Kişilerin Tatile ilişkin Tercih Ve Beklentileri (ADANA-Tufanbeyli Örneği)

KĠġĠLERĠN TATĠLE ĠLĠġKĠN TERCĠH VE BEKLENTĠLERĠ (ADANA-Tufanbeyli Örneği)

Emrah Gençay

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

AĠLE EKONOMĠSĠ VE BESLENME EĞĠTĠMĠ ANA BĠLĠM DALI

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 1 (bir) yıl sonra tezden fotokopi çekilebilir.

YAZARIN Adı: Emrah Soyadı: Gençay

Bölümü: Aile Ekonomisi Ve Beslenme Öğretmenliği İmza :

Teslim Tarihi : 05.01.2015

TEZİN

Türkçe Adı: Kişilerin Tatile İlişkin Tercih ve Beklentileri (Adana/Tufanbeyli Örneği)

İngilizce Adı: People’s Choices And Expectations Concerning Holiday (Adana/Tufanbeyli Sample)

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Emrah GENÇAY

Jüri Onay Sayfası

Emrah GENÇAY tarafından Hazırlanan KİŞİLERİN TATİLE İLİŞKİN TERCİH VE BEKLENTİLERİ (ADANA /Tufanbeyli Örneği)” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Aile Ekonomisi Ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı’nda yüksek lisans olarak kabul edilmiştir.

Danışman: Prof.Dr. M. Hamil NAZİK

(Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi, Gazi Üniversitesi) ….………

Başkan: Prof.Dr. Tayyip DUMAN

(Eğitim Bilimleri, Gazi Üniversitesi) . ..………...

Üye: Dç. Dr. Yasin BOYLU

(Turizm İşletmeciliği, Gazi Üniversitesi) ………...

Tez Savunma Tarihi: 18/05/2015

Bu Tezin Aile Ekonomisi Ve Beslenme Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi Olması İçin Şartları Yerine Getirdiğini Onaylıyorum.

Emrah GENÇAY

Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü

Prof. Dr. Servet Karabağ ………

TEŞEKKÜR

Bu araştırmanın temelini, kişilerin tatile ilişkin tercih ve beklentileri oluşturmaktadır. Turizm/tatil dünyada en büyük endüstrilerden biri haline gelmiş olup büyük bir potansiyele sahiptir ve iyi bir şekilde yönetilirse, sadece ekonomiye değil çevreye ve Türkiye’nin tanıtımı ve keşfedilmemiş yerlerin bilinmesi açısından da önemli ölçüde bir yere sahiptir.

Bu önemli konuyu seçmemde ve araştırmamda yardımcı olan danışmanım Prof. Dr. M. Hamil NAZİK’e ve desteğini eksik etmeyen sevgili eşim Emine GENÇAY’ a teşekkür ederim.

KĠġĠLERĠN TATĠLE ĠLĠġKĠN TERCĠH VE BEKLENTĠLERĠ

(ADANA/Tufanbeyli Örneği)

(Yüksek Lisans Tezi)

Emrah Gençay

GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ

EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

Ocak 2015

Öz

Dünyada önemi sürekli artan ve sektör olarak büyük boyutlara ulaşan turizm hareketleri, insanların fiziksel, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarına doğrudan veya dolaylı olarak, belli bir süre için cevap verebilen en etkili faaliyetlerden biri haline gelmiştir. İş hayatının getirmiş olduğu yorgunluk ve şehirlerin getirmiş olduğu stresten dolayı turizm faaliyetlerine katılmak, başka bir deyişle tatil yapmak artık zevk olmaktan çıkmış bir ihtiyaç olarak hissedilmeye başlamıştır.

Bu araştırma ile farklı demografik özelliklere sahip bireylerin tatile ilişkin tercih ve beklentilerini, neden tatile çıkmak istediklerini, tatile çıkıyorlarsa tatil yeri tercihlerini bulmak amacıyla yapılmıştır. Aynı zamanda araştırmaya katılanların tatil için ayırdıkları bütçeyi ve tatil/turizm fırsatlarından yararlanma oranlarının tespit edilmesi amaçlanmıştır.

Araştırmada literatürler taranarak öncelikle turizm, turizm çeşitleri ve turizmin tarihsel gelişimi, sonrasında da tatil ve tatil çeşitleri hakkında bilgiler verilmektedir. Çalışmanın devamında ise Adana’nın Tufanbeyli ilçesindeki ikamet edenlere anket düzenlenerek veri toplanmış, elde edilen veriler bilgisayar ortamında istatistik paket programları kullanılarak analiz edilip, tablolar ile yorumlanmıştır.

Araştırmanın sonucunda insanların tatile ilişkin tercih ve beklentilerinin; öğrenim düzeyi, çalışma durumu ve gelir düzeyi gibi kriterlerle karşılaştırıldığında karar verme aşamalarında farklı sonuçlarla karşılaşılmıştır. Araştırmanın alt amaçlarına bakıldığında demografik özelliklerin de bireylerin tatil yapma düşüncesinden tatilin bitimine kadar etkili olduğu sonucuna varılmıştır. Bu araştırma ile de tatil hizmeti sunan işletmelerin araştırmanın sonucunda çıkan bilgileri dikkate alarak hizmet üretmelerine ve strateji geliştirmelerinde faydalı olacağı düşünülmektedir.

Bilim Kodu :

Anahtar Kelimeler : Tatil, Tatil Tercihleri, Tatilden Beklentiler

Sayfa Adedi : 100

PEOPLE’S CHOICES AND EXPECTATIONS CONCERNING

HOLIDAY

(ADANA/Tufanbeyli Sample)

(M.S. Thesis)

Emrah Gençay

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

January 2015

ABSTRACT

Ever- increasing importance in the world and reaching large sizes as a sector tourism activities have become one of the most effective activities for a certain period of time that can answer people's physical, social and psychological needs, directly or indirectly. Due to the fatigue as a result of business life and the stress brought by the city, participating in tourism activities, in other words having a holiday, has gone beyond the enjoyment and felt as a need.

This research is done to find out the holiday preferences and expectations of the individuals with different demographic characteristics, why they want to go on vacation and where they prefer to go. It is also intended to detect the holiday budget of research participants and the benefit rates from holiday / tourism opportunities.

Scanning the literature, the research first provides information about tourism, types of tourism and the historical development of tourism and after information about vacation and holiday types. In continuation of the study, the survey datas organized in Adana Tufanbeyli district are collected and the datas obtained are analyzed using statistical software packages on computers, reviewed wıth the charts.

As a result of the research, preferences and expectations of the people on holiday; compared with the criteria such as education level, employment status and income level, different results are encountered on decision-making stage. When the sub-objectives of the

study are considered, it is concluded that the demographic characteristics of individuals are effective from the idea of having a holiday until the end of it. It is also supposed that this research would be useful for the businesses offering vacation services in the production of services and strategy development, taking into account the information as a result of the research.

Science code:

Keywodrs : Holiday, Holiday Choices, Expectations From Holiday

Number of pages: 100

ĠÇĠNDEKĠLER

ÖZ...v

YABANCI DĠLDE ÖZ...vii

ĠÇĠNDEKĠLER………ix

TABLOLAR LĠSTESĠ………..xiii

ġEKĠLLER LĠSTESĠ……….…....xv

BÖLÜM 1

GĠRĠġ

1.1. Problem Durumu/Konunun Tanımı...3

1.2. AraĢtırmanın Amacı………...6 1.2.1. Alt Amaçlar ...6 1.3. AraĢtırmanın Önemi...………7 1.4. Sınırlılıklar………..……….9 1.5. Tanımlar...10

BÖLÜM 2

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

2.1. Turizmin Tanımı, Önemi Ve Tarihsel GeliĢimi...13

2.1.1. Turizmin Tanımı...13

2.1.2. Turizmin Önemi………...15

2.1.3. Turizm Sektörünün Tarihsel GeliĢimi………...15

2.2. Turizm Türleri...18

2.2.1. Ziyaret Edilen Yere Göre Turizm Türleri……….19

2.2.3. Katılanların Sosyo-Ekonomik Durumlarına Göre Turizm Türleri………21

2.2.4. Katılanların KiĢi Sayısına Göre Turizm Türleri………...21

2.2.5. Katılanların Amaçlarına Göre Turizm Türleri...22

2.3. Turistin Tanımı ve ÇeĢitleri...22

2.3.1. Turistin Tanımı……….22

2.3.2. Turistin ÇeĢitleri………...23

2.3.2.1. Yerli Turist………..23

2.3.2.2. Yabancı Turist………23

2.3.2.3. Günübirlikçi Turist………23

2.4. Ġnsanları Turistik Hareketleri Yönlendiren Etkenler……….24

2.5. Tatilin Önemi………...28

2.5.1. Tatilin Getireceği Faydalar……….28

2.6. Tatil/Turizm Türleri………...30

2.7. Ġnsanların Tatil Tercihlerini Etki Eden Kriterler………37

2.7.1. Demografik Kriterler………...37

2.8. Konuyla ilgili yapılan çalıĢmalar..……….40

BÖLÜM 3

YÖNTEM

3.1.AraĢtırmanın Modeli………..47

3.2.AraĢtırma Bölgesinin Seçimi….………47

3.3. AraĢtırma Örnekleminin Seçimi………..48

3.4.Verilerin Toplanması……….48

3.5.Verilerin Analizi……….48

BÖLÜM 4

BULGULAR VE TARTIġMA

4.1. KiĢiler Hakkında Genel Bilgiler…………...………49

4.2. AraĢtırmaya Katılanların Tatile Çıkma Nedenleri, Sıklık ve Süreleri, Yer ve Tercihleri.……….………..…51

4.2.1. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatile Çıkma Sıklıkları Dağılımı ve Analizi……..………..51

4.2.2. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Yapma Ġstekleri/Nedenleri Dağılımı ve Analizi ……….……….53

