Modernleşme sürecinde "bireyin" dönüşümü ve yaşantının meşruluğu sorunu

S.0. Fen-Edebiyat _. FakOH_e.·s·ı Edebiyat _. o~·rglst 1994 - 1-995, 9.. ıo. Sa.yı

. . . .· .

.

MODERNLE~ME

SÜRECiNDE

"BiREYİN"

_

DÖ~ÜŞÜMÜ

.

· ·

.

.

·.

VE

YAŞANTINtN

·

MEŞRU~UGU

SORUNU

· ·

.

. . !i•

. . .::!;:. ~;·: ') :.~. . . . .-.

.. . .: .. '\· ' ,;·.' :

· Toplumun. bir. parc;as~ · olan

blreyİn

· eylemlnl. ve ·

_

benl~ğlni

.

~killendlr~_n; .

. temel

unsuı:

.ve etkenler; her t~plumun kendlf!e özgU

yoı'ı"~Y)~

:

var~h.nlar.Jnsan

..

.

b~nliğlnden

_.

·

söz

edlldlğlnde

vurgu bireyin fizyolojik gö~O~üriı(l'nc:1~n ,~ly~d~. ,q

. . . ·,:,. : ·... . . ,( benlikte

şekille"nmlş

.

olan

toplumsal fonnasyonlann

ya~sıması

__ ol~ -kültijrel ·.

~t-

·

:

.

.

. . . ;. . ' . ' .,. ·. ', . : ' '

kenlerln oluşturduğu.

:

bir

klinUğe yapılır(-i) .. , Dolayısıyla

benlik.

d~diğlı:ntzde •

.

.

bütün

toplumsal form~yonlar için ~il( sabitelerl-.olan .ve.•tüm

-toplumi

.

a:rcia

.

cje

~

·

-. . . . . . ... -. .

ğlşmeyen

_.

_. evrensel-kategorilere sahip. bir

niteliğe değil

;

t ~

·

tersin~

~el)l .. blr. . . . . . . ·.. .· : ... ' ... " •;·:) ..

toplumsal fonn~yohla kazanılmış, hatta

yeniden

·

üretllmlş, , _tarornla,ni;:ıı_!Ş

.

_

~ir .

· . .... : :· ·. . . . · · · ·~ . . . '. ~:~~.;;ı': ... •ıL<\,

)tjmllğe atıfta bulunmuş

oluyoruz.

·

·

·

·

-•. · · ·. ·• • ı: · • · . · . ·:· · ':v ·• · ·, · ·. · ,.· · · · \ . • . . . • • • •. ,:·. J_· • ·,· .' . : . : . · .. \~:~·

. . Her· toplumsal yapı,. dlğerlerjnden _farklı;. kendinE; alf özelli~lerle va-· · .

r~lduğu

için,

toplumlann • h~r b~rlnde "benl~k"lerl~.

far~ı.

kurulfua

_·t~knl~~~l ol.a- . . . :

_

:

caktır.

·

Örn~ğln

Mlchel.

Fo~cault

her toplumda.

benliğin

·

fprma,sy~n~

·

~~

--

::

~ğ~

·.

. -. . . · . . · ·. . . .·. · . . ' . . . ·.·· . . :· .. · .. · ... :_'; ;:!·':i.,·;, .. · la.mal( üze.r~ bireyin Qzerlnde lşleyep

dört

teknik teşhis _etı:nektedlr: B.µnl~r. j-.ı..

. :, ' . , • . . • : . .. ' . . . ' • ·. . ·_ . . : . • . . . : . ... '. . • ; ; • i .: .... ~ •. :' .: :· ; · .•

:

·

üretim

teknikleri; 2- işaret sistemi (yani iletişim) teknikleri, 3-'iktidar (güç) t~k:..

. .• .' ·.. . . ·. . . .. '· . • . . .' • .•· •. .·· . ~. . . " ; ' : . · .•• ,.·· ,:. : . \ ,; . r·· .: . :.• ·. . . nlkleri, ~ Benlik. te~lkl~rl~lr(2). · _Foucault'nun tüm _-topluml~rda o~k. ·

,

<?.~-

..

. . . . . . . : . . . .. ~ : . ·. : . . . . '. . ' · .. ··· . \ :·· }: . . .

duğuı:tdan sözettlğl · bu benn~· tekniklerinin, yaşadığımıt. modernlik için .:apayrı

·

bir

l~leyişİ ~~rd

_

ır.. Kuşk~~

mode~llk üzeririe·

~lışmaJar

y~pan

bir

'

ço!<)

·

~

·

~,

·

'ğı~ı

.

·

foUqlUlt da modem

İlk analizlerini

.

yaşadığımız

.

çağın

.

diğer

tUm. ~iar~fa~· ra: .

.

.

cukat

bir· biçimde

tarklı riıduğu

.

·

varsayımına dayaridırir:

..

~u

·

~ök~d

.

a

.

-

b~ı

.

ı~~rri

·

i~

-. . • . . • . ·. • • . • ' .• ~. J • ··:·· (' •• ;,; ~ ': ~-·

·gereken : bir kaç şey var: Jlk olar~k. çalışmamızın nesnesi ol~rak seçtlgim.lz ·

"blrey"ln ve "behllk"ln sözkonusu

analizlerin

ıile~kezlnde·

ye

'(

alrria.sı

_

.

söz·.

ko•

j . • \ • . .. ·, :· ,, • • . • · .. .. · •• '· ' •

. riusudur. Kuşku süz yaşadığımız çağın diğer çağl~rdan bu anlaında çok farklı. ol-. . . . . ·. ., . ...·.. . . ' . . . -.

. . ,

: . . • . Setçi.ık Oriıversıtesı fen-Edebiyat fakQltesı SosyoloJt Bö10m0. · ·. . . . ·

· t Tumer, Bıyan S., t 984, The Body and Socıety, ~· t. · · 1 •

.. ' . .

2 Fouc:.ault, M., 1988, 11ıe Technologles Qf·Self. ss: 18.

127 . ,.

.'

. duğunu kabul ettiğimizde tüm tm3lariyla birlikte bir modemllk paradigmasının

.. içine

girmiş

oluruz.

q

~ktlrde·

modernliği

fittf bir durum addedip onunla ilgili, . tüm analizlerin nesnel bir.

karşılığıı:,ın olduğunu

·

kabullenmiş

. olur~ .. Oysa. biz:

modem~lk ·anallzler(ni~ çağdaş -inşanın kendi. üzerindeki düşOnümünOn· (seJf.:.

· reflectlon) bir son.ucu .olarak bizzat gerçeklik inşa eden bir boyuta ·sahip

ol-duğ~nu düşünüyoruz(3). :Bu da moder_nliğe yorumsamacı bir bakışaçfsıyla yak

-laşmay;

gerektir; O zaman görülecek

oları şey,

njodernllk. ü~rlne

konuştukça

·

,

yazdıkça

.

mod~mlik diye bir realitenin

şeklllenınekt~ ol~şu

.

dur

.

