Ankara eniv Vet Fak Derg 46,24
ı
.248. 1999NEWCASTLE HASTALIGINA KARŞI AŞıLAMA
DENEMELERİ
Mehmet AKANı
Oktay KESKiN
ıZiya İLHAN
lAsiye DAKMAN~
l..ale KÖKÇÜ]
VacciııatiOlI studies against Newcastle disease
Summary:
The pUlpose or this study is to determine the humoral immUl1e
res/JOnse or chickens to NCD after vaccination with lentogenic strains in dif/erent
mutes (/nd periods by
HItest.
The study was peıformed
in 7 groups one or which was the control group.
Each group included
50one- dayold chicks. Vaccines (HBI. La Sota. Ma5+Clone
30) were applied to the group.l' by dilferent routes (sprayand
drinking water) and
at dif/erent period.ı'. The ;{l"oup i and 4 were vaccinated on the 7
11ıand 2RıIıdays.
group
5and
6were vaccinated
011the first and 2Rıh day.
The matanal
antibody
titer or the one-day old chicks was
7.2(log2). The HI antibody titers or the group,I
i and
2were
7.5on the 3
rdweek and
6.8on the 41hweek. On the
611ıweek. the titer
or the group
Jwas
7.7and the group
2was 7.R at the sar.!e time. On the
jrdı-veek
the serum samples (~rthe group,I'
3and
4gave 6.R
HItiter. Afier the booster the
titers or the groups
3and
4were
6. 9and
7. J.respectively. The difference between
the groups (Gmup
1-4) was statistically insignificant (p>Q.05). Antibody titer or
the group
5and group
6which were vaccinated by spraying method on the lirst
duv was below 7 until the vaccination
on the 411ı
week and afier the booster
antiboc(v titer or the group
5raised to
7and group
6to
7.2.Although
the
dilf'erence between the test groups was found to be insignificant after the 35,
/ıday.
the dilference between the test and control groups was fOUlıd important afier the
2i
'lıday.
Kcy
words: Chicken. Newcastle disease. vaccine. vaccination
Özet: Bu çalı,çmada. tavukların yalancı veba hastalığına (Newcastle disease.
ND) kar,l'l lentojenik suşlar ile farklı zaman ve uygulamalarla yapılan aşılamalar
sonrasında olu,mn humoral bağl,Hklığın hemaglutinasyon
inhibisyon (H
i)testi ile
belirlenmesi
amaçlandı.
Çalışma 50 civcivden oluşan
6'sı deneme ve biri kontrololmak
üzere toplam 7
grupta gerç:'ekleştirildi. Gruplara aşılar (HBı. LaSota. Ma5+ClOlıe 30) sprey ve
içme suyu ile farklı zamanlarda yapıldı. Grup i-4 'e «,"ılar
7-28.günlerde. Grup 5
ve
6'ya
/-28günlerde
uygulandı.
Civcivlerin
ilk gün maternal
antikorları
7.2
(lOg2) olarak saptandı.
Grup
Jve 2'de
HIantikor titrelerinin
3.haftada
7.5.
4'1wftada 6.R.
6.haftada Grup i 'de
7.7ve Grup
2'de 7.R olduğu belirlendi. Grup
i Doç. Dr., 2 Dr .. 3 : Araş. Gör" Ankara Üniversitesi. Veteriner Fakiiltesi. Mikrobiyoloji Anahilim Dalı. 0611() Dışkapı. Ankara
242 M.AKAN. O.KESKIN. Z.lLHAN. A.DAKMAN. LKOKÇÜ
3 ve 4 'te antikor titrelerinin 3. haftada 6.R ve ikinci a,çılamayı takip eden dijnemde Grup 3 'de 6. 9 ve Grup 4 'te 7. J olduğu gözlendi. Bu Kruplar (Grup J -4) arasmdaki fark istatistiksel apdan önemsiz bulundu ((p>0.05). /Lk Kün sprey aşılama yapılan
5. ve
6.
Kruplarda antikor titresinin4.
haftadaki aşılamaya kadar Tnin altında kaldlKI ve ikinci aşılamayı takiben 6. haftada Grup 5 'te 7, Grup 6 'da ise 7.2olduKU saptandı. Deneme KruplarLIıın antikor titreleri arasındaki farklar
35.
Kün ve sonrasında önemsiz bulunurken (p>0.05), deneme ve kontrol Krubu arasındaki farklar 2 J. Kün ve sonrasında ijnemli bulundu (p<O. 00 J).Anahtar kelimeler:
Tavuk, Yalancı veba, a,H, a,çılamaGiriş
Newcastıc hastalığı (Yalancı veba), Pa-ramyxoviridae familyasına bağlı Avian Pa-ramyxovirus Tip- i tarafından oluşturulan çok bula~ıcı ve öldürücü seyreden viral bir has-talıkıır. Hayvanlarda solunum, sindirim ve sinir sistemlerinde bozukluklarla karakterizedir. Has-talığa, tavuklar başta olmak üzere 200'ü aşkın kanatlı türünün duyarlı olduğu saptanmıştır (I ,8,25).