4.2.3. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Ġçin

Ayırdıkları Bütçe Dağılımı Ve Analizi……….………56 4.2.4. AraĢtırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Erken

Rezervasyondan Yararlanma Dağılımı Ve Analizi Dağılımı Ve

Analizi………..57 4.2.5. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı

Yaparken Etkilendiği En Önemli Faktörlerin Dağılımı Ve Analizi…. 58 4.2.6. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt Ġçi Ve

Yurt DıĢı Tatil Tercihleri Dağılımı Ve Analizi………60 4.2.7. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Tercihleri

Dağılımı Ve Analizi………...61 4.2.8. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt Ġçinde

Bölge Seçimi Dağılımı Ve Analizi……….….63 4.2.9. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile

Giderken UlaĢım Aracı Seçimi Ve Analizi………...64 4.2.10. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yeri

Seçerken Etkilendiği Faktörlerin Dağılımı Ve Analizi………..….65 4.2.11. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatilde En

Fazla Harcama Yaptıkları Yerlerin Dağılımı Ve Analizi ………..66 4.2.12. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil

Yapma Sürelerinin Dağılımı Ve Analizi ………..67 4.2.13. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile

Çıkma Mevsimleri Dağılımı Ve Analizi ………...…68 4.2.14. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Gezi

Turlarına Katılımı Dağılımı Ve Analizi ……….…….70 4.2.15. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Günü Birlik

Tatile Çıkma Durumları Dağılımı Ve Analizi ……….…..70 4.2.16. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Konaklama

Yeri Tercihleri Dağılımı Ve Analizi ……….72 4.2.17. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tesis

Tercih Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı Ve Analizi………..………..73

4.2.18. AraĢtırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken Tercih Edilen Tesiste Bulunan Aktivite Ve Ġmkanların

Önem Derecesi Dağılımı Ve Analizi………..…77

BÖLÜM 5

SONUÇ VE ÖNERĠLER

TABLOLAR LĠSTESĠ

Tablo 1. Araştırmaya Katılanlarla İlgili Bazı Tanıtıcı Bilgiler ………...50 Tablo 2. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatile Çıkma

Sıklıkları ...………...51

Tablo 3. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma Sıklıkları……..52 Tablo 4. Araştırmaya Katılanların Çalışma Durumlarına Göre Tatile Çıkma Sıklıkları….53 Tablo 5. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Yapma İstekleri……54

Tablo 6. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma Sebepleri……...55

Tablo 7. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil İçin Ayırdıkları Bütçe...56 Tablo 8. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Erken Rezervasyondan

Yararlanması ……….………...57 Tablo 9. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken

Etkilendiği En Önemli Faktörler ………...58

Tablo 10. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Düzeylerine Göre Tatil Planı

Yaparken Etkilendikleri En Önemli Faktörler………..………59

Tablo 11. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçi ve Yurt Dışı

Tatil Tercihleri ………...60

Tablo 12. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Tercihleri Dağılımı ……61 Tablo 13. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Bayram Tatili

Tercihleri Dağılımı……….…..62 Tablo 14. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Yurt İçinde Bölge

Tablo 15. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Giderken Ulaşım

Aracı Seçimi Dağılımı………..…64

Tablo 16. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yeri Seçerken

Etkilendiği Faktörlerin Dağılımı……… 65

Tablo 17. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatilde En Fazla

Harcama Yaptıkları Yerlerin Dağılımı………...……66

Tablo 18. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Yapma

Sürelerinin Dağılımı ……….………67

Tablo 19. Araştırmaya Katılanların Çalışma Durumlarına Göre Tatil Süreleri Dağılımı…68 Tablo 20. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatile Çıkma

Mevsimleri Dağılımı.……….68

Tablo 21. Araştırmaya Katılanların Çalışma Durumlarına Göre Tatile Çıkma

Mevsimleri Dağılımı……….69 Tablo 22. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Gezi Turlarına

Katılımı Dağılımı………. 70

Tablo 23. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Günü Birlik Tatile

Çıkma Durumları Dağılımı ………...70

Tablo 24. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Konaklama Yeri

Tercihleri Dağılımı……….72

Tablo 25. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tesis Tercih Ederken

Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı ………73

Tablo 26. Araştırmaya Katılanların Öğrenim Durumlarına Göre Tesis Tercih

Ederken Dikkat Ettikleri Faktörlerin Önem Sırası Dağılımı………75

Tablo 27. Araştırmaya Katılanların Gelir Durumlarına Göre Tatil Planı Yaparken

ġEKĠLLER LĠSTESĠ

Şekil 1. Tatil Seçiminde Karar Verme Aşamaları………..4 Şekil 2. Turizm Türleri……….19 Şekil 3. İnsanları Turistik Hareketlere Yönelten Sebepler………...24

BÖLÜM 1

GİRİŞ

Tarih içerisinde insanlar beslenme, ticari, dini ve sağlık nedenleri gibi farklı motivasyonlarla, sürekli yaĢadıkları bölgelerden baĢka bölgelere seyahatler gerçekleĢtirmiĢlerdir. Bu seyahatler esas olarak yiyecek gereksinimini karĢılamak amacıyla yapılmaktaydı (Özdemir, 2008).

Dünya‟da turizm hareketlerinin kökten değiĢtiği dönem ise II. Dünya SavaĢı sonrası olmuĢtur. Bu dönemde uluslararası turizm hareketleri, ekonomik büyüme sonucu gelirlerin önemli ölçüde artması, çalıĢma saatlerinin kısalmasıyla birlikte seyahat için ayrılan sürelerin artması, ülkeler arası seyahati kısıtlayan yasal düzenlemelerin ortadan kaldırılması sonucu seyahat özgürlüğünün artması, özellikle havayolu taĢımacılığında yaĢanan geliĢmeler sonucu seyahatin ucuzlaması, paket turlarda meydana gelen artıĢ ve bu paket turların uluslararası alanda yaygınlaĢması, ulaĢım teknolojilerinde meydana gelen geliĢmeler sayesinde seyahat sürelerinin azalması, ulaĢtırma araçlarının kalitesinin ve güvenilirliğinin artması, ortalama yaĢam süresinin uzaması, kadınların çalıĢma hayatına dahil olması, emeklilik sürelerinin uzaması gibi demografik değiĢimler nedeniyle daha da geliĢmiĢtir. YaĢanan bu geliĢmeler sonucunda turizm endüstrisi hızla büyümüĢ ve dünya ekonomisinde en çok gelir yaratan ilk üç sektörden biri olmuĢtur (Avcıkurt, Köroğlu ve Sarıoğlan, 2009). Bununla birlikte, sanayileĢme, kentleĢme, küreselleĢme ve teknolojinin günlük hayata daha fazla girmesi nedeniyle günümüzde kiĢilerin yaĢam standartlarında da birçok değiĢimler olmuĢtur. Bu değiĢimler hayatın her alanına yansımıĢtır. Toplumun tüketim biçimi ve eğilimleri de değiĢmiĢ, kendisine sunulan mal ve hizmetlerin çeĢit, miktar ve kalitesinde önemli farklılıklar oluĢmuĢtur. Bütün bu değiĢimler tüketiciyi evden daha fazla dıĢarıya doğru çıkartmıĢ, gezme, görme, eğlenme ve dinlenme gibi ihtiyaçların farkındalığı yükselmiĢtir. Bu da tüketicinin turizm faaliyetlerine daha fazla katılımı ile sonuçlanmıĢtır. Turizm faaliyetlerine katılmak, artık zevk olmaktan çıkmıĢ bir ihtiyaç

olarak hissedilmektedir. KiĢi baĢına düĢen ortalama gelirin artması, boĢ zaman ve yaĢam standardındaki artıĢlar, eğitim düzeyinin yükselmesi, ülkelerin izledikleri turizme yönelik ekonomi politikaları gibi nedenler turizmin tarihi boyunca insanların ticari, dini ve askeri amaçlarla yaptıkları seyahatlerden farklı bir boyut kazanmasına ve sosyal ve ekonomik bir olay özelliği kazanmasına neden olmuĢtur.

Yarattığı ekonomik, sosyal, kültürel ve çevresel sonuçlar nedeniyle tüm dünyayı önemli ölçüde etkileyen turizm endüstrisi, son yıllarda ulaĢtığı finansal büyüklük nedeniyle rekabetin en yoğun olduğu endüstri kollarından biri haline gelmiĢtir. Bu yoğun rekabet; ülke, destinasyon ve iĢletmelere turizm faaliyetlerinin çeĢitlendirilmesi ve yenilik konusunda motivasyon sağlayan önemli etmenlerden biridir. Geleneksel kitle turizminin dıĢında alternatif turizm çeĢitlerinin zenginleĢtirilmesi, özel ilgi turizmine yönelik talebin karĢılanması ve bu talebin artırılması, söz konusu yoğun rekabet ortamında ülke, destinasyon ve iĢletmelere önemli avantajlar sağlamaktadır (Üner E, 2014). Türkiye‟de turizmin ivme kazanması 1980‟li dönemlere rastlamaktadır. 1980‟li yıllardan itibaren Türkiye‟de alt ve üst yapı yatırımlarına önem verilmiĢ ve Avrupa‟da yeni destinasyonlar arayıĢında bulunan kitle turizmi, talebi Türkiye‟ye doğru yönelmeye baĢlamıĢtır. Bu dönemden sonra Türkiye‟de turizm olgusunun ekonomik, sosyal ve çevresel yönleri ile birlikte ele alınmaya baĢlandığı bir döneme geçilmiĢtir. Bunun üzerine tarihi, doğası, iklimi, mutfağı gibi unsurlarla önemli özelliklere sahip olan Türkiye‟de bu unsurlar değerlendirilmeye baĢlanmıĢtır.

