Boğazın en sessiz köyii
"Nikopolis"
VANIKOY
TARİHİ AYAZMA ve MANASTIRI İLE MEŞ
HUR OLAN BU KÖY, VAN'IN HOŞAF KASA
BASINDA DOĞAN VÂNİ EFENDİNİN ADINI
NASIL
ALDI ?
Yazan : A yla M E R İH
Bizang devrinde, iy i - güzel memleket mânasına gelen “ N i.
'-¿»psâia&'MK i^4nımr^'Va«iköy
Anadolu kıyasının en sevimli ve yeşil köşelerinden biridir. împa rator Jüstinyen, Hazreti M er yem adına Bizansın en güzel manastırlarından Birini de bu yamaçlara yaptırmıştı. O devir de namlı bir bef3e olan bu çev rede, saray ve kilisiler de var - di. Osmanlı İmparatorluğu za. manında “ Papaskorusu” olarak adlandırılan bu köy... Seneler ce din adamlarının yaşadığı bir yer olarak kaldı. Sonradan nam lı bahçeleriyle ün alan bu top - raklar.. X V II. Asırda Sultan IV Mehmet tarafından Şeyh Meh - met Vani Efendiye ihsan edildi ve gelişen bu çevreye “ Vaniköy” dendi.
Bu sevimli Boğaz iskelesinin hikâyesini, Vani ailesinin yalı - sında dinledim. Bugün yalıda Şeyh Vani Efendi torunların . dan Salih Vani Bey oturuyor. Dedesinin hikâyesini şöyle an . lattı:
— Van çevrelerinde medrese hocası olan Şeyh Mehmet Vani Efendi, devrin sayılı ulemasın- dandı. Sadrıâzam Köprülü Fazıl Ahm et Paşa’nın Erzuruma yao- tığ ı bir seyahatte Paşa ile tanı şan Şeyh, ısrar ve rica ile Is . tanbula getirilerek saraya alın dı. Sultan A v c ı Mehmede ve Şehzade I I . Mustafaya y ılla r
ca ders veren Şeyh Vani Efen di, kısa biv zamgn da Yen i Cami in vaizliğini yapmıştır. Van'ın H oşaf köyünde doğan Vani E- fendi, yıllarca İstanbulda mü. him roller oynamıştır. Gayet mutaassıp bi* insan olan Şeyh bilhassa erbabı tasavvufa ve dervişlere büyük Tîusumet duy muş ve nüfuzu ile birçok mev- levihaneleri kapamıştır.
Sadnâzam Fazıl Ahm et Paşa nın ölümünden sonra, biraz da bu sebeplerle düşmanlarının gadrine uğramış ve padişah ta rafından Bursanm Kestel nahi yesine sürülmüştür. Orada bir cami ve türbe yaptıran Şeyh Vani Efendi, 1684 yılında Kes. telde ölmüş ve oTada gömülmüş tür.
Zamanının pek çok sevilen ve önemli bir şahsiyeti olan Şeyh Vani, kendi adiyle anılan Vani- köy’de pek çok yapı yaptırmış ve bu arada Vani Efendi Camii de tarafından yaptırılmıştır.”
Bugün hâlâ Papaskorusu o la rak isimlendirilen Vaniköy yamaçlarında meşhur bir de a . yazma vardır. Suyunun şifalı ol duğunu söylerler ve bu yüzden de ziyaretçisi bol olur.
Papaskorusuna yakın olan ‘ ‘Kuleli Bahçesi” de semtsin meş ^ hur yerlerinden biridir. Kanuni SUleymamn kendi eliyle bir ser vi diktiği bu bahçede I. Selim’- in şenzadesi Süleyman üç yıl I babasından gizli yaşamış ve bu | bahçede çalışmıştır. I. Selim, Sü ı leymanın öldürülmesini iı-ade ey | lemişti. Fakat Bostancıbaşı, Ku , leli Bahçelerinde gizlediği Ka- | nunî Süleymanı senelerce koru t yabildi. Mısır seferinden dönen !: Selim Han, büyük pişmanlık du yunca oğlunun hayatta olduğu, nu öğrendi.
Bugün o semtteki askeri lise ye de ismini veren bu bahçeler, eski güzelliğini pek muhafaza edememiştir.
Vaniköy sahilleri, tarih boyun ca çeşitli hâdiselere sahne ol muş ve zaman zaman önemli hâdiselerde rol oynamıştır.
Zamanımızda kendi halinde yaşayan Vafıiköy, imâr hareket 1 erinin de bu yöne ulaşmasını beklemekte.
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
