. intercostalis dorsalis'den ramus bronchialis'in ve ramus esophageus'un baglmslz olarak ba~langly
GurCi Dl'RSl"
aldlQI bildlrilmekledir (Ghoshal 1975; Evans ve Chnstensen, 1979; SlmlC ve Jolic, 1968). Aa. in-tercostales dorsales, vertebralar arasma dogru yuk-seldikleri iyin vucudun saQ yanmmda vena azy-gos'u, ductus thoracicus'u, corpus vertebra dlizeyinde de truncus sympathicus'u e;:aprazlayan, vucudun saQ ve sol yanmmda bulunan e;:ltt da-marlardlr. Ilk lie;: aa. intercostales dorsales ge-neUikle truncus costocervicalls'den doQar (El-lenberger ve 8aum, 1965; Ghoshal, 1975; C;ah~lar. 1976; Evans and Christensen, 1979; Our-sun, 1981; Singh ve ark .. 1984). Son costa'mn ca-udal'inde bulunan damar yifti ise a. cos-toabdominalis dorsalis adml ahr (Ghoshal, 1975: Evans ve Christensen, 1979; Dursun. 1981).
Aa. inlercostales dorsales e;:iftleri slkllkla aorta thoracica'nm dorsomedial'inden e;:lkan ortak bir gov-deden ba~langly allrlar (Ghoshal, 1975; C;all~lar,
1976; Evans ve Chrislensen. 1979: Singh ve ark .. 1984). Aynl saYldaki omurun caudal dOzeyinden ba~langle;: alan (Ghoshal. 1975) bu damarlardan soldakiler genellikle sagdakilerden biraz daha onde bulunurlar (GllOshal. 1975; Evans ve Christensen, 1979). ikinciden onuncuya kadar olan aa. in-lercoslales dorsales. articulatio capitis costa dO· zeyinde thoracal omurun lateral'i ire m. longissimus IhOracis'in medial'inde dorsal olarak ilerleyen ramus dorsalis'leri verir (Ellenberger ve 8aum, 1965: Ghoshal, 1975; Evans ve Christensen. 1979: Dursun, 1981; Singh ve ark., 1984; Anderson ve Anderson. 1994). Her bir ramus dorsalis foramen intervertebrale seviyesinde canalis vertebralis'de gorevli a. spinalis ventralis'e katklda bulunarak omurilik zarlarmda dallara ayrdan ramus spinalis'i verir. (Ellenberger ve 8aum, 1965; Ghoshal. 1975; Parker. 1973; Evans ve Christensen. 1979: Dursun, 1981: Singh ve ark .. 1984; Anderson ve Anderson. 1994 ). Ramus dorsalis dorsal olarak devam eder ve ramus cutaneus medialis ve ramus cutaneus lateralis olarak iki dala aynllr. Adl geyen ilk dal mm. multilidi, m. spinalis !horacis. m. se-mlspmalis thoracis ve mm. rotatores'e dallar ver· mek Iyln daha da dorsal'e seyreder (Ellenberger ve 8aum, 1965; Dursun. 19S1: Anderson ve An· derson. 1994: Evans ve Lahunta, 1996). Ramus cutaneus lateralis ise; m. iliocostalis Ihoracis ile m. longissimus thoracis'i besleyen dallar vererek bu kaslann araslndan g~er (Ellenberger ve 8aum, 1965; Ghoshal. 1975: Evans ve Christensen. 1979: Evans ve Lahunta, 1996).
Onikinci a. intercostalis dorsalis'in ramus dor-salis'i aa. lumbales'in ramus dorsalls'ine benzer
~ekilde m. longissimus'un derinliginde ramus cu· taneus medialis ve lateralis'e' aynhr (Ghoshal,
52
1975). Ramus cutaneus medialis: m. Ion-glsslmus'un medial yuzO boyunca dorsal olarak iler-leyeH·k m. interspinalis'i ve mm. multlfldi'yi besler. Ramus cutaneus lateralis: m. longissimus'a dallar veremk adl ge<fen kasl deflO olarak geyer (Ghoshal.
1975).
