KADINLARIN EVLE İLGİLİ FAALİYETLERİ YÜRÜTÜRKEN KARŞILAŞTIKLARI SAĞLIK SORUNLARI
Prof.Dr.Şükran Şafak* Doç.Dr.Canan Yertutan*
Doç.Dr.Sibel Erkal* Doç.Dr.Zeynep Çopur*
ÖZET
Araştırma Ankara Eryaman 2 nolu Sağlık Ocağına bağlı yerleşim alanlarında oturan kadınların (N:600) evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken karşılaştıkları sağlık sorunlarını belirlemek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Yapılan araştırma sonucunda kadınların %37.8’inin son bir yıl içinde evle ilgili faaliyetleri yürütürken sağlık problemleri ile karşılaştığı saptanmıştır. Sağlık problemleri ile karşılaşan kadınların %81.9’unun bel, %44.4’ünün sırt, %28.7’sinin boyun ağrısı, %26.4’ünün ellerde alerji, %5.8‘inin de kırık çıkık ile karşılaştıkları belirlenmiştir. Evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken bel ağrısıyla karşılaştığını belirten kadınların %86.0’sı iş yaparken vücudunu doğru kullanmadığı, kırık, çıkık ve burkulma ile karşılaşanların % 76.9’u tehlikeli hareketlerde bulunduğu, ellerde alerji ile karşılaşanların % 68.3’ü temizlik maddelerini uygun kullanmadığı, kesik ile karşılaştığını bildirenlerin % 76.4’ü kesici araçları uygun kullanmadığı, zehirlenme ile karşılaşanların tamamı elektrikli araçları uygun kullanmadığı için bu sağlık problemleriyle karşılaştıklarını belirtmişlerdir.
Anahtar Kelimeler: Kadın sağlığı, ev işleri, sağlık sorunları, bel ağrısı, kazalar.
ABSTRACT
This study was planned and conducted in order to determine the health problems that health problems women (P: 600) occupied with household tasks near Village Clinic Neighborhood 2 in Eryaman. The results reveal that 37.8 % of the women suffered health problems while laboring in their homes last year. From this group 81.9 % complained of backache, 44.4 % experienced dorsal pains, 28.7 % felt neck pain, 26.4 % endured allergies affecting their hands, and 5.8 % sustained fractures or luxations. Eighty-six per cent of those household tasks from back pain stated that it was due to inappropriate physical actions. Of those who sustained fractures, dislocations or sprains, 76.9 % said they had worked perilously. Among the allergic women, 68.3 % admitted the reaction resulted from their misuse of cleaning agent.
Key words: Women health, household tasks, health problems, backache, accident.
1 ________________________________________________________________________________
GİRİŞ
Ev işleri, ailenin fonksiyonunu yerine getirebilmesi, bireylerin refahının sağlanabilmesi için gereklidir. Bu işlerin yapılması ile aile için gerekli mal ve hizmetler üretilmiş olur. Bu grup içinde yemek hazırlama, yemek sonrası temizlik, aile üyelerinin fiziksel bakımı, sağlıklarının sürdürülmesi, yaşanılan konutun, giyeceklerin temizliği, bakımı, alışveriş yapma gibi faaliyetler yer alır (Gönen ve Bayraktar 1996). Cinsiyet rollerine bağlı olarak, temizlik yapmak, çamaşır ve bulaşık yıkamak, yemek pişirmek, sofra hazırlamak özellikle geleneksel toplumlarda kadınların görevi olarak kabul edilmektedir (Adak, 2002).
Teknolojik gelişmeler evdeki işlerin yapılmasını kolaylaştırmasına karşın yine de ev işleri için insan emeğine gereksinim duyulmaktadır (Adak, 2002). Toplumumuzda evle ilgili işlerin gerçekleştirilmesinde gerek geleneksel gerekse çağdaş görüşe bağlı olarak temel sorumluluğun kadına ait olduğu düşüncesi yaygındır. Kadının ev dışında bir işte çalışması halinde bile evle ilgili faaliyetlerin yürütülmesindeki temel sorumluluğun azalmadığı düşünülmektedir ( Şafak ve Terzioğlu,1987).