Dolayısıyla,

ll<ln-• ' ', .... . . . ·.. ·. I

· ·dsi, modernlik üzerine ·konuştuğumuzda aslında be_llrslz. bir gerçekliği dü- . .

zenleyen bir söylemin

sınırlannda

h_arel<et ediyor

olmamızdır.

~u

yazıda

da

ge-. nt~lde modernlik analizlerinin .. merkezinde olduğuna değindiğimiz "birey" ve

"benlik

"

kavramlarının

mode~llk

ta.rİht

içerisinde

n~ıı

.

şeklllendiklerine

_

bir

göz

atacağız. Son zamanlardaki

bir

çok çalışma mod~_mllğ!n öz~llikle benliğin _. olu~

;

şumu

~erindeki etkileri veya

benliğin çağdaş

blçlmlerl11in

modernliği~

ni-.telenmesindeki. rolü üzerinde odaklanmış bulunmaktadır(4} .. Bu.yazıda bu ça.;

lışqı.alann analizine girişmekten ziyade bir modernlik. kurgusu olarak "birey"· ve ·

. "benliğin" · yetişmiş oldukl~rı v~tlaıin,. yaşantının, m_eşrulyetl ,bağlamında bir

mülahazasını ve ,ÜçUncO Dünyadaki özel :. gelişme .. yollanmri. bir

de-ğerlend.lrmesini · deneyeceğiz.

Bir Benllk Projesinin Matialll: Sanayi ve Aydınlanma

. . . '. . .

Yaygın kanıya

göre

insanlık tarihindeki en b(lyük v~ önemli ôönOşUm

sa-nayi ·.devrimi ve bu devrim_!. mQmkün

kılan

"Rasyonel toplum:·pri:,Jesf'nin te.

-'rnellerinİn atıldığı, Aydınlanma süre.ciyle gerçekl_eşmlştir. Bu .süreç en .temel

bo-.

yu

·

tuyıa

tum.

t~pıu~ian

~riMen

koparmakla·

1<aımaniış

.

.

aynı

.

zamanda

geçmışın

. toplumsal düzenine dönUlmesinl imkansız kılan yeni bir ontol.ojlk--epistemolojlk "ge;çeklik"

inşa

.

~tm

-

lştir.

19.

yy.

sosyal blllmdleri en ·ge~~I ifade ile _bu ·

dö-nüşümü

. "gel~~eksel foplum" dan "mocJem toplum"a

·

geçiş

olarak nl-:

telend

·

ir~lşlerdir

.. 19.

yy .'

klasik ·sosyolojisi bir· anlamda bütüri

çabasını.

(?u dö.; .

nüşümün

dinamiklerini ortaya koymaya, 'çözümlemeye ve örtaya·

çıkan

yeni . toplumsal

olµşu"!'la

.

nn ~ir'açıklamasıriı

·

y~pmaya

·

h

.

asrf!trillştlr.

-

Örneğin

Marx'm

. 3 · Modemllğln reno~enoioJlk·ve yorumsamacı değeı1endlnnesl~İn bir örneği için bkz. Göka, E., · Topçuoğlu. A .

. &. Aktay, Y. Önce Sôz Vaıdı: YonılTISdmacılık Üzerine Bir Deneme, Üçüncü Bölüm "Yorunisail)aci Bağlamda ..

· Modeml!ğin DOşClnOmsdllğl·.başlıklı kı~ım. ·

. 4 ömeğln. A. Glddens. · 1990, The C:Cmsequences of!vfodemlty:. A Gİddens, 1991. Mode;,,lty

and

Self-·.

fdentlty; Beck, u .. , 1992, 11ıe Rlsk.Soclety: Towaıds Anotl:ıer Modemlty; Lash, S., 1993, ·~flexive Modem

-lzatloiı: ~e Aesthet.lc Dlmenslon'; Tumer, Sryan S., .1994: 1he Self and The ~llexlve Moi:leİnıty· isimli yazı­

lan bunun iyi örnekleri sayılabilir ..

feodalizmden kapitalizme.

geçiş ~ındalü

analizleri, Durkheim

'ın ke~tleşmeyle

ortaya çıkan yeni toplumsal işbölüİnü ve bunun oluşturduğu değer bunalımları

bazındaki

a~allzleri veya W~ber'.ln~

aşırı

··

rasyorieltlğln

bir sonucu ~larak·

dün-yahin büyü bozumunu teşhis ettiği analizlerfnln hepsinin, tüm ·ayrılıkİanna rağ

-. . ( . . . . '

men, ortak temalan ·en genel anJ~ı ile bu· dönüşümün · "Geleneksel top·

-)um"dan · '.'~odem. toplum"a

bir

.

_

geçlş,

gelenekten ve

gele~eğin

meydana

. . . . . '

getirdiği toplumsal fonnasyondan bir _kopuş olduğudur(S).

. . . .

Batı topltimlan için "modern/iğin" _. ortaya çıkışmda en önemli unsur

Ay-. .

dınlanma döneminin .. ~eknikleri"ni .şekillendiren Rasyonel istenç, ·tekn.oloji,

bl-H~sel

gelişim

ve sermaye blrlklrrtldlr(6)·.: Ancak bu ·rasyon~l. istenci,

tekniği

've · ·

blli~seı geüşimın

~otor · gOcünü.

oluşturan

ve ~na

yon

.

veren

dinamiği~

te-.

. . . - ' .

·mellnde,·~p-itallst pazarın öncülüğünü yapan· Burjuva sınıfı ve :bu sınıfın

yük-selişi ~lmuştu·r . . Bu süreçte· etkin olan bu saydı.ğımiz unsurlar sadece yeni bir .

toplumsal" fo~asyon üretmekle

kalmarruş, aynı

zamanda yen.l bir birey .

ya-ratm

·

ıştır.

Modehl

topl~md~ ortaya

çık~n

bireyin

kişiliğini

,

yaşantısın~

etkin ola-.

rak :belirleyen unsur temelde. :gitttlkçe· güçlenen ye

genişleyen

kapitalist. pa

-. . . . . 'ı ' . . . . .

zardır. _{·.. .}

Bu

_.. ortaya çıkan toplu.msal fo.rrnasyonun ayırdedlcl .bazı özellikleri vardır.

. . ·. . . . .

Bunl~r. özetle, ,teknik-,bl.İlmsei rasye>nelllğln yaşamın ·her ~!anına sinmesi; .u.

z-.

manfaşma

ye

·

iş

_

böl~unün geUşmes

l

_

;

al.lede geleneksel

yapının

sona

ennesı

ye

.

çekirdek

aııenin

:

ya;ğı~İık k~nması: aşın bireyseneşmeı:ıın

ortaya

çıkması

;

y~-.

şantıriın ~e~k~itn.ı

üretim v~ tü~etim ni;kislnln

al~ası:

·her t(j(IU

ne~neİ

(maddi)

. . ! .. . . . ..

ve tinsel (rrianevl) unsurların değişim ·değeri :kazanmış _olması:

~He

haricinde

dlğ~r kurumsal y~pılano gellşm~si ve yaygmlaşması: ve dUnya~.a farklı .kültürel

. · yapılardan;_ farklıhkla:fdan: globalleşmeye, . bir monokOltüre doğru. geçilmesidir.·

. Bütün bu uns~rlar;n bugün bireyi~

yaşayış

~e

davranışlanni

~tl(Jn ·oi~rak

~~

· : lirlemekte

olduğu

söyl~~ebillr.