A. intercostalis dorsalis ramus dorsalis'i ver· dikter sonra uygun gelen spatlum Intercostale'ye glfer. M. serratus dorsalis cranlahs'in kas demetleri araslfldaki ae;:1 dOzeyinde coliateral dallar vem (Gho~hal. 1975: Evans ve Lahunta. 1996). M. iii· ocost~lis Ihoracis'in lateral kenan boyunca caudal
olara~; seyreder ve m. serratus dorsalis cranialls\ m. serratus ventralis thoracls'i,
m.
latiSSimus dorsi'yi besleven damartar verdikten sonra m. cutaneus trunci ve deride sonlanlf (Marthen, 1939; El-lenberger ve Baum. 1965; Ghoshal, 1975).A. intercostalis dorsalis, spahum 10· tercoMale'de sternum'a dogru yol allrken Ondekl costa'nm caudal kenanna yakln olarak, aynl Isimli vena'nm caudal'inde, aynl isimli sinirin cranial'inde buluniJr (Marthen. 1939: Ellenberger ve Baum, 1965: Ghoshal. 1975; Anderson ve Anderson. 1994). A. intercostalis dorsalis. spatlum m· tercostale'de dorsoventral uzakllQln ortasl yakmlnda ramus cutaneus laleralis'i ve m. serratus ventralis thoracis'j besleyen dallar vem (Marthen, 1939: Ghostlal. 1975: Evans ve Christensen. 1979).
Be-~inci ve allmCI arterin ramus cutaneus laterahs\ m. obliquus externus abdominis ve m. serratus vent-ralis Ihoracis'j kaylrlf (Marthen. 1939: Ghoshal. 1975: Evans ve Christensen. 1979). Alllncidan son-raki arteria intercostal is dorsalis'in ramus cutaneus lateralis'i sadece m. obliquus externus abdominus'u bir ba~,tan bir ba~a geyer (Marthen, 1939: Ghoshal, I 975). 8e~inciden sonraki ramus culaneus la-lerali!.·ler
m.
cutaneus trunci'yi ve denyi beslsr (Marti len, 1939: Ghoshal. 1975). Dokuzuncudan onOe;:llncuye kadar olan arteria mtercostalls dor-salis'ler ve a. costoabdominalis dorsalis, di-aphragma'nm costal bolOmunO besleyen dallar vem (Ghoshat, 1975: Evans ve Christensen. 1979). Her a. Int'~rcostalis dorsalis, articulatio costochondrahs yakm nda kuvvetli bir cranial ve yok ince bir caudal dala aynlarak sonlanlr (Marthen, 1939: Ghoshal, 1975: Evans ve Christensen, 1979). yOk mce olan caudat dal klklfdak kaburga'nm caudal kenarlbo-yunca seyreder ve a. thoracica interna ve a mus-culophrenica'nln aynl saYlh ramus intercostalis vent· ralis'leri ile anastomozla~1I1ar (Marthen, 1939: Ghoshal, 1975; yatl~lar, 1976; Evans ve ChriS-tensen, 1979; Evans ve Lahunta, 1996; Dyce ve ark .. 1996 ).
A. costoabdominalis dorsalis. insanm a. sub-costalis'i ile homologtur (Evans ve Christensen.
1979: NAV.,1983). Ba~langl(;: ve seyir olarak a. intercostalis dorsalis'a benzer (Evans ve Chris· tensen, 1979: Schum mer ve ark, 1981). Bu da· mann gogOs ve kann duvan arasmdaki smlr bo-yunca seyrettigi belirtilir (Schummer ve ark., 1981).
Son costa'nm caudal'inde dorsolaleral olarak sey-reder (Evans and Christensen, 1979: Dursun, 1981; Schummer ve ark .. 1981). Foramen In-tsrvertebrale'den giren ramus spinalis'i verdikten soma epaxial kas b610mOnO besler (Evans and Chnstensen. 1979). A. costoabdominalis dorsalis, a. musculophrenica'nm a. inlercoslalis ventralis'i ile daima anaslomoze olmaz. Ama bunun verine kann duvannda va diaphragma'da dallara aynllr (Ghoshal, 1975). KOpekte a. costoabdominalis dorsalis sadece son costa'nm proximal yanmml
besler (Schummer ve ark., 1981). A.
cos-toabdominalis dorsalis'in kartn duvanna aynlan dallan a. phrenicoabdominalis'in ramus ab-dommalis cranialis'i ile anastomozla~lr (Evans and Christensen, 1979).