Turizm, önemi her geçen gün artan ve dünyanın en hızlı geliĢen sektörlerinden biri konumundadır. Birçok ülkede imalat endüstri sektörlerini bile geride bırakan turizm, ülkelerin dıĢ ödemeler dengesi açısından da öncü rol oynamaya baĢlamıĢtır. II. Dünya savaĢına kadar lüks bir tüketim araca olan turizm, savaĢ sonrası Avrupa'daki sanayileĢme hareketleriyle birlikte geliĢmeye ve yaygınlaĢmaya baĢlamıĢtır. 1950' lerde 25 milyon olan uluslar arası turizm rakamı, 2000 yılında 698 milyona ulaĢmıĢ ve buda 475 milyar dolarlık bir geliri beraberinde getirmiĢtir. Dünya Turizm Örgütüne göre bu rakam 2020' de 1.6 milyar kiĢiye ve bu da 2 trilyon dolarlık bir gelire karĢılık gelecektir. Bu geliĢmeler karĢısında, turizm faaliyetlerini gerçekleĢtiren unsurlar arasında en baĢta gelen insan kaynağı, yani turistik tüketicinin tatile yönelik haklarını göz ardı etmek mümkün değildir. Turizmde, üretilen mal değil, hizmettir ve bu hizmeti satın alan turistik tüketicinin de her geçen gün talepleri değiĢmektedir. Bu talepler doğrultusunda meydana gelen ekonomik değiĢmeler ve siyasi olaylar turistik tüketicilerin tatillerini geçirirken, daha güvenilir

yerleri seçme isteği, ister istemez ülkeler arasında rekabet ortamı yaratmıĢ ve belirli düzenlemelere gidilmesine yol açmıĢtır (Ġlban 2002).

Turizm ve tatil; sosyal, kültürel ve çevresel sonuçlar nedeniyle sadece kiĢileri değil tüm dünyayı da önemli ölçüde etkilemiĢtir. Yapılan bu çalıĢma kiĢilerin tatile iliĢkin tercih ve beklentilerinin neler olduğunu araĢtırmak için yapılmıĢtır. Farklı özelliklere sahip kiĢilerin (yaĢ, eğitim, mesleki durum, cinsiyet, medeni durum vb.) turizme/tatile yönelik kararlarının neler olduğunun belirlenmesi için elde edilen veriler tartıĢılacaktır.

1.1.Problem Durumu/ Konunun Tanımı

Turizm, devamlı olarak yaĢanan yer dıĢında tüketici olarak tatil, dinlenme, eğlence, kültür, v.b. ihtiyaçların giderilmesi amacıyla yapılan seyahat ve geçici konaklama hareketleri olarak tanımlanabilir (Sezgin, 1995, s. 5).

Bir tüketici olarak turist, kiĢilik, yaĢam biçimi, algılama, güdülenme, öğrenme, tutum gibi psikolojik; yaĢ, cinsiyet, gelir, meslek, eğitim durumu ve aile büyüklüğü gibi demografik; aile, danıĢma grubu, sosyal sınıf ve kültür gibi sosyo-kültürel faktörlerin etkisiyle karar vermektedir. Aile tatil kararı bireysel tatil kararlarından daha farklı ve daha karıĢık bir yapıya sahiptir. Bu süreçte aile bireyleri, bireysel ve ortak katılımlı kararlar alabildikleri gibi, doğrudan ya da dolaylı olarak diğer aile üyelerini de etkileyebilmektedir. Dolayısıyla, aile tatil pazarlarında etkili olabilmek için sadece onların, yani ailelerin tatil ihtiyaçlarını anlamak yetmez, aynı zamanda tatil kararının nasıl verildiğini ve hangi alt kararlarda hangi aile üyesinin etkili olduğunu da anlamak gerekmektedir (Rızaoğlu, 2004, s. 94).

Turistin karar vermesi kendine özgü bir yapı taĢır. Ġlk olarak turistik etkinliklere katılma uzun dönemde planlanır ve finansal bakımdan bir tasarrufu gerektirir. Ġkinci olarak, turizmin bir hizmet ürünü olmasından dolayı, elle tutulan bir getiriden söz etmek olanaksızdır. Tüketici, seyahat ve tatil için yapacağı yatırım sonucu ekonomik getiri yerine genel anlamda tatmin sağlamaktadır (OdabaĢı, 1988, s. 81). Tatil ya da seyahat kararları alınırken kiĢiden ya da çevresel etkenlerden etkilenir. Turistik satın alma davranıĢında tatil yeri, ulaĢım, konaklama, aktiviteler, bütçe, rezervasyon gibi bir dizi alt karar söz konusudur (ġekil 1).

ġekil 1. Tatil seçiminde karar verme aĢamaları (Yılmaz, 2007, s.10)

Konu aile bazında ele alındığında, ailenin turistik satın alma kararlarında kocanın egemen olduğu konular içerisinde; tatil yeri ve konaklama tesisi türünün seçimi vardır. Aile üyeleri, tatile gidip-gitmeme ve tatilde ne kadar harcama yapılacağı konularında ise genellikle ortak karar vermektedirler. Tatilin içerikleri olarak adlandırılabilecek diğer karar alanlarında da aile bireylerinin ortak etkileri söz konusu olmaktadır (OdabaĢı, 1996, s. 87). Örneğin, çekirdek ailenin küçüklüğü onların daha hareketli olmasını sağlayarak turizm hareketlerine katılmasını kolaylaĢtırır. En fazla iki çocuğu olan ya da çocuksuz ailelerin yolculuk yapmasının kolaylaĢması yanında, ailede kiĢi baĢına düĢen gelir de artmakta, bu durum turizme harcanabilecek paranın yükselmesine neden olmaktadır. Böylece modern endüstri toplumunda gezi eğilimi artmaktadır (Doğan, 2004, s. 42). Çekirdek aileler daha çok açık hava aktivitelerini içeren balık tutma, kamp, tekne gezisi gibi faaliyetleri, temalı park gezilerini, bowling gibi sportif aktiviteleri içeren aile tatillerini tercih ederler (Aslan, 2009, s. 160).

Tüm sektörlerde olduğu gibi turizm sektöründe de arz ve talebin birbiri ile doğru orantılı olarak geliĢmesi beklenmektedir. Sosyal ve maddi refahın iyileĢmesi, günümüz iĢ hayatının ve gündelik stresin artması turistik ürün ve hizmetlere talebin gün geçtikçe artmasına sebep olmaktadır. Turistik ürünleri talep eden tüketicilerin daha bilinçli olmaları; istek, ihtiyaç ve maddi olanaklarına göre taleplerindeki değiĢikliklerle orantılı olarak iĢletmelerin de ürettikleri mal/hizmetler de çeĢitlendirmelere gitme zorunluluğunu doğurmuĢtur. Turizm ile uğraĢan sektörlerinde bu taleplere karĢılık verebilmesi için geleceği tahmin ederek hazırlık yapılması ihtiyacını da doğurmuĢtur.

YapılmıĢ çalıĢmalarda da kiĢilerin tatil seçimini bütçe ve zaman kısıtlamalarına bağlı olarak gerçekleĢtirdikleri belirtilmektedir (Kozak, 2011, s.3). Turizm ve tatilin hem arz hem de talep cephesindeki insan, önemli bir unsurdur. Tüketici dünden farklı olarak hizmette belli düzeylerde kaliteyi aramakta ve kaliteli hizmetin alt yapısı ise eğitim ile sağlanmaktadır (Yağcı, 2001, s.28).

SanayileĢme, kentleĢme, küreselleĢme ve teknolojinin günlük hayata daha fazla girmesi nedeniyle kiĢilerin yaĢam formlarında birçok değiĢimler olmuĢtur. Bu değiĢimler hayatın her alanına yansımıĢtır. Toplumun tüketim biçimi ve eğilimleri de değiĢmiĢ, kendisine sunulan mal ve hizmetlerin çeĢit, miktar ve kalitesinde önemli farklılıklar oluĢmuĢtur. Bütün bu değiĢimler tüketiciyi evden daha fazla dıĢarıya doğru çıkartmıĢ, gezme, görme, eğlenme ve dinlenme gibi ihtiyaçların farkındalığı yükselmiĢtir. Bu da tüketicinin turizm faaliyetlerine daha fazla katılımı ile sonuçlanmıĢtır.

Önemli bir yere gelen turizm, insanların fiziksel ve psikolojik gereksinimlerine etki eden önemli bir sektör haline gelmiĢtir. Aynı zamanda sosyal bir etkinliktir. Bu özelliğinden dolayı, sosyoloji, ekonomi, iĢletme ve benzeri birçok bilim alanının yakından ilgilendiği bir olaydır. KiĢilerin ekonomik, soysal, kültürel, örf ve adetler gibi değiĢkenlerden dolayı yurt içi ve yurt dıĢında turizme katılmaları ve tatil yapmaları birbirinden farklılık göstermektedir. Turizm çeĢitli değerlerin öğrenilmesi ve sevilmesi; diğer bölgelere göre az geliĢmiĢ bölgelerin ekonomik olarak canlılık göstermesi bakımından önem arz eder. Halkın yaĢam standartlarının artmasında, sosyal olarak daha üretken, ekonomik bakımdan da daha kaliteli bir toplum olabilmesine de katkı sağlamaktadır. Ġnsanlar hayatlarının her zamanında çeĢitli biçim ve amaçlarla tatile çıkma ihtiyacı duymaktadırlar. ÇalıĢma kadar, dinlenme, eğlenmenin de önemli insan ihtiyaçları arasında olduğu göz önüne alınınca tatilin büyük faydalarının ortaya çıktığı görülmektedir. Ġnsanın günlük hayatında rutin olarak yaptığı iĢlerden sıkılarak bunlardan sıyrılmak istemesi depresyondan arınma ve rahatlaması için farklı faaliyetlerde bulunması gerekmektedir. Ġnsan beden ve zihinsel olarak gündelik hayattan kurtulması ile rahatlayacak gerilimini de azaltacaktır. Tatilin en önemli özelliği insanı rahatlatması ve bir çok kiĢinin Ģikayetçi olduğu stresi azaltmasıdır. KıĢ aylarında yoğun olarak çalıĢan kiĢiler bu stresi üzerlerinden atabilmek için yaz aylarında tatil yapmayı tercih ederler.