Kadınlar, ev işleriyle ilgilenmenin yanı sıra aile bireylerinin iyi olması ve sağlıklarının sürdürülmesinde de merkezi rol oynarlar (Kettel, 1996). Kadının ev içindeki rolleri sağlığı ile yakından ilgilidir (Thomas, 1995). Dikkat edilmeden, uygunsuz pozisyonlarda yapılan ev işleri sırt ve bel ağrılarından kol ve bacak ağrılarına kadar pek çok rahatsızlığa neden olmaktadır. Bunlara ek olarak temizlik için kullanılan bazı kimyasal maddeler de insan sağlığını olumsuz etkileyebilmektedir. Kadınların evde yerine getirdiği işler sağlığı ile ilgili olarak kesik, yanık, düşme, kayma, oda içi hava kirliliği gibi sağlık riskleri taşımaktadır (Adak, 2002). Çalışma şekli, çalışma süresi, kullanılan araç ve gereçler, çalışma koşulları, dinlenme süresi, kişinin sağlık durumu gibi faktörler de etkili olmaktadır (Yertutan, 2000).Yapılan bir çalışmada kadınlara yüklenen ev işlerinin niteliği ve süresinin kadınların kendilerini erkeklerden daha fazla yormalarına ve muhtemel bir kalp krizine neden olabileceği belirtilmektedir (Anon, 2005). Suls ve arkadaşları (2003) çalışmalarında temizlik, çamaşır yıkama gibi geleneksel ev işlerinin özellikle kalp hastası kadınların sağlığını olumsuz etkilediğini belirtmişlerdir. Smith ve arkadaşları (2000) yaptıkları çalışmada ev işlerinin paylaşımından memnun olan kadınların aynı zamanda daha iyi bedensel sağlık koşullarına sahip olabileceklerini belirtmiştir.
Evle ilgili işlerde zorlanmayı ortadan kaldırmak ve yorgunluğu azaltmak amacıyla, iş yaparken ayakta dururken, otururken, yada hareket ederken benimsenecek duruş şekli; baş, gövde ve kalçanın dengeli şekilde tutulmasıdır. Böylece sırt ağrıları ve kas gerilme gibi problemler en aza indirilebilir. Dengesiz bir duruş şeklinde ise, doku ve sinir sistemleri doğal
dengeye uygun biçimde çalışmadığı için zorlanır. Ayrıca bu gibi pozisyonlar belli kas gruplarında devamlı kasılmalara yol açacağından bu şekilde kullanılan kas grubunda yorgunluk meydana gelebilir (Gönen, 1990). İş yaparken vücut hareketlerine de dikkat etmek gerekir. Bir eşyayı iterken, çekerken, kaldırırken, beli eğmeden sırtı düz tutup, dizleri kırarak hareket etmelidir. Çünkü kol ve bacak kasları, sırt kaslarına göre daha kuvvetli kaslardır (Erkan, 1988). Hem oturarak hem de ayakta durarak yapılan işler için uygun çalışma pozisyonu dirsek yüksekliği ile ilişkilidir. Çalışma düzeyi birey için ya da iş için çok yüksek ise, çalışanın dirseği ve kolu aşırı derecede zorlanabilir, eğer çok alçaksa birey vücudunu öne doğru eğerek kendisini ayarlayacak, bu da sonuçta kötü bir vücut duruşuna neden olacaktır. Araç gereç ve ekipmanlar vücut ölçülerine uygun olacak şekilde yerleştirildiğinde, kullanılması veya tekrar yerine kaldırılması daha kolay olacaktır (Kalınkara ve Salman, 1996).
Kadının ev içi yaşamının doğası fiziksel sağlığının yanında mental sağlığı için de tehlikeli olabilmektedir. Gelişmiş ülkelerden elde edilen kanıtlar, küçük çocuklarına bakmak için evde yalnız oturan kadınlar arasında, işe ilişkin bir tehlike olan depresyonun yaygın olduğunu göstermektedir. Ülkemizdeki toplum taramalarında pek çok ev kadını, boşluk, mutsuzluk, değersizlik duygularını hissettiklerini belirtmektedirler. Az sayıda araştırma olmasına karşın artan bir şekilde diğer kültürlerde de benzer sonuçlar alınmaktadır. Bunun nedeni karmaşıktır ancak bu, sosyal ve ekonomik desteğin yokluğu ve izolasyon kadar ev içi işe verilen düşük statüyü içermektedir (Adak, 2002). Kadının evdeki çalışma ortamı ve koşullarının düzeltilerek, sonuçta sağlığının korunması, ayrıca iş verimliliğinin artmasıyla da düzenli bir aile hayatının devam etmesi sağlanmış olur (İkbal, 1988). Ayrıca faaliyetlerde iş kolaylaştırıcı yöntemlerin kullanılması; işin yapılmasında kullanılan insan gücü, zaman ve araç gereçlerden yararlanmayı artırmanın yanı sıra, aile yaşantısının düzenli olarak devamını sağlayacağından gerek aile bireylerinin gerekse kadının fiziksel ve zihinsel sağlığına katkıda bulunacaktır (Şafak ve Terzioğlu, 1987).