Materyal ve Metol
Bu call~mada 14 adet ergin Kangal kopeOi kullanildl. Genel anestezi uygulanan kopeklsrin a, carotis communis'den kanl bo~altildl. Ara~llrma ko· nusu damarlar % 0.9'luk flzyolojik tuzlu su lie YI' kandlktan soma aorta abdominalis'm son kollanna aynlma yerinden renklendirilmi~ latex enlekte edi· lerek dolduruldu. Behrgin hale gelen aorta tho·
racica ve dallan diseksiyon yoluyla incelendi ve fo·
tOQraflarla tespit edildl. Terminolo)i olarak Nomina
Anatomica Veterinaria (1994) esas allndl. Bulgular
Aorta thoracica, aorta'nm arcus aorta'dan sonra gogus bo~lugu '<;Inde bulunan b6IUmOdOr ($ekll 1(2). Ba~langl<;ta g6g0s bo~luOunun hemen solunda bulunan aorta thoracica, mediastinum l(flnde ve columna vertebralis'in altmda caudal ola· rak Ilerledi{ji g6zlendi ($ekil 2/2, 3/1). Akci{jerler ve yamek borusunun thorax i<;indeki b610mOnGn bes-lenmesi i<;:in a. broncho-esophagea'yl ($ekil 315,6), go{jus kales!nin duvarlan ilfin aa. intercostales dor· sales', verdigi gozlendi ($ekil 215,6, 312.3.4, 4/ 2.3).
A. broncho·esophagea: piyeslerimizin 10
ta-nesmde sol a. broncho-esophagea yedinci a. in-tercostalis dorsalis externi'den ba~langl(f allrkan ($ekil 3/6), sag arter be~mci a, intercostal is dor-salis dexter'den <;:lktlQI gozlend~ ($ekil 315).
A. brocho-esophagea sinister ($ekil 316). yeo 53
dinci a. intercostalis dorsalis dexter'in aorta tho· racicit'dan ba~langlcl dGzeymde ve hemen lateral
kenatlndan ba~langllY aldtgl, once 1 cm. lateral'de daha sonra cranioventral olarak aorta thoracica'nlO sag kenannda seyrettigl goruldO. Ba~langlclndan ,
cm, sonra caudolateral olarak esophagus'ta dallara
aynlan bir ramus esophageus Iflkardlgf. aona tho·
raciccl'nln ventral kenannln yaklnlnda cramal olarak
kuvv('tIi bronchial. caudal olarak zaYI! esophageal
dallara aynldlgl tespit edildl.
A. brocho-esophagea dexter ($ekil 3/5). be·
~inCi a. intercostalis dorsalis dexter'in truncus sympalhicus'la kesi~tigi yerin 2 cm. altlnda damarm cranial kenanndan ba~langl<;: aldlgl, Intercostal
ar-tenn O~te biti Kadar kallnllkta oldu{ju, bl( miklar
ventrnlateral olarak seyrellikten sonra yanSI ka· 11n1l{jHlda cranioventrat olarak blf dal ~Ikardlgl tespl! edildi Su daldan 2 cm. sonra Iki ade! ramus bronchalis, bir adel ramus esophageus ba~langllY
aldlgl a. broncho-esophagea dexter bu dall ver· diktell sonra caudoventral olarak yo! alarak esop· hagells'un dorsal yOzOne u!a~tlgl belirlendi. Burada ikl tanesi esophagus duvannda crania! olarak. blf
laneSI caudal olarak seyreden OIY ramus
esop-hagells verdigi damann devaml sadece vGcudun sag I>Olumunde bulunan bronchus'larda da{jllan
ramu-; bronchahs oldu{ju tespit edlldl.
F'iyeslenmizln Iki laneslode a. broncho·
esopllagea sinister, aorta thoracica'dan ba~langl(f
aldlktan sonra <;:ok ince bir esophageal ve ana da-manr devaml niteli{jinde olup sol bronchuslar'a giden bir bronchial dala aynldlgl gbzlend!.
F'iyeslerimizin iki taneslnde a. bronche·
esopilagea dexter. be~lnci ve yedinci a In·
terco:.talis dorsalis dexler'in hemen aona !ho-racica'nln IYlkl~ yerinden ba~langl<;: aldlOI. be~inci a intercostaits dorsalis'den ba~langl<;: alan a.
broncho-esopilagea'nln hem esophagus. hem de branch'lar
i<;:in d'll aylfdlgl behrlendi.
Flami esophagei, piyeslerimizin 10 lanesinde
allinci ve yedinci a, intercostalis dorsalis np.xler"lo
ba~langlcl yaklnlOdan IYlklP esophagus'ta dallara ay-(lldlgl g6rOldG ($ekil 317).