Modem

_

öncesi tarihsel dönemler lc;ln .. _bfr~yin

yaşantısından bahsedildiğinde aklımıza bireyin _.. .içinde _. varolduğu_. . geleneksel _{. .}

toplumsal yapılar ve o. toplumda ortaya çıkmış olan örf, adet, gelenek ve

gö-renekler gelmekted.lr.·

Geler:ıeksel yapılarda

bu unsurlar

~d~ce

_blreyiny~m

dünyasını oluşturmakla, ilişkilerini

dUienlemekle kalmamakta

aynı

zamanda

b

İ

r

gizli (latentl.ld~loji vazifesi gönnektedlr; Bu gizil ideolojinin e~ belirgin özel- ·

.

liğl

bireyde.Ve 6nun

yaşantısında

.bilinçsizce,

farkında olmaksızın varolmas

ı

dır.

Bl~ey· yaşantısını bilinçli olarak farkına_va~aksızın, yaşantısı~ın her alanına si~- ·

5 Poole, R., 1993. Ahlak ve Modemllk .

. 6 Çiğdem,

A

.,

1?92, _Akıl ve Top/umun ôr.gDrfeşlml, ss. t6.

mlş

bu

g/zll

ldeolojlye göre düzenlemektedir.

Aynca

diğer öneı:nU

-

b

l

r

nokta da

. ' . g~leneksel topl_umlarda; mod~m anl~daki bireyselliği vai-eden unsurların

or-.

·

~da

9lniayış1dlr. ·

. . ..

Gelen~~ı

toplu~l~rda kabileden, gruptan,

geniş

al.leden

kı~ca

cemaat .

.

·

IUşkllert

.

ve· normlann

dış~

-

nda

·

olu"şmuş

bir blreys~lllkte~ bahsedllem~z.

Hatta

·

·

böyİe

.

bir yapida

insanın ~şlllğİ

,

ve .t~m.

Oı:ettlkleri

lc;lnde bulu~dugu

top

_

l~luğu

.

ko~ak.-. o

topluluğun değerJerini

. s·Ordürmek

kısaca onun

.(topluluk) .için

va-tolmak.tır. İbnl

_.

·

Haldun'un Ozerlnde _.

yoğun şeklide

_{. . . .} vurgu~a_. ·

bulunduğu

_. Asa-_..

·. 'b(yya'nın tüm geleneksel toplum yapılarında tem.el-. unsur 9lduğunu

gör-.

mekteyİz

.

·su tür geleneksel

yApılard~

bireylerin

davranış

·ve

yaşantıları

·

bJrey-c;ıka"r

merkezlnd~·

değıt,

tersine ortak menfaat ve ·grubun

mehfaati

.

ı:nerkez

L

üze-• . . . • . .ı . . . .. . .

rihe kurulmuştur_. Diğer taraftan bireyin_ kimllğl, >'aşantısı i~hde bulunduğu-

top-..

İuluğ~.m

SMlp

olduğu

geleneksel

değerler

ve unsurlar

tarafından belirlenmişti

r.

.

· ·Geleneksel toplumdan·

m6dernllğe doğru

·.

geçişte yaşa~an

· şey -ge-i

ıene~ı

_.

_

\Jns~rı~

_{. .}

i

_'

ın ınsan davranış

_{. ·..}

.

örÔ~toıerı~ın beıırıe~ışındekı et1<.ın1İğını yı;..

_{1 .· . . . • ;}

·tirmesl ve aynı -zamanda Sophenh~aur'un vurguladığı ·istencin -bireysel

is-t~ndn- · etkinlik

alanının

.

artma:sıctır.

Ancak

-bu

bireys~

ı

.

ır~de

·

. y~-

.

da

ı~ten

c;

. ·

·

.

~~demliği~

.

temei

dlnarrilğl

·

~ıan

-

aşın

.

rasyo~emğın

\

kendi~inı

·

varettiği

un- .. ·

. . . ' . . . .

·surtann · ~lnamlkle_ri.nln etkinliği· ne şekillenml_ştlr. · Bu l~tenç aşın derecede be-.

· den~el,

dünyevi

ye

maddidir. Her ne "icadar

Weber

mpdemJlğln

v~

de

~odern

.

toplumun ·temel.

özelliği

olan kapitalizmin

gellşlml~I

· KalvtnJst Püriten bir

etiğ

i

n

. . . \

.

. . . .

• B~ti'da

ortaya

çıkması

ve

bunun bir rietlcesl·ol~rak görme arzusundaysa da ile

r-. · leyen . süreçte

ortay~

~

;

ka~

.

·birey~! ~tik ve

pazarın oluşu~u

· bu

değerleri

ta- ·

. . . , . . . . . . 1

manılyle yadsımıştır. Oysa Wemer Sombaft'a: göre "kapltalizm,."ölrriekte

olan-:

~~syaı'

düze~ln ·rahminde

d~ğmayı

bekleyen, daha yüksek· biçimleri için hiçbi~'

.

t~ml~~tl

.

.

oim~~an

;

ahlaken

.

tüken~İş

_

b"ır

:

düzendi.

"(7)° Ona

göre

prote~tanlık

· ~e~~r;_!~.

~öyıectığ

ı

.

gtbı kapıtaııst ıktl~dın

.

getış

ı

minın temeı ciınamtği

oia-

· ·.

· ·

~ı~ı

.

:

Çünkü

.kendisinin

Q~lü

eseri

:

Buıjuva.

'

nin

·

ilk

cümlesinde

b~llrttiğl

gibi

. : ...

p

·

r~'te~

t~nlık

.

b~ından

itibaren

kapltall~e

·

ve kapitalist ikti~d~

düşmandır>'

(8) · .

. · . .. ·,:,•: .. ,\, . . ' . . ·.. . . . . . . ' . ·.. . .:

· ÇQn~ü pürltanizm serbest rekabeti ~çıkça kınaınaniaktaydı. Sombart' a göre "ka- ..

.

.

.·. . . .· .'

,

.

pl

,

talizmin

temelln~e

yatan

etken yahudiliğln ticaret etiği-ve· rasyonelitesiydi.". ..

. .

Yahµdllİğİnse

·

en

önemli

özelllğl aş

i

rı dere~ede

düriyevt

ve

~~ddi.

oluşudur

.

.

.

.

. . . . '~ . . . . . . . . . . ·. . . ..

· 7 ~I. M,, 1993. Kdpltallzm ve Din, $5. 17.

8 A.g.~. s.s.J8-l9.

·l

/ .

Ancak batıda belli. bir tarihsel SÜreci·n SOJ1UCU olan. kapitali~t toplumsal

.. form~o~da en etkin ~e belirleyici olan unsur

·

serbest-İı~ral

·pazar

ye

o pa~.

zarın et~ğldlr

.. Ve.

gU

.