Araştırma Ankara Eryaman 2 nolu Sağlık Ocağına bağlı yerleşim alanlarında oturan kadınların evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken karşılaştıkları sağlık sorunlarını belirlemek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çalışmaya 2005 yılında Ankara Eryaman 2 nolu sağlık Ocağına bağlı yerleşim alanlarında oturan kadınlar arasından evreni temsil edebilecek örneklem sayısı istatistiksel olarak belirlenerek toplam 600 kadın alınmıştır. Araştırma kapsamına alınacak kadınlar
Eryaman 2 nolu sağlık ocağında bulunan ev tespit fişlerinden (n=4865) yararlanılarak “Sistematik Örnekleme Yöntemi” ile seçilmiştir. Araştırma tanımlayıcı tipte bir çalışmadır. Araştırmanın verileri hazırlanan anket formuna bağlı kalınarak ailelerde kadınlarla yüz yüze yapılan görüşmeler sonucu 13 Haziran-12 Temmuz 2005 tarihlerinde toplanmıştır. Veriler toplanırken bu bölgede yaşayan kadınların evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken karşılaştıkları sağlık sorunlarını ve aldıkları önlemleri belirlemek amacıyla çeşitli sorular yöneltilmiş ve onlardan alınan cevaplar doğrultusunda uygun davranıp davranmadıkları kanısına varılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS Paket Yazılım programı ile değerlendirilmiş, elde edilen verilerin istatistiksel kontrolleri Khi Kare analizi ile yapılmıştır.
BULGULAR VE TARTIŞMA Kadınlar Hakkında Genel Bilgiler
Araştırmaya alınan kadınların % 32.0 sinin lise, % 32.5’inin “40-49” yaş grubunda olduğu, %67.3’ünün “çalışmadığı”, %18.7’sinin “ev dışında gelir getiren bir işte çalıştığı,” %14.0’ünün “emekli” olduğu, %35.2’sinin “21 ve daha fazla” yıllık evli olduğu, %34.8’inin 2 çocuğa sahip olduğu, %33.7’sinin 4 kişilik aileden oluştuğu saptanmıştır.
Kadınların Evle İlgili Faaliyetleri Yürütürken Karşılaştıkları Sağlık Sorunları Yapılan araştırma sonucunda kadınların %37.8’inin son bir yıl içinde ev içi faaliyetleri yürütürken sağlık problemleri ile karşılaştığı saptanmıştır. Öğrenim düzeyi arttıkça sağlık problemiyle karşılaştığını belirtenlerin oranı azalmaktadır (İlk %49.7, orta %40.2, Lise %37.0, yükseköğrenim %25.6). Bu sonuç, eğitimin önemini ortaya koymaktadır. 60 ve üzeri yaş grubunda ise bir miktar azalma olmakla birlikte yaş arttıkça sağlık problemiyle karşılaşanların oranı da artmaktadır (20-29 %29.5, 30-39 %29.9, 40-49 %39.0, 50-59 %49.2, 60+ %46.7) (P<0.01). Bu durum yaşın ilerlemesine bağlı olarak ortaya çıkan görme, işitme duyuları, hareket yeteneğinin, algılamanın azalması, unutkanlık gibi fizyolojik ve psikolojik faktörlerin etkisinden kaynaklanabilir.