Flami pencardiaci, rami medlastlnales, aorta
thoradca'nln dorsal kenanndan sekizinci a.
in-terco~;talis dorsalis'lerden sonra pericardium va
me-diasli'lum i<;in birer
d-al~
.
~lrdtgl,
piyesle(lmizln blr la-neslnde ise ramus medlastinales'ln aorta
thoradca'nln ventral kenanndan ba~'angl<;: aldlgl tesplt edildl.
Vucudun sol yanmlnda gogus bo~lugunun usl ve Yeln duvannlO Ost b61umunun besienmesl dbr·
GI'/ICI. DLRSL"
!?ekil 1. Kangal kopeginde aorta thoracica !?ekil 2. Kangal kopeginde arcus aorta
~ekil I. 2. a. birinci cosla b. iklnci cosla c. d6rduncu cosla d. m. II ocoslahs Ihoracis e. m. longus colli f. esophagus g. trachea h. v. cava cranialis Lv. cava caudahs 1. arcus aorta 2. aorta thoracica 3. a. subclavla slnlstra 4. a ver-lebrahs Ihoracica 5. dOrdullCu a. inlercostalis dorsalis sinistra 6. be~inci a. intercostalis dorsalis sinistra 7. rami esop· hagel
~ekil 3. Kangal kopeginde a. brocho-esophagea a. esophagus b. trachea c. m. longus colli d. truncus symphatlCus e. v. azygos dextra
1. aona thorac(ca 2. be~lnci a. Intercoslahs dorsalis dexter 3. altn1Cl a, Intercostahs dorsahs dexter 4. yedinci a In·
"lln~al ""l)oC!!indl' Aort:l ...
q
[
~ekil 4. ~ekil 4.
~ekIl4. KangaJ kopeglnde s. inlelcoslatis dorsalis
,
,
,
,
=
-,
1. aorta thoraclca 2. dorduncu a Intercostahs dorsalis sinister 3. be~inci a. Inlercostalis dorsalis sinister 4. O~Oncu a
In-lercostahs dorsalis SInister 5. m. longus colli'yi besleyen dal 6. ramus dorsalis 7. ramus collaterahs B. rami cutanel la-terales
~ekil 5. Ramus collaierslis ile rami cutanei Isterales
s. m. serratus dorsalis cranlalis b. m. Iliocostalis thoraels c. m. lallss'mus dorsi d. m. obliQuus externus abdomlnls 1. a Intercoslails dorsahs'ln ramus coliaieralis'l 2. Rami cutanei laterales
GEZICI. DL'RSL N
duncu costa'dan itibaren aorta thoracica'dan
ba$-lang 1(;: alan a. intercostalis dorsalis tarafmdan te-darik ediidiOi gorOldO ($ekil 2/5,6, 4/2,3).
Pi-yeslerimizin 4'Onde, dordOncO ve be$inci a.
Intercostalis dorsalis sinister ilk 2 em. 'Iik mesafey;
ortak kok halinde geryekle$tlrdikleri gozlendi.
Pi-yeslerimizin bir tanesinde, aorta Ihoracica'dan
ba$langly alan d6rdOncO a. intercoslalis dorsalis sinister ile a. vertebralis thoracica'dan ba$tangly
alan iklnci a. intercostalis dorsalis sinister arasmda
bir anastomoz tespit edildi ($ekil 4/4).
Vucudun sag yanmmda sol yanmmda oldugu glbl gogos bO$lugunun Ost ve sol yan duvannm Ost bOlOmunun beslenmesi d6rduncO costa'dan
iti-baren aorta thoracica'dan ba$langly alan a.
in-tercostalis dorsalis dexter'ler larahndan yaplldlgl,
plyeslerimizin 7'sinde, be$inci vertebra Ihoracalis
duzeyine kadar d6rdOncO ite be$inci intercoslal
damarlarm ortak k6k otarak seyrettigi ($ekll 312), plyeslerimizin tamammda a. broncho-esophagea
dexter, be$inci a. intercostalis dexter'den ($ekil
31
5), plyeslenmizin 10 tanesinde a. broncho -esophagea sinister yedinci a. intercostalisdor-salis dexter'den ba~langly aldlQI belirlendi ($ekil 3/ 7).