ıiOmUzcle

çldd! a~lamda analiz

edllc

;

tığİnde

bugünkü pa.-·.

za~ın işleyiş mantığı

ile modem· dUnyadakl ister teknolojik', bUim~l;. hukul9 et~

menler olsun_. . )sterse daha _{. .} ·sayabtleceğlinlz _. birçok _. değişik_. . unsu( olsun,

tüm

.

bunlar arasında

alttan

alta mantıksal ve işlevsel bir üygünluğun ve. paralelllğln

. . . . .

olduğu terrie.~ bfr.:gerc;ektlr; Hatta Nle~che'ye göre "moder'n d.ünyanın tüm

·

µ~surraq

(ul~ım

,

·

haberleşme}

bir tek nefiste

.

mer~ezUeş~iştir."(9)

Bl.l me~-_.

·. kerlleşmtş· bünye

ise

·

tamamlyle ka.plta.Ust :p~r've

b~

·µatar ~rinde. işlerliğe ·

sahip olan ilkelerden .ibarettir.

Bu

.

pazaiin

en önemli

ill~esl

.

aşı

.

n

U~etlm :ve

~U-ketimdlr, yani. daha

~ıa h~nıadd~

ve daha

~k

ürün ,ve bu urt1nden

~ğ-, ·

,anacak

kar

artışidır

.

·ve. bu . düz.enin.

sağlıklı

·

bir yapida kendi

g~llşlm

ve :bü

-yO~esln~ zarar' v~rmeden

işleyebilmesi

.

lc;l~ tüm .teknolojtk, billm~l. ~Ol türel

.

unsurların

pazann

mantığına

uygun ve onunla

aynı

paralelllkt~

işlem~!

ge-. . . .

rekmekt~dlr. · Kaldı· kr'tam. da bu mantıksal işlev. ve fonksiyon uygunluğu

so-

·

· nucunda, · pazann ?rihsel

gelişimine

.paralel olarak

yukarıda saydı~ıiniz

modern · ·

toplum·la· ilgili

özellik.ı'er ortaya

·

çıkmiştlr

.

GünOn:ıUzde,

hatta

modernliğin

yuk

-

·

·

.

sellşl iı~

bi~ilkte, pazann. mekansal ·ve·

y~pışal

·

farklılaşmasın~:fa,

.

:

da

göreceğimiz

. .

ö~lllld~rl

kişinin yaşa~tılannda, etklleşlm~nde

ve de·

varoluşlarında

: da gör

-mery-ılz

mümkU~dür.

Nasıl

ki birincil ·d~ydekl

ilişkilerin

Ur~tl~i!lde rrie.kansal ·.

bir ·daralma söz ·~on~suysa

ay!lf

şekltde

i

kişt

.

nirı diğe

·

r ki

.

şıi~rıe oı~n ııışk.Herlnde

·

.. ·. ·

v~

yaşamında da btr darall)'la söz .konusudur.

Bizzat

bu daralma kişiyi tüm ge

-. • ' . • . • l• . • • . . ,. ·• . . .ı

. leneksel-geniş lllşkl .örüntülerlnden kopa11p onu her türlU ilişki ve· iletişim

ala-.

nına

·

~çılmaya

h~,r bir "birey•

duruf!\una

ge.tlrm~ktedlr.

Nasıl

ki

bit fabrika üre-.

tlm.thde _.

çeşitJi

ve farkli

işlevlere'

sahip ünlt~ler söz konusu 1~. .

.

· •.

m~ernllğln

. .

mekar:u olan

şehlrl~rd~

de

insanın

·paza~a yönelik

~ekil\enişlnl

meydana g~tfreh

kurumsal yapılar arasında belli farklılaşmış safhalar ve süreçler söz konusudur.

Her n.e. kadar bireyin e~ te~el _.

ilişki'

ve

davr~nış

_. örüntôlerl ~klrdek ailede·

şe-. . . .

.

kill~ıimeye

.

•başlıyo

.

rsa

da,

. in~nın

genel . anlamda modem

şehirde

..

davranış

.. örüntüleri

k~nması

daha çok aile

dışındaki

.

kurumsal

·

yapılarda

ve çevrede ..

:· gerçekl~mektedir. · Aile ve

diğe

r

.kurumsal

·

ilişkileri

tnerkez-:c;evre

;

nİşklsl

·~- ·

· yutunda değedendi~eye çalıştığımızda ge~eneksel yapılarda ailenin bireyin.

. . şekillenlşlnde en temel etlf.en olduğunu, çevrenin ise ikl~cn dereced~. öneme ..

'.

şahi'p olduğu~u

görmekteyiz: Modem: dünyada ·is~ bireyin çevr~inL

oluştura~

.

. alaiı, me,rkezi alan qlarak nitelendirilen aiandan. çok daha·l;>üyü.k önem

ve

et-.

. . • . I .

9 Nletz.sche, f., 1967.

'fhe

Wl/1 to Power, r,s. 4. ·

J31

kiriliğe sahipti~;

Modern

dünyada· genişleyen çevre va~hğıiıı

ve

lvmeslnf

b~

ge-nişleme ve şekillenmede en etkln unsur olan kapitalizm.in gelişmesi sayesinde

gerçekl~ti~ektedlr .. Modem. dünyada, bugO~. bireyin

dav~anİ

.

ş

örüntülerinin

ilk ve temel noktası olan aileyi ve aile İllşklslni' temel merkezi nokta olarak al-.

. .

dığımızda, ~erkezi11 etkin ilişki· üretiminden bahsedeb!lmek mümkün değildir.

Aksine günümüzde bireyin benllğl

·tamamıyle

olmasa da büyük oranda.

aııe.:.dışı

.. çevre tarafır:ıd~n şeklllenmektedlr. Çevre ise modem. ~ünyada eğitim, . medya ..

ve diğer,unsuiiarta blrllkte:hatta aile bile ·pazarın etkinlik alanı içindedir ve onun

: . . . '

istenci doğrultusunda gerçekleşme~tedlr.

Üçüncü DOnya'diJ Bireyin

·Teşekkül tıağlamı

ve

·yaşantının Meşruluğu

; ~ . .

Üçüncü

düı:ıya

'

ülkeleri

hakkındaki

söylemde bireyin t~~-kkül

bağl~ı

d_

l-. .. . ..

ğ~rlerlnden farklı ·olarak düşünülmemektedir. Temelde modernleşme süreci_ ile

. ' .

. yakından llglll kılınan blr çerçevede· birey manzaralarıyla karşı karşıyayız.( 1 O) Ta-.

blatıyl~

böylesi bir r~lm modernlik öncesinde· de böylesi

bir

~blrey'_'hi

varlığı~ı

·

·yok sayar. Ancak-hemen akla ·gelebileceği · gibi Üçüncü düny~ ülkeleıindeki' . ·

. ·. ·

modernleşme

süreci

Safının ~endi tarihsel seyrinde ortaya çıkmış

ve değişimin

itici gücü olmuş dina~iktere paralel _bır gelişim sürecine sahip olmamıştır.(1 ·1)

Batı'da _. .19. yy.'da tam bir kapitalizmin ilkeleriyle _. öıi.intüleşmlş bir _hayat etkln

• .