1.2. Araştırmanın Amacı

Son dönemlerde özellikle de teknoloji, iletiĢim ve demografik yapıdaki değiĢimler, ailelerin birçok alanda etkili olduğu gibi, turizm alanında da yeniden incelenmesini gerekli kılmıĢtır. Ailelerin tüm bu değiĢenler karĢısında tatile yönelik tercih ve beklentilerinin tekrar incelenmesi faydalı görülmektedir.

Bu araĢtırma kiĢilerin tatile iliĢkin tercih ve beklentilerinin neler olduğunu bulmak amacıyla yapılmıĢtır. Aynı zamanda tatil için ayrılan bütçe ve tatil türlerine göre hitap eden kesimin sosya-ekonomik özellikleri de bulunmuĢtur.

1.2.1. Alt Amaçlar

 Adana‟ nın Tufanbeyli ilçesinde ikamet eden bireylerin tatile çıkmalarında etkili olan demografik özelliklerini incelemek,

 AraĢtırmamıza katılanlardan alternatif turizm türlerine iliĢkin görüĢlerini almak ve bundan sonraki yapılacak olan araĢtırmalara kaynak olmak.

Bu genel amaca ulaĢmak için aĢağıdaki sorulara cevap aranmıĢtır.  Tatil planı yaparken etkilendiğiniz en önemli faktör nedir?  Ġnsanlar neden tatile çıkmak istemektedir?

 Erken rezervasyon indirimlerinden yararlanıyor musunuz?  Türkiye‟ de en çok tercih edilen tatil türleri hangisidir?  Tatil için ayırdığınız yıllık bütçe ne kadardır?

 Tatilinizde yurtiçinde hangi bölgeyi tercih edersiniz?

 Bayram, yaz tatili vb izin/tatil günlerinde daha çok hangi tatil türünü tercih edersiniz?

 Tatile giderken çoğunlukla kullandığınız ulaĢım aracı hangisidir?  Tatilde en fazla parayı nereye harcıyorsunuz?

 Tatilinizin süresi genellikle kaç gündür?  Çoğunlukla hangi mevsimde tatile çıkarsınız?  Tatiliniz süresince gezi turlarına katılır mısınız?  Günü birlik tatillere çıkar mısınız?

1.3. Araştırmanın Önemi

Ġnsanların zaman olarak içinde bulunduğu psikolojik ve sosyo-kültürel durumlar, ürünlerden ve hizmetten beklentilerini farklılaĢtırmıĢ, birbirinden farklı ve karmaĢık yapılı tüketici davranıĢlarının ortaya çıkmasına neden olmuĢ, bu davranıĢlar da bulundukları sektörde baĢarı sağlamak isteyen iĢletmeler için anlaĢılır hale getirilmesi gereken bir konu haline gelmiĢtir (Tayfun ve Yıldırım, 2010, s. 45).

Turistik tüketicinin satın alma sürecinin nedenlerini anlamak, tüketicilerin ihtiyaç ve motivasyonları ile oluĢan tüketici davranıĢlarını ortaya koymaktan geçmektedir. Tüketici davranıĢlarını anlamadan, turizm ve tatil ile ilgili kararlar alınabilmesi ve bunların uygulanması gerçekçi değildir. Bu araĢtırma ile kiĢilerin tatile iliĢkin tercih ve beklentileri neler olduğu incelenmektedir. AraĢtırma kiĢilerin turizm faaliyetlerine niçin katıldıklarını veya katılmadıklarını bulmak, insanların toplum içerisinde mutlu ve iĢlerinde uyumlu ve baĢarılı olmaları açısından turizme teĢvik edilmesinin gereği açısından da önemlidir.

Ailenin özellikleri; sosyo-ekonomik düzeyi, annenin çalıĢma durumu, ailedeki çocuk sayısı, ebeveynlerin yaĢları ve eğitim düzeyleri, anne ve babaların çocuklarına karĢı tutumları, ailelerin veya kiĢilerin tatil yeri seçimindeki tercih ve beklentilerini önemli derecede etkileyen etmenler olarak değerlendirilebilmektedir. Buna ilave olarak, yaĢam koĢullarının değiĢmesi, sosyal hakların artması, gelirin sürekli değiĢmesi, yapılaĢmanın ve iĢ hayatının sebep olduğu stres ve sıkıntı sebebi ile insanların turizm etkinliklerinden beklentileri, istek ve tercihleri de farklılık göstermektedir.

Turizm, milyonlarca insanı üretici, tüketici olarak belirtmekte ve turizm sirkülasyonu yeni çalıĢma alanlarının açılmasını sağlamaktadır. Turizm faaliyetlerinin sosyal bakımdan önemine bakıldığında ise, insanların ve ulusların birbirlerini tanıması, anlaması ve sosyal-kültürel çevrenin korunması için bir araç olduğu ve kültürlerarası iletiĢimim her düzeyde gerçekleĢmesini sağladığı görülmektedir (Sezgin ve Ünüvar, 2009, s. 392). Aynı zamanda devletlerin, tarihi ve kültürel miraslarının farkına varmasını, sahip oldukları değerleri koruyarak geliĢtirmesini sağlar. BaĢka bir açıdan bakıldığında, yabancı kültürleri ziyaret eden turistler, deneyimlerin her birinden farklı olarak etkilenir ve bu sayede kendi kültürlerinden bağımsız alıĢkanlıklar kazanırlar.

KüreselleĢmenin ve özellikle bilgi teknolojilerinin yol açtığı değiĢim, turistik tüketicileri etkilemektedir. Turistik tüketiciler de bilgi teknolojilerinin sağladığı olanaklardan yararlanmakta, turistik ürün için ödedikleri paranın ve harcadıkları zamanın karĢılığını en

iyi Ģekilde almak istemektedirler. GeliĢmiĢ ülkelerde bireylerin zamanlarının kısıtlı oluĢu, turistik tüketicileri turistik ürünler hakkında güvenilir ve doğru bilgilere ulaĢmak, rezervasyonlarını kısa sürede gerçekleĢtirmek için bilgi teknolojilerinde ve internetten yararlanmaya itmektedir. Turistik ürün hakkında geniĢ bilgilere ulaĢabilen turistik tüketiciler beklentilerine en uygun ürünü seçebilmektedirler. Turizm endüstrisinde bilgi teknolojileri kullanımı karmaĢıklaĢan ve geliĢen turizm talebi tarafından Ģekillendirilirken, turistik tüketicilerin kiĢiselleĢtirilmiĢ turistik ürünleri seçebilmelerine de olanak tanımaktadır (Akar, 2008, s. 73).

Kadın erkek, çalıĢma durumu, öğrenim ya da gelir düzeyi ne olursa olsun insanın tatil yapma gereksinimi bitmeyecektir. Ġnsan stresten uzaklaĢıp kendisini dinlendirip nefes alması amacıyla önemli bir ihtiyacı olan tatil yapma gereksinimine devam edecektir. Tatil sonucu kiĢinin performansını tam olarak yansıtması da bunun bir göstergesidir. Tatil yapmak isteyen bir kiĢi göz önüne alındığında, tamamen son noktaya gelmiĢ ve çalıĢma konusunda yeterli performans gösteremez bir duruma geldiğini görülebilmektedir. Sonuç olarak da kiĢi için tatil gereksinim haline gelmiĢtir.

Bu araĢtırma kiĢilerin neden tatile çıkmak istediklerini, tatile iliĢkin tercih ve beklentilerini etkileyen faktörler, istek ve ihtiyaçlarını en iyi Ģekilde karĢılayacak tatil türleri konusunda bilgilenmelerini, turizm çeĢitlerinin farkında olmalarını; alternatif turizm hizmeti sunan iĢletmeleri ise tüketicilerin algılama ve satın alma davranıĢlarını dikkate alarak hizmet üretmelerini sağlayacak bilgiler edinmelerini, strateji geliĢtirmelerinde faydalı olacaktır.

Yoğun rekabet ortamında konaklama iĢletmelerinin, turistlerin istek ve ihtiyaçlarını belirlemeleri ve bu istek ve ihtiyaçlara en uygun Ģekilde hizmet verebilmeleri gerekmektedir. Bir turist kiĢilik, yaĢam biçimi, algılama, yaĢ, cinsiyet, gelir, medeni durum, aile yapısı, kültür vb. faktörlerin etkisiyle tatil kararını vermektedir. Çocuklu aileler tatil planları yaparken, gidecekleri konaklama iĢletmelerinin hem kendileri, hem de çocukları için uygun tatil yeri ve konaklama iĢletmesi olması için çaba göstermektedirler. Turistin tek baĢına seyahatlerdeki konaklama iĢletmesi tercihi ile ailesiyle beraber seyahatlerindeki tercihleri birbirinden farklı olmaktadır. Ailenin çocuğunun olması durumu da yine turistik faaliyetlerini etkilemektedir. Çocuklu aileler, diğer ailelerden, gençlerden ve bekârlardan daha farklı istek ve beklentilere sahiptir. Tatilde kendi istek ve ihtiyaçlarından çok çocuklarının istek ve ihtiyaçları önemlidir. Ayrıca çocuklar gittikleri yerde yabancılık hissedebilir, orada sunulan yemekleri yemek istemeyebilirler. Çocuk menüsünün olması, çocukların rahat edebileceği, oyun oynayabilecekleri alanların