DordOncOden onikinci intercostal arallga
kadar aynl saYldaki costa'nln caudal"i duzeyinde ba$langly aldlgl ve ba~langlylan duzeyinde
sol-dakllerln, sagdakilere g6re biraz cranial'de
bu-lunduklan g6zlendi ($ekil 1).
Ilk dorduncO ve be~inci a. intercoslalis
dor-salis: laleral'inden geyip dorsal Slnlnna yakJa~lrken m. longus colli'yi besleyen ince dallar verdigi goz·
lendl ($ekil 4/5). VOcudun sag yanmmda, dOr·
duncOden dokuzuncuya kadar olan intercostal da·
marlar, vena azygos dextra'om medial'inden
dorsal olarak ilerledigi gazleodi ($ekil 3Ie). A.
in-tercostales dorsales truncus sympathicus'un
ma-dlarinden dorsal olarak yOkseldigi ($ekil 3/d), cor-pus vertebra ite arcus vertebra slnlnnda dorsal
olarak yukselen bir dati (ramus dorsalis) ($ekil 4/6) verdlkten soma ani'!. damann devamt niteliglnde
dorsolateral olarak spatium intercostale'ye yo·
neldigi tespit edildi.
DordOncu a. intercostahs dorsalis'in ramus
dorsalis'i ana damann devaml gibi kahn olduQu, ba~langlctndan yakla~lk yanm em. sonra; cranial olarak a. vertebralis thoracica'dan ba~langly alan
uyOncO a. intercostal is dorsalis ile birle~en bir
anastomotik dal verdiQi gazlendi ($ekil 314). Aa. in·
tercostales dorsales'm ramus dorsalis'i. mm. Ie·
vatores costarum'un medlalinde dorsal olarak
yOk-seldi{Ji. mm. levatores costarum'u besledi~i 56
g6zlertdl. Ramus dorsalis ba~langlcmdan 1 em
soma caudal'e do{Jru intercostal kaslan beslemek iyln blr da! verdigi bu dalm yakmlndan medial olarak ilerleyip foramen inteNertebrale'den giren ramus splnalis'i verdigi goruldO. Vertebra thoracahs'm
arcus seviyesini geyer geymez mm. multlfidi'nm ventml kenartnda bir ktvrtm yapllQI, bu klvrtmda adl
geyell kas ile m. longissimus arasmda 2 cm. me· safe Ie seyreden. soz konusu iki kasl besleyen blr
dal v-3rdiQI. daha sonra m. longissimus ile m. Ili-ocostalis arasmda seyreden bu dalm devammtn dert
altma ula~hgl tespit edildi. Deri allma ula~Irken
ye-dinci Intercostal araltga kadar m. serratus dorsalis
craniillis'i, m. latissimus dorsi·yi. m. cutaneus trun·
ci"yi JesledlOi, onikinci a. intercostalis dor:;;alis'in
ramU:i dorsalis'i m. longissimus'un dertnliginde dal-lara ctyrtldlgl belirlendi. Ramus dorsalis mm.
mul-tifidi ile mm. rotatores'in processus splnosus'a
ya-pl~hgl yer arastnda dorsal olarak processus spinosus'un dorsa! ucu dOzeyine Kadar yOkseldigl.
processus spinosus'un yOksekliginin dorsal uyte bin
duzeYlnde Oy'don kuyuk da! verdi{JI, bu dallarla mm. olalores'l. m. spinalis'i, m. semisplnalis'i, mm.
multlfldi'yi ve mm. interspinalis'i besledi{Ji tespl\
edil-di. Intercostal arterlerin ramus dorsalis'lerinin dorsal olarak devaml ramus cutaneus medialis olarak dert allma ula$I!{J1 gazlendi.
I,a
.
