Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

~A!.:.,!,!.U....T~Il:!!r~ki!.ty~atL!Ar~a5iUtI!..!.rm!!!!!.al!.!!a!..!n~E;<!Jn~5t!!!jtU,-!!5i!!:n!..!D~e=:!..rglO!i:2!5j,--,S~a!.tY~1 1~3~Er~z:l!.u:..!ru""m~19~9","9

---=.299-ERZiNCAN VE <;EVRESiNDE ERMENi OLAYLARI (1890-1896)

Dr. Cengiz <;AKALOGLU*

manit Devleti ic;:inde Ennenilerle Mlisllirnanlar yiizyIllarca beraber anyanay~aml~larve aralarmda ciddi bir poblernc;:Ikmaml~tl.c;Unkii, Enneniler herhangi bir baskIya rna'rtlz kaImadIklan gibi, aile ve i~ hayatl, ticaret, rnUlk ve servet edinme, devlet rnernuriyetlerine girmede devlet destegi g6nnli~lerdi.

Ancak, 1877-1878 Osrnanlt-RusSav~1Enneniler aC;:lsmdan bir donlim noktasl oldu. Bu sava~ sonunda irnzalanan Ayastefanos ve Berlin Antl~rnalarl'ndaEnneniler lehinde bazl Islahatlar yapIlacagma dair hUkUmlerin yer almasl, diger devletlerin Osrnanlt Devleti'nin iy i~lerine miidahale etmelerine frrsat verdi ve bOylece bir Enneni meselesi dogmu~ oldu. Avrupa devletlerinin yardIID ve destekleriyle bazl Enneniler tarafmdan bagImslz bir Ennenistan kunnak hayaliyle Hmyak ve T~nak gibi

terar

cerniyetleri kuruldu. Bu cerniyetler, Enneni niifusunun bulundugu yerlerde hlZlate~kiiatiandiiar. Gerek Mlislfunanlarl ve gerekse isteklerini yerine getinneyen Ennenileri sindirmek amaclyla, kiic;:lik c;:eteler ~eklinde adam kaC;:Inna, yol kesrne, soygun, adam oldUrme, rrza tecavUz gibic;:e~itlieylernlereb~ladiiar.

Erzincan ve c;:evresi de eskiden beri Ennenilerin y~adIklarlyerlerdendi. Ancak, lilkenin diger yerlerinde oldugu gibi, Erzincan'da da Enneni niifus Miisliiman niifusa klyasla azmltkta kaImaktaydl. Mesela, 1890'1t yIllarm b~larmda sancaktaki Enneni niifus, enel sancak nlifusunun % 20'sinden azdll. Bu tarihlerde Erzurum vilayetine bagh bir sancak rnerkezi olan Erzincan aym zamanda IV. Ordu'nun da rnerkezi oImasl hasebiyle asked aC;:ldan onemli bir~ehirdi.

Erzincan ve c;:evresindeki Enneni c;:etelerinin, faaliyetlerini ozellikle 1890 yIlmdan itibaren artrrdIklarl goriilmektedir. Bu tilr c;:eteler ic;:in en uygun faaliyet alanl sancak dahilinde Enneni niifusunun en yogun oldugu Kuruc;:ay kazasma bagh Annudanlar bucaglydl. Burasl, Enneni e~klya c;:etelerinin genelIikle karargah yaptIklan Divrigi'ye baglt Pingan k6yiine yakm oldugundan Enneni c;:etecileri Annudanlar'l faaliyetleri ic;:in c;:ok uygun bir yersayml~lardl.1891 yllmda burada bir olay meydana geldi. c;eteciler, kendilerine k~1 c;:Ikan Maron admda bir dava vekilini 6ldiirmeye karar verdiler. Komitenin karanm Bliy11k Annudan halkmdan IlblsogulIarmdan lic;: komiteci yerine getirdi. Kuruc;:ay Kaymakarnl Ahmet Bey, aym koyden Orner Pehlivan'l gerc;:egi ara~tlnnakia gorevlendirildi. Ancak, gizli gtlrevi Enneniler tarafmdan tlgTenilen Orner Pehlivan, bir Enneninin evinde diizenlenen bir .. AtatUrk Universitesi, Erzincan Egitim FakUltesi,Ar~mnaGorevlisi.

