‹letiflim / Correspondence:
Doç. Dr. Necdet Süt. Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dal›, 22030 Edirne. Tel: 0284 235 76 41 • e-posta: necdetsut@yahoo.com
Ç›kar çak›flmas› / Conflicts of interest:Ç›kar çak›flmas› bulunmad›¤› belirtilmifltir. / No conflicts declared.
www.raeddergisi.org doi:10.2399/raed.13.66375
Karekod / QR code: Romatoloji ya da di¤er t›p alanlarda yürütülen
bilim-sel çal›flmalar›n kalitesinin yükbilim-seltilmesi ve eksiksiz ra-porlanmas› için çeflitli k›lavuzlar gelifltirilmifltir. Bunlar-dan en yayg›n kullan›lanlar› olarak randomize kontrollü araflt›rmalar için CONSORT (CONsolidated Standards Of
Reporting Trials), gözlemsel araflt›rmalar içinse STROBE (STrengthening the Reporting of OBservational studies in Epidemiology) k›lavuzu say›labilir. Ayr›ca EQUATOR (En-hancing the QUAlity and Transparency of Health Research) Network ad› alt›nda, araflt›rma metadolojisi, istatistik ve
bilimsel makale yaz›m› konular›nda uzman kiflilerden oluflan bir grup, medikal araflt›rmalar›n do¤ru ve fleffaf olarak rapor edilmesi, bu araflt›rmalar›n kalitesi ve güve-nirli¤inin artt›r›lmas› amac›yla araflt›rma türlerine göre
hangi k›lavuz listenin kullan›lmas› gerekti¤ini bildirmek-tedir.[1]
Christensen ve ark. (2013) romatoloji yay›nlar›nda fleffafl›¤›n sa¤lanmas› ve yay›n kalitesinin yükseltilmesi için yazar, editör ve hakemlere EQUATOR network flem-siyesi alt›nda yer alan k›lavuzlar› kullanmalar›n› önermek-tedirler.[2]
Marusic ve ark. (2013) romatoloji alan›nda 28 dergiyi inceleyerek sadece 10 derginin 1 ya da daha fazla k›lavuzu destekledi¤ini bildirmifllerdir. Bu 10 dergi impakt faktörle-rine göre flöyle s›ralanmaktad›r: “Annals of the Rheumatic
Diseases”, “Arthritis and Rheumatism”, “Seminars in Arthri-tis and RheumaArthri-tism”, “ArthriArthri-tis Researh & Therapy”, “Rhe-umatology”, “Osteoarthritis and Cartilage”, “Best Practice &
Romatolojide bilimsel çal›flma sonuçlar›n› rapor etmede
k›lavuzlar›n kullan›m›
Use of guidelines for scientific research reporting in rheumatology Necdet Süt
Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi, Biyoistatistik Anabilim Dal›, Edirne
Derleme/ Review
Gelifl tarihi / Received: A¤ustos / August 15, 2013 Kabul tarihi / Accepted: A¤ustos / August 17, 2013 Çevrimiçi yay›n tarihi / Published online: Eylül / September 6, 2013 RAED Dergisi 2013;5(2):45-47 © 2013 RAED
doi:10.2399/raed.13.66375
Özet
K›lavuzlar bilimsel çal›flmalar›n fleffaf bir flekilde yürütülerek makale haline getirilmesinde yazarlara, makalelerin de¤erlendirilmesi süreç-lerinde ise hakem ve editörlere yard›mc› olmak amac›yla gelifltirilmifl-lerdir. Günümüzde pek çok sayg›n t›p dergisince desteklenmekte-dirler. Ülkemizde romatoloji alan›nda yürütülen çal›flmalarda k›la-vuzlar›n kullan›m›n›n yayg›nlaflmas› bilimsel çal›flmalar›n kalitesinin yükselmesine katk› sa¤layacakt›r.
Anahtar sözcükler: K›lavuzlar, makale, kalite, fleffafl›k
Summary
Guidelines have been developed as a helpful tool for authors in conducting scientific research in a transparent manner and article writing. They also help referees and editors in the article assessment processes. Nowadays, they have been endorsed by many presti-gious medical journals. Using guidelines in studies that have been carried out in rheumatology in Turkey will contribute to increase the quality of scientific studies.