intercostales dorsales, arcus vertebra ile corpus vertebra SInlflnda ramus dorsalis'i verdikten sonra once dorsolateral'e sonra ventrolateral'e yo·nelemk, kollan ventral'e do~ru avlk geni$ blr U db·
nU$u yaparak intercostal aralikta 6ndekl costa'nln
caudal'inde a~a{Jlya dogru indiQi tespl! edlldl ($ektl 4/2,3;. Aa. intercostales dorsalis ramus dorsales'i
vermt!sinden yakla~lk 1 cm. sonra dorsal olarak Iler-leyen bir dal daha verdigi. bu dahn Ise ba~langly all(
alma;' hemen mm. levatores costarum'a bir dal 91'
kardl!Jl. ramus dorsalis'e paralel olarak yOkselip, m. ilioco:;talis. m. longiSSimus, m. serratus dorsalis cra,
niails ivin besleyiei daltedarik ettigi belirlendi. Aynt isimli sinirin bnOnde. aynl ISlmh venanm
ise arkaslnda inlercosti'!.1 arallkta ventral olarak devam eden aa. intercostales dorsales. dor,
dOncuden yedinciye kadar olan Intercostal arterler:
m. SErratus dorsalis cranialts'in di~yikleri araslndan
deri ailma ula~an ve ramus collateral is olarak ad· landllilan dal verirler ($ekil 4fi. 5/1). Sonrakl
In-terco~>lal arterler ise m. iliocostalis thoraciS'tn lateral
kenart boyunca ylkan ramus collaterahs'i verdigl,
ramu,; collaterahs'in ise m. latissimus dorsi'yi ve m. cutaneus trunci'YI deldikten sonra subcutls'te son· landlHl tesplt edlldi.
K:'I1~:l1 KUjll'gilltic Allrt:I .. ,
yedinclye Kadar alan aa. mtercosta!es dorsales m. serratus ventralis'in di~ylk!eri arasmda, daha son-raki mtercostal arler!er Ise m. abliquus externus abdominis'in di~yikleri i!e m. latissimus dorsi'nin ventral Kenan arasmdan rami culanei lalera!es'j ($ekH 4/8. 5/2) Ylkardlgt. ylkan bu dalm ise m. cu· laneus trunci"yi ve deri'yi besleyen dallar verdigl gazlendi. Ookuzuncudan onlklnciye Kadar olan aa. mtercostales dorsales diaphragma'nln bes-lenmesine kallldlgl, piyeslerimiztn dokuz laneslnde Ise dokuzuncu a. inlercostalis dorsalis'in di-aphragma'nin beslenmesine katllmadlgl tespil edll· d,.
Aa. Intercostales dorsales intercostal arallkla inerken 2-3 cm. arasmda degi~en arallklarla la-teral'e ve caudal'e kOyuk dallar vererek intercostal kaslan besledigi; nihayet. os costale'nin ventral ucu yakmmda Iki dala aynldlgl behrtendi. Bu dal· lardan' caudal olanl a. thoracica Interna'nm dah olan a. mlercostalis ventralis ile anastomozla~llgl gazlendl.
Kangal kopekleri uzennde yapllan bu ya-lI~mada onbirinci lie onikinci a. intercostal is dor· salis, a. inlercostalis ventralis ile anas-tomozla~mak Venne karin duvartnda ve diaphragma'da son datlartna aynldlgl lespil edlldi.
A. cosloabdominalis dorsalis, a. inlercostalis dorsalis'ler gibi aorta'nm dorsal'inden bir yitt damar olarak ba~langl(;: aldlgl. onuyuncO costa'nm caudal kenarma yerle~mek iyln ba~langlyta m. psoas minor daha soma m. retractor costae'nm dorsal'inde lateral olarak ilerledigi ve onceki in-tercostal arterlere benzer seyir ve dallanma g6s-tererek ramus dorsalis'i verdigi gbzlendi.
Ramus dorsalis, foramen inlervertebrale se-vlyesmde ramus spinalis'i verdikten soma m. Ion· glssimus'un derinliginde ramus culaneus me· dialis'e ve ramus cutaneus lateralis'e aynldlgl, ramus cutaneus medialis adl g~en kasm medial yuzu boyunca dorsal olarak ilerleyerek mm. in-terspmales'i ve mm. multlfidi'yi besleyen dallar ver-digi, ramus culaneus laleralis ise m. longissimus' a dallar vererek bu kasl derin olarak geeligi tespil edildi.
A. cosloabdommalis dorsalis, ramus dorsalis'i ylkardtklan soma dorsolateral meyilli seyrederek son cosla'nm caudal kenanna yer1e~llgl ve Van datlan rami culanei laterales adml alarak lateral karin duvanna dogru uzandlgl g6zlendi.
A. costoabdomlnalis dorsahs, son costa'nm pro· xlmal uttte IkiSlnl vaskularize etti~i ve diaphragma'yl besleyen dallar ile anastomoze olmadlgl gorDldO.