~C"-'~C.!!Jaka~lo!.ito!.!lu=..:.:,.!;E~rz",,"iD2lC<!!a~D~V!!:.-e~C""ev,-,-r""es!!!iD.!!ld!.!:.e,.!;E~rm~en~i~O:.llla~y~la~rl~(~18~9~O:;,-l!o.!!8~96:!.l)

~-300-ziyafette feci ~ekilde oldilrilldu. Cesedi de evinin bacasmm yanma getirilip uzerine gazyagl doktilerek yakl1dl2•Aynca, cinayeti mahalll hilktimete ihbar eden Serkis ile

oglu yine aym yete mensuplarl tarafmdan tHd1irtlldUgU gibi, H1iseyin adh bir bekyi de yaralandl. Klsa bir sore sonra, olaylarla ilgisi olan Papas Karabet, Kiragos, Abkar, iranus, Teohari, Kirkor, Kigork, Manuel, Sahak, Agop, MlgudW, Kazar, Vartan, Agik, Minas ve Mo~eh isimli onaltl ki~i3 silahlarlyla birlikte ele geyirilerek mahkemeye sevkedildiler4•

Diger yandan iliy koy1i mektebinde t>gretmenlik yapan Ermeni cemiyeti reisi Kuruyayh Hayatur'un evinde yapllan aramada bazl zararh evrak ele geyirildi. Bu evrak ve kendisinin sorgusundan Kuruyay kazasmdaki Ermeni koylerinden bazllarmm Ermeni cemiyetine bagh olduklan ve bir karl~lkllk yIkarmak niyetinde bulunduklarl anla~I1dl5. Onun verdigi bilgilere dayanl1arak arkada~lan da ele geyirildi. Bunlardan biri de KUyUk Armudan'dan Ohanyan Artin oglu <;ulhaNi~an idi. <;ulha Ni~an' m su9u sabit gt>riilerek mUebbet hapse mahkum edild{ Bu havalideki Ermeni faaliyetlerinin yogunla~masl iizerine, Migedeki askeri tedbirler artmldl ve <;ardakh Bogazl'nda bulunan sUvari mUfrezesinin Refahiye, Kuruyay ve Kemah arasmdadol~masl kararl~tmldl7.

Erzincan ~ehir merkezindeki Ermeni yetecileri de bo~ durmuyorlardl. Komitenin isteklerini kabul etmeyen Azaplar oglu Armin adb bir Ermeni bir gece evine giderken komiteciler tarafmdan tabancayla yaralandIs.

Erzincan yevresinde faaliyet gosteren yeteba~larmdan birisi de, Rupen adh bir Ermeni idi. Rupen ve yetesi Kemah'a bagh Garni koyiinUn Ust tarafmdaki y1iksek ve sarp dagda bulunan <;anh ManaStIr'l karargah haline getirmi~ler ve Tiirklere sarkmtIhga b~laml~lardl. Rupen yetesinin saldmlarmdan biri de, 1894 ylhnda meydana geldi. Malatya'ya gitmekte olan askeri kaymakamlardan Re~it Bey'in yolunu kesen yete mensuplarl kendisini kayudIklarl gibi, emrindeki 9avu~u' da oldiirdUler. Aga isimli birinin durumu bildirmesiyle mahalll hUkiimet durumdan haberdar oldu. <;etenin karargahl <;anh Manastlrku~atllarak Re~it Bey kurtarlldlgl gibi, yetenin bUtun Uyeleri de ele geyirildi. Rupen ve adamlarl Erzincan'da yapl1an yargllama sonucunda idam edildiler. Re~itBey'in kurtarllmasmda rolu olan Aga ise, daha soma davetine uydugu Erzincan'da bir Ermeni'nin evinde t>ldilrilldu9.

BUtUn buba~anhtedbirlere ragmen bOlgedeki Ermeni faaliyetlerinin devam ettigi gorUlmektedir. Nitekim, Armudanh Haci Kalost vearkad~larl Zakar ve Eginli

2Ali Kemali, Erzincan, istanbul 1992, s. 89.

3HUseyin NazlmP~a,Ermeni Olaylan Tarihi, I, Ankara 1994, s. 15. 4BOA, BEO, Erzurum Telgraf Giden, Defter No: 928, s. 64.

