Edirnekapı ile Haliç arasındaki surların üzerinde yeralan görkemli yapı...
TEKFUR SARAYI
istanbuT'da Bizans dönem inden kalan surların dışında T ekfur Sarayının görünüşü... Manzara olarak tüm H a liç'e bakan T ekfur Sarayının iç kısm ı...
ISTANBUL'un Bizans dönem in den kalan en büyük ve önem li yapıtının Surlar olduğu kolay lıkla söylenebilir. Kenti çepe çevre saran bu görkem li anıt lar, eskiden olduğu gibi günü müzde de Bizans’ın gizleriyle doludur. İstanbul yaşayan bir kent olduğundan bu gizleri or
taya çıkarmak oldukça güç,
hatta olanaksızdır. Surların ken d ile ri ya da yakın çevreleri B i zans'ın önem li kalıntılarıyla do ludur.
Bugün bile Surların değişik
yerlerinde ç e ş itli yerleşim b i rim lerine rastlıyoruz. Bunların en önem lisi, ş im d ik i Edirnekapı ile Haliç arasındaki surların ü- zerinde yer alan ve çok uzak lardan bile görülebilen T ekfur Sarayı'dır. Çatısız boş b ir yapı olarak görülen T ekfur Sarayı'na T ürkle rin bu adı verm elerine karşılık, yabancılar ilk zaman lar «Palatium Constantini», da ha sonraları «Constantine Por- phyrogenitus» olarak adlandır m ışlardır. Osm anlIların bu söz cüğü Bizans d ilin d e k i T a k iro ' dan, T ekvir ve giderek Tekfur'a dönüşm esiyle elde e ttik le ri sa nılıyor.
YAPILIŞ TARİHİ BELLİ DEĞİL...
Bazı Bizans kaynaklarında adı geçen «Porphyrogennetos Evi» nin burası olduğu
sanılmakta-Hasan İRFAN
dır. Sarayın hangi tarih te ve k i m in tarafından yaptırıldığı he nüz b ilin m iyo r. Ancak Bizans im paratorlarının içinde yaşadık ları Blakhernai SaraylarTnın bir parçası olduğu sanılıyor. Yapı mı konusunda Prof. Dr. Semavi Eyice'nin de b e lirttiğ i gibi yal nızca bazı tahm inler ve id dia la r
vardır. Bunlardan İmparator
VII. Constantinos'un (913-959) lakabının da «Porphyrogenne tos» olduğundan yola çıkılarak yapıyı onun yaptırm ış olduğu savı, örnek olarak g ö sterilebilir. VII. Constantinos'un oğlu için büyük b ir saray yaptırdığı da bilin m ekted ir. Ancak yeri hak kında herhangi bir ipucu yok tur.
Buna karşılık Tekfur Saravın'- daki süslem eleri 13-14. Yüzyıla tarihleyen bazı araştırm acılar, sarayı VIII. M ikh ae l'in (1259- 1282) oğlu Konstantinos Por- phyrogennotos için yaptırm ış olabileceğini ileri sürerler. Y i ne başka bir iddiaya göre İm parator I. Manuel Komnenos'un
(1 1 43 -118 0) Alm an kökenli karısı için yaptırdığı ve «Alman Prensesinin Evi olarak arşivle re geçen sarayın» burası olduğu sanılm aktadır.
Saray, kenti işgal eden La tin' lerden sonra önem li bir onarım görm üştür. Bugün sarayın üze rinde ik i ayrı onarım dönem i nin izleri bulunm aktadır. Sonuç olarak saray, daha önce de be lirttiğ im iz gibi gizler içinde o l ma durum unu sürdürm ektedir. Ü stelik T ekfur Sarayı, Blakher nai Saray Kom pleksi'nden gü nümüze dek ayakta kalabilm iş tek yapı olma öze lliğini de ko rum aktadır.
OSMANLILAR DÖNEMİNDEKİ SARAY
Fetihten önce çe şitli amaçlar için kullanılan saray, Osm anlI lar döneminde de hizm et gör m üştür. Ancak T ekfur Sarayı'- nın erken dönem lerde Osman lılarca ne amaçla kullanıldığı henüz bilinm em ektedir. P iri Reis in İstanbul haritalarından b irin de üstü b ir çatıyla örtülü ola rak gösterilm esine karşı, k u lla nımı hakkında herhangi bir a- çıklama bulunm am aktadır. Bu dönemden bilinen tek şey, burasının « fil ahırı» olarak ku l lanılm ış olab ileceğidir. Bir baş ka önem li b ilg i ise, daha yakın zamanlar a ittir. İznik'te artık
18
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