57
Tartl~ma ve Sanuy
Aorta thoracica literature, (Ghoshal. 1975: Evan; ve Christensen, 1979) uygun olarak arcus aorta ntn devaml olarak dorducu vertebra thoracalis duze)'inden iklnci vertebra lumbalts duzeyine Kadar uzandl~l. bajlanglyla orta duzlemtn hemen
50-lunda. diaphragma'ya dogru glderken halilye saga ve dc rsal'e dogru meylettigl lespil edilml~tir. Aynca klasik bilgilere uygun olarak (Ellenberger ve Baum.
1965. Ghoshal, 1975; Evans ve Chnstensen.1979: Dursun, 1981) visceral datlan ite yemek borusu ve akcigeri, panelal dallan ile de dorduncu costa'dan ilibaron columna vertebralis'in ve gog us du-varlallntn ust yanmtnl besledigi gozlenmt~tir.
f.,. broncho-esophagea'ntn. Evans ve Chris-tensen (1979),ln bildirdigi gibi bajlangly ve dal-lanma yonunden degi~iklik g6sterdlQI gOzlenml~tlr. Literaturde (Ellenberger ve Baum. 1965: Ghoshal. 1975: Evans ve Chnstensen.1979) blldintenlere uygult olarak piyeslerimlzln 10 tanesinde sol a. broncho-esophagea'ntn 7. a. intercostalis dorsalis dexter'in aorta thoraclca'dan ba~langlclntn hemen lateral kenanndan, sag a. broncho-esophagea'ntn 5. ya da 6. a. Intercostal is dorsalis dexter'ln hemen bajiangici duzeyinden orijin aldlgl lesplt edllml~ttr.
l iteraturde (Ghoshal, 1975; Evans ve ChrtS-tensen. 1979) bildirildigi glbi a. broncho· esopltagea'dan akcigerlerin beslenmesi Iyln ramus bronchalis'in. yemek boru$unun intrathoracal bo-IOmultOn beslenmesi iyin ramus esophageus'un ay-nldlgl ve bu dallann yak saylda varyasyon gOs-terdigi belirlenmijtir.
Flami esophagei, Evans ve Christensen (197£1)'10 blldirdigine uygun olarak plyeslerimlzln 10 taneslnde rami esophagei'nln 6. ve 7. a. In· terco~;talis dorsalis dexler'den ba~langl~ allp yemek borusunda dallara aynldlgl gozlenmijlir.
Flami pericardiaci ve rami medias tin ales, Ghos-hal (1975)'10 bildirdigine uygun olarak. bu dallann cauda! go{lus bblgesinde aorta thoracica'ntn dorsal kenarlndan ayrtldlgr gozlenmijtlr.
ha. Inlercostales dorsales' in dbrduncu lIe oni· kinci nlercostal arallkta seyreden bolumunun aorla thora,:ica'dan bajlangly aldlQI, sagll sollu ylft da· marlar halinde oldugu. columna vertebralls ile g6-gusun Van duvarrntn usl yanmtnl besledigl. bunun da IllmalOre (Marthen. 1939; Ellenberger ve 8aum, 1965. Ghosha!. 1975: Evans ve Christensen, 1979; Dursun. 1981) uygun oldugu lespil edilml~lIr.
lileraturde (Ellenberger ve Baum. 1965; Ghos· hal, 1975; Sing ve ark .. 1984) bildifllen aa.
tn-GF7IC! DLTRSl'l
lercostales dorsales 9iftten slkllkla aorta
tho-racica'om dorsomedial'inden 91kan ortak blr gov-deden ba~langl9 allrlar Ifadesl bu 9all~manm 50-nU91anna uymakladlr
Aa. Intercostales dorsales'in articulatio capitis costa dDzeYlnde vertebra Ihoracalis lie m. Ion· glsslmU$ thoracis arasmda dorsal olarak yDkselen ramus dorsalls'i aYlrdlktan soma Intercostal ara-IIkla laleral ve ventral olarak Indigi lespit edil· ml~tJr. Ramus dorsalis' in foramen
in-lervertebrale'den canalis vertebralis'a giren ramus
spmalls'; g6zlenmi$tir. Aynl Isimli vena ve sinmn arasmda intercostal arallkta men aa. intercostales dorsales m. serratus dorsalis cranialis'in kas de· mellen arasmdaki avl duzeymde koUateral dallar vererek m. iliocostalis thoracis'in lateral kenan bo-yunca caudal olarak seyrettigi. m. obliquus ex-temus abdomlnis'in kas di$9ikleri araslnda ise ramus cutaneus lateralis'i verdigi. ventral olarak seyreden dallann ise a. thoracica inlema'nm bir dall olan aa. inlercoslales ventrales ile aglzla$tlgl literature (Marthen. 1939: Ellenberger ve 8aum. 1965; Ghoshal, 1975) uygun olarak belirlenmi$tir.