bulunması, gerekli güvenlik önlemlerinin alınmıĢ olması gibi faktörler onlarla tatil yapmayı daha rahat hale getirebilir. Bu amaçla konaklamak için tercih edilen tesislerin her biri farklı bir hizmet arz etmektedir. Bu farklılıktan dolayı her gelir düzeyine hitap eden fiyat çizelgesini bu etmenlere göre belirleyen tesislerde rahatlıkla konaklayarak tatil yapmanın keyfi sürülebilir. Turizm Ģirketlerinin hazırlamıĢ olduğu geniĢ aralıklı fiyat çizelgeleri sayesinde hiç tatile çıkmamıĢ insanlar bile tatil yapma imkanı bulabilmektedir. Günlük hayatın olumsuz etkilerinden uzak kalmak için, sağlığınız ve yaĢam kaliteniz bakımından büyük değiĢiklikler gösterecek, yaĢamın getirdiği zorluklarla daha sağlıklı bir Ģekilde baĢ edebilmeyi sağlayacaktır. Tatili iyi bir fırsat haline getirmek için internet üzerinde bulunan siteler veya reklamlar, gazeteler insanlara yardımcı olmaktadır. Teknoloji sayesinde her yerden tatil fırsatları bulunabilmektedir. Emek yoğun bir sektör olan turizm sektöründe sürekli değiĢen ve önemi artan iki önemli unsur; insan ve teknolojidir (Uygur ve Baykan, 2007). Teknolojik alanda yaĢanan geliĢmeler, internetin turizm sektöründe de kullanımının yaygınlaĢmasını sağlamakta, tüketiciyi bilinçlendirmekte ve tüketici taleplerini etkilemektedir. Turizm pazarlamasında internet, günümüzde en yaygın olarak kullanılan araçtır ve turizm endüstrisinde pazarlama karmasının (direkt e- mail pazarlaması, reklam, müĢteri hizmetleri, pazarlama iliĢkileri, bilgi sağlama, dağıtım ile satıĢ ve internet vasıtasıyla sunulan bütün faaliyetlerin araĢtırılması vb.) pek çok alanında etkilidir (Doğdubay, 2009 s. 6).

Bu çalıĢmanın ilerleyen dönemlerde farklı özelliklere sahip kiĢilerin (yaĢ, meslek, öğrenim, aile ve birey sayısı vb.) alternatif turizm türlerini satın alma tercihlerini etkileyen faktörler, tüketicilerin alternatif turizm türleri konusunda bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi, iĢletmelerin alternatif turizm pazarı, pazar bölümleme stratejileri gibi konulara ilgi duyanlarca yapılacak olan çalıĢmalarda durumsal karĢılaĢtırmalar yapmak açısından da fayda sağlayacağına inanılmaktadır.

1.4. Sınırlılıklar

 AraĢtırma sadece araĢtırma kapsamına alınacak olan farklı özelliklere sahip kiĢilerin(yaĢ, meslek, öğrenim, aile ve birey sayısı vb.) ve onlara veri toplama aracıyla sorulacak sorulardan alınacak cevaplarla sınırlıdır.

 AraĢtırma Adana ilinin Tufanbeyli ilçesinde yaĢayan kiĢilerle yapılmıĢtır.  Alınacak cevaplar hazırlanacak olan anket formu ile sınırlıdır.

1.5. Tanımlar

Destinasyon: Turizmin göreceli olarak önemli bir eylem alanı ve turizmin ekonomik, sosyal ve fiziksel etkilerinin ortaya çıktığı alandır. Turizmin temel ekonomik faaliyetler arasında yer aldığı ülkeler, bölgeler, Ģehirler turizm destinasyonudur (Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2009)

Alternatif Turizm: Turizm Bakanlığı‟nın yapmıĢ olduğu tanıma göre, yerli ve yabancı giriĢimcilerin iĢbirliğine ve geliĢmede yerli malzemeye öncelik veren turizm çeĢididir (Yıldız ve Kalağan, 2008, s.43).

Gençlik Turizmi: 15-25 yaĢ arasındaki gençlerin, kamu ve özel organizasyonların sağladığı imkanlardan faydalanarak bireysel veya gurup Ģeklinde ülke içinde veya dıĢında kültür ve dinlenme amacıyla yaptıkları seyahat ve konaklamalardan oluĢan olaydır (Oral, 1992, s. 126).

Kırsal Turizm: kırsal kültür, doğal çevre ve tarımla bütünlesen, ayrıca diğer turizm türleriyle de son derece kolay entegre olabilen bir turizm türüdür. O yüzden çeĢitli yerel, ulusal ve

uluslararası giriĢimlerle içeriği zenginleĢtirilen kırsal turizm, dünyanın pek çok ülkesinde insanları tatil için kırsal alanlara çekebilmektedir (Soykan, 1999).

Botanik Turizmi: Botanik; bitkileri inceleyen bilimdir. Botanik turizmi, her ne kadar belli bir bölgede yetiĢen, özellikle de endemik türlerin görülmesi ve incelenmesi için yapılsa da, günümüzde özel amaçlarla oluĢturulan botanik bahçelerinin ziyareti Ģeklinde gerçekleĢtirilmektedir. ġehir yaĢamından bunalan insanlar, bir rekreasyonel etkinlik olarak parklar, botanik bahçeleri gibi bitkileri görebilecekleri, rahatlayabilecekleri yerlere gitmektedir (Kozak ve Bahçe, 2009, s. 176).

Yat Turizmi: Yat, yatçı, deniz yolculuğu ve marina unsurlarından oluĢan komple bir turizm faaliyetidir. Bu turizm kompleksindeki unsurlar, kendi içlerinde tamamen bağımsız ve kendi özel statülerine tabiidir. Bir bütün olarak da turizmin bir çeĢidini, yat turizmini oluĢtururlar (Artun, 1992, s. 227).

SPA: Dünyada anlamı ülkelere ve kullanım amacına göre değiĢen SPA, son dönemlerde ilgi gören turizm dallarından biridir. Suyun ve çamurun kullanıldığı özel bakımları içeren SPA, aynı zamanda akıl, vücut ve ruh iliĢkilerinde iyi ve zinde olmayı ifade etmektedir.

Toksinlerden arınma programları ile birleĢebilen SPA, aynı zamanda, huzurlu ve sakin bir tatili simgelemektedir (Kostak, 2007).

BÖLÜM 2

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Bu bölümde araĢtırma konusuyla ilgili olarak; turizm, tatil, insanları turistik hareketlere yönlendiren etkenler ve demografik özellikler kavramları açıklanmıĢ, konuyla ilgili yapılan araĢtırma sonuçlarına yer verilmektedir.

2.1. Turizmin Tanımı, Önemi ve Tarihsel Gelişimi

2.1.1. Turizmin Tanımı

Turizm sosyal bir olay, psikolojik bir tatmin aracı, iktisadi bir faaliyet alanı, kültürel bir etkinlik ve daha birçok alanda aktiviteler yaratan bir özelliğe sahiptir. Dünyadaki teknolojik ve ekonomik geliĢmeler, kiĢi baĢına düĢen gelir miktarındaki artıĢlar, insanların tek düze yaĢama biçimleri ile doğal güzelliklerin belirli noktalarda yoğunluk kazanması, hızlı ĢehirleĢme ve gürültü insanların turizm faaliyetlerine katılmalarına neden olmaktadır. Teknoloji ile birlikte geliĢen iletiĢim ve ulaĢım araçları turizmin geliĢmesine ve insanların seyahate yönelmesine katkıda bulunmaktadır (Doğan, Z. 1987).

Tatil, eğlence, din, sağlık, spor, gezi gibi değiĢik nedenlerle ve sürekli orada kalmamak Ģartıyla seyahat eden kiĢilerin, seyahatleri süresince ihtiyaç hissettikleri hizmet ve malları satın almalarıyla bağlantılı olayların ve iliĢkilerin tümüne turizm denir. Turizm kelimesi Latincede, dönmek, etrafını dolaĢmak, geri dönmek anlamına gelen “tornus” kökünden üretilmiĢtir. Turizm de bir hareketlilik, gezme, seyahat kavramları bulunmaktadır. Gezmek, seyahat etmek gibi etkinlikler, para harcamayı gerektirir. UlaĢılmak istenilen yerde belirli bir süre konaklanmalıdır. Bu bilgiler sonucu, turizm: “Devamlı olarak yaĢanılan yer dıĢına, tüketici olarak tatil, dinlenme, eğlence, kültür ve benzeri ihtiyaçların giderilmesi amacıyla

yapılan seyahat ve geçici konaklama hareketine turizm denir.” Buradan da anlaĢıldığı gibi gidilen veya ziyaret edilen bölgede, insan ve ekonomik değer artısı olmaktadır (Sezgin, 1995, s. 3-4).

Turizm, turist için en önemli etkenler eğlence, dinlenme, ulaĢım, konaklama, yeme-içme gibi ihtiyaçlarının karĢılandığı bir hizmet türüdür. Ülkeler için ise turizm; ulusal derecede önemli gelire maddi bir katkı sağlayan, istihdamı ve kalkınmayı artıran, ödemeler üzerinde pozitif etki yapan teknoloji ve bilgi alıĢ veriĢini geliĢtiren, yabancı yatırımları ülkesine çeken ve ülkelerin kalkınmasında önemli bir görevi üstlenen bir sektör durumundadır (Bahar ve Kozak, 2005, s.3). Turizm olayını veya tanımını belirlemek amacıyla yapılan çalıĢmalar XIX. yüzyılın sonlarına kadar uzanmaktadır. Kavrama farklı boyutlardan bakan yazarlar, değiĢik tanımlar yapmıĢlardır.

1905 yılında Guyer-Feuler tarafından ilk turizm tanımı ortaya konmuĢtur. Buna göre: “turizm, gittikçe artan hava değiĢimi ve dinlenme gereksinmeleri, doğa ve sanatla beslenen göz alıcı güzellikleri tanıma isteğine; doğanın insanlara mutluluk verdiği inancına dayanan ve özellikle ticaret ve sanayinin geliĢmesi ve ulaĢım araçlarının kusursuz hale gelmelerinin bir sonucu olarak ulusların ve toplulukların birbirlerine daha çok yaklaĢmasına olanak veren „modern‟ çağa özgü bir olay“dır (Kozak, 2001).