Newcastle salgınıarı dünyada halen belirli b\ilgelerde ortaya çıkmaktadır ve önemli eko-nomik kayıplara neden olmaktadır. Türkiye'de ilk Newcastle salgınının i946 yılında ta-nımlanmasından sonra, hastalık günümüzde de halen belirli bölgelerde ortaya çıkmaktadır
0,28).
Newcastle hastalığından korunmada canlı ve inaktif aşılar, 1930'lu yıllardan bu yana kul-lanılmaktadır. Hastalığın aşılı sürülerde hafif sol unum sistemi ve sinirsel belirtilerle ortaya çıktığı bildirilmektedir (1,25). Kanatlı hay-vanlarda aşılamalar ile bu hastalığa karşı iyi bir kortıma sağlamak için maternal antikor se-viyesi, hayvanlarda immun sistemin gelişimi ve immun sistemi baskılayan herhangi bir in-Icksiyonun bulunmaması önemlidir (I ,6,8,20). Temelolarak Newcastle hastalığına karşı üç tip a~ı kullanılmaktadır. Bunlar canlı lentojenik, canlı mezojenik ve inaktif aşılardır (1,7,25) . Ayrıea son yıllarda rekombinant aşılar da ge-lhtirilmi~tir (2 1,27,3 i,34). Canlı lentojenik aşı-lar düşük patojeniye sahip; fakat, yeterli ba-ğışıklık sağlayabilen aşılardır. Bunlar arasında geniş kullanıma sahip Hitehner Bı, LaSota, Clone 30 ve daha sınırlı kullanılan F ve V4 suş-ları bulunmaktadır (I ,9,22,25). Bu aşılar,
hay-vanlara bireysel olarak göze damlatma ve gaga daldırma şeklinde uygulanmasının yanında pra-tik olması nedeniyle daha çok içme suyu, sprey ve aerosol yolla kullanılmaktadır (I ,25,30). Ay-rıca aşılar, kanatlı yemleri ile de verilmektedir (23,24). Mezojenik suşların aşı olarak kuııanımı bir çok ülkede sınırlandırılmış olsa da bazı Asya ülkelerinde halen kullanılmaktadır. Bu suşlar yüksek düzeyde sekonder bağışıklık sağ-lamasına karşın hayvanlarda klinik semp-tomlara da neden olmaktadır. Bu suşlar ara-sında Roakin, Mukteswar. Komarow ve H sayılabilir. Canlı mezojenik iışılar genellikle içme suyuna ender olarak da taban yastığına intra dermalolarak uygulanmaktadır (\ 4,25). İnaktif aşılar, genellikle forınalin veya be-tapropiolakton gibi farklı inaktivatörlerle
ITILI-amele edilerek hazırlanmakta ve hayvanlarda yüksek titrede antikor oluşturmak için kul-lanılmaktadır. İnaktif aşılar kas içi ve deri alII
olarak uygulanmakta (5,15,26,29,32), deneysel olarak in ovo yolla da kullanılmaktadır (33).
Günümüzde broiler sürüleri genellikle canlı Icntojenik suşlarla aşılanmaktadır.
i
n-feksiyonun bölgedeki dağılımı, risk faktörleri, işletmenin biçimi gibi nedenlere bağlı olarak aşılama günleri ve sayıları deği~mektedir (I ,3,4,16). Hayvanlarda maternal antikorların saptanması ile ilk aşılama gününün ve son-rasında uygulanan aşılama ile oluşan ba-ğışıklığın belirlenmesi bu hastalığın ve-rebileeeği olası kayıpları önlemede önem taşımaktadır. Bu çalışmada, lentojenik suşlarla farklı zaman, aşı ve yollarla yapılan a~ılamalar sonrasında olu~an humoral bağışıklığın he-maglutinasyon inhibisyon (HI) testi ile be-lirlenmesi amaçlanmıştır.\!EWCASTLE HASTALIGINA KARŞI AŞıLAMA DENEMELERI 24]
Materyal ve Metot
Civciv: Çalışmada 50 adedi maternal an-tikor düzeyini belirlemede ve 350 adedi de-nemelerde olmak üzere toplam 400 Ross PM3 civciv kullanıldı.
Aşı: Hitchner B i (lntervet), LaSota (In-tcn'ct) ve Ma5+Clone 30 (Neweastle+Infek-siyöz bronşitis, Intervet) aşıları kullanıldı.