A cosloabdomlnalis dorsalis. Intercostal ar-terlerde oldugu gtbi 6nce ramus dorsalis'e ay-rildlgl, (Ellenberger ve 8aum, 1965; Schummer ve
ark .. 1981; N.A.V .. 1994), damarm devammm
gogus ve karm duvan arasmdaki Slnlf boyunca
(Schummer ve ark., 1981) ve son costa'mn ca· udal"inde dorsolateral olarak seyretugl literature uygun olarak (Ellenberger ve 8aum, 1965; Schum· mer ve ark.,1981; Dursun. 1981) tespit edilmi$tlr. A. costoabdomlnalis dorsalis'in son costa'nm pro·
ximal yanmlOi besledigl bildlrilmesine kar$lhk
(Schummer ve ark.1981), bu vah~mada artann son cosla'nm proximal uvle ikisinl vaskularize el-tigl g6zlenmi$llf. A. cosloabdominalis dorsalis'in
karin duvanna yonelen dallarl a. phre·
nicoabdomlnalls'den ba$langl9 alan a. abo
domlnalis craolalis ile anastomozla$tlgl (Evans ve Christensen 1979) bildirilmesine ragmen, bu va· h$mada adl gegen anastomozla$ma tespit edil-memi$tlr.
Kaynaklar
Anderson. W D .. Anderson, BG.(1994). "Alias 01 Ca· nine Anatomy" lea & Feblger. London.
58
9ah~I;lr, T (1976). "K6peklenn Disekslyonu" F. U. Vel. Fak.Y1Y. A.U.Baslmevl. Ankara.
Dursun, N. ( 1981 )." Velenner Komparallf Analoml (00-la~lm Sislemi)" A
0
Baslmevi AnkaraDyce. K. M .. Sack. W. 0 .. Wenslng. C T G (t996)
Textb.>ok 01 Veterinary Anatomy". W B Saunders
Company, Philadelphia,
Ellenterger. W. Baum. H. (1965)." -Handbuch der Verg.
lelche.,den Analomle der Hausllere" AU Baslmevi
An-kara
Evan~. H. E .. Chlrlstensen. G C. 11979). The heart and artenes in "Miller's Anatomy 01 the Dog" W B Sa· under, Co. Philadelphia
Evans, H. E .. lahunta, A. (1996). -Miller's GUide 10 the Dissection 01 the Dog-, W.B. Saunders Company Phi' ladelphia
Frew€ln. J Konig, H. E, WalbL H. (1994). Blulgefaesse in "Allalomie von Hund und Katze·, Blackwell WIS' senscnafls-Verlay, Berlin.
Ghosllal, N G (1975). Carnivore Heart and Artenes In
"Slsscn and Grossman's the Analomy of Ihe Domestic Animals". W B. Saunders Co. Philadelphia
Intern lhonal Committe on Velonnary Gross Anatomical Nomenclature (1994). 'Nomlna Anatomlca Velenn8na". Ithaca New York.
Marlh·m, G.(1939). Ubel die Artenen der Korperwand des HJndes. MorphJahrb. 84,187·219
Pai1<e'. A J. (1973). Distribution of Spinal Branches 01 the Thoracolumbar Segmental Arlenes In Dogs. Am. J.
Vel. Pes .. 34 (10).1351-\353.
Schur,mer. A .. Wilkens. H .. Vollmerhaus. B. and Ha· berm~hL K. H. (1981). Blood vessels of heart. In "The err·
culatory system. the skin and the culaneus organs of Ihe dome~;tic animals· Verlag Paul Parey. Berlin
Singh G. A., Nayar, K. N. M. Singh. A. P .. Singh. G
Singh Y. (1984). ComparatIVe artenographlc anatomy
of the thoracIC aorta and liS br;lnches In goal. dog. pig.
and nbblt. Indian J. Anlm. 54 (8). S01·805.
SlmiC. V .. Jolic. 0.(1968). Anatomlsch·rontgenologlsche
Umerl;uchungen der artenellen Vaskulansatlon der Spels'lrohre bei Hunden. Tlerearzthche Umschav. 23. 163-1·36.