. ve kuruhısal olarak meydana gelmişken, bizde bu tür bir ekonomik, ~ r mer- ·

keztı

·

hayatın yerleşm~mlş

ve· kendi toplumsal

dlnamiklerı

ile ortaya

çıkamamış

olmasına topİumsal dİ~ainlklertn farklılığını

vurgulamak üzere

-

işaret

·

·edil-·

mektedlr.

Buna

göre Üçüncü· Dünya'da özelllkle de Osmanlı İmparatorluğu,

·

Mısı'f,

T~nus gibi birÇQk

Ortadoğu

·ve A.kdeniz coğrafy~ındaki · pir~k devlette

modernleşme _{. .} süreci, işgal ve· sömürü hareketleri bir kenara bırakıldığında,

biz-. . . .

ı.at iktidarın _"güç Jst~ncf'nln ~lr sonucu o.Jarak. ortaya. çıkmıştır.

Bu

istenç

te-melde yeni bir toplum~l yaşantının sütdürühiıesl·,· iktidarın. üzerinde tarlh~.el :

otara1c

·

yo1<se1dıği temeiıerın korunması

_. ve

güçtendırtımest amacı ne

_{. .}

·

ortaya

·

çık-

.

mıştır. Bu· "Güç-Jstenc~il"dekl temel amaç

ve

alan önceler~. askeri·-teknolojlk alanda iken. daha sonralan , bu aiartlardakl gelişmeler ve rpodemleştlrme ol

:-. gusunun .~bit bir

gerel<İillğl

ve sonuc~ olarak

diğer

toplumsal alanlan

belirlemiş

·ve. diğer ala~lann kendi ·iç bünyesinde ·sahip olduğu aşırı mekanik 'determ.inl~ ve· rasyonelliğin ilkelerine göre şekillenişine· ned~n olmu~tur .. Toplum

ya-1~ · ~ur~da

modernleşll!enln

kendlsl.nln bir

bakıma

muhayyel oldu~

noktasından

yine kençllsl muhayyel bl~"

kur-.

·

·

.

gu

ol~n '.Üçüncü DOey~'nm içinde muhayel bir varlık olan 'blrey"ln teşekkUIOnün tarihiyle uğraşma noktası~a

gelmlş olduğumuz okiJyucunun dikkatinden kaçmamalıdır. ·

şantısının diğer alanlarına.doğru yaygınlaşanJktidar (güç) istericinhı araç ve

po-. litikalan ilerleyen· ~an diliminde

yaygınlık

v.e

etklnlı'ıderini

·

arttır~ıkc;a

•.

ge-lenekseİ· unsurlarla y~ntısı.·.örOlmUş birey böylece.yeni bir bil.inç; kimlik ve.ya._

,

$antı

9r0J:tt0lerine sahip

olmuştu~

:

Bu

dun.ım

tam bir "kültürel

şİzofreniyi

ll

.

. beraberinde getirmiştir. Modemllğlri. ve bunun tabjf .sonucu olan . rasyonelllğ.in ..

·

artışma'

paralel ola;ak· "güç istenci;'.

iktidarın

lste~ç

alanından

blrey(s~l)-merkezli

lstençler

al~nına

.

d'?ğru kaym

_

ıştır

.. Ost~goç· istenç merkezi.n~enalttaki t~plumsal

tabana doğru: ilerleyen . bu süreç, . plreylerln. ·mekansal-blllşsel-ku~msal ya-..

pı

l

arin

ı

n

dA

dönüşümüyle

birlikte

yen

.

ı

bir :birey.

klrrillği

var

etmiştir

.

Bu yeni .

. kimlik_{.. .} . tamamiyle içinde _{. .}

yeşerdiği

_. varolu~

koşulları tarafından

_{. . .} belirlenerek

o~-taya çıkmıştır. insan eyl.emının ve. varoluşunun k_urucu ögesi olan bu -unsurlar

bireyin hem

yaşantışını

·

.

belirlemiş

hem de ona yeni

meşruluk

zemin ve alani~n

. . . . ; .

oluşturmuştur. Bu meşruluk zemini geleneksel yapıdan modernliğe geçişi sağ

-layan unsurların alanının. gelişimine eşlik eden bir biçimde kendisini·

gös-·.

tenniştir. Kısaca,

insan ,eyleminin topluluk

~e

onun örf ve. ·adetleri

tarafından

bellrlenimi

değil,

daha çok kurumsal· alanin

etkl~llğl

ile beltrl~nlmi

söz-. konusudur .. ·

Modem

.dünyada ·kamusal

ala~ın varoluş

mekam

şehir, meşrµluk

ala~i

ise

·metinsel hukuktur.' Bat1'da

modernleşmeyle

ifade edilen tarihsel

dönüşü~

yent bir seküle.r .

klnillğl

va.retmekle

kaimamış

;

aynı

zamanda

kamu~J

-

hukukı

alam

aşın

d~·recede

sekülerleştl~lştlr.

Ancak.üçüncü· Dünya

toplumlarında

ka-·musal alan metropol şehirlerde 'seküler. bir kimlik kazanmışken,. bireylerin

.

bu

.

.

klmllğe doğru gelişhııleri

196<?'larda ivme kazanmaya

başlay~

göç hareketiyle •

birlikte oluşmaya, şekillenmeye başlamışpr. Zira 1960'1ara kadar iktidar her ·ne

kadar moderrıleştlnne ls~ndnl tOn:ı toplumun bireylerine ulaştmnayı

aq1aç-lahuşsa

da,

bu

lste~ç

kırdaki y~ntıyı

çok· fazla

etkileyememiştir.

: 1960 'la;dan

·· sonra

kırdan şehre başlayan

'

göç

akışı

~

kısa

bir ~üre· sonra Üçüncü

Dünyanın

.mo·.:. .

· d~m-metrepol ·

şehirlerinde

geleneksel

davranış

örüntüleri gôs~eren .bireylerin · ·

sayı)(\rının fazlalaşmasına neden olmuştur. Göçün birinci

ve ikinci

nesil.kuşaklan ..

. : her ne ka~ar

~hrİn dı~ mekanı

.

nda

geceko~du

yapılarla şehrin

me~sal ve

bi-. reyse! .

yaşantı

·

alan

.

larından ~arklı

.

"ge_cekondu/~luK'., · "mahalleJJIJK', ..