Kümesier: Çalışmada kullanılan hayvan-lar birinci günde tesadüfi olarak 6'sı deneme I'i kontrololmak üzere 50'şerli gruplara ayrıldı ve ayrı odalaı.a yerleştirildi. Hayvanlar 49.güne kadar beslendi ve haftalık periyotlarda antikor düzeyini belirlemek amacıyla kanları alındı.
Aşılama: Civcivler sprey ve içme suyu olmak üzere iki şekilde aşılandı. Sprey aşılama için aşı distile su ile hazırlandı ve uygulama el sprey aleti ile yapıldı. İçme suyu ile aşı, hay-vanların 2 saat susuz bırakılmasını takiben ve 2 saatle bitirebilecekleri kadar haeimde sütlozu içeren distile su ile verildi. tık aşılamaların tü-münde HB1aşısı kullanıldı.
Aşılama programı: Gruplara ayrılan civ-civlere uygulanan aşılar ve zamanları aşağıdaki gibidir. Tüm gruplardaki hayvanlara ayrıca Gumboro aşısı (D78, Intervet) da içme suyu ilc yapıldı.
Grup 1. 7.gün HBI sprey, 28.gün Clone30+ MaS sprey
Grup 2. 7.gün HB i sprey, 28.gün LaSota sprey
Grup 3. 7.gün HB i içme suyu, 28.gün Clone30 +MaS içme suyu
Grup 4. 7.gün HB i içme suyu, 28. gün La-Sota içme suyu
Grup 5. I.gün HB i sprey, 2R.gün MaS+Clone 30 içme suyu
Grup 6. i.gün HB i sprey, 28.gün LaSota ıc.:me suyu
KontroL. Hiçbir aşı uygulaması yapılmadı
Hemaglutinasyon inhibisyon (HI) testi: Civcivlerde maternal antikorları saptamak için ilk gün ve aşılamalar sonrasında oluşan
ba-ğışıklığı belirlemek amacıyla her hafta kan alın-dı. Alınan kanların serumları çıkarıldı ve an-tikor düzeyini belirlemek amacıyla HI testi ya-pıldı (2,6). Test, U tabanlı 96 gözW mikropleytlerde (Grcincr) gerçekleştirildi.
İstatistik: Her dönemdeki sonuçların de-ğerlendirmesinde tek yönlü varyans analizi (ANOV A) uygulandı. Önemlilik belirlenen dö-nemlerde, önemliliği oluşturan grupların he-lirlenmesi için Duncan test kullanıldı. Analizler SPSS paket programı kullanılarak ger-çekleştirildi.
Bulgular
Yapılan aşılamalar sonrasında gruplarda elde edilen HI titrcleri haftalara göre Tablo i.de sunulmuştur. Antikor titrelerinin karşılaştırmalı sonuçları Şekil I.de gösterilmiştir. Gruplarda meydana gelen ölümler deneme gruplarında ve kontrol grubunda sırasıyla 3, 2, 4, i, 4, 2, ve 3 adet oldu.
Civcivlerin ilk gün maternal antikodarı 7.2 olarak saptandı. Bu değer aşılama yapılmayan kontrol grubunda I.haftada
5.4,
3.haftada 4.4 ve 4. haftadan sonra 4 değerinin altında saptandı.Grup
ı
ve 2'de 7.günde yapılan aşılamalar sonrasında aşılamayı takip eden 3.haftada an-tikür titresinin 7.5 olduğu ve bir hafta sonraki düzeyinin ise 6.8 olduğu belirlendi. İkinci aşı-lamadan sonra antikor titresinin 6.haftada Grup i'de 7.7 ve Grup 2'de 7.8 olduğu belirlendi. Antikorların HI titreleri bakımından iki grup arasında fark saptanamadı (p>0.05).Grup 3 ve 4'te ise 7.günde içme suyu ile yapılan aşılamalar sonrasında titrenin 3.haftada
6.R
olduğu ve ikinci aşılamayı takip eden dö-nemde Grup 3'de 6.9 ve Grup 4'te 7.1 olduğu gözlendi Gruplar arasındaki fark istatistiksel açıdan önemsiz bulundu (p>O.OS).tık gün sprey aşılama yapılan 5. ve 6.
grup-larda antikor titresinin 4.haftaki aşılamaya kadar Tnin altında kaldığı saptandı. ikinci aşı-lamadan sonra antikor titreleri 6.haftada Grup Yte 7, Grup 6'da ise 7.2 olarak saptandı. iki grup arasında antikor titreleri arasındaki farkın önemli olmadığı belirlendi (p>O.OS).
244 M.AKAN, O.KESKIN, Z.ILHAN, A.DAKMAN, LKÖKÇÜ
Tablo.
ı.