Uluslararası turizm sözlüğünde ise turizm; “zevk eğlence amacıyla yapılan geziler ve seyahatleri yapmak için gerçekleĢtirilen insan faaliyetlerinin tümü” Ģeklinde açıklanmaktadır. W. Hunziker ve K. Krapf (1905) yer değiĢtirme davranıĢında bulunması gereken bu iki temel özelliği göz önüne alarak, turizm kavramını Ģöyle tanımlamıĢlardır.“Sürekli kalmamak ve gelir sağlayıcı bir ticari faaliyette bulunmamak kaydıyla yabancıların geçici süre kalıĢlarından doğan olay iliĢkilerin tümü turizm“dir. Bu tanımlamada, turistik amaçlı yer değiĢtirmede “sürekli kalmama” kaydıyla, zaman belirtisi olarak değerlendirilmektedir. Ġkinci koĢul, “gelir sağlayıcı bir ticari faaliyette bulunmamak” amaçlanmaktır. Bireyden istenen, gittiği yerde gelir sağlayıcı her hangi bir ticari faaliyette bulunmamasıdır (Kozak vd. 2001).

Bu tanımlardan sonra, “turizm” kavramı 1980′li yıllarda AIEST (Uluslararası Bilimsel Turizm Uzmanları Birliği) tarafından yeniden tanımlanmıĢtır. Bu düzenlemede turizm; “insanların sürekli ikamet ettikleri, gelir elde ettikleri ve her zamanki sürekli ihtiyaçlarını karĢıladıkları yerleĢim yerlerinin dıĢına seyahatleri ve buralardaki, turizm iĢletmelerinin ürettiği mal ve hizmetleri talep ederek, belirli bir süre konaklamalarından doğan olaylar ve iliĢkiler bütünü” Ģeklinde tanımlanmıĢtır (Öztas, 2002, s.7).

2.1.2. Turizmin Önemi

Bazı ülkelerin, bazı Ģehirlerin ve bölgelerin en önemli kaynaklarından biri, sadece turizme dayalıdır. Hizmet sektörü olması yani emeğe dayalı olması sebebiyle makineleĢme, kısıtlı alanlarda gidilebilmektedir. Bu da emek-yoğun bir sektör olmasına ve büyük iĢgücüne ihtiyaç duyulmasına yol açmaktadır. Üretilen hizmetin, üretildiği yerde tüketildiği için, turistin yapacağı bütün harcamalar, ülkenin ya da Ģehrin direk kazancı olarak geri dönmektedir. Turizm sektörü; yeme içme ve eğlence, ulaĢım, konaklama gibi sektörler ile doğrudan iliĢki içindedir. Öte yandan, hemen bütün sanayi ve tarım sektörü ile de dolaylı olarak iliĢki halindedir. Dünyada milyonlarca insan her yıl turistik amaçlarla çeĢitli vasıtalarla seyahat etmektedir. Bu seyahatler sonucu ülkeler döviz geliri elde etmekte bu da ülkelerin kalkınmasını olumlu yönde etkilemektedir. DıĢ ticaret açığını gidermede de turizm önemli bir rol oynamaktadır. Turizm ayrıca ülkelerarası ticareti düzenleyici bir etkendir.

Turizm geliĢmenin de önemli bir faktörüdür. Turistlerin yaptığı harcamalar bu mal ve hizmetleri sağlayanlara gelir kaynağı yaratmaktadır. Turizm olayına katılan insanların sayısı arttıkça mal ve hizmet üretimi de dolaylı olarak artacaktır.

Turizm etkinlikleri arttıkça yeni çalıĢma sahalarının da oluĢmasını sağlar. Turistler sadece deniz, kum, güneĢ için gelirken zamanla kültürel turizm, kıĢ turizmi, spor turizmi ve kongre turizmi gibi amaçlarla da turizm etkinliğine katılmaya baĢlamıĢlardır. Bu da ülkelerin turizmden elde ettikleri gelirlerinin her geçen yıl artıĢ göstermesine yol sebep olmaktadır. Turizme yapılan yatırımların ülkeye tekrar girdi olarak dönmesi bu sektöre olan ilgiyi her geçen gün artırmaktadır. Ayrıca turizm sayesinde ülkeler kendi örf ve adetlerini, kültürlerini diğer ülkelere daha iyi tanıtma fırsatı bulurken farklı kültürlerdeki insanları birbirine yaklaĢtırarak toplumsal etkileĢime ve barıĢa katkıda bulunmaktadır.

2.1.3. Turizm Sektörünün Tarihsel Gelişimi

Ġnsanlar, tarihin her çağında farklı sebeplerden dolayı seyahat etmiĢlerdir veya seyahat etmek zorunda kalmıĢlardır. Ancak, sanayinin hızla geliĢmesi, ulaĢım ve haberleĢme teknolojisinin ileri düzeye gelmesi, kiĢi baĢına düĢen gelirin artması, refah düzeyinin yükselmesi ve insanların kullanabilecekleri boĢ zamanlarının artması; turizme, tarihte insanların ticari, dini ve askeri amaçlarla yaptıkları seyahatlerden çok daha farklı bir Ģekil vermiĢtir.

Seyahat olanaklarının artması ve teknolojik geliĢmeler, dünyanın çeĢitli ülkelerinde yeni seyahat acentalarının açılmasını beraberinde getirmiĢtir. Ġtalya‟da yabancı turistleri karĢılamak ve kendi ülkelerine getirmek için seyahat acentaları kurdukları

görülmektedir (Hacıoğlu, 1996, s. 4).

Turizm etkinliği, dünyada özellikle II. Dünya SavaĢı ile baĢlayan birtakım ilerlemelerin etkisiyle toplumsal bir faaliyet olarak geliĢme göstermiĢtir. Kitle turizmi ulaĢım, konaklama ve diğer turistik hizmetlerin organizasyonunun biraz daha kolay olması sebebiyle zamanın Ģartlarına en uygun turizm çeĢidiydi. Temelini doğal, tarihi, kültürel vb. varlıkların oluĢturduğu kitle turizminin, zamanla bu değerlerin yok olmasına zarar vermeye baĢladığının fark edilmesiyle, öncelikle doğayı ve kültürel varlıkları koruyucu ve geliĢtirici faaliyetler geliĢtirilmeye baĢlanmıĢtır. Eko turizm kültür turizmi gibi alternatif turizm türleri, doğal ve kültürel değerlere saygılı ve bilinçli tüketicilerin sayısının artmasıyla birlikte hızla geliĢmiĢtir (Gülbahar, 2009, s.20). Turizmin baĢlamasıyla birlikte ilk paket turlar, 1841 yılında, Thomas Cook tarafından Ġngiltere'ye düzenlenmiĢtir. Bu etkinlikle Thomas Cook ilk organize paket tur düzenleyicisi olarak kabul edilmiĢtir. Ġlk yapılan paket turlarda ulaĢım aracı olarak demiryolları kullanılıyordu ve konaklama hizmetlerini içermiyordu. Cook, düzenlediği turların fiyatına; yeme içme, ulaĢım, eğlence, aktiviteler ve tur eskortu hizmetlerini de dahil ediyordu. 1920'lerden sonra buharlı gemi turlarının düzenlenmesi paket turlar adına önemli geliĢmelerden biri olmuĢtur. Bu turlardaki baĢarı, Cook'u daha sonraki yapacağı turlar için cesaretlendirmiĢ ve hizmet alanlarını da geniĢleterek, dünyanın bir numaralı seyahat Ģirketi haline getirmiĢtir (Ġçöz, 2000, s.169). Kitle turizminin ilk örneklerinin yanı sıra 1860 yılında ilk turizm isletmesini açılmasında da öncülük eden Cook Fransa, Ġsviçre, Hollanda, Avusturya ve Almanya‟da Ģubeler açmıĢtır (Öztas, 2002, s. 6). 18. yüzyıl sonları ve 19. yüzyılda ortaya çıkan Sanayi Devrimi‟nin sonuçları, seyahatin geliĢmesine olumlu yönde katkı sağlarken, burjuvazi, diğer bir deyiĢle giriĢimci sınıf ortaya çıkmıĢtır. Burjuvalar, asillerle uyum sağlamak için çeĢitli bölgelerdeki kaplıcalara seyahat etmiĢlerdir (Toskay,1989, s. 87–88).

Türkiye'de turizm sektörünün yapısal değiĢimi ve geliĢiminin hızlanması 1980'li yıllarda baĢlamıĢtır. Bu değiĢikliğinin ana nedeni, kitle turizmi için Ģart olan özel turizm altyapısının ve uygun turizm üstyapısının oluĢturulmasıdır. Elde edilen ekonomik veriler, turizmin Türkiye ekonomisini etkileyen bir sektör olmaya baĢladığını göstermektedir. Uzun yıllar, kitle turizmi pazarına giremeyen Türkiye, son on yıldır bir yapı değiĢikliği içindedir (Yarcan, 1994).