Dikkat edilmeden, uygunsuz pozisyonlarda yapılan ev işleri sırt ve bel ağrılarından kol ve bacak ağrılarına kadar pek çok rahatsızlığa neden olmaktadır (Adak, 2002). Nitekim bu araştırmada da sağlık problemleri ile karşılaşan kadınların %81.9’unun bel, %44.4’ünün sırt, %28.7’sinin boyun ağrısı ile, %26.4’ünün de ellerde alerji ile karşılaştıkları belirlenmiştir. Amerika da yapılan bir çalışmada (Messias et all. 1997), ağır eşya kaldırma sonucu meydana gelen sırt ve ayak ağrıları, dermatolojik rahatsızlıklar, temizlik maddeleri ile bağlantılı olarak zehirlenmeler ve bitkinlik, halsizlik gibi yaygın sağlık problemleri ile özel ev işlerinde çalışan
5 işçiler arasında sürekli bir ilişki kurulmuştur. Walters ve arkadaşlarının (1998), yaptığı araştırmada da hemşirelerin sağlık problemleri ile ev işleri ve çocuk bakımı arasında doğru orantılı ilişki bulunmuştur. Daha çok ev işi ve çocuk bakımıyla ilgilenen hemşirelerin daha fazla yorgunluk, başağrısı, uyuşukluk, uykusuzluk, bel ağrısı ve depresyon gibi sağlık problemleri ile karşılaştığı belirlenmiştir. Artazcoz ve arkadaşları (2004) yaptıkları araştırmada, eğitim düzeyi düşük kadınların sağlıklarını daha fazla olumsuz algıladıklarını belirtmiştir. Ross ve arkadaşlarının (1983) yaptığı araştırmada da ev işlerinin kadınların depresyon düzeylerini artırdığı belirlenirken, Ross ve Bird (1994) tarafindan yapılan araştırmada ise ev işlerinin kadınların sağlıkları üzerinde negatif etkisinin olmadığı saptanmıştır. Tüm öğrenim düzeylerinde (İlk %86.3, Orta %94.2, Lise %71.8, Yükseköğrenim %80.4) ve yaş gruplarında (20-29 %78.2, 30-39 %68.0, 40-49 %82.9, 50-59 %90.6, 60+ %92.8) bel ağrısını belirtenler önde gelmektedir. Orta yaş (30-39) grubunda bir miktar azalma olmakla beraber yaş arttıkça bel ağrısını belirtenlerin oranı da artmaktadır. Bel ağrısı ve kol ağrısını belirtenler ile öğrenim düzeyleri arasındaki fark, bel ağrısı, sırt ağrısı ve kol ağrısını belirtenler ile yaş grupları arasındaki fark istatistiksel açıdan da önemli bulunmuştur (P<0.01) (Çizelge1, 2). Belin hareketli bir bölge olması, günlük yaşantı süresince devamlı olarak dinamik ve statik zorlanmalara açık bulunması, bel sağlığının korunma ve devam ettirilmesi ihtiyacını ortaya koymaktadır (Yertutan, 1994). Yertutan’ın (1994) Ankara da yaptığı çalışmada kişilerin evde yürüttükleri fiziksel faaliyetlere bağlı olarak bel ve sırtlarında ağrı hissettikleri (% 76.4), yaşın ilerlemesine ve eğitim durumunun azalmasına bağlı olarak da ağrının arttığı belirtilmiştir.
Çizelge 1.Öğrenim Düzeyine Göre Kadınların Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına Öğrenim Düzeyi İlkokul ve daha az n=80 Ortaokul
N=35 n=71 Lise Yüksekokul n=41 Toplam n=227
Sağlık Sorunları
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
x2 Bel Ağrısı 69 86.3 33 94.2 51 71.8 33 80.4 186 81.9 x 2 =22.355 sd=3 p<0.01 Boyun Ağrısı 20 25.0 11 31.4 23 32.3 11 26.8 65 28.7 x 2 =3.572 sd=3 p>0.05 Sırt Ağrısı 35 43.8 16 45.7 31 43.7 19 46.3 101 44.9 x2 =5.793 sd=3p>0.05 Kol Ağrısı 21 26.3 4 11.4 10 14.0 4 9.8 39 17.1 x2 =16.600 sd=3 p<0.01 Ellerde Alerji 20 25.0 6 17.1 19 26.7 15 36.5 60 26.5 x2 =2.052 sd=3 p>0.05
Solunum Yolu Hast. 3 3.8 - - 1 14.0 - - 4 1.8 x2 =1.455 sd=3
p>0.05 Göz Hastalıkları 1 1.3 - - 1 14.0 - - 2 0.9 x2 =1.431 sd=3 p>0.05 Kırık,Çıkık,Burkulma 5 6.3 3 8.6 3 4.2 2 4.9 13 5.7 x 2 =2.309 sd=3 p>0.05 Yanık 9 11.3 5 14.2 19 26.7 7 17.1 40 17.6 x 2 =4.986 sd=3 p>0.05 Zehirlenme 2 2.5 - - 1 14.0 1 2.4 4 1.8 x2 =1.455 sd=3 p>0.05 Elektrik Çarpması - - 1 2.9 1 14.0 - - 2 0.9 x2 =3.021 sd=3 p>0.05 Kesik 15 18.8 11 31.4 16 22.5 9 21.9 51 22.5 x2 =3.766 sd=3 p>0.05 6
7 Çizelge 2. Yaş Gruplarına Göre Kadınların Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına
Yaş Grupları 20-29 n=23 30-39 n=50 40-49 n=76 50-59 n=64 60+ n=14 Toplam n=227 Sağlık Sorunları
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % x2
Bel Ağrısı 18 78.2 34 68.0 63 82.9 58 90.6 13 92.8 186 81.9 x2 =24.685 sd=4 p<0.001 Boyun Ağrısı 4 17.4 13 26.0 23 30.2 19 29.7 6 42.8 65 28.6 x2 =8.957 sd=4 p>0.05 Sırt Ağrısı 6 26.0 19 38.0 37 48.7 33 51.5 6 42.8 101 44.4 x2 =15.850 sd=4 p<0.01 Kol Ağrısı 2 8.7 9 18.0 7 9.2 19 29.7 2 14,3 39 17.2 x2 =19.314 sd=4 p<0.01 Ellerde Alerji 5 21.7 18 36.0 20 26.3 13 20.3 4 28.6 60 26.4 x 2 =1.614 sd=4 p>0.05 Solunum Yolu Hast.