Kan serumlarının ortalama HItitreleri (logz) ve istatistik bulguları Table i. Mean HI titers of blood sera (logz) and statistic results.i gün 7. ı'ün 14.l!ün 21. gün 2ll.gün 35.gün 42."ün 4,1.l!uıı - - -Grup No X:t Sx X:t Sx X:t Sx X:t Sx X:t Sx X:t Sx X:t Sx X ct Sx i 720'+020 5.40" + IU7 5.00" + 0.21 7.56' + 0.62 6.s0' + 0.46 7.00"+052 770":t 060 7lHl" :t Oj2 2 720":t 020 5.40" :t 0.37 5.00":t 0.21 7.56':t 0.62 6.80':!: 0.41 7.
ıo"
:t O.4LL 7.80h:t 0.53 721t:t 0.42.-
7 20" :t 020 5.40" :!:0.45 5.00":t 0.26 6.80"':!: 039 6.40':!: 0.37 6.<)O":!:03ll 7.40" :t O.4LL (,xrt:t 044 4 720":t 020 540":!: 0.45 5.00":t 026 6.80"':t 03ı) 6.401><::!:0.26 7.ıo"
:t 053 7.50" :!:0.(,2 7.lut:t 05X 5 720":t 020 500" :!:0.33 6.20":!: O.2ı} 6.QOh:t 0.26 5.60":t 0.22 (,.20h:t 0.30 7.00h:t 0.50 6.70' :t 042 (, 720":t 020 5.00":t 0.33 6.20b :!:0.29 6.00":t 026 5.60":!: 0.30 6.20":!: 030 7.20":t 0.44 (,XOi':t 036 7 720' :t 0.20 5.40" :!:031 4.40":t O.16 3.00":t 0.00 300":!: 0.00 300":!: 0.00 300":t 0.00 3.(1)" :t 000 p *** *** *** *** *** *ı::~ pdJ.OOI. - Oııemlıık~il<i. h. c Aym 'lııuııda farklı harf {a~ıyaıı grup ortalamaları arası fark linemli
9
8
•
Grup 1
7
- •.. - Grup 2
6
- .•. - Grup 3
5
4
- -.
- -Grup 4
3
•
Grup 5
2
-4-Grup 6
1
•
Kontrol
O
Şekil i. HIıiırelerınin karşılaştırmalı sonuçları Figure I. Compar~ltive results ofHIıiıers
NEWCASTLE HASTALIGINA KARŞI AŞıLAMA DENEMELERI 245
İstatistik bulguları:
Parametrik olmayan Kruskal -Wallis ile parametrik tck yönlü varians analizleri sonuçları birbiriyle uyumlu bu-lunmasından dolayı, parametrik test sonuçları değerlendirilmeye alındı. Gruplar arası farklığın belirlenmesinde önemlilik oluşturan dö-nemlerde Duncan testi ile farklı ğı oluşturan grup(lar) belirlendi. İstatistik bulguları Tabloi.de sunulmuştur. Gruplar arasında
HI
antikor titreleri 7.gün itibariyla istatistiksel anlamda önemsiz (p>O.05) bulundu. İkinci hafta ve son-rasındaki haftalarda, Grup 1-4 arasında fark önemsiz iken Grup i-4 ile Grup 5 ve 6 ara-sındaki fark anlamlı bulundu (p<O.OOI). Üçün-cü hafta ise Grup i-2 ile Grup 5-6 arasındaki fark önemli bulunurken (p<O.OOI), diğer grup-lar arasındaki fark önemsiz bulundu (p>O.05). Kontrol grupları ile diğer gruplar arasındaki fark, 3.haftadan sonraki testlerde anlamlı bu-lundu (p<O.OO 1). Beşinci hafta ve sonraki ana-lizlerde deneme grupları arasındaki fark önem-sız bulunurken (p>O.05) sadece deneme grupları ile kontrol grubu arasıdaki fark önemli hulundu (p<O.OO I).Tartışma ve Sonuç
Newcastıc hastalığının tavuk yetiştiriciliği için oldukça önemli bir hastalık olduğu ve has-talığın verebileceği olası kayıpların önlenmesinın ancak iyi bir aşılama programı ile aşılabileceği bir gerçektir. Bu çalışmada, tavukların yalancı veba hastalığına karşı farklı yöntem ve kom-binasyonlar ile aşılanan broilerlerde oluşan an-tikor yanıtı
HI
testi ile belirlendi.ND aşılama programlarının oluş-turulmailında birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörler arasında, hastalığın çevredeki da-ğılımı, maternal antikor düzeyi, hayvanların ye-tiştirilme yönü, hayvanların yaşları, iklimsel ko-şullar ve hayvanlara uygulanan genel aşılama programı sayılabilir. Yapılacak aşılamalar son-rasında ND için antikor düzeyinin
HI
testinde sürU ortalamasının log2 7 değerinin üzerinde ol-ması gerektiği bildirilmektedir (3,4,6). Bu de-ğere ulaşmak ve sonrasında bu düzeyde bir an-tikor seviyesini sürdürmek hastalığa karşı güvenli bir eşik olarak kabul edilmektedir.Broilerlerin aşılanma zamanlarının be-lirlenmesi için maternal antikor düzeyi oldukça önem taşımaktadır. Bu nedenle en-tegrasyonlarda veya bireysel kümesIerde mut-laka anaçların ND aşılama programlarının bi-linmesi veya antikor düzeylerinin periyodik olarak belirlenmesi önemlidir. Bu çalışmada maternal antikor düzeyinin ilk gün log2 7.2 ol-duğu saptandı. Maternal antikor düzeyinin ilk gün yüksek olmasına karşın, ilk hafta sonunda 5.4'e ve 3.haftada ise 4 değerinin altına düştüğü gözlendi. Bu sonuçlar maternal antikorların çok hızlı bir yarılanma ömrü olduğunu gös-termektedir.