Cumhuriyet döneminde turizm de ilk ciddi kurumsallaĢma Atatürk‟ün de öncülük ettiği “Türk Seyyahın Cemiyeti”nin kurulması ile 1923 yılında baĢlamıĢtır. Bu derneğin asıl amacı “ülke çapında ve yurt dıĢında büyük turlar düzenlemek, Ġstanbul ve Bursa gibi kültürel ve tarihi değerleri yüksek olan Ģehirlerle, buradaki antik değerleri gelecek turistlere ve kendi insanlarımıza gerçek yönüyle tanıtabilmek” Ģeklinde ifade edilmiĢtir. Bu kurum 1929 yılında “Türkiye Turing ve Otomobil Kulübü” adını değiĢtirmiĢtir. Böylece Türkiye‟nin ilk tanıtım ofisleri, yol haritaları, otel rehberleri ve broĢürlerini de hazırlanmıĢ oldu (Öztas, 2002, s.7). Turizm ilk olarak ġakir Bey‟in iktisat vekilliği döneminde hükümet programı ve bütçesine girmiĢtir. Türkiye Cumhuriyeti‟nde turizmin merkezi Ġstanbul olmuĢtur. 1936 yılında Ġzmir Uluslararası Fuarı‟nın açılısı ile Ege bölgesine doğru turizm kaymaya baĢlamıĢtır.

Ülkemizde turizm alanında yapılacak yatırımların özendirilmesi konusu ilk olarak 24 Mart 1950 tarihli “Turizm Müesseselerini TeĢvik Kanunu” ile ele alınmıĢ ve aynı yıl Türkiye Emlak Kredi Bankası vasıtasıyla bir milyon Türk Lirası Turizm Kredisi Fonu oluĢturulmuĢtur. Bu düzenlemelerden sonra ülkemizde turizmin bir sanayi haline getirilmesi çalıĢmalarına hız verilmiĢ ve bu amaçla 1953 yılında 6086 sayılı “Turizm Endüstrisini TeĢvik Kanunu” yürürlüğe girmiĢtir. Bu donemde çıkarılan bu teĢvik yasalarının uygulanabilmesi için en önemli sorun teĢvik edilecek yatırımlara verilecek kredilerin kaynağı olmuĢtur. Bu nedenle, basta Ziraat Bankası olmak üzere bazı bankaların katılımıyla 1955 yılında Bakanlar Kurulu‟nun 5413 sayılı kararı ile 10 milyon Türk Lirası sermayeli T.C. Turizm Bankası kurulmuĢtur (Kaya, 2009, s. 17).

1980 sonrasında bazı bakanlıkların birleĢtirilmesi gündeme gelmiĢ, 1982‟de Kültür Bakanlığı ile Turizm ve Tanıtma Bakanlığı birleĢtirilerek Kültür ve Turizm Bakanlığı kurulmuĢtur. 1982 yılında çıkarılan 2634 sayılı “Turizmi TeĢvik Kanunu”, Türkiye‟de turizmin geliĢmesi acısından donum noktası olmuĢtur. Bu kanun ile turizm alanları, merkezleri ve bölgeleri belirlenmiĢ, bu alanlarda altyapı yatırımların devletin yapması, kamu arazilerinin belirli bir sure için yatırımcıya tahsisi gibi çeĢitli teĢvikler sağlanmıĢtır (Sürücü, 1998, s.26).

Türk Turizmi 1982 yılında yürürlüğe giren Turizmi TeĢvik Kanunu ile birlikte özellikle kıyı turizmine dayalı gerçekleĢtirilmeye baĢlanmıĢtır. Büyük ölçekli konaklama tesisleri yatırımlarıyla birlikte hızlı bir geliĢim ve değiĢim süreci içine girmiĢtir. Dünya çapında turizm hareketlerinde yaĢanan geliĢmelere paralel olarak talepleri de karĢılamak amacıyla Türkiye‟de nitelikli turistik arz kapasitesini artırmak için öncelikli ve önemli politikalar

içerisinde yer almıĢtır. 1990‟lı yıllardan baĢlanan artan yatak kapasitesiyle birlikte Ege, Marmara özellikle de Akdeniz bölgesindeki rakip ülkelerle rekabet giderek artmaya baĢlamıĢtır. Bazı dönemlerde yaĢanan ülkesel krizlerden dolayı yatak kapasitesinin doldurulması iĢletmeler açısından önemli bir sorun ekonomik bunalım olarak ortaya çıkmıĢtır. Bu değiĢim ve geliĢmelerle birlikte turizmde çeĢitlendirme planları gündeme gelmiĢ, kıyı turizmine ek olarak farklı turizm türlerinin geliĢtirilmesi gerekliliği sürekli olarak vurgulanmıĢtır. Diğer yandan özellikle Akdeniz ve Ege Bölgesi kıyı Ģeridinde büyük ölçekli konaklama tesisi yatırımları devam etmiĢtir (Çevirgen, Üngüren, 2009). Turizmin Türkiye ekonomisini etkileyen bir sektör olduğunu aĢikardır. Uzun yıllar, kitle turizmi pazarına girmekte zorlanan Türkiye, son yıllarda sistem değiĢikliği içindedir. Sistem değiĢikliği, turizm sektörünün çalıĢma hizmet biçim ve koĢullarının uluslar arası çapta standartlara uyum göstermeye baĢlaması biçimindedir. Üç tarafı denizlerle çevrili Anadolu yarımadasında "deniz-kum güneĢ" üçlemesi olarak tabir edilen turizm çeĢidi ağırlıklı olarak geliĢmiĢ ve ülke ekonomisine önemli derecede katkılar sağlamıĢtır. Dünyada yaĢanan yeni geliĢmeler açısında, Türkiye de yeni turistik alan ve çeĢitleri turizmine kazandırmaya çalıĢılmaktadır. Yüzyıllar boyunca Türkiye'de yaĢamıĢ olan çeĢitli medeniyetlerin kalıntıları, doğal güzellikler, folklorik değerler, dağlar, yaylalar, kongre olanakları tam olarak değerlendirilmeli ve ülke turizmine yeni açılımlar kazandırılmaya çalıĢılmaktadır. Bu amaçla hazırlanan “Türkiye Turizm Stratejisi 2023” belgesinde ülkemizin değiĢik yerlerine dağılmıĢ turizm cazibelerini bir araya getirerek bütünleĢmiĢ bir pazarlama modeli zerinde durulmaktadır. Gerçek anlamda detaylı bir çalıĢma olan belgenin stratejileri, uygulama safhasında bazı zorluklarla karĢılaĢmaktadır (Türkiye Turizm Stratejisi 2023).

Turizm stratejisi 2023‟de yer aldığı üzere Türkiye turizme sağladığı teĢvikleri artırarak sürdürmeli ve 2023 yılı için belirlediği yeni hedefler olan 40 milyar dolar turizm geliri ve 60 milyon turist sayısına ulaĢmak için gerekli hazırlıkları, devamlı ve artırarak sürdürmeye çalıĢmaktadır (Kültür ve Turizm Bakanlığı Ġstatistikleri).

2.2. Turizm Türleri

Turizm oldukça geliĢmiĢ bir sektör olarak farklı turizm türlerini de içermektedir. Bu turizm türleri aynı zamanda zaman içerisinde sürekli değiĢmekte ve aralarına yeni turizm türlerini eklenmektedir. Bu çeĢitli turizm türleri her farklı ülkeler ve bölgeler için önem arz etmekte, zaman içerisinde kimi turizm türlerinin önemi ve sektördeki payı artarken kimi

turizm türlerininki azalmaktadır. Turizm türleri, turizm etkinliklerine baĢvuran kiĢi sayısına, katılanların yaĢlarına, katılanların amaçlarına, katılanların sosyo-ekonomik özelliklerine ve ziyaret edilen yere göre sınıflandırılabilir (Kozak, 2008, s. 19-32). ġekil 2‟ de turizm türleri gösterilmektedir.

ġekil 2. Turizm türleri

2.2.1. Ziyaret Edilen Yere Göre Turizm Türleri

İç Turizm: Bir ülkenin vatandaĢlarının kendi ülkesinin sınırları içerisinde olmak Ģartıyla turizm faaliyetlerine katılmalarına iç turizm denilmektedir. Ġç turizmin ülke ekonomisine döviz getirici etkisinin olmamasına rağmen, milli gelirin bölgeler arasında dengeli dağılımında önemli etkisi vardır (Kozak, N., Kozak, M., ve Kozak M. 2001).

Dış Turizm: Yabancıların baĢka bir ülkeye veya ülke vatandaĢlarının yabancı bir ülkeye seyahatleri dıĢ turizmi ifade etmektedir (Kozak vd., 2008, s.12-13). DıĢ turizmin özelliklerinden en önemlisi döviz getirici etkisinin olmasıdır. DıĢ turizm aktif ve pasif olmak üzere iki baĢlık altında incelenebilir. Aktif dıĢ turizm, ülkeye yurt dıĢından gelen turistleri tanımlamak için kullanılır. Ekonomik açıdan değerlendirildiğinde, ülke ekonomisine olumlu katkılar sağlar. Dövizin olumlu etkilerini arttırır. Bölgesel kalkınmayı da arttırır. Sosyal açıdan değerlendirildiğinde ise, farklı kültürlerin öğrenilmesine,

Turizm

Türleri

insanlarla iliĢkilerin geliĢtirilmesine katkı sağlar. Pasif turizm ise yurt içindeki kiĢilerin oluĢturduğu hareketliliktir (Kozak, N., Kozak, M. A. ve Kozak, M, 2009).

2.2.2. Katılanların Yaşlarına Göre Turizm Türleri

Gençlik Turizmi: 15-24 yaĢı arasındaki gurupların ya da kiĢilerin anne, baba ve diğer aile bireyleri yanında olmaksızın katıldıkları turizm çeĢidine denir. Bir baĢka deyiĢle; gençlerin spor, eğlence, sosyal ve kültürel etkinliklere katılmak amacıyla katılmıĢ oldukları seyahatlerdir (Eser, 2009, s. 24)

Yapılan çeĢitli araĢtırmalarda, gençlerin turistik hareketlere katılma düzeyinin diğer yaĢlardan daha yüksek olduğunu göstermiĢtir. Bunun nedenleri ise Ģu Ģekilde sıralanabilir;

 Gençlerin psikolojik yaĢları gereği harekete, maceraya ve değiĢime daha açık bir kiĢiliğe sahip olması,

 Genel olarak daha hareketli olmaları

 Gençlerin aile bağlarının ve sorumluluklarının az olması,

 Konaklama yerlerinin seçiminde çok titiz davranmamaları ve fazla konfor aramamaları olarak gösterilebilir.