"h~m,

-·şehrililc' ilişkisini kendi aral~nnda üretmlş)erse de, şehrin ekonomtk-rasyonel

. . . I . . . .

in~ kimliğine gegş _. ·sürecinden kendilerini. kurtaramamışlardır. Böylece şehre

. . . .

göçle bir.ilkte geleneksel davramş örüntOlerlne sahıp _bireyler rasyo11eHeşmenin

. .

alanına glqnlşlerdir .. Şehirde bireyler· arasındaki lllşklle~de varolan rasyonelliğin ·

en belirgin

ö~mğı', ~1

.

r~;ın kl~İlğl

ne

oll,ırsa

• ~lsu_n onda ·ö.u . dUnyevt istemi,

maddiliği ön plana çıkannasıdı'r. Şehrin bl.reylerinde ve· ~ireyl~rln. birbJrlerl ile. ·

olan

Hlşkllerln

_

de va

_

~olaiı rasy.on~lll.ğin

Weber'ln araç-amaç-

lllşkisı-

dUzlemin~e

• . . . r ·. •

. varsay~ığl· rasyonellik boyutu ile_ ö~eş oldu_ğunu varsaydığımızda. araç-amaç

. .

ilfşkisi

'

dOzlemlnde varolar\

rasyonelliğin

.

bİrlncll

ve . de en önemli

soruhı,.ınuff

..

• . . . • . • ·• ,· I • . . .

aracın,:

ve

amacın _meşruluğu .. sorunµ olduğunu gönnekteyi.z. Oeleneksel

ya-pdarçta

birey'

davranışın;n

·

meşruıuğunu

bizzat

topıuiuğuıi

bünyesine

sınmış

örf .

. ·

• • • ' . . 1 • . ' ·, • . • • •

adet, · töre ve gelenekten almaktay~ı .. Tüm bu meşrµlyet unsurları adın~ »uy-· ..

İaşım

si~t~mlerl" denilen ve

geneiIİkle aşilması ölçüsünde bir

_ topl~mun

mo-..

derı,leşn,e göstergesinin yükselc:tlğl

farz.edilen · ~tkenlerdlr.(-1,2) ·

Ayrıca

_bireyin

·i amaçl~n. Jstenç)erl bir

.

anlamıyla

top.tuluk ~e

topluluğun

geleneksel

oğretl

ve .·

no~Iar:ı ~rafından

-~l!rlenmekteydi. Geleneksel

yapılar~a

bl~eyln amaçsal.

61a-: rak ke~dlsinln tercih.

edebileceği

ne çok yönlü ve çok ~itU

·

am.i,ç

alanlan

n

_

~

.de

'

seçll~iş

.

herh~gı

bir

~acm

gerçekleştirilmesinde

çok yönlü araçsal unsurl.ar ..

söz _..

ko~usu

_. degil~l; Oysa

şehfrd~kl

birey araç ve

amaçl~rının

..

~eşn.İluğunu

en

: . . . . ' . . . .

'blr1ncll

boyutu

ile bizzat

kamusal

alana ve· metinsel hukuka·

uygun

.olup

ol-. 1 . . . ' . ·: . ,, . . . ' . :

mamclkla _{. .} alm~lçtadır. Aynca _. şehir yaşantısı _{. .} bireye çok farklı .amaç seçenekleri _.

. sunarken paralelinde ona ~endlsinın'· seçebileceği, farklı . "araç"ları . da· tercihine .

sunabilmektedir.

Ariqık

burad~ önemli bir nbkta

şehlrd~kl

-.. ~maç;.

_-

ve

amacın

.

, .

·

.

se~m

·

aıam

· l>i~t :

şehrtn

.

~1<~nomik

örgotieı:ıişi ııe

·

.

de:

yakın

.

111ş~

·

gös-.

· ·_

·-

termektedİr.

Bu

kaçınıhnaz·

·

·

bir soıi~çtur

.-

·

çü~kü şehirde

bireyin birincil so~hu ,·-.

. .

.

. .

.

. ~tunabllme probİeml

ye

varolabilme sorunudur. Bu ·sorun şehri_n_ ek~nomik

~r.:.

·

gdtlenlşl

lçerlsl_nde bizzat s9reklt · pl~rak yeniden ~a.r edilmektedir: ·

·, '

Üçüncü· difnyad~I

mocierrileşme

sürecinde

şeblr

sac;t~ce milli

kJmliğİtı

fi-lizl~

.

ndiğl

bir inekan olarak var

olmamış,

ayni za~~n~a. dint

kimliğin

d~-yeril den:

gündeme

geldiği

btr alan.

oıa~~k

da kendisini.

&<?stermıştır.

Ancak burada·.

v1:1r-:-.

g~l~nrilası

gere~en önemli bir ~okta modern

şeh1rde insanların

kendilerine

bı-

.

reyse!. olarak a~ttlklerl kimlikleri ~e olursa olsun. bireylerin-

davranışlannın

v.e .

~~çla~l)ın

·

meşruluğunu

.

'metln~el h~kukt~n·

'

almalarıdır. Şehirde

fllizlen~n.

dı~

~

.

dar

'

klnillk

kendi

meş~l~ğuiıu

iki

~na unsur~an almak

~run~adır

.. ·.

a~

lkJ me;~ . .

·' . . . ..

12 B_u yOidendlr kl, Avrupa toplumu (modemllğlrİ ~k!sında ısraı11: göıi.lrien Glddens, Habermas ve Jameson

' gibi rıeo-modemıstler tarafından) gerçekliğin her çeşjt'uylaşımı aşarak 'bır varlığa sahip_ olduğunu vurgulam~k : .

üz.ere ·uytaşııri-sonrası' toplum· olarak nıteıendlrjlmektedlr: Bu niteleme de-gerek Batılı olmay~n toplumlarla,

gerekse Batıda aşılmış olduğu düşOİlOlen geleneksel' tcıplıimla. aras·ında bir fark tahayyW et'mek Ozere .Is·

tl_hdam edllmektedlr. Ancak. : )<.UŞkUSUZ. Weber'ln. kendisi' toplumiann en rasy~nellnln bİle realltenln

·uy-. · laşımsallıktan ibaret". geçerliliğinin tamamen ·aşılablleteğl noktasına hiç bir u~n gitmez. Bkz. Göka, .E..,'· Top· .

ruluk unsurunun b~rlncisl yürürlükteki a:nayasal_ hukuk diğeri de öğretisel me

-. . . .

flnötr: Fakat bu iki unsur arasındaki belirgin o~an fark, birincisinin pratik

ya-şantıda,

. kamusal alanda

uyg~lanıyor olni~ı

;

ikincisinin ise kamusal~huk~kl

ala-nın· dış~nd~ daha .çok bireyin kendi .öznel alanında· pratlze ediliY;or olmasıdır.

Burada öğretisel metin ile llglH önemi! nokta, bir. öğretisel metnin kamusal

' • .. • . ,. '.ı •

alanda o alanı belirleyici bir biçimde uygulanmayışının, ona etkinliği . alanında

salt" kltabl/metln~l bir. konum

·

kazandırıyor olduğudur. Öğretinin

salt

me-tJnselleş~esİ

bizi

v~ ona

öğretisel

olarak

yaklaşan

bireyi· bi~t hemenötik

(yo-. . . .

.

.

.

rumsama) probleminin

so~nt

_

arı

içerisine sokar.

Böyİesf

bir durur:n,da

iİısarİların

eylem meşrutiyetl~rl hermenötik-meşruluk ilişkisi çerçevesinde gerçe'kteşir.