Maternal antikor düzeyinin aşılama son-rasında oluşan bağışıklığı etkilediği bi-linmektedir. Konuyla ilgili çalışmalarda, yük-sek maternal antikorların varlığında yapılan aşılamalar sonrasında antikor yanıtının olumsuz etkilendiği bildirilmiştir (6, i I, i7,20,29). B u çalışmada farklı maternal antikor seviyelerinde yapılan aşılamalarda değişik sonuçlar alındı. Mater~al antikor seviyesi 7.2 olduğu ilk gün ya-pılan sprey aşılamada antikor düzeyinin ancak 42.günde ve ikinci aşılamadan sonra koruyucu düzeyolarak belirlenen log2 7 değerinin üzerine çıktığı gözlendi. Maternal antikor düzeyinin bi-rinci haftada (lOg2 5.4) yapılan ilk aşılamayı ta-kiben iki hafta sonra antikor düzeyinin sprey aşılamalarda log2 7 değerinin üzerinde olduğu, içme suyu aşılamalarında ise log2 7 değerine ol-dukça yakın bir titreye ulaştığı gözlendi. Ayrıca bu gruplarda ikinci aşılamalardan sonra antikor titresinin hayvanların kesim tarihine kadar log2 7 değerinin üzerinde olduğu saptandı. Elde edi-len bu sonuçlar, yüksek maternal antikorlar dü-zeyinde yapılan aşılamalar sonrasında antikor titresinin düşük kaldığı, buna karşın maternal antikor düzeyi log2 Tnin altındaki titrelerde ya-pılan aşılamalarda ise yüksek antikor yanıtı oluştuğunu göstermekte ve konu ile ilgili araş-tırma sonuçlarını desteklemektedir.
Broiler sürülerinde genel bir yaklaşım ola-rak iki canlı aşının yapılması önerilmektedir (2,25,28). Bu çalışmada, haftalık yapılan kont-rollerde Grup 1-4'te ilk aşılamalar sonrasında oluşan antikor titrelerinin 28. günde dUşmeye başladığı belirlendi. Elde edilen bu sonuç ND'ye karşı broilerler için tek bir aşının yeterli
246
hağışıklık sağlayamadığı nı gösterdi. İkinci ND aşısının tüm gruplarda 28.günde yapılmasını ta-kiben antikor titresinin yükseldiği ve kesime kadar koruyucu titre olarak kabul edilen log2 7 değerine yakın seviyelerde olduğu gözlendi. Allan ve Gough (2), tavukları ND'ye karşı ko-rumada bir aşının yeterli olmayacağını ve mut-laka hirden fazla canlı aşının kullanılması ge-rektiğini bildirmişlerdir. Gümüşsoy (19) da, iki aşılama sonrasında hayvanlarda yüksek antikor düzeyini saptamıştır. Bu araştırmada elde edi-len sonuçlar da, broiler sürülerde iki ND canlı aşısının yeterli bir bağışıklık oluşturabildiğini göstermektedir.