1 4.3 - - - - 2 3.1 1 7.1 4 1.8 x 2 =7.589 sd=4 p>0.05 Göz Hastalıkları 1 4.3 - - 1 1.3 - - - - 2 0.9 xp>0.05 2 =3.396 sd=4 Kırık,Çıkık,Burkulma 1 4.3 1 2.0 4 5.2 6 9.4 1 7.1 13 5.7 x2 =6.107 sd=4 p>0.05 Yanık 3 13.0 12 24.0 16 21.0 9 14.0 - - 40 17.6 x2 =3.968 sd=4 p>0.05 Zehirlenme - - 2 4.0 1 1.3 1 1.5 - - 4 1.8 x2 =1.526 sd=4 p>0.05 Elektrik Çarpması - - - - 1 1.3 1 1.5 - - 2 0.9 x2 =1.852 sd=4 p>0.05 Kesik 5 21.7 11 22.0 21 27.6 13 20.3 1 7.1 51 22.5 x 2 =3.921 sd=4 p>0.05
Kadınların evle ilgili yürüttükleri fiziksel faaliyetlerden günlük temizlikte sağlık sorunu ile karşılaşanlar (% 81.1) önde gelmektedir. Sağlık problemlerinden bel ağrısıyla karşılaşanların %84.4’ünün ve zehirlenenlerin tamamının günlük temizlik, sırt ağrısıyla karşılaşanların %67.3ünün, solunum yolu hastalıklarıyla karşılaşanların tamamının, kırık, çıkık, burkulma ile karşılaşanların %76.9’unun ara sıra yapılan temizlik, ellerinde alerji olduğunu belirtenlerin %90.0’ının bulaşık yıkama, yanık (%52.5, ve kesik (%74.5) ile karşılaşanların yemek hazırlama sırasında bu sağlık problemleriyle karşılaştığı belirlenmiştir (Şekil 1).
0
20
40
60
80
100
120
Evin Gün lük Te mizli ği Ara S ıra Ya pılan T emizl ik Yem ek Ha zırlam a Sofra Haz ırlam a Topl ama Bulaş ık Yı kama Çam aşır Y ıkam a/Ye rleşti rme Ütü Y apm a Bahç e Ba kım ı Evcil Ha yvan Bakım ı Boya Bada na İş leri Bakım O narım Çocu k Bak ımı Hasta Bakım ıBel Ağ.
Boyun Ağ.Sırt Ağ.
Kol Ağ.
El. Alerji
Sol. Yol. Has.
Göz has.
Kır. Çık.
Yanık
Zeh.
Ele. Çarp.
Kesik
Şekil-1-Kadınların Evle İlgili Yürüttükleri Fiziksel Faaliyetlere ve Yürüttükleri Fiziksel Faaliyetlere Bağlı Olarak Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına Göre Dağılımı
Evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken bel ağrısıyla karşılaştığını belirten kadınların %86.0’sı iş yaparken vücudunu doğru kullanmadığı, kırık, çıkık ve burkulma ile karşılaşanların % 76.9’u tehlikeli hareketlerde bulunduğu, ellerde alerji ile karşılaşanların % 68.3’ü, göz hastalıklarıyla karşılaşanların ve zehirlenenlerin tamamı temizlik maddelerini uygun kullanmadığı, kesik ile karşılaştığını bildirenlerin % 76.4’ü kesici araçları uygun kullanmadığı için bu sağlık problemleriyle karşılaştıklarını belirtmişlerdir (Şekil 2).