5BOA, BEO, Erzurum Telgraf Giden, Defter No: 928, s. 56. 6Hiiseyin NiizlmP~a,Ermeni 01aylarl Tarihi, I, s. 35.

7BOA, BEO, Vilayat Gelen-Giden, Erzurum, Defter No: 128, s. 13; Y. A. Hus. 252/115.

SAli Kemali, Erzincan, s. 90. 9Ali, Kemali, Erzincan, s. 90-91.

---,-A~.Ul.<.··:"'"T!o.!U~r~ki~Yl!.!at,-£A~r~aSi1.!.tl~rm~aJ!.!!;a~rJ"""E...nol.!st~it...,i1s...li~D"'e"-'rg....is"'"i-'S""a....yl'-'1""3'-'E"'rz...ur'-"u'""m:....l'-'9C<o99~

-=-,301-Kokakl(lyan Sahak ve Canik isimliki~ilerklrlarda ve daglardae~k1yahkyaplyorlardl. Adl gel(en l(ete mensuplarl 1895 Agustosunda Refahiye Kaymakammm yolunu keserek mal vee~yasml gaspettilerlO•

1895 yilmda olaylann mahiyeti degi~meye ba~ladl. ArtIk Enneni l(eteeilerinin hedefi, ~ehir merkezlerinde buytik olaylar l(Ikmasma sebep olaeak eylemlergerl(ekle~tirmekti.Nitekim, 1895 yIlmm Ekim ve Kaslffi aylarmda Dogu ve Guneydogu Anadolu Bolgeleri'nin hemen hemen buttin ~ehir merkezlerinde Ennenilerin sebep olduklan bOyiikkarl~IkIIklar meydana geldi. Bu~ehirlerdenbirisi de Erzincan idi.

Pazartesi gOnleri ~ehirde pazar kuruluyordu. Enneni komiteeileri ~ehrin boyle kalabalIk oldugu bir gunde karl~lkhkl(Ikannayl planladdar. 21 Ekim 1895 Pazartesi gtinu eylem giinii olarak tesbit edildi. Belirtilen gilnde herkes ah~veri~iyle me~gul iken saat til( eivarmda Bugday Meydam denilen yerde bir imam Ermeni fedaileri tarafmdan b~ma kur~un sIkilmak suretiyle oldllriildti. Aym anda diger fedailer de harekete gel(erek l(e~itli yerlerde ku~un atmaya b~ladllar. Bu slTada Mtisliimanlardan bazllarl oldu veya yaralandil l. SilahSlz ve hazlrhkslz yakalanan

pazardaki Muslumanlar satmak ii;in pazara getirmi~ olduklan sepet sopalarlyla kendilerini korumaya~ah~tllar.Ermeni fedaileri devriye gezen askerlere vekarl~Ikhk Ozerine dl~af1ya i;Ikan IV. Ordu Komutanl Mu~ir Mehmed Zeki Pa~a'ya da ate~

a~tIlar12.Ahalinin heyecana gehnesi ile ~ehirde bUytik birkarl~lkhk ~Jktl.Asker ve

zabtiye tarafmdan kan~Ikhgmonune gel(ilmesi ii;in bOytik gayret sarfedilmi~sede, Ermenilerin toplandlklarl sokaklardan ve evlerinin damlarmdan ve pencerelerinden ate~e devam etmelerinden dolaYI olaylar aneak bir-iki saat sonra kontrol altma almabildi. Diger yandan bazl Ermeniler Erzincan k5ylerine saldlrarak bir hayli hayvan ve e~ya gasbettiler. Amal(lan koylerde de olay l(lkannak oldugundan buna meydan verilmeden icab eden yerlere suvari mllfrezeleri ~IkarIldl13. Sonradan yapllan incelemelerde, Ermenill~rin koylerde de btiyUk hazlrhklar yaptIklarl anla~llml~tlT.Mesela, Mitini koyOnde Ermenilerin evlerinin uzerinde mazgalh siper ve metrisler ile bir damdan bir dama kolaylIkla gel(mek i~in koprii gibi gel(i~ vasltalarl tesis ettiklerigoriilmO~tfuI4.

Erzincan Polis Komiserligi'nin vilayete g1Jnderdigi 22 Ekim 1895 tarihli telgrafmdan bu olaylar slrasmda MuslOmanlardan

5

ve Ermenilerden

50

ki~inin <:Hdiigiianl~llmaktadITlS.