ND aşılamaları birçok yöntemle ya-rılabilmektedir. Yöntemler arasında, aşılamalar sonrasında oluşan antikor titreleri bakımından farklılıklar ortaya çıkmaktadır. Rehmani (30), LaSota, F ve Mukteswar suşları ile içme suyu ve intraokiiler aşılamalar sonrasında oluşan an-tikor titrelerini
HI
ile değerlendirdiği ça-lışmasında, intraokuler aşılamalarda içme suyu aşılamalarına göre daha iyi sonuçlar aldığını ve sonuçlar arasındaki farkın istatistikselolarak önemli olduğunu hildirmişdir. Partadiredja ve ark. (29), broiler damızlıklarında sprey aşı-lamanın, intratraheal ve içme suyu ile aşı-lamalara göre daha iyi titrede antikor oluş-turduğunu ve saha virusu ile infeksiyona göre tavukların daha dirençli olduğunu gös-termişlerdir. Benzer sonuçlar Arda (6), Eidson \e Kleven (I 2) ve Gough ve Alexander (18) ta-rafından da desteklenmektedir. Bu çalışmada sprey aşılamalar sonrasında elde edilenHI
an-Likor titreleri Grup i ve 2 de, diğer gruplara göre yüksek hulundu. Fakat elde edilen so-nuçlar arasında fark istatistikselolarak önemsiz olduğu saptandı (p>0.05). Bu araştırmada ep-rüvasyon çalışması yapılmadığından dolayı farklı yöntemlerle yapılan aşılamaların saha vi-rusuna karşı koruyuculuğu hakkında bir sonuca varılamad!. ÇalışmadaHI
titreleri dikkate alı-narak yapılan değerlendirme sonucunda sprey aşılamalarda elde edilen yüksek antikor se-viyesi diğer araştırıcıların sonuçları ile uyumlu hulundu.Broiler yetiştiriciliğinde sürenin çok az ol-ması ve özellikle riskli bölgelerde yoğun aşı-lama programlarının uygulama zorunluluğu
ne-MAKAN, O.KESKIN. Z.ILHA!\'. ADAKMAN, LKÖKÇÜ
deniyle hazı aşıların kombine kullanılmasını ge-rekli kılmaktadır. Bu uygulamanın en sık kul-lanılanı ND aşılarının IB aşıları ile kombine edilmesidir (lO). Bu uygulamayı düşünerek, ça-lışmada üç gruba ikinci aşılar IB aşısı ile kom-bine olarak yapılmış ve elde edilen antikor dü-zeyleri karşılaştırılmıştır. B u çalışmada, kombine aşı kullanılan Grup I, 3 ve 5' in an-tikor titreleri sırasıyla Grup 2, 4 ve 6'ya göre daha düşük bulunmasına karşın fark istaLİstiksel olarak önemsiz bulundu (p>0.05). Elde edilen bu bulgulara göre bölgedeki hastalıkları iyi bi-linmesi ve bu bilgiler doğrultusunda aşıların kombine ya da ayrı olarak kullanılması yoluna gidilmelidir.
ND'ye karşı aşılama sayıları hastalığın yaygınlığına ve kümesin şartlarına göre de-ğişebilmektedir. Bazı bölgelerde hir aşı uy-gulanırken, bazı işletmelerde iki aşı kul-lanılmaktadır. Fakat hastalığın sahada yaygın olduğu durumlarda birçok araştırıcı iş-letmelerde, kuluçkada veya kümeste ilk gün aşı-lama yapılmasını ve buna hağlı olarak da
01'0-ilerlere üç aşının ya da inaktif aşıların kullanılmasının gerekli olduğunu hil-dirmektedirler (13,25,28). Bu çalışmada ilk aşı-lamanın birinci gün yapılmasını takiben antikor titresinin ancak ikinci aşılamadan sonra 6.haftada koruyucu titre olarak belirlenen log2 7 değerine ulaştığı belirlendi. Bu şekilde aşı-lanan civcivlerin antikor seviyeleri özelikle 2-4. haftalarda oldukça düşük kalmaktadır. Elde edi-len bu sonuçlar ilk giin aşı yapılan oroiler civ-civlere yaşamları boyunca üç aşının yarılması gerektiği görüşünü destekler niteliktedir.
Sonuç olarak, sahada çok farklı şekillerde uygulanan aşıların ve aşılama programlarının oluşturulmasında, maternal antikorun en temel bileşen olduğu ortaya konmuştur. Ayrıca uy-gulama metotları arasında istatistikselolarak önemli bir farkın olmaması da önemli bir so-nuçtur. Bu çalışmada elde edilen bir başka sonuç da, kombine olarak kullanılan ND+IB aşılamalarında
HI
titreleri arasında istatistiksel olarak bir fark olmamasıdır. Bu nedenle sa-hadaki risk durumunda hu iki hastalığa karşı kombine aşı uygulamaları yarar sağlayacaktır.NEWCASTLE HASTALIGINA KARŞI AŞıLAMA DENEMELERI 247
Kaynaklar
i. Alexander, D.J. (1997) Newcastle disease and other
(lvian parwny.wviridae ilıreetion.l. In: Diseases of
Po-ıılıry .. 1'541-569. Ed Calnek. B.W. Tenth Ed. lowa Slale Unıv .. lowa.
2. Allan, WoHo, Gough, R.K (1924) A staııdard ha-elUaKKlutiııal/OIl iııhibitioıı lest jii/' newcastle dist'ase (Ij A compart.1"01lor macro aııd micro methods. Vet Rec. 95. 120-124.