0
20
40
60
80
100
120
İş y aparken Vü cu du mu Do ğ ru K u llanamad ığ ım İçin İş Y apark en E ldive n K u llanm ad ığ ım İçin İş Y aparken D inlen m e A rala rı V e rm edi ğ im İçi n İş Pl a n ı Y apm ad ığ ım İçi n T e m izlik M addele rini U ygun K u llanm ad ığ ım İçi n Ort a m ı H a valand ırm ad ığ ım İçin Or at lıkta E şya B ırakt ığ ım İçi n T ehlikeli H a re ketlerde Bu lu nd u ğ um İ çi n E lektrikli A raçlar ı U ygun K u llanm ad ığ ım İçi n K e sici A raçlar ı U ygun K u llanm ad ığ ım İçi n Is ıtma A raçlar ı U ygun K u llanm ad ığ ım İçi n Y iyece k P iş irme Ar a çl ar ı U ygun K u llanm ad ığ ım İçi nBel Ağ.
Boyun Ağ.
Sırt Ağ.
Kol Ağ.
El. Alerji
Sol. Yol. Has.
Göz has.
Kır. Çık.
Yanık
Zeh.
Ele. Çarp.
Kesik
Şekil-2 Kadınların Evle İlgili Fiziksel Faaliyetleri Yürütürken Karşılaştıkları Sağlık Sorunlarına ve Nedenlerine Göre Dağılımı
Evle ilgili fiziksel faaliyetleri yürütürken sağlık sorunu ile karşılaştığını belirten kadınların % 36.6’sında tam iyileşme olurken, % 36.6’sında kalıcı rahatsızlık, % 26.8’inde ise tedavinin devam etmekte olduğu saptanmıştır.
Kadınların %67.0’ının sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığı bulunmuştur. Gerek tüm öğrenim düzeylerinde gerekse tüm yaş gruplarında sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığını belirtenler yüksek orandadır. Lise düzeyinde bir miktar azalma olmakla birlikte öğrenim düzeyi arttıkça önlem alanların oranı da artmaktadır. Bu sonuç öğrenim düzeyinin ve yaşın yükselmesiyle kadınların bilinçli davrandıklarını göstermektedir. Önlem alma durumu ile yaş grupları arasındaki fark istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (P<0.05).
Sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığını belirten kadınların %76.3’ünün iş yaparken vücudunu doğru kullanmaya, %69.1’inin iş yaparken dinlenme araları vermeye, %56.4’ünün de iş planı yapmaya dikkat ettiği belirlenmiştir. Tüm öğrenim düzeylerinde (İlk %70.5, Orta %81.0, Lise %74.0, Yükseköğrenim %82.1) ve yaş gruplarında (20-29 %66.7, 30-39 %81.5, 40-49 %76.0, 50-59 %73.2, 60+ %85.0) iş yaparken vücudu doğru kullanmaya dikkat edenlerin ilk sırada yer aldığı bulunmuştur. İş yaparken eldiven kullanmaya, ortalıkta eşya bırakmamaya, elektrikli, kesici ve yiyecek hazırlama-pişirme araçlarını kullanırken dikkat edenler ile öğrenim düzeyleri arasındaki fark, iş yaparken vücudunu doğru kullanmaya dikkat edenler ile yaş grupları arasındaki fark istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (P<0.05) (Çizelge 2.1-2.2 ).
Çizelge 2.1: Öğrenim Düzeylerine Göre Kadınların Sağlık Sorunuyla Karşılaşmamak İçin Aldıkları Önlemler Öğrenim Düzeyi İlkokul ve daha az n=105 Ortaokul N=58 Lise n=127 Yüksekokul N=112 Toplam n=402
Sağlık Sorunuyla Karşılaşmamak İçin Alınan Önlemler
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
x2
İş Yaparken Vücudumu Doğru
Kullanmaya Dikkat Ederim 74 70.5 47 81.0 94 74.0 92 82.1 307 76.3
x2 =4.972 sd=3
p>0.05
İş Yaparken Eldiven Kullanırım 25 23.8 22 37.9 43 33.9 46 41.1 136 33.8 x2 =8.408 sd=3
p<0.05 İş Yaparken Dinlenme Araları
Veririrm 67 63.8 35 60.3 90 70.9 86 76.8 278 69.1 x2 = 6.307 sd=3 p>0.05 İş Planı Yaparım. 53 50.5 28 48.3 76 59.8 70 62.5 227 56.4 x 2 =5.465 sd=3 p>0.05 Temizlik Maddelerini Kullanırken
Dikkat Ederim 50 47.6 29 50.0 64 50.4 63 56.3 206 51.2 x2 =2.695 sd=3 p>0.05 Ortamı Havalandırırım Örn: Temizlik sırasında 33 31.4 20 34.5 33 26.0 38 33.9 124 30.8 x 2 =2.634 sd=3 p>0.05 Ortalıkta Eşya Bırakmamaya
Dikkat Ederim 20 19.0 24 41.4 33 26.0 42 37.5 119 29.1 x