Hennenötik problemindeki

doğru/uygun

anlama ise.Gadamer;in. de ifade.

ettİği

' . ' . . . , .· . . ··'

gibi tam da önyargıları.mızla, anlaşılan şeyin evrenlerinin u~klarıriın

kay-naşmasıyla

-bir ~yln bizim üzerimizdeki tarihsel

etkinliği

ile g~rçekl~f~(~_3). . : ~

.Bugün, modem dünyada varoluş1ı1muz ve ·önyargılarımızı etkin· o.la~~k va

-reden şeyin, biuat va~oluş koşullarimızı meydana getiren unsu~l~r qlçluğuna

d~lr yaygın bir kanı vardır. Amold Gahlen'in de belirttiği gibi, .modern dün

-y~n~n oluşumuril! _$ağlayan· Aydınlanmanı.n önermelerinin ~tk1nl_lğl ·<:feğil de so

-nuçlarıy~ (14) l,,ugün rasyonel tekno-bilimse! v~ liberal pazar dünyasında

va-rolmakta olduğumuzu söyleyebJIİriz. Bu unsurların etkin olarak şekilleridirdiğl ·

bir dünyada or:taya

çıkan

birey

·

aşırı dOnyevileşmİş

,

biriktirici,.

hesapl~macı,

ras-yonel ve beden.~! a~nun isendne

tabt

bir _. klmlikle.varolmakta~ır(15), Çünkü

.

modemllğl tasanroladığı kabul edilen Aydınlanma~ın yaşantımız. üz~rindekl

so-. nuçl~ri Peter Berger'ln de .. ~lirttiği gibi "demirden bir çekiç gibi. işlemekte,·

bütün gel_eneksei kurumları ve anlam yapılannı ezmektedir."( 16) Berger'ln

'.'modernliğin ezici

gQco·

temasınd~n çık~r,tablleceğimlz çeşitli sonuçlar vardır.

Herşeyden önce modernlik geleneğin kurumsal yapılan üzerinde etkinliğini

·gösterirken onu sad~ yok etmemekle kalmamakta aynı zamanda k~ndlslnln

istediği yeni bir

form

içinde varetmektedlr. Ancak kazanılan yeni form artık

mo-dernliğin işlevinden

ve

şekillendirici etkinliğinden geçmiş

bir.formdur.

qçüncü

dünyada hata· geleneksel, ~odemllk ö~cesl formlar varlığını kısmi olar*-

sür-dürmekteyse de; .bu sürdürüm öz.gün olarak nitelendirilen formlann geleneksel

13 Bkz. Göka, E .. Topçooğlu, A., 6.. Aktay. Y., ·a.g.e. 34-53: aynca b~. W. Outwalte·: 1985, "H~rge Gad

-amcı", ss. 26~27.

14 Habe~as, ı., t98:,, Pfıl/osophlc.al Dlscoiırse ofModemlty, ss. 3.

15, Bkz: Tumer, 8. S. a.g.e., ss., 18.

16 Bergcr. Pctcr L .. 1976, The Pyramfd ofSdc.ıltfce, ss. 23 ...

yapıda kazandığı ontolojlk. varlık alanında bürOndükleri kimlikleri ve e.tklnlllqerl

tam olarak -yansıtmaz~. Aksine, ·Hegel'in "ağaçtan koparılmış elmanın_ ağaçtaki

elma· ile ayni elma ol~adığı" tezini doğrularcasına modem dünyada ·

ka-. .

zandık.lari varlık ve etkinlik, geçmişin varoluş düzlemiyle aynı düzlemde ve et-.

•• # • • • •

kJnHk alanında değildir. Bu durumu Daıyush Shayegan şu şekilde_ ifade etmiştir:

"Gelenek, tablt hala kaldıysa, ontolojik. olarak modernlik öncesinde yer alan

- . . .

başlangıç noktasını . yeniden · yakalayamaz. Dalma modernlik-sonrası (post

-modem) döne.~e

yapışır kalır

.

"(17) Böylece g~lenek·yenl bir-dizgede yeni bir

tarihsel kimlik

ve

anlam

kazanmıştır. Modemllğln

rahmi olan· metropol

·

şe

-

·.

hirlerde yeniden varlık kazan~n eskinin geleneksel davra.nış örüntülerl ve ge

-leneğin ·unsurları,.,.aşın rasy~>nelllğln ve kapitalist pazarın oiuşturduğu yaşantının

üretim dizgesinde yeni _{. .} "klmllk"lere

_.

_ sahip olmuş, dizgenin bütün_İüğü ve diğer

. . . , .

unsurlar! ile parelelll~ arzeden nitelikler kazanmıştir. Günümüzde ise

ge-lenekselliği

kendi

dlzges

ı'

n

,

de

yeniden

anlamlandıran

modem

şehirde

kapitalist

pazar

_. kendisinin işleme mantığına _. uygun bireyler varetmektedir. Bireylerin

. . . .

k~nçlllerlne atfettikleri kimliklere rağmen, pazarın mantığı ve. modernliğin iş

:-leme düzeni tüm bireylere sinmiş durumdadır. Diğer taraftan "tarihsel etkinlik"

bağlamında modernlik öncesi unsurlan değerlendirdiğimizde ortaya şu çıkıyor: ..

. . . ' . . '

Modem dünyada;. gelene~! yapıdaki unsurlar niodernleşme süreci. ile birlikte

bütünsel tarlht ~tklnllklerlni kaybe~ekte ve modernliği~ ·kendi büny~lnde

va-rettlğl "tarihsel etkinllkle~ yeni "tarihsel etkinllkler' kazanmaktadif. Sonuçta ge'."

leneğln· Uzer.Irnl~ekl_ etkinliği, örf, adet, ve sair ~itellklerlnden ziyade asıl

me-tinsel boyutuyla varolmaktadır. "Tarihsel. etkinliğe;' moderı:ı dün~ada. metin

·olarak. varola~

öğretiler

.

sahip

olmaktıdır.

Modern ·dünyada bireylerin· araç-.·

' . . .

· amaç seçimindeki. meşruluk istençleri bizzat metinsel bir referansa başvurarak

· tecessüm etmektedir. Oysa bu meşruluk kendi zeminini bizzat öğretinin

ken-·dlslriden

sağlamaz,

_tersine,

önyargılann

·

varettiği, yenideri-inşa

~

edilı:niş

me~ ·

tl~d.en sağlar. Bu yeniden inşa edilen metin ı.se kendi

m~j

ve· anlam dün~

yasindan

kopmuş,

modem dünyada. yeni bir inetin olarak

varolmuştur

. .

o

zaman

bir metnin yorumlanmasınc.fa sözkonusu edilebilecek tüm hermenötlk

, , i • • '

sOreçlerın·· teşhis edilebi~eceği · bir vasata ulaşılmış olur. · Kendi _yaşam-

.

dünyal_annın · sınırlan içinden veya

beli!

:

bir otoriteye. sahip geleneğin etkisiyle

y ~. dünyalarimızı belirleyen lstençlerln meşrulyetlnl de ar~yan anlamalar .

zinciri llh .

.. ,, ..

SONUÇ

. . . . .