3. Akçadağ, B., Arda, M., Aydın, N., Akay, Ö., iz~ür, M. (1984) Neweastle hastalığına kar,çı aşılama de-ııemeleri. A
C
Vet Fak Derg. 31. 293-303.4. Akçadağ, Bo, Akay, Öo,Aydın, N., Arda, M., izgür, M. (1984): Nt'wcasılt' hastalıKlıla karşı aşı/ama dt'-1lt'1Jlt'lt'l"i.A\.j Vet Fak Derg. 31. 333-345.
5. Alfonso, Po, Noda, J., Varcia, N., Pedroso, M.(ı996)
Bela- J. 3 K'ucU/lII y numU/w com adyavantt's de va-cu/ws iııakıivadas de Newcastle. Rev Salud Animo 18.
173-175
6. Arda, Mo(
ı
976) Hollanda 'da Neweastle hastalıiJıüze-riııde çalışmalar ve HI testiııiıı yeni yiinteme göre de-ifalmdirilmesl. Veı Ilek Derg, 46. 19-28.
7 Beard, C.Wo, Hanson, RI'o (1984) Newcastle Di-wase. Pg452-470. Ed. Hofsad. MS .. Barnes. H.J .. Cıinek. H.W .. Reid. WM. Yoder. H.W.Jr.. Diseases oj" Poıılıry. 8ıh ed .. Iowa State Univ.Press, Ames. lowa.
8. BelI, LGo, Nicholls, P.J., Norman,
c.,
Cross, G.M. ( 199ı) Nalural ill/l'I:ti(ln or bmiler breeder chickens wITh t'lldemic apathogenic Newcastle disease virus aııd ıheir suhsequent respııııse to vacciııatioıı with V4 New-('asılı' di.l"as" virus vaccine. AlIsı Vet J. 68. 93-96.9. Cajavec, S .• Bidin, Zo, Sladic, D., Pocric, Bo (1996)
Tw"m 8()-loluhilized Neweastle disease virus pre-pared 1/.1'a w"l"r iıı oil iıı water vaccine. Avian Dis.
411. i93-20 i.
i O.Cavanagh D., Nagi, SoAo( 1997) Inrt'ctious brOlıchitis. Pg 511.526. Ed Calneko B.W. Diseases of Poııltry. Tenıh Ed. Iowa Sıate Univ. lowa.
i i Eidson C.So, Kleven, S.H., Villegas, P. (1976)
Er
/iwcl' or iıııraırecheal administratinn ol' Newcastle di-'t'ase I'(lu.iıı" iıı dayold chich. Poııltry Sci. SS, 1252-1267.
12. Eidson C.S., Kleven, SoH. (1976) A comparison
ol'va-rloUS "ouıes or Newcastle disease vacciııaıion at 0111' du\' o/ııge. Poıılıry Sci. 55. 1778.1787.
13. Erganiş, O .• Okur, A., Çiçek, S. (1997): Neweastle
IwsıalıfIıııa karşı inaktir a,çı/artll kullanılmasıııda la-hOralu(lr ve saha soııuçlarının deiferleııdirilmesi. Ve-ıerıııariıılTI. 8. 57.59.
14. Ergün, A., Aydın, N., İzgür, M. (1985) Newcastlt'
Iı"STillıf[lıl!1karşı Roakiıı aşı uygulaması sonucu ortaya (.lkwı (IŞISlre.11uz.eriııde araştırmalar. Doğa Bil Derg.
ı.
157-165.15. Folitse, R., Halvrson, D.A., Sivanandan, V. (1998)
Ljjieac.\' or comhi/lf:,d kiUel! in oil t'mulsion and /ive Newcasılt' diseast' vacciııes in chiekt'lls. Avian Dis. 42.
173-178.
16. Gambrone, J ..l.(J984) Labortltor)' eva/umion
o/il"w-castle disease vaccination proNrams ./iıı' hmiln dıic-kt'llS. Asvian Dis. 29. 479.487.
17. Giambron, .l.J., Closser,
J.
(ı990) EIli-cl ol hret'edervaccinaıimı on imUlzizmion or pmKt'lIv (l~aOISI Nt''.1.'-eastle disease. Avian Dis. 34.
ı
14-i19ı
8. Gou~h, RE., Alexendar, D..l.(1973) Th" spreed ojresistımce to chalengt' iııduced iıı chickens I'({cci/wled hy di/rert'llt routes with a Bl .W'ain ol li v" NDV Vet Rec. 92. 563-564.
ı
9. Gümüşsoy, KS. (1997) Kanatlı/arda NnvC!lstlt' has-talığı/w karşı giiz vt' hurum yoluyla a,Çllamalaml kur-,Çllaştırılmasl. Doktora Tezi. A Ü Sağlıkbiliıııleri Em. titiisü. Ankara.20. Halvorson, DoA., Shaw, D., Sivanandan, Vo, Bar-bour, KK., Maheshkumar, S., Newman, ./.A., :-.icw-man, L. (
ı
991) St'Tological responst' ın hmtln dueks to di/rerent commercial Newcustlt' disase und111-fectious brmıchitis vaccint's. Avian Dis. 35. 978-98
ı.