10HOseyin NazlmP~a,Ermeni OIaylan Tarihi,I,s.15.

11BOA,Y. A.Hus.338/17.

12BOA,Y.Mtv. 130/37.

13BOA,Y. A.Hus.338/17.

14BOA,i.Askeri,1313BI3.

C. Cakaloitlu:Enincan ve Cevresinde Ermeni Olaylan (1890-1896)

Sehir merkezindeki karl~Ikhgm ontine geyilmi~ olmakla birlikte, ulema, miiderris ve e~raftan onUy~ndegelen Erzincanh'nm Bablali'yeyekmi~olduklarl 10 T. Evvel 311 (22 Ekim 1895) tarihli bir telgraftan gerginligin ertesi gUn de devarn ettigianl~llmaktadrr.Bu telgrefta yer alansadele~tirilmi~ olarak " ...

Bunlarm turlu

hayoslzllklarml ve kiitiiluklerini derhal mahva kadir isek de

Padi~ahlmlZ

ve

Hukumetimize olan batlllltlmlzdan dolayl §imdiye kadar bunlarm turlu

hakaretlerine tahammiU ettik. Fakat, kiJtulukleri arllk tahammulun dl§ma {:lktl.

Ermenilerin silahlaTl toplanmaz ve cemiyetleri datltllmaz ise, hem onlar mutlak

bir lenallk {:lkaTlr ve hem de zaten galeyanda bulunan islamlar bir kat daha

heyecana gelerek i{:imizdeki baZI cahiller intikam almaya kalkarsa mazallah

buyiik bir kaTl$lkllk {:lkar...

16" ifadeleri, olaylar srrasmda Miisliimanlarm tavrml

gostennesi aylsmdan oldukya dikkat yekicidir.

Diger yandan, Erzincan'dakikarl~Ikhktanistifade eden Dersimli bazle~lya gruplan Erzincan koylerineye~it1isaldmlar yapmayaba~ladllar. Bu srrada Erzincan MutasamflIgl gorevinde bulunan NarnIkPa~a, Erzurum ValisiRaufP~aaraclhglyla Bablali'ye mUracaat ederek, hallon heyecanmmyatl~tmlmasma en acil yare olarak Erzincan ve bagh yerlerde sIklyonetim ilan edilmesi teklifinde bulundu. Anadolu Islahatl MOfetti~i MU~ir Ahmed Sakir P~a da, aym gorii~teydiI7. Ancak, olaylarm perde arkasmdaki isimlerden biri olan Erzincan Marhassa Vekili Kigork18 ve bazl Enneni onde gelenlerinin mahalli htikiimete giderek itaat ve baghhklarlm bildirmeleri iizerine slklyonetirn ilanmdan vazgeyildi19. Bununla beraber, Ordu

Komutanl Mil~ir Mehmed Zeki Pa~a'nm teklifleri dogrultusunda, 25 Ekim 1895'te siivari alaylarmm hayvan eksikliklerinin tamamlanmasl iyin bir Padi~ah iradesi YIktI20. Sehirdeki jandarmalarm yetersizliginden dolayl, geyici olarak 150 jandarma istihdam edilde1•

Erzincan ~ehirmerkezinde 21 Ekim'deki bu kan~IklIktan soma, 8 Kasun 1895 c;a~arnba giinli bir olay daha meydana geldi. Belirtilen gUnde iskender Harnarnl civarmda Enneni fedaileri tarafmdan birkay el silah atIldl. Ennenilerin hUkiimet, karkol ve baZl mahalleri bastIgl ~eklindeki bir ~ayia Mlisliimanlarm heyecanlanmasma sebep oldu. Islam ahali yar~l ve pazardan evlerine kaymaya ba~ladl. Ancak, alman tedbirler sonuunda durum be~-on dakika zarfmda kontrol alma almarak asayi~ sagiandil l. Erzurum Valisi Rauf Pa~a"nm ifadesinden bu

karl~lkhkSlTasmda 4ki~ininoldiigii ve 1ki~ininyaralandlglanla~llmaktad1T23.

16BOA, Y. Mtv. 130/37. 17BOA, Y. A. Hus. 338/35. 18BOA, MY. 85/125.

19BOA,

i.

Hususi, 1313 Call.

20BOA,

1.

Hususi, 1313Cal20.