• ' • • • • . ' • " I ' ' ' • • .'

·

·

insan

.-

·

bizzat

kendini

·

lçlnde

·

gerc;ekleştlrdlğl

t,tr

yaşam· dünyasında

va-:· rol~aktad~r: 'su

yaşam

dUnyasf kendi

lşl~ne

uygun

ol.ar~ onu

:

bOtonleyen.

bl"'.·

.

reyset ..

yaşam dikıyaıan"

.

vaİ'ettnektecıi~. Mod~rt11ı11~ oıtışturctusu

.

önseı yaşam

·

:

cİÔny.a•

.

içinde

varolan

'

blreyi

_sOtekll

Qlar~

~n~ern~~~lr.

~yıstyla

.bireyin·

·

antam~ı

·

v~

eylemlerinin,·

~~vranıı

örOntOJertn,n

·.

şeklllenmesı

·

bizzat

bu ·

mo-; .

deriıllğln

.·

olu~turd~

"y..,n·

dUn~ası~da

~

,

4

.·~U~y~i~ .alttan

~ta

varettığl

.-·

_

kenclt

mantıksal varoluşuna

.

uygun

-

~ a

ger~kleşrııektedlr

.

MQdemleştneyl

.

.

.

:

sağt~an

pazar

·

meıilezll teknlk~blll.:nseı

uns~iiann

gellşlml

_

ve--b~-sUrcdn bi~t. I . ··_ ~~dlsl

b

İ

reyln var9luşunu

.

ve

·

·

y*9'tısını

U~ten

tOm

geleneksel

·

\lnŞUrları

.

dö-·n ~ ~

uğr~~rke~.

ye

_

it~e.

yeni

bir

dilnya

inşa

·

ederelc.

·

bu

dünyanın

·

Qzerlnde

.

. yeni

bir

yaşantı-davranış f'ortnlaiı

.

kaz.anmış

bireyler

-

varetmlştlr

.

.

8~

~~oluşta

·

blı:ey

.

·

davr~ış ~ımlanm

l~nde

yeşerdiği

·

)ient.

dUnyanıiı "gerçek/lğ/i>"den

· ·

.

~irken

ay~ı zamarida

·

tOm

_

davranış ve

l

llşkl meşruİ~o

gel~neksel

..

öA~etı

·

·

.

ve

·

.

·

ıtlieı~rırr

asn

:

fQi:Jnlanodan

·

değil

.

cıe. yaşarıtİ

-

m~ri<eııı

bir

_

yorumtama\,e

~tama

. . . . ·, . . . '

.

, ~ucu yenl'blr on~lojlk ~um. ~an; tablrl·calise ruhunu mode~llğe sat-.·· .

·

·.

mış

g~l~neksel öğ(etllerde~ almıştır

.

.

·

·

·

. ~ .. •, ..

.

. . .

.

.

.

..

.

.

.

. . -_{. .} . _. . . · .. . 1)7 . . . . . .. : .

.

:., . . . . ... ~· .. . . .. . . '· .. ·

,

..

·

: ..

/·

KAYNAKÇA

BECK,

·

uı

.

rtc

,

1992,

The Risk Soclety

:

·

Towards

·

Another

Modemıty

;

Loridon,. ·

. ... ·

Sage. ,

BERGER. Peter L .• ·197_6;

.

'[he

.

.

Pyramld ofSacr/Rce. New York: Anchor

~k.s

~

. ·cARR. E:·H., i987, Tarih Nedlr7Çev~

İıetlşlmYay

.

,

is~nbül:

İletişim Yayı~Ian;

.·

. .

ÇiGPEM,

Ahmet

·

,

1992,

Akıİ

ve Toplumun

~gür/eşimi,

A~kara: Vadi

Yayınları

.. ·. · ·

.

FOUCAULT.

Mlc_hel~ .19~ •.. The.

Tech~ologles

:of

Sel(,

·.

M~chusets: .

Mas

-

:

·

·

sachusets Pre~

. .

·

. • . l ·.. . . . -.· . • . • .

· : GIDDE~S.·Anthony, 1990, The

~onseq_uençes

of Mode_f!1ity, Cambridge·,

Ppltty

···

· Press•

GIDDENS, · Anthony;. 199

ı

:

,

·

Mcxleinity

.

aiıd

Se/f~lçle~tlty,-. ~brldge,· ..

Pollty

. ·

·

: . . . . ~

l'ress

,

·

.

.

·

.

.

·

GÖAA

.

Erol. roi>çUQÖLU,Abdullah,·AKTAY,

Y~ln

,

1995,· Önce

Söz

Vardı

:

Yo-·· .

.

nımsainadlık

Ü,zeiln~ Blr-Denem~; ·Ankara, Vadi Yay;~lan. . . .

HA~ERMAS,

_.

.

Jurgen, ..

1987

_.

,

··

Philosc,phical

Dis~u~e: of

·

Mod~rnİty.

:

Mas

..:

' . .

~chus~tts: The MlT Press.

·

HALİM

.

PAŞA,

Said~ 1987;

isi~

ve

Batı Toplumlarında

Siya~/ Ku~;lar.

Is

_

-

.

.

=

tanbul:

Pı.nar Yayınlan

. ..

LASH, Scott_: , .1993; Reflexlve Mooenilzatlo~: The Aesthetic Dlm,~nslon,·

Theoıy

. . . .

Cu/ture &. Society,

Vol: 1 O.

· .

· NIElZSCİiE, friedrich, 1967, :The Wlll

to Power.

New York: Random House ine . .

.

.

OUlWArrİ.

,

·

WIIİtam

,

,1.98s,:-Han~George

Gadamet>',

.

]]Je

Re~um·.ofGrand

.;,e

--

.

.

·

·

, ·

60,

.

ln the Hu'man Sclences\n

içirıde,

Quentln ·skJnne·r (ed), ~r:nbrldge,

. . . . . \

. · · · . Cambridge·

University

Pr~.

ÖZEL,

·

Mustafa

;

·

1993, Kapitalizm

ve

D/n;

:

istanbuı

:

Ağaç Yayınları.

·.

POO

.

LE.

··

Ross,

.

·

1

.

993,

Ahlak ve .Mod~mllk: Çev ..

Mehm_et Kilçcik.

İstanbul

,

··

Ay

-

.

·

f • • • • • • • • • • •

rıntı Yayınları ..

ŞHAYE.GAN

,

Daryush, 1991,

Yarali

Bili,:ıç: Cıeleneksel

Top/uin/ard~ Kültür~/

Şi

­

·. . . iofrenl, ~viren: Haldun

Bayrı

..

İstanbul

:

Metis

.

Yayınları;

: .

.

.

lURNER

·Bfayn S., .1984.The-B~ctrandS~iety ...

N~w

.,

Y~rk

:

B~II

Blackweıı.

:

· .

. TIJRNER. Bryan S. 1994, The S~lf _and the .Reflexl~.e· ModerTllty, (?rientalism, · ..

Postmodemlsm and

Globalism, 13.

0

.Bölüm, London, ~utledge;

. . ' . .; . . . . .