2
ı.
Heckert, R.A., Riva, .1., Cook, S., Mcmillcn, .lo, Schwartz, RD. (ı996) OnseıoL
pmtectivt' immuızin' in chich af ter vaccinati()/ı with arecombiııııııı hnpes virus of turkeys vaccine nprt'ssiııg Newcusılt' disease virus/usion and ht'lnaKllltinilı ııeurwniııid(ıse mııiKellSAvian Dis. 40. 770.777.
22. Hofacre, c.L., Villegas, Po, Page, RoK (1985)
New-castle disease vaccinatioıı
01
hnnlers wiıh 11l.~huııd low titt'Ted commercial vacciııes. Avıaıı Dis, 30.623-627.
23. Ideris, A., ıbrahim, A.L., Spradbrow, LU'. (1990)
Vaccinmioıı ol' chickt'lls aNailıst Nt'wuI.ıtle diseuse with aliwd pt'llet vacciııe. Avian Path ol. 19.371.384.
24. Jayawardane, G., De Alwis, M., Bandara, D. ( 1990)
Oral vaccinmioıı ol'chickellS o;:oiııst ne'.1'Uısıle dist'(lst' with V4 v(l(:cin" delivt'Ted 011 pmcesst'd riu ;:ruiııs.
AlIst Vet. J. 670 364-366.
25 . .lordan, F.T. (ı996) Poultri' Disease- 411ı c(IPg 46')-483. WB Saıınders Company Ltd. London.
26. Mahbooh, T., Arshad, M., Afzal, H., Sıddıque, M.,
Muhammad, G.(ı997) Preparatioıı aııd evııll/aıioıı ol
Neweastle diseuse oil emulsion vacciııes ut hvJmphile-lipophilt' halaııce 7.0 usinK LaSota straiıı - u pr£,-liminary ıriol. Pakistan Vet J. 17. 127-130.
27. Nagy, E., Krcll, 1'..1., Dulac, G.c., Derhyshire, ./.8.
(1991): Vacciııotion agaillSt NewCIlsıle disease wiılı ({
recombilUllıt haculovirus hemug~lıılllllll- Ile, umaminiduse subunit vacC/ııe. Avian Dıs. 35. 585, 590.
28. Özdemir, İ. (1992) Current Ilew-easıle disease sıl. umiOlliııTurkey. Workshop Oıı Aviuıı Parwnywvirus. Proceediııgs. Rau/lschlıollzhau.I't'/I, IOY-II6. July 27-29. Gerıııany.
29. Partadiredja, M., Eidson, C.S., Kleven, SoHo (1978)
!mmuııiwtion ofhroiler hreeda ckiekeııs u~Ulnsl New-castle disease with wı oil-t'lnulsion vaccıne. Avian Dis. 23.597-607.
30. Rehmani, S.F. (ı996): Nt'wcastle diseast' vocciııaıioıı.'
A comparisimı (if vacciııt's aııd roulS o/udmiııisıralioıı
248
31. Sakaguchi, M., Nakamura, H., Sonoda, H., Oka-mura, H., Yokogawa, K., Matsuo, K., Hıra, K.
(1998) Proll'uion ojchickens with or without matuna!
wııihodıl's agaiıısı both Ma/'I'k's and Newcast!1' di-~easn hr onl' ıiml' vaccination with recombinant vac-ciııe olMard's di.I'l'ase virus type J. Vaccine. 16,472-479.
32. Stone, H.D. (ı997) Newcast!e disease oi! emu!sion vacciııı:,s prepared with anima!, veRerah!e and
synthe-/le ןil1,1' Avian Dis. 41.591-597.
33. Stone, H., Mitchell, B., Brugh, M. (ı997) bı ovo
vac-unalwıı oj chickeıı I'mbryos with expe/'imenra! New-wsı!e disease and avian in/lu ımza oi!-emu!siOll
vac-WJi'.1 A vıaıı Dis, 4
ı.
856-863.M.AKAN, O.KESKIN, Z.ILHAN. A.DAKMAN. L.KOKÇÜ
34. Taylor, J., Christensen, L., Getting, R., Gucbel, J.,
Bouquet, J.F., Mickle, T.R., Poletti, E. (1996) Ff-ficacy of arecomhinant f{ıw!-pox-hasl'd NeVl/wsı!1' dı-sease virus vacciııe candidare aRainsl ve!o;.:enic aııd respiratory challenge. Avian Dis 40.
ı
73-ı
SO.Yazışma Adresi
Doç. Dr. Mehmet AKAN
Ankara Üniversitesi Velerinl'!' Fakü!ıni Mikrohiyo!o)i Anahitim Dali