2 =13.839
sd=3 p<0.05
Tehlikeli Hareketlerden Kaçınırım 25 23.8 16 27.6 33 26.0 42 37.5 116 28.8 x2 =7.019 sd=3
p>0.05 Elektrikli Araçları Kullanırken
Dikkat Ederim 15 14.3 16 27.6 30 23.6 34 30.4 95 23.1
x2 =9.086 sd=3
p<0.05 Kesici Araç-Gereçleri Kullanırken
Dikkat Ederim 14 13.3 16 27.6 39 30.7 39 34.8 108 26.8
x2 =14.553 sd=3 p<0.05 Isıtma Araçlarını Kullanırken
Dikkat Ederim 10 9.5 12 20.7 14 11.0 17 15.2 53 13.1
x2 =5.237 sd=3
p>0.05 Yiyecek Hazırlama ve Pişirme
araçlarını kullanırken dikkat ederim 4 3.8 7 12.1 13 10.2 19 16.9 43 10.6
x2 =10.783 sd=3 p<0.05
14 Çizelge 2-2 : Yaş Gruplarına Göre Kadınların Sağlık Sorunuyla Karşılaşmamak İçin Aldıkları Önlemler
Yaş Grupları
20-29
n=45 N=119 30-39 n=121 40-49 50-59 n=97 n=20 60+ Toplam n=402
Sağlık Sorunuyla
Karşılaşmamak İçin Alınan Önlemler
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % x
2
İş Yaparken Vücudumu Doğru Kullanmaya Dikkat
Ederim 30 66.7 97 81.5 92 76.0 71 73.2 17 85.0 307 76.3 x2 =10.460 sd=4 p<0.05 İş Yaparken Eldiven Kullanırım 21 46.7 40 33.6 40 33.0 33 34.0 2 10.0 136 33.8 x2 =6.409 sd=4 p>0.05 İş Yaparken Dinlenme Araları Veririm 31 68.9 86 72.2 84 69.4 62 63.9 15 75.0 278 69.1 x2=4.243sd=4 p>0.05 İş Planı Yaparım 28 62.2 70 58.8 72 59.5 48 49.5 9 45.0 227 56.5 x2 =2.205 sd=4 p>0.05 Temizlik Maddelerini
Kullanırken Dikkat Ederim 23 51.1 60 50.4 60 49.6 55 56.7 8 40.0 206 51.2
x2 =6.548 sd=4 p>0.05 Ortamı Havalandırırım Örn: Temizlik sırasında 15 33.3 27 22.7 45 37.1 33 34.0 4 20.0 124 30.8 x2 =5.600 sd=4 p>0.05 Ortalıkta Eşya Bırakmamaya
Dikkat Ederim 17 37.8 34 28.6 31 25.6 33 34.0 4 20.0 119 29.6 x 2 =5.435 sd=4 p>0.05 Tehlikeli Hareketlerden Kaçınırım 16 35.5 33 27.7 29 23.4 22 22.7 6 30.0 116 28.8 x 2 =0.637 sd=4 p>0.05 Elektrikli Araçları
Kullanırken Dikkat Ederim 12 26.7 33 27.7 26 21.5 23 23.7 1 5.0 95 23.6
x2 =6.714 sd=4
p>0.05 Kesici Araç-Gereçleri
Kullanırken Dikkat Ederim 18 40.0 36 30.2 27 22.3 24 24.7 3 15.0 108 26.8
x2 =6.393 sd=4
p>0.05
15
Dikkat Ederim p>0.05
Yiyecek Hazırlama ve Pişirme araçlarını
kullanırken dikkat ederim 8 17.8 15 12.6 10 8.2 8 8.2 2 10.0 43 10.7
x2 =3.376 sd=4
SONUÇ VE ÖNERİLER
Araştırma sonucunda kadınların %37.8’i son bir yıl içinde ev içi faaliyetleri yürütürken sağlık sorunuyla karşılaşmıştır. Gerek bu çalışmada gerekse daha önce yurtiçi ve yurt dışı çalışmalardan elde edilen bulgular, kadınların evle ilgili faaliyetleri yürütürken öncelikle bel ağrısı problemiyle karşılaştıklarını göstermektedir. Kadınların yarıdan fazlasının (%67.0) sağlık sorunuyla karşılaşmamak için önlem aldığını belirtmesine rağmen hala önemli bir oranda sağlık problemleriyle karşılaşıldığı görülmektedir.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre;
Sağlık sorunu ile karşılaşan kadınların yaklaşık üçte birinde kalıcı rahatsızlık ve yine yaklaşık üçte birinde de tedavinin devam etmekte olduğu göz önüne alınırsa, kadınların evle ilgili faaliyetleri yürütürken, vücudun doğru kullanılmasının önemini kavratarak yanlış davranışlardan kaçınmasını sağlamanın yanı sıra, temizlik maddelerinin uygun kullanımı, kazalardan korunma, iş kolaylaştırıcı yöntemler vb. konularında bilinçlendirebilecek ve bu konuda sağlıkla ilgili problemlerine çözüm getirebilecek bilgiler içeren eğitim programlarının hazırlanması ve uygulanması
- Evle ilgili araç-gereç ve malzeme üretimini yapan firmaların ürünlere ilişkin kullanım yönergelerinde, tüketiciler için daha detaylı, açık ve anlaşılır bilgiler vermeleri önerilebilir.