21 BOA, Y. A. Hus. 338/35;

1.

Askeri, 1313 B/12. 22BOA, Y. Mtv. 131/120;

1.

Hususi, 1313Cal74. 23BOA,

1.

Hususi, 1313Cal74.

---!.A",.~fj.:...T!.iU!!!r..!!ki!l·y.!!.atuA~r!.!!a~stt~r,-,!m!!!a!!.!la!!.rJ,-,E!i<!D~s~ti!.!!tU~sU!!..D~erg~is~i-"!.Sa!!.JY~1~13~E2..rzu~r~um~1~99,,-,,9,--

..;;.-,303-Erzinean'daki bu olaylann yamsrra, gUnumiizde Erzinean'a bagh kazalarda da Enneniler tarafmdan ye~itli olaylar tertiplendi. II Ekim 1895 tarihinde Refahiye'de bir olay meydana geldi. Devriye gezen 7-8 zabtIye erine bir grup Ennenie~k.Iyasltarafmdanate~ayl1rnasl ve zabtlyelerden AliOnba~l'nmbaeagmdan yaralanrnasl Refahiye'deki karl~lkhgm sebebi oldu24• Bu olay srrasmda

Miislumanlardan I ki~i oldii ve 16 ki~i yaralandl. Ennenilerden ise 18 ki~i oldii25. Diger taraftan 24 Ekim 1895'te Refahiye'deki Rum ahali tarafmdan Sadarete~eki1en bir telgrafta, 400 kadar Enneni e~klyasmmRefahiye'ye bagh bir koyde bir Rum manastIrml baslp Rumlan katliama ba~ladlklarl ~eklinde bir ~ikayet olrnu~sa da, yapl1an ineelemeler sonueunda bunun asllslZ olduguanla~l1d126.

9 Kaslm 1311 (21 Kaslm 1895)'te Terean'a bagh Mans koyii (~imdiki Caylrh ilyesi) Miisliimanlarl o~iirden Ziraat Bankasl'na ait hisseyi Terean'a gotiiriirlerken Ermeni e~klyasltarafmdan dOvUlmeleri ve soyulrnalarl, yine Terean'a bagh Tirnik koyiinde 20 silahh Enneni e~klyasmm Hedikli a~iretinin ileri gelenlerinden birkayma hiieum ederek yaralamalarl gibi olaylar yiiziinden Terean

~ehir merkezinde de btlyiik bir karl~lkhk y1kt127. Terean'daki bu olayda

Miisliimanlardan 25ki~i oldii, 5ki~iyaralandl, Ennenilerden ise, 140ki~ioldii ve 42 ki~i yaraland128.

1895 yI1mda meydana gelen diger olaylar Slfasmda Kuruyay'da Miisliirnanlardan 2 ki~i oldii ve 3ki~i yaralandl. Ennenilerden ise, 9ki~i oldii ve 5 ki~i yatalandl. Kemah'ta meydana gelen olayda Ermenilerden

4

ki~i oldii, 5 ki~i yaraland129.

1896 yl1mda ise, Egin'de biiyill< bir olay meydana geldi. Olaylardan once Egin'e iliy ve Divrigi gibi yevre kazalardan Enneniler gelerek toplanmaya ba~laml~lardJ.Buradakie~klyamn ba~l,Kasap oglu Manuk adh biri idi. Ermenilerin son gtlnlerdeki tutum ve davram~larmdan, kilise ve evlerinde yaptIklan toplantliardan bir ayaklanrna ylkaraeaklarl anl~llrnl~tI. Bunun iizerine, Ermeni ve Miisliimanlarm onde gelenleriyle kazanmye~itlidaire miidiirleri hiikiimeteyagnlml~ ve nasihatlerverilmi~ti. Bu nasihatlere ragmen Enneniler 13 Eyliil 1896'daKoyba~ admdaki kiliselerinde toplandllar. Kiliseden pktlktan soma dUkkanlanm a~maYlp evlerinde silahlarl ellerinde hazrr beklemeyeba~ladilar. Diger bir klsml da, kilisenin iist tarafmdaki btiyiik ta~lara ~ekildiler. Birden askerler iizerine ate~ etmeye ba~lamalarlyla ~ehirde bilyill< birkan~lkhkYlktl. Evlerindeki Ennenilerin de dl~arl y1k.Inaslyla ayaklanma her tarafa yayIidl. Bu mada olayl duyarak kasabaya gelrnekte olana~iretlerleEnneniler arasmdayatl~mapktl. Diger taraftan, Enneniler tarafmdan

24Mehmet Hocaoglu, Tarihte Enneni Meziilimi ve Enneniler, istanbul 1976, s. 292.