Yetişkin (Orta Yaş) Turizmi: Genellikle 25-60 yaĢ arası kiĢilerin tercih ettikleri turizm türüdür. Ekonomik gücü iyi olanların ve genellikle ailelerin oluĢturduğu bir turizm çeĢididir. Bu dönemdeki bireyler yoğun çalıĢma dönemindedirler ve turizme katıldıkları dönemler de sınırlıdır, genellikle yaz aylarında katılırlar (Kozak, N., Kozak M.A. ve Kozak M., 2001, s. 16).

Üçüncü Yaş Turizmi: 60 ve üzeri yaĢ grubu arasında yer alan kiĢilerin gerçekleĢtirdikleri turizm etkinlikleridir. Yeterli gelir ve boĢ zamana sahip olmanın yanı sıra aile sorumluluğunun da azaldığı bir dönem olan üçüncü yaĢtaki bu kiĢiler önemli bir turist olma potansiyeline sahiptir (Kozak, N., Kozak M.A. ve Kozak M., 2001, s. 16). Özellikle mevsim dıĢı turizm olanakları ucuzluğu nedeniyle bu kesim için çekici olmaktadır (Akat, 2000, s.21).

2.2.3. Katılanların Sosyo-Ekonomik Durumlarına Göre Turizm Türleri Sosyal Turizm: Ekonomik ve sosyal yönden durumları iyi olmayan, zayıf durumda olan iĢçiler, memurlar, emekliler, gençler, engelliler, çiftçiler, esnaflar gibi kiĢilerin bir takım özel önlemler ve teĢvik uygulamaları ile turizme katılmalarının sağlandığı turizm türüdür (Kozak, 2008, s. 15-16). Türkiye‟de de turizmin ilk geliĢmeye baĢladığı yıllarda devlet, kurduğu sosyal tesisleri aracılığıyla çalıĢan kesimi turizm faaliyetlerine dahil etmeye çalıĢmıĢtır.

Lüks Turizm: Bu turizm türünde geliri yüksek düzeyde olan bireyler oldukça pahalı otel ve mekanlarda konaklarlar ya da her türlü konfora sahip araçlarla seyahat ederler (Kozak, 2008, s.30). Bu kiĢilerin beklentileri yüksek olduğundan her türlü rahatlığa sahip tesisleri tercih ederler. Genellikle av turizmi golf turizmi bu grubun en fazla itibar ettiği turizm çeĢitlerindendir. Bu kiĢiler çoğunlukla kendi özel ulaĢım araçlarıyla seyahat ederler.

2.2.4. Katılan Kişi Sayısına Göre Turizm Türleri

Bireysel Turizm: Bu sınıflandırmanın çıkıĢ noktası turizme tek olarak katılım sağlanmasıdır. Genelde öğrenci, okulunu yeni bitirmiĢ kiĢiler ve zengin gençlerin çoğunlukta olduğu, katılanları ferdi olarak seyahatlerini ve ihtiyaçlarını karĢıladığı turizm türü. Burada turizme bireysel katılım söz konusudur. Ġnsanlar, yeni yerler görme, macera arama veya buna benzer nedenlerle turizme bireysel olarak katılmaktadır. Ferdi olarak turizme katılanlar sosyolojik açıdan bir değerlendirmeye alındığında, bunları genellikle zengin sınıflardan gelen gençler, çoğu kez öğrenciler ya da okulu yeni bitirmiĢ kimseler olduğu görülmektedir (Sezer, 2010, s. 25).

Kitle Turizmi: 1950‟li yıllardan sonra gözlemlenmeye baĢlayan bu turizm çeĢidi günümüzün turizm hareketlerinin belirleyicisi durumundadır. Kitle turizminin belirgin özelliği turistlerin daha çok paket turları tercih etmesidir. Turizmin geliĢimi aĢamasında üzerinde en fazla durulan turizm türüdür. Ancak, belli bir aĢamadan sonra kitle turizmine önem veren ülkelerde doğal ve kültürel dengeler ile koruma-kullanma konusuna özen gösterilmesi gerekmektedir (Sezer, 2010, s. 25).

Gurup Turizmi: Burada birbirini tanıyan ya da tanımayan toplumsal gurupların turizme birlikte katılmalarıdır. Dernek üyeleri, öğrenci gurupları, meslek organlarının katılımı ile

gerçekleĢtirilen bu turizm çeĢidinde guruplardaki kiĢi sayısı sınırlıdır (Kozak, 2008, s.11-12).

2.2.5. Katılanların Amaçlarına Göre Turizm Türleri

Ġnsanlar çok çeĢitli amaçlarla turizm faaliyetine katılmaktadır. Bu bağlamda, deniz-kum-güneĢ üçlüsünden oluĢan deniz turizmi, turizm çeĢitleri arasında %20‟ lik paya sahip olan ve insanların toplantı amacıyla katıldıkları kongre turizmi, çeĢitli rahatsızlıklarını tedavi etme amacı olan insanların katıldığı termal turizm gibi birçok turizm türü tanımlanabilir (Kozak, 2008, s.21-22). Dolayısıyla insanlar hangi amaçla turizme katılıyorlar ise turizmin türü de bu amaca göre adlandırılmaktadır. Özel ilgi turizmi de denilen ve insanların daha spesifik amaçlarla turizme katıldığı bir turizm türü de bu gurupta yer almaktadır. Özel ilgi seyahatleri tarım, arkeoloji, mimari tarz, sanat, kuĢ gözetleme, iĢ endüstrisi, kaleler ve saraylar, etkin çalıĢmalar, festival, balık avlama, avcılık, çiçek düzenleme, botanik, kıymetli taĢ ve madenler, müzik, golf, tarih, edebiyat, doğa, opera, fotoğrafçılık, mesleki ilgiler, fiziksel araĢtırma, safariler, kayak yapma, dalgıçlık, sosyal çalıĢmalar, spor, öğrenim, tiyatro, Ģarap tatma gibi faaliyetler yapma amacıyla örgütlenen seyahatlerdir (Avcıkurt, 2008, s.162).

2.3. Turist Tanımı Ve Çeşitleri 2.3.1. Turist Tanımı

Turist olmak için bir kiĢinin yaĢadığı yerden baĢka bir yere seyahat etmesi gerekir. Bununla birlikte, yapılan bütün seyahatler turizm olarak değerlendirilemez. Ġngiltere‟deki Turizm Topluluğu tarafından 1979‟da yapılan ve geniĢ kabul gören turizm tanımı Ģöyledir;“Turizm, insanların normalde yaĢadıkları ve çalıĢtıkları yerlerin dıĢındaki yerlere geçici, kısa süreli hareketleri, seyahatleri ve bu yerlerde kalırken gerçekleĢtirdikleri faaliyetlerdir.” Dünya Turizm Örgütünün 1991‟de yaptığı “Turizm, boĢ vakitlerini değerlendirmek için normal yaĢam alanları dıĢındaki yerlere seyahat eden ve orada bir yıldan daha fazla kalmayan insanların faaliyetlerini kapsar.” tanımı da bu tanıma çok yakındır. Bu tanım turizmin üç ana unsurunu içerir.

2.3.2. Turistin Çeşitleri

Nitelikleri açısından ülke sınırları içerisinde veya ülke dıĢında yapılan faaliyetlerine göre turistin çeĢitlerini Ģöyle sıralamak mümkündür;

2.3.2.1. Yerli Turist

Kendi ülkesi içinde seyahat eden turisttir. Örneğin; Isparta‟dan Bodrum‟a tatile gelen Türk vatandaĢları yerli turist olarak nitelendirilir.

2.3.2.2. Yabancı Turist

Kendi ülkesinden farklı ülkelere seyahat eden turistlerdir. Tatillerini geçirdikleri ülkelerde yabancı turist olarak nitelendirilir. Örneğin Antalya‟ya tatile gelen Ruslar, Türkiye‟ de yabancı turist olarak görülür.

2.3.2.3. Günübirlikçi Turist

24 saatten daha kısa yani bir günü geçmeyecek Ģekilde bir yere seyahat eden ve orada konaklamayan turistlere günübirlikçi turist denir. Örneğin; karavan ile Isparta Eğirdir ilçesine gelip Eğirdir Gölünü gezerek akĢam o bölgeden ayrılan turistler günübirlikçi turist olarak kabul edilirler (MEB, 2007, s.7-8).

Eğer bir kimse yaĢadığı bölgenin dıĢında, fakat kendi ülke sınırları içerisinde seyahat ediyorsa yerli turist, baĢka bir ülkeye seyahat ediyorsa bunu da yabancı turist olarak adlandırılır. Uluslararası turizmin (dıĢ turizm) bir diğer yönü de, yabancı turistin gittiği ülkede yapmıĢ olduğu seyahatlerinin çok fazla fark edilmemesidir, zira ekonomik aktivitelerin ürettiği üst yapı ve servisleri araĢtırmak takip edilemediğinden, bir ülkeden baĢka bir ülkeye geçiĢler sadece havaalanlarında takip edilebilmektedir. DıĢ turizm bazı etkenlerden dolayı iç turizmden farklıdır. Ġlk olarak; birçok ülkede küresel anlamda yerli turist sayısı yabancı turist sayısından çok daha fazladır. Ġkinci olarak, sayıları ve ekonomik önlemlerine rağmen, iç turizm dıĢ turizmle karĢılaĢtırıldığında daha az önemsenir. Bunun birinci nedeni, yerli turistler ülkelerine döviz getirmediklerinden, sadece ülkede bir bölgeden baĢka bir bölgeye para aktarımı yaptıklarından pek çok ülke yerli turisti dikkatlice incelemeye değer görmez.