Researh Clinical Rheumatology”, “BMC Musculoskeletal Disor-ders”, “Pediatric Rheumatology” ve “Turkish Journal of Rhe-umatology”. Yay›nlanan romatoloji dergileri aras›nda
k›la-vuzlar›n desteklenme oran› oldukça düflüktür.[3]
2005 y›l›nda Amerikan Romatoloji Toplulu¤unun dü-zenlemifl oldu¤u kongreye gönderilen 143 randomize kon-trollü çal›flman›n sadece %30.8’i bafll›¤›nda “randomize” kelimesi kullan›rken, %44.1’i “körlük” hakk›nda bilgi ver-memifltir, sadece %7 “kimin kör oldu¤unu” bildirmifltir. Ça-l›flmalar›n sadece %21’inde “intention-to-treat” analiz pro-tokolünün uyguland›¤› bildirilmifltir.[4]
K›lavuzlar›n kullan›m› pek çok sayg›n t›p dergisince desteklenmektedir. Bilimsel çal›flma sonuçlar›n› raporla-mada ve bu raporlar› de¤erlendirmede yazar, editör ve ha-kemlere yol gösterici olarak en yayg›n kullan›lan k›lavuz-lardan baz›lar› fiekil 1’de gösterilmifltir.[5]
Afla¤›da ise en yayg›n kullan›lan bu k›lavuzlara iliflkin temel aç›klamalar yer almaktad›r.
CONSORT (CONsolidated Standards of Reporting Trials) Statement
CONSORT, randomize kontrollü araflt›rmalar›n
so-nuçlar›n› rapor etmede yazarlara yol göstermek, bu rapor-lar› de¤erlendirmede editör ve hakemlere yard›mc› olmak amac›yla gelifltirilmifltir. Çal›flma dizayn›, verilerin analizi ve yorumlanmas›n›n nas›l yap›ld›¤› üzerine odaklanan 25 maddeden ve kat›l›mc›lar›n çal›flma süresince durumlar›n› gösteren ak›fl diyagram›ndan oluflmaktad›r. Randomize kontrollü araflt›rmalar›n yürütülmesinde ve raporlanma-s›nda CONSORT’un dikkate al›nmas›n›n yay›nlar›n bilim-sel kalite düzeyi yükbilim-seltti¤i yap›lan çal›flmalarla ortaya ko-nulmufltur.[6]
Ayr›ca CONSORT, editör ve hakemlere ran-domize kontrollü araflt›rmalar› nas›l de¤erlendirebilecek-leri konusunda da yol gösterebilmektedir. CONSORT, randomize kontrolü araflt›rmalar›n planlanmas›ndan yaz›-m›na kadar araflt›rmac›lara k›lavuzluk edebilmesinin yan› s›ra, yay›n aflamas›nda ve yay›nland›ktan sonra yöntembi-limsel kalitesini de¤erlendirmek amac› ile de
kullan›lmak-Süt N. Romatolojide bilimsel çal›flma sonuçlar›n› rapor etmede k›lavuzlar›n kullan›m›
46
tad›r. Index Medicus’ta yer alan t›p dergilerinin yaklafl›k yar›s› CONSORT’u desteklemektedir. Council of Science
Editors, International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) ve World Association of Medical Editors (WAME)
gibi önemli kurulufllar da CONSORT’u desteklemektedir. ‹ngilizce d›fl›nda Frans›zca, Çince, Yunanca, Farsça, Ja-ponca, Portekizce, ‹spanyolca ve Türkçe dillerine çevril-mifltir.[7]
STROBE (STrengthening the Reporting of OBservational studies in Epidemiology) Statement
22 sorudan oluflan STROBE, gözlemsel (observational) çal›flmalar›n yürütülmesinde kullan›lmak üzere gelifltiril-mifltir. Olgu-kontrol, kesitsel ve kohort çal›flmalar› için ay-r› ayay-r› ve hepsinin birlikte oldu¤u formlaay-r› mevcuttur. 100’ün üzerinde t›p dergisi STROBE listesini desteklemek-tedir. T›p alan›nda yürütülen çal›flmalar›n büyük bir ço-¤unlu¤unun olgu kontrol, kesitsel ya da kohort çal›flmalar› oldu¤u göz önünde bulunduruldu¤unda STROBE bu çal›fl-malar›n sonuçlar›n›n eksiksiz olarak raporlanmas› konu-sunda yazar, editör ve hakemlere katk› sa¤lamaktad›r.[8]
STARD (STAndards for the Reporting of Diagnostic accuracy studies) Statement
Tan›lama çal›flmalar›n›n bilimsel kalitesinin yükseltil-mesi için gelifltirilen, 25 maddeden ve bir ak›fl diyagram›n-dan oluflan bir listedir. STARD yazarlara, editörlere, ha-kemlere ve okuyuculara tan›lama çal›flmalar›ndaki olas› bi-aslar› de¤erlendirme olana¤› sa¤lamaktad›r.