25Huseyin NiizlmP~a,Enneni Olaylan Tarihi, 1, s. 171.

26BOA, Y. A. Hus.338/33;Y. A. Hus.338/54.

27Mehmet Hocaoglu, Tarihte Enneni Meziilimi ve Ermeniler, s. 292.

28Huseyin NazlmP~a,Ermeni Olaylarl Tarihi,I,s. 171

~C;:';.C~a!l.!ka!lWilo:lO!IU!.!!u.w:E!<!rz~in!!.!ca!!!n!..Jv~e~C~ev!!.r.!:les!!!jn~d!.!:.e.!i:E~rm~e~n!!..j:!:!O!!!lal.I'yl!.!!.ar!.!.I..l,,(1~8~90!!:-.!.!18~9.!!J6)L-

--=-,304-biiyiik

bir yangm ~:Ikanldl. Sehirdeki askeri birliklerin yanlsrra, diger inzibat

gU~lerininbUyiik gayretleri sonucunda olaylar ertesi gUn kontrol altma almdl. Olaylar srrasmda Milslilmanlardan II ki~i oldU, 26 ki~i yaralandl. Ermenilerden ise, 581 ki~i old-Il, 48 ki~i yaralandl. Olenler arasmda e~klya b~l Manuk da bulunuyordu. Sehirdeki yangmda 622 ev, 100' tin tizerinde dUkkan ve Enneni kilisesinin ~ap klsml yandl. Ancak, asii Egin ~ar~lSl askerler tarafmdan korundugu i~in burada Ermenilerin yangm ~Ikarmalanna engel olundu30• Olaylarm

istanbul'a iletilmesi UZerine 7 R. Ahir 1314 (15 Ey1011896) tarihinde bir Padi~ah iradesi ~Iktl. Bu iradede; Egin'de meydana gelen heyecanm derhal yatl~tmlmaslve etrafa sirayetine engel olunmasl i~in lilzumu kadar askerin derhal Egin'e sevk edilmesi, Ermenilerin her tUrHi~ekavetlerinin onlenmesi, civardakia~iretlerinkontrol altmda tutulmasl hususlan belirtiliyor ve IV. Ordu Komutanl Mehmed ZekiP~a'ya mahall1 redif askerlerini silah altma alma izni veriliyordu31•

Sonu~ olarak, ozellikle 1890 yI1mdan itibaren yogunla~maya ba~layan Erzincan ve~evresindeki Enneni~ete faaliyetlerinin 1895 yI1mda genel bir Ermeni isyanl ~ekline donil~tilgii gorulmektedir. Anadolu'nun diger yerlerinde meydana gelen olaylarda oldugu gibi, buradaki olaylarm da tesadUfi degil, planh olaylar oldugu kesin olarak anla~llmaktadlr. Hi~biryerde~ogunlukta olmayan Ermenilerin bOyle olaylar tezgahlamaktaki ama~lan ~iiphesiz, MUslUrnanlan galeyana getirerek ~ok saylda Ermeninin oldUrlllmesi ve bunun sonucunda bir Avrupa mildahalesini saglamaktl. Yoksa silahh mUcadele ilehi~bir sonuca varmalarl beklenemezdi. Hele, Erzincan gibi bir ordu merkezinde bu hi~ milmkiln degildi. Enneni ~eteci]eri, Miisliimanlan galeyana getirecek her yolu denemi~lerdir. Mesela, Erzincan'daki olaylarm ba~lamasma, halkm ~ok sevdigi bir imamm oldiirlllmesi sebep olmu~tur. Diger yerlerdeki durum da bundan pek farkh degildir. Miis]ilman ahalinin bu Enneni oyununa gelmemeye itina gostennelerini ve gUvenlik kuvvetlerinin biitiln~abalanna ragmen, olaylardanbir~ok ki~izarargormll~tUr.

30Mehmet Hocaoglu, Tarihte Enneni Mezalimi ve Enneniler, s. 242-243.