KAYNAKLAR
Adak, N. (2002). Kadın ve Sağlık. Sağlık ve Toplum Dergisi, 12(3):15-21.
Anon (2005).Household Task Can Be Problematic For Female Cardiac Patients. Acute Myocardial Infarction.
http://www.obgyn.net/newsheadlines/womens_health-Acute_Myocardial_Infarction-2. Erişim Tarihi: 30.6.2005.
Artactoz, L., Borrell, C., Benach, J., Cortes, I., Rohlfs, I. (2004). Women, family demands and health: The importance of employment status and socio-economic position. Social Science&Medicine, 59, 263-274.
Erkan, N. (1988). Ergonomi. MPM Yayın No: 373, Yeniçağ Matbaası, Ankara. Gönen, E. (1990). Evle İlgili İşlerde Yorgunluğun Önlenmesi. Anahtar 2(14):6.
Gönen, E., Bayraktar, M. (1996). Ev İdaresi II. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları 1053 Ankara.
İkbal, Ş. (1988). Ev Ergonomisi Açısından Mutfak Tasarımı. I. Ulusal Ergonomi Kongresi. MPM Yayınları: 372, s. 371-389, Ankara.
Kalınkara, V., Salman, M. (1996). Evle İlgili İşlerde Çalışma Yöntemlerinin ve Ortam Koşullarının İyileştirilmesi: İş Kolaylaştırma. Verimlilik Dergisi, 4:55-68.
Kettel, B. (1996). Women, Health and the Environment. Social Science and Medicine, 42(10):1367-1379.
Messias, D. K. H. Et all (1997). Defining and Redefining Work: Implications for Women’s Health. Gender and Society, 11:296.
Ross, C. E., Mirowsky, J., Huber, J. (1983). Dividing work, sharing work, and inbetween: Marriage patterns and depression. American Sociological Review, 48: 809-823.
Ross, C. E., Bird, C. E. (1994). Sex stratification and health lifestyle: Consequences for men’s and women’s perceived health. Journal of Health and Social Behavior, 35 (2): 161-178.
Smith, P.W., Mishra, G. D., Dobson, A. J. (2000). Marriage, Income and Women’s Health. Family Futures: Issues in Research and Policy. 7th australian Institute of Family Studies Conference, Sydney, 24-26 July.
Suls J et al (2003). Household Tasks Can Be Problematic For Female Cardiac. http:/www. Uiowa.edu/ ˜ ournews2003/february/020303female-cardiac.html.
Şafak, Ş. Terzioğlu, G. (1987). Ailede Sorumluluk Dağılımı ve Bunu Etkileyen Faktörler. Ev Ekonomisi Dergisi, 2-3: 8-15.
18 Şafak, Ş. Terzioğlu, G. (1987). Kadınların Ev İşlerini Yapmada İş Kolaylaştırıcı Yöntemleri Kullanma Durumlarının İncelenmesi. Ev Ekonomisi Dergisi, 2-3: 16-20.
Thomas, C. (1995). Domestic Labour and Health: Bringing it all Back Home. Sociology of Health&Illness, 17(3):328-352.
Walters, V., Eyles, J., Lenton, R., French, S., Beardwood, B. (1998). Work and Health: A study of the occupational and domestic roles of women registered nurses and registred practical nurses in Ontario, Canada. Gender, Work and Organization, 5(4): 230-244.
Yertutan, C. (1994). Kadınların Evde Çeşitli Fiziksel Faaliyetlere Bağlı Olarak Bel ve Sırtlarında Ağrı Duyma Nedenlerinin Araştırılması. II. Verimlilik Kongresi. MPM Yayınları: 540. 19-21 Ekim Ankara.