200’ün üzerinde biyomedikal dergi listeyi desteklemek-te ve yazarlara tan›lama çal›flmalar›n›n sonuçlar›n› rapor et-mede listenin kullan›lmas›n› tavsiye etmektedir.[9]
PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses) Statement
Sistematik derleme ve meta analiz raporlar›n›n tarafs›z ve objektif olarak de¤erlendirilmesini sa¤lamak üzere gelifl-tirlen, 27 maddelik kontrol listesinden ve 4 fazl› ak›fl diyag-ram›ndan oluflmaktad›r.[10]
The ARRIVE Guidelines (Animal Research: Reporting In Vivo Experiments)
20 maddeden oluflan ARRIVE yazar, editör ve hakem-lere hayvan deneyleriyle ilgili çal›flmalar›n› rapor ederken nelere de¤inmeleri gerekti¤i, çal›flma tasar›mlar›n› nas›l ifa-de etmeleri gerekti¤i gibi konularda yol göstericidir. Çal›fl-man›n bafll›¤›ndan (title) itibaren sonucuna (conclusion)
ka-dar geçen aflamalar›n› de¤erlendirmek için maddeler bu-lundurur.[11]
The TREND Statement (Transparent Reporting of Evaluations with Nonrandomized Designs)
22 maddeden oluflan TREND davran›fl bilimleri ve halk sa¤l›¤›yla ilgili randomize olmayan çal›flmalar›n kalitelerini yükseltmek ve denetlemek amac›yla gelifltirilen listedir.[12,13] Sonuç olarak bilimsel çal›flmalarda fleffafl›¤›n sa¤lanma-s› ve bilimsel kalitenin yükseltilmesi için k›lavuzlar›n kulla-n›m›n›n oldukça faydal› oldu¤u görülmektedir. Yazarlar›n bilimsel çal›flmalar›nda bu k›lavuzlar› kullanmalar› çal›flma-lar›nda kalite art›fl› sa¤layacakt›r. Ayr›ca k›lavuzlar makale-lerin de¤erlendirilmesi süreçmakale-lerinde hakemlere ve editörle-re yol gösterici olacakt›r. Bilim dünyas›n›n sayg›n ve etki faktörü yüksek pek çok dergisinin k›lavuzlar› desteklemesi, bu k›lavuzlara verdikleri önemi göstermektedir. Ülkemiz-de romatoloji alan›nda yürütülen çal›flmalarda bu k›lavuz-lar›n esas al›narak bu do¤rultuda raporlanmas›n›n, dergile-rin de bu k›lavuzlar› desteklemesinin bilimsel kaliteyi yük-seltece¤i düflünülmektedir.
Kaynaklar
1. http://www.equator-network.org/
2. Christensen R, Bliddal H, Henriksen M. Enhancing the reporting and transparency of rheumatology research: a guide to reporting guidelines. Arthritis Res Ther 2013;15:109. 3. Marusic A, Gasparyan AY, Kitas GD. Promoting transparent
and accurate reporting of research studies in rheumatology: endorsement of reporting guidelines in rheumatology journals. Semin Arthritis Rheum 2013; doi: 10.1016/j.semarthrit 4. Hill CL, Buchbinder R, Osborne R. Quality of reporting of
ran-domized clinical trials in abstracts of the 2005 annual meeting of the American College of Rheumatology. J Rheumatol 2007;34: 2476-80.
5. Sut N. How can we improve the quality of scientific research and publications? Guidelines for authors, editors, and reviewers. Balkan Med J 2013;30:134-5.
6. Süt N, Senocak M, Uysal O, Köksalan H. Assessing the quality of randomized controlled trials from two leading cancer journals using the CONSORT statement. Hematol Oncol Stem Cell Ther 2008;1:38-43.
7. http://www.consort-statement.org/ 8. http://www.strobe-statement.org/ 9. http://www.stard-statement.org/ 10. http://www.prisma-statement.org/
11. Kilkenny C, Browne WJ, Cuthill IC, Emerson M, Altman DG. Improving bioscience research reporting: The ARRIVE Guidelines for Reporting Animal Research. PLoS Biol 2010;8: e100412.
12. http://www.cdc.gov/trendstatement/
13. Des Jarlais DC, Lyles C, Crepaz N; TREND Group. Improving the reporting quality of nonrandomized evaluations of behavioral and public health interventions: the TREND statement. Am J Public Health 2004;94:361-